ierio's Coro besloot een
erieus Holland Festival
Kwaliteit steeds
handelsmerk 10 CC
Kerken zetten gesprek over
ontwikkelingspolitiek voort
ftoeien met de taille
P Bergen op Zoom
ibm ieder bloempje te besproeien
jj botsing gedood
Meer rock na groepswisseling
BINNENLAND
impkins
RDAG 25 JUNI 1977
door Wim de Hair
AMSTERDAM De groepswisseling, die ongeveer een half jaar
geleden plaats vond binnen de Engelse formatie 10 CC, heeft,
hoewel de algehele muzikale lijn onaangetast bleef, toch wel wat
accentverschuivingen tot gevolg gehad. De conclusie mag Je wel
trekken na het enige Europese concert, dat 10 CC donderdaga
vond in de Amsterdamse Jaap Edenhal gaf.
In de herfst van vorig Jaar werden
gitarist Lol Creme en drummer Ke
vin Godley vervangen door respec
tievelijk Rick Fenn en Stuart Tosh.
De groep werd verder uitgebreid met
toetsenman Tony O'Malley, vroeger
werkzaam bij Arrival en Kokomo.
De nadruk is hiermee, zo bleek don
derdag, komen te liggen op de rock,
die 10 CC evenwel voortreffelijk weet
te brengen.
Jammer is het, dat het visuele aspect
na het verdwijnen van Creme en
Godley duidelijk ls verwaarloosd.
Eerstgenoemde bleek namelijk vorig
Jaar goed op dreef tijdens een num
mer als I wanna rule the world, waar
bij hij staande op een extra podium
een enorme persiflage op machtswel
lustelingen bracht. Godley op zijn
beurt verraste, toen hij op een gege
ven moment achter een tafel plaats
nam en via een telefoonhoorn Don't
hang up ten gehore bracht. Op die
manier wer er een extra (en volgens
mij onmisbare) dimensie aan de mu
ziek van 10 CC toegevoegd. Nu is de
groep meer om naar te luisteren dan
om naar te kijken, wat bij een live
optreden toch wel een handicap is.
Het muzikale en vocal e talent van
Eric Stewart en Graham Gouldman.
oude rotten in het vak, maakten
echter ruimschoots alles goed. Met
gepaste beheerstheid en de bekende,
uitgekiende tempowisselingen over
tuigde 10 CC in nummer ais Mandy,
People in love, Waterfall en uiter
aard de „must" I'm not in love. Tij
dens het wat stevigere gedeelte van
het concert bgeken vooral tweede
gitarist Rick Fenn (die 8tewart nu al
naar de kroon steekt) en organist
Tony O'Mailey duidelijke aanwin
sten te zijn. De rocknummers kregen
door hun aanwezigheid de nodige
vaart, zowel in het begin (Second
sitting for the last supper, Wallstreet
Shuffle), als in de toe gist (Modem
man blues).
De muzikale uitstapjes van 10 CC
bleven ditmaal beperkt tot het drie
luik Feel the benefit, dat eigenlijk
het enige nummer was dat de groep
niet live kon waarmaken. Maar het
enorme enthousiamse onder de on
geveer 1200 mensen (de Edenhal was
lang niet uitverkocht) werd daar te
recht niet minder om.
;;pr R. N. Degens
"■ITERDAM Luciano Berio aan wiens composities bijna het hele Holland Festival van 1972
gewijd, mocht nu het Holland Festival 1977 afsluiten met een van zijn nieuwste werken:
4o*o" voor stemmen en orkest. Het ging exclusief, zonder mededinging van enig ander wesk
zaterdagavond in De Rotterdamse Doelen waar de als gebruikelijk weinige bezoekers om negen
»*Vol verwachting binnen zaten en na vijftig minuten al weer op straat stonden.
a2<#n niet teleurgesteld omdat ze
49'/de beloofde nieuwe uitgebreide
e van het werk hadden mogen
(die was zoek of niet voltooid,
_zal het zeggen) maar de oor-
'e ikelijke, die in 1976 in Donaue-
3j igen in première was gegaan.
emlezing
4®g /ege de bijna onzingbaarheid
de veertig individuele zangpar-
(geen „koor" dus) was het Köl-
tundfunkchor voor deze uitvoe-
85 naar Nederland gekomen. De
zangers daarvan zaten vol-
voorschrift in het orkest (Rot-
nuns Philharmonisch); naast ie-
"finstrumentalist een zanger. On-
54js hun ervaring met dit werk
'slikten de meeste koorleden
J£|nog stemvorken om op de juiste
2oste te kunnen intoneren.
