lorlogsspektakel in mineur
Grieks geld
uit Holland
Assepoester in
tardige musical
KUNST
Zelfportret van 22-jarige Rembrandt
"londs gedrag van producent Levine
Damesleed in
de grote stad
Natuurlijk muzikaliteit zonder mooidoenerij
postgiro en
rijkspostspaaroanK
ttn brug te ver
ie Slipper and The Rose
Ana-Maria Vera:
ook aangepast
ftG 24 JUNI 1977
FILM KUNST i
Trouw/Kwartet P 11 - R 15 - HS 13
nlet van te voren had gezien.
—Tens een persconferentie naar
leiding van de Nederlandse pre-
re van „Een brug te ver" deden
enkele onaangename inclden-
nfpvoor, die gedeeltelijk te wijten
»n aan het feit, dat de pers de
nl
,chl
O) daarvan de oorzaak is, ligt
igens nog steeds in het duister:
itjes over „protocol" (oorspron-
t Jk zou koningin Juliana aanwe-
gjijn) snijden geen hout.
^Jucent Joseph Levine, die van
►psJeit niet op de hoogte was (en
r meermalen betuigde dat hij er
geweest zou zijn als het hem
.^verteld) verwachtte commen-
en viel honds uit tegen een
^nlist, die wou weten waarom
jn belofte om de wereldpre-
'Jlk in Nederland te doen plaats
ten niet had gehouden. Als re-
op een vermeende vijandige
nteu.
stemming (de Journalisten wisten
uit de aard der zaak niet hoe ze iets
onbekends zouden moeten analy
seren en hielden zich daarom aan
randverschijnselen) stak hij een
grof, grommerig en dwars pleidooi
af voor de commerciële film. De
acteur Anthony Hopkins legde er
nog een schepje bovenop door drif
tig tekeer te gaan tegen de pers in
het algemeen en de Nederlandse
pers in het bijzonder, die altijd al
leen negatieve zaken wist te ver
melden. Een deel van de aanwezige
Nederlandse acteurs meende door
middel van applaus hun instem
ming met deze stelling te moeten
betuigen.
Alleen regisseur Richard Attenbo-
rough, vriendelijk en voorkomend
als altijd, had iets zinnigs te vertel
len: over zijn motivatie om ster
acteurs te nemen voor de vertol
king van diverse figuren in „Een
brug te ver". In de eerste plaats, zo
zei hij, moesten de gezichten her
kenbaar zijn, anders was bij een
toch al zo gecompliceerde film heil
loze verwarring het gevolg. In de
tweede plaats waren deze militai
ren eigenlijk ook sterren, zeer ster
ke persoonlijkheden die elke ruim
te vulden en door hun manschap
pen blindelings werden gehoor
zaamd.
Maar dit korte, Intelligente betoog
kon de nare smaak niet wegnemen.
Hopelijk blijven we in het vervolg
van dit soort persconferenties ver
schoond: het behoort niet tot de
plichten van een Journalist om zich
zonder enige reden te laten uitfoe-
teren en schofferen door een Ame
rikaanse „captain of Industry" met
een boze bui en dan nog een trap na
te krijgen van het Nederlandse ac
teursbestand.
der
Een brug tc ver"
Vo< w
icent Joseph Levine nam zeker een risico toen hij (volgens eigen zeggen door instinct
ven) het nog niet voltooide boek „A bridge too far" („Een brug te ver") over de slag bij
;m van de inmiddels overleden Cornelius Ryan als basis koos voor een groots opgezette
film. Niet omdat oorlogsfilms onbemind zijn, maar omdat het hier om een mislukte actie
mislukking in het oorlogswezen betaalt niet in de filmbusiness. Toen hij eenmaal zijn
t had laten spreken sloeg hij spijkers met koppen. De film moest en zou grotendeels in
worden opgenomen en hij liet vanuit een helikopter zijn alziend oog gaan over het
rlandse landschap.
i zelf bleek door nieuwbouw
:baar, het werd Deventer. Al-
1 daar op zijn kop gezet, heel
r leefde In een filmkoorts, de
st van elke beroemde acteur
t fanfares begroet, de toeris-
omden toe, enfin, u zult er
ijfeld zo het een en ander
ebben vernomen. Het resul-
i zoveel spectaculaire arbeid
geld (de film kostte, naar
pt, 25 miljoen dollar) is nu in
Nederlandse bioscopen te
louwen.
toch samen te persen tot een film-
duur van ongeveer drie uur.