Op enkele wat meer doorzichtige
passages na. is het ook voor de luis
teraars een ondoordringbaar stuk.
waarin Berio op basis van een aantal
volksliedteksten en melodieën (in
hoofdzaak uit buiten-europese lan
den) een groot aantal zangcomposi
tie-technieken toepast. Als een soort
ritournel fungeren citaten uit een
gedicht van Pablo Neruda.
Uit de toelichting van Berio: „Coro
is (derhalve) evenzeer een bloemle
zing uit diverse manieren van „op
muziek zetten" en al zodanig een
projekt dat bestemd is om altijd
open te blijven, misschien enigszins
te vergelijken met het projekt van
een stad-van-de-geest dat op diverse
niveaus wordt ontwikkeld, verschil
lende en op zichzelf staande dingen,
feiten en personen oplevert en sa
menvoegt, en daarbij de kollektieve
en individuele karakters laat zien,
de verwantschappen en tegenstel
lingen."
De harmonische basis is het voor
naamste fundament van dit stuk, en
de zekerheid waarmee hij een „har
monische stadsmuur" optrekt waar
op als het ware „muzikale figuren
worden gekrast" heeft de volstrekt
eigen signatuur van een componist
die alles kan realiseren wat hij wil.
Of hij in het geval van „Coro" ande
ren duidelijk kan maken wèt hij
daarmee dan wil, lijkt mij twijfe
lachtig. Het gebruik van teksten
met natuur, liefde en dood als on
derwerp wijst wel op een „strek
king", en met het citeren van Neru
da ga je ook een bepaalde kant op,
maar enig verband tussen dat alles
en deze vijftig minuten geordende
kiankchaos is althans mij ontgaan.
Als afsluiting van een „onverbidde
lijk serieus kunstfestival" (Hans de
Witte) was het wel toepasselijk en
indrukwekkend. Ook de complexi
teit en de overladenheid die dit Hol
land Festival kenmerkten waren er
in terug te vinden. En het gebruik
van de menselijke stem als centraal
thema. In dat opzicht heeft dit festi
val zeker aan zijn opzet beantwoord.
Men heeft de menselijke stem in zijn
toepassing in de muziek van vele
eeuwen via talloze boeiend samen
gestelde programma's tot klinken
laten komen. Mèt die menselijke
stem lag het accent van dit festival
in hoofdzaak op de muziek. Toneel
was er een te verwaarlozen element
in, en ballet heeft op een enkele
uitzondering na ook minder specta
culairs geboden dan andere Jaren.
Kunstwaterval
Het grootste aandeel in de geplande
180 uitvoeringen had de vocale en
instrumentale muziek in al haar ui
tingen, van kamermuziek tot mu
ziektheater. Over de ups en downs
hebben wij deze weken uitvoerig ge
schreven. Lof en blaam zijn ook
door de hele Nederlandse, en de
geïnviteerde buitenlandse pers
1ft
jftGEN OP ZOOM In het Markiezenhof, Bergen op Zoom
,fdt tot 6 september een tentoonstelling over mode gehouden,
de speelse naam „Stoeien met de taille" kreeg en een
'jressie geeft van het modebeeld ln de 19e eeuw. Wat de titel
■ÏVeft: bij het bekijken van de tentoonstelling zal het direct
fallen, dat de plaats van de taille bij het maken van een
iingstuk een voorname rol speelt. Omhoog, omlaag, verdoe-
y. de taille was er altijd bij betrokken.
fdbestanddeel van deze tentoon-
ling is een grote particuliere ver
deling mode-prenten uit Bergen
Zoom, aangevuld met schilderij-
kostuums en accessoires.
mag dan vallen op de 19e
V, is er ter inleiding ook aan-
sht geschonken aan de kleding in
l voorafgaande eeuwen (Middel-
19
RGEYK De 21-jarige me-
uw A.D.L.M. Schaap-Van Laarh-
enlp uit het Brabantse Bergeyk is
lermorgen omgekomen bij een
p-ongeluk in haar woonplaats.
iOngetwijfeld een unieke manier
l vakantie op het water en de
vgwachter bedacht zich geen
inblik en zette onmiddellijk het
n op groen voor deze vaaravan.
eeuwen tot en met de 18e eeuw),
terwijl de tentoonstelling een uitlo
per heeft naar de jaren twintig van
onze eeuw.