Cornelius Ryan ging In „Een brug te
ver" te werk volgens de methode die
hij iti „The longest day" (over de
geallieerde invasie in Normandië) en
„The big Battle" (over de strijd om
Berlijn) had beproefd: hij reisde ste
den en landen af om met overleven
den te praten, verzamelde zoveel mo
gelijk informatie en voegde alle klei
ne persoonlijke brokstukjes aaneen
tot een groot mozaïek. Hij werkte als
het ware „van onderop" en William
Goldman volgt daarin voor zover
mogelijk zijn sporen.
En zo gaat dan, bijna 33 jaar na
dato, „operatie Market Garden"
over het doek. Het was de grootste
luchtlandingsoperatie uit de wereld
geschiedenis die zich in september
1944 boven Arnhem en omstreken
voltrok, uitgedacht door veldmaar-
lepoester (Emma Craven) op het bal met de prins (Richard
inberlain) in „The slipper and the rose".
pereen kent het sprookje van Assepoester. Het gegeven
lijnt zo omstreeks 1850 voor het eerst te zijn opgedoken in
1 Chinees boek, maar het verhaal dankt zijn bekendheid
thans in West-Europa) aan de versies van de Fransman
fcarles Perrault en de Duitse gebroeders Grimm. Disney's
kenfilm-versie uit 1950 (die telkens wordt hervertoond)
facht de jongste generaties weer op een andere wijze met
it verhaal in aanraking.
i lijkt het welhaast onmogelijk
het suikerzoete masochisme
de heldin, die zich door drie
flijke wijven opgewekt laat
Itraiteren, door een gewoon
te laten vertolken (ook de
tnfilmfiguur wekte door dod-
leid weerzin op) doch de En-
schrijver/producer/regisseur
an Forbes heeft het toch aan-
lurfd. Hij veranderde hier en
b&r wat aan de intrige (zo laat
pi het eind Assepoester zich
lerhalen om haar prins terwille
h het landsbelang te verlaten,
ze wordt te rechter tijd door
goede fee teruggehaald) en
';te er, met muzikale hulp
de gebroeders Sherman
•ral beroemd geworden door
[liedjes in de Disney-film „Mary
•pins") en de choreografische
in van Mare Breaux een over
l algemeen aangename musical
V
■ft Assepoester-land, waarin al-
mogelijk is, onder andere het
l fanderen van een kalebas in
I gouden koets en een kikker in
Wp livreiknecht, heeft volgens de
■m aan het eind van de achttien-
eeuw bestaan in Oostenrijk
■^or de gelegenheid omgedoopt
Euphrania) waar de kastelen
voor het oprapen liggen en de
feeërieke sfeer door de lucht
dwarrelt. Goed camerawerk van
Tony Imi draagt tot het welslagen
van het geheel bij, doch het be
langrijkste aandeel leverden de
acteurs. Gemma Cravens onmo
gelijke taak om van Assepoester
een mens te maken wordt enigs
zins vergemakkelijkt door haar
aardige en niet te zoete gezichtje
(al wordt ze zeer verlelijkt door de
afschuwelijke pruik die ze op het
bal moet dragen), Richard Cham
berlain, begiftigd met een aange
name stem, is de zeer mooie en
niet van temperament verstoken
prins. Michael Horden als de ver
strooide koning, Kenneth More
als een redderige kamerheer en de
87-jarige Dame Edith Evans, vol
rouge, juwelen en giftige bon
mots, zorgen voor de broodnodige
humor. De goede fee (Annette
Crosby) is een goedmoedige, doch
overbelaste dame, die zich zuch
tend van het ene karwei naar het
andere spoedt, en zich in haar
toverwerk laat bijstaan door het
lelijke hondje Fred. Een onver
wacht aardige film, uiteraard
voor het gehele gezin.