De eerste echte modeprenten ont
stonden eigenlijk pas omstreeks
1700 en het is dan het Franse hofgat
dan de toon aangeeft. Het is boeiend
om te zien hoe de mode zich in de
loop van de periode die deze exposi
tie bestrijkt, aan verandering onder
hevig is. Rococokleding uit het mid
den van de 18e eeuw, via de hemdjur
ken, crinolines en tournures van de
■19e eeuw naar het comfortabel luch
tig geklede jongensachtige type uit
de beginjaren van Coco Chanel en de
Charlestontij d in de gay twenties.
Een eenvoudige geïllustreerde hand
leiding begeleidt de tentoonstelling.
Het museum is geopend van 10.00-
12.00 uur (behalve op zaterdag en
zondag) en voorts iedere middag van
14.00 tot 17.00 uur.
Vr>
«pwmhse
Eric Stavart, het brein achter 10 CC
'afel zeven
I kennelijk
J ktellcn
T rouw/Kwartet9
«Luciano Berio dirigeert
kwistig en naar beste vermogen over
alle verrichtingen uitgesproken. Het
publiek is bepaald weer niet in
drommen opgekomen, maar het
heeft zich in elk geval niet helemaal
afzijdig gehouden.
Het festival was dit keer dan ook
bijna niet te ontlopen. Ook al gingen
door annulaties „maar" ongeveer
160 voorstellingen voor. Vla de nog
steeds geldende heilloze spreidings
gedachte waren de festivalnetten
uitgeworpen van Eindhoven tot Ol-
terterp, en van Broek in Waterland
tot Tiel. In dat opzicht is het Hol
land Festival nog steeds uniek in
zijn streven om als enige kunstwa
terval in Neerlands groene en stille
dal ieder bloempje te besproeien,
ook 't klei-hei-hei-endste
Naar verluidt zal er bij een volgend
festival meer op kwaliteit worden
gelet en er zal („op advies van de
Raad voor de Kunst") naar een dras
tische beperking van het aantal uit
voeringen worden gestreefd. Wan
neer dan eindelijk ook de door ons a>
vaker gesuggereerde concentratie
van het festival op de drie grote
steden Amsterdam. Den Haag en
Rotterdam (desnoods per jaar op
toerbeurt in een van die drie) verwe
zenlijkt kan worden, zou het Hol
land Festival misschien een, toch
voor iedereen gemakkelijk bereik
bare, overzichtelijke kunstmanifes
tatie met een hoger gemiddelde
kunnen worden.
door Aldert Schipper
LAGE VUURSCHE - De deelne
mers aan het beraad, dat deze week
in de Ernst Sillemhoeve in de Lage
Vuursche is gevoerd over het beleid
van de Interkerkelijke Coördinatie
commissie voor Ontwikkelingssa
menwerking (ICCO) hebben beslo
ten dit gesprek voort te zetten. Het
beraad heette reversed consortium
en werd bijgewoond door een groep
experts uit de Derde Wereld, een
aantal vertegenwoordigers van de
orfanen die de Wereldraad van Ker
ken voor Ontwikkelingswerk erop na
houdt en een beperkt aantal mensen
van de ICCO zelf.
Interessant was een groepje mensen
die in ontwikkelingslanden verant
woordelijk zijn voor één enkel pro
ject. Verschillende waren nog nooit
hun land uitgeweest en hadden in
het begin dan ook moeite, mee te
komen in het kwistig gebruikte oe
cumenische ontwikkelingsjargon.
De vergadering werd geleid door de
secretaris-generaal van de Neder
lands Hervormde Kerk dr. A. H. van
den Heuvel.
In de oecunemische beweging is ja
renlang door de kerken uit de Derde
Wereld opgemerkt dat zij wel hulp
willen ontvangen uit rijke kerken,
maar dat deze hulp dan niet alleen
financieel moet zijn en dat er tussen
de geldgever en de ontvanger een
broederlijke relatie moet wezen, zo
dat de geldgever nog wel Iets anders
van de geldontvanger zou terugkrij
gen dan een bedankbriefje. Men ba
seerde zich daarbij uiteraard op bij
belse noties over hoe mensen het
vruchtbaarst met elkaar kunnen om
gaan. Oproepen tot „partnership"
hebben er Jaren over gedaan, voor
dat zij echter doordrongen tot het
bewustzijn van de kerken in de geïn
dustrialiseerde wereld en nog steeds
vinden talrijke kerken in deze lan
den dat ontwikkelingssamenwer
king slechts een ander woord voor
diaconie is.
Inspanning
Er is de afgelopen week heel wat
inspanning van beide kanten nodig
geweest echte „partnership" in
praktische omgangsvormen voor
het ontwikkelingsbeleid te vertalen.
En toen gisteren het bestuur van
ICCO kwam opdraven om aan te
horen wat het reversed consortium
besproken had, bleken enkele be
stuursleden met hun oren te klappe
ren. De gereformeerde vertegen
woordiger in het bestuur van ICCO,
dr. N.C. Keulemans, meende dat
ICCO een instrument van de rege-
ringspolitlek inzake ontwikkelings
samenwerking ls en hij moest door
een ambtenaar van het ministerie
voor ontwikkelingssamenwerking
worden gecorrigeerd met de opmer
king dat de kerken zelf om geld voor
ontwikkelingswerk gevraagd had
den en dat de ICCO geheel verant
woordelijk is voor haar werk. De
ontmoeting met het ICCO-bestuur
was helemaal een beetje een anti
climax na een ingespannen werk
van overleg, waarin zelfs de meest
gereserveerde deelnemer iets van
hoop kreeg dat het de ICCO ernst is
de zeggenschap ln het beleid te de
len met de vertegenwoordigers uit
de Derde Wereld.
Het overleg concentreerde zich op
de verhouding tussen ICCO en de
Nederlandse regering, hoe ICCO
met de partners overzee hoort om te
gaan, of ICCO naast haar Inspannin
gen ln de Derde Wereld ten behoeve
van gerechtigheid ook in ons eigen
land nog Iets moet doen, wat voor
eisen er gesteld moeten worden aan
een ontwikkelingsproject en of
ICCO als christelijke ontwikkelings
organisatie ook met niet-christelijke
partners in zee kan gaan.
Vrije keuze
Om de verhouding tussen de ICCO
en de Nederlandse regering uiteen te
zetten, was uit Den Haag adjunct-
secretarisgeneraal voor ontwikke
lingssamenwerking dr P.J.H. Jonk
man gekomen. Hij vertelde dat de
ICCO geheel vrij is ln het kiezen van
haart partners overzee en van de
projecten die zij samen met die part
ners wil uitvoeren. Ook met de crite
ria waaraan de projecten moeten
voldoen wil de regering zich niet
bemoeien.
In sommige ontwikkelingslanden,
die een dictatoriale regering heb
ben, betekent dit dat ontwikkelings
projecten niet geheel overeenstem
men met de Idealen die de regering
heeft. Soms zullen deze ontwikke
lingsprojecten zelfs volledig ingaan
tegen de behoefte van een regering
te voorkomen dat de mensen tot
grotere zelfstandigheid ontwikke
len. Moet de ICCO dan toch van de
leider van het ontwikkelingsproject
eisen, dat hij regeringstoestemming
heeft voor zijn project? De vertegen
woordigers uit de Derde Wereld en
de ICCO-medewerkers kwamen ove
reen, dat het ICCO-bestuur voorge
steld zou worden dat de projectlei
der alleen een overheidsvergunning
hoeft te overleggen wanneer hij dat
zelf gunstig vindt voor het project.
In een aantal gevallen zal het ver
slag uitbrengen van een project dat
te maken heeft met mensenrechten,
moeilijk zijn. In déze kwestie stelde
men voor, niet langer te eisen dat
namen van belanghebbenden en
medewerkers in de rapporten voor
komen.
Zelfbewustzijn
Het opmerkelijke van het reversed
consortium was dat nu eens niet de
geldgevers hun eisen op tafel legden
voor de aanvaardbaarheid vna een
ontwikkelingsproject, maar dat de
mensen uit de Derde Wereld hun
criteria zelf formuleerden. De India
se ontwikkelingsfiiosoof prof. dr Sa
muel P arm ar noemde enkele punten
waaraan een ontwikkelingsproject
moet voldoen. HIJ vertelde te heb
ben geleerd dat hulp alleen goed ls,
wanneer hij ertoe bijdraagt dat de
behoeft aan hulp tenslotte ver
dwijnt. Het geld is niet het eerste
wat nodig is voor een goed project.
Het belangrijkste ls zelfbewustzijn
en verantwoordelijkheid bij de men
sen onder wie het werk wordt inge
voerd. Zij moeten zoveel eigen ver
antwoordelijkheidsgevoel hebben,
dat zij ook nee zouden kunnen
zeggn tegen degene die geld aan
biedt. Dat betekent dat er eerst aan
een aantal nlet-materiële eisen vol
daan moet worden voordat het geld
wordt toegezegd.
Prof. Parmar noemde onder meer
een gemeenschappelijk verantwoor
delijkheidsgevoel van de mensen.
Het geld is alleen bruikbaar om de
eigen inzet van de mensen meer
effect te verlenen. Prof. Parmar
noemde dit het gTondwerk voor een
deugdelijk ontwikkelingsproject.
Zo n project dient volgens hem te
passen binnen de beheerscapacitelt
van de mensen. De gemeenschap
moet een project kunnen overzien.
Als het te grootis, kunnen ze het
nooit als hun project ln de vingers
krijgen. Ook de stijl waarin een pro
ject wordt uitgevoerd moet passen
bij het gevoel van de mensen. En de
hulp van buiten mag hen niet de
eigen initiatieven, hoe gering die
ook zijn, uit handen nemen.
Verbazing
Verscheidene vertegenwoordigers
uit de Derde Wereld bleken ver
baasd te zijn over de bereidheid van
de mensen van de ICCO te willen
werken aan zulk soort ontwikke
lingsprojecten. Het streven van de
ICCO naar sociale gerechtigheid en
zelfstandigheid in de Derde Wereld
bracht de uit Kenia afkomstige ver
tegenwoordiger Bethuel Kiplagat
tot de vraag wat de ICCO dan eigen
lijk in eigen land aan de bevordering
van sociale gerechtigheid doet. Drs.
Laurens Hogebrink, die de bijeen
komst meemaakte namens de werk
groep Kerk en Ontwikkelingssa
menwerking, kreeg daarop de gele
genheid iets te vertellen over deze
werkgroep en over het werk van
IKVOS, het orgaan dat ln ons land
aan ontwikkelingseducatie werkt
namens de kerken. Hogebrink ver
telde onder meer over de contacten
die ICVOS heeft met mensen die in
onze maatschappij in een ontwikke
lingssituatie verkeren, zoals huizen
krakers en buitenlandse werkne
mers. Kiplagat stelde voor dat er
een formele relatie zou komen tus
sen ICVOS en ICCO, omdat Hoge
brink onder meer gezegd had, dat de
eigenlijke partners van de werkers
in de Derde Wereld niet het ICCO-
bestuur, maar de ontwikkelingswer
kers in ons land zijn.
Ineens
In het overleg werd door de deelne
mers steeds benadrukt dat ontwik
kelingswerk niet bestaat uit het op
gang houden van een geldstroom.
Gedurende de discussies stelden en
kele mensen uit de Derde Wereld de
vraag aan de orde wie de ICCO als
partner ln hun landen zou moeten
kiezen. Men kwam tot de conclusie
dat dit een raad van kerken of een
daarmee samenhangend orgaan
dient te zijn, tenzij men ln een land
wil werken, waar de kerk te klein is
om als partner op te treden Men zou
dan met een nletrchristelljke part
ner kunnen samenwerken op een
zelfde basis.
De els van ICCO dat alvorens een
project kan beginnen eerst door de
mensen zelf 25 procent van het be
nodigde kapitaal op tafel moet ko
men, oogstte heel wat kritiek onder
de afgevaardigden uit de Derde We
reld en de staf van de ICCO zegde
toe te proberen deze els te laten
vallen of tenminste in het vervolg
soepel te hanteren.
Aan het einde van het reversed con
sortium besloten de deelnemers dat
zij elkaar over een Jaar of twee in
dezelfde samenstelling zullen terug
zien, waarbij Iets meer deelnemers
uit de staf van de ICCO toegelaten
zullen worden. Het ICCO-bestuur
moet de vraag Intern nog beant
woorden. fo er vertegenwoordigers
uit de Derde Wereld ln het vervolg
mee zullen doen in het dagelijks
beleid en zo ja, met welke bevoegd
heid.