Amsterdam-Du Midi; Rotterdam-
Grand; Den Haag-Metropole, a.l.
schalk Montgomery (die zijn rivaal
Patton de loef wilde afsteken), goed
gekeurd door generaal Eisenhower,
uitgevoerd door 35.000 man Engelse,
Amerikaanse en later ook Poolse
luchtlandingstroepen, 22.000 tanks
en ander rollend materieel en meer
dan 100.000 man grondtroepen. De
bedoeling was om het gedemorali
seerde Duitse front te doorbreken,
door te stoten naar de bruggen, het
Ruhrgebied te veroveren en de oor
log voor kerstmis te beëindigen.
Maar het ging mis. Waardoor? De
tijd van voorbereiding (slechts een
week) was te kort voor zo'n giganti
sche onderneming. De legerleiding
had er genoeg van om operaties
voortdurend af te gelasten en bood
niet alleen het hoofd aan ongewen
ste weersomstandigheden, doch
hield zelfs informatie achter (men
wist 'dat er in de buurt van Arnhem
niet alleen „kinderen en oude man
nen" zouden vechten, zoals aan de
troepen werd meegedeeld, doch dat
er Duitse pantserdivisies lagen). In
vloedrijke figuren, die grote beden
kingen hadden tegen het plan, hiel
den uiteindelijk hun mond omdat ze-
„geen spaak in het wiel" wilden ste
ken van het oorlogsspel. De Engelse
troepen werden te ver van de brug
gen gedropt. Zo kunnen we nog een
tijdje doorgaan met wijsheid achte
raf, maar ook het ongelukkige toe
val speelde een rol en als dat er niet
geweest was had het goed kunnen
aflopen.
Treurig, doch met mate
Hoe komt nu dit droeve gebeuren,
dat 17.000 doden en gewonden kost
te en het overgrote deel van Neder
land ten prooi liet aan terreur en
hongerwinter, via een speelfilm-re-
constructie, waarin eigentijdse ido
len als Robert Redford en Ryan
O'Neal, James Caan en Michael Cai-
ne, Dirk Bogarde en Sean Connery,
Gene Hackman en Elliot Gould,
Maximilian Schell, Hardy Kruger,
Laurence Olivier en Liv Ullmann
meedoen, op ons over? Als tragisch
en treurig of als spannend en he
roïsch?
Als beide. Er ligt wel degelijk een
doem over de film, de doem van
mislukking en dood en dat valt in
een zo commercieel produkt te prij
zen. Maar de bedruktheid wordt wel
telkens doorbroken door de gebrui
kelijke oorlogsfilm-huzarenstukjes
met sterren in de hoofdrol. Het doet
er niet toe of die heldendaden waar
gebeurd zijn of niet, slechts de dose
ring telt en die is toch weer te hoog.
Mensen met een oorlogsfilm-allergie
moeten er niet heen gaan, want het
stereotiepe patroon is wel degelijk
door W. Wielek-Berg
aanwezig: individuele heldhaftig
heid gaat niet onder in algemene
chaos, dapperheid wordt nergens
doorgelicht, het lot van de gewon
den is al te vaak omgeven met een
romantische waas. het is moeilijk,
bijkans onmogelijk, om het gebeu
ren te volgen en te overzien door de
eenvormigheid van het vechten.
Sommige tafereeltjes wekken bo
vendien (overigens alleen in Neder
land) de lachlust op: het ononder
broken geneurie van „Oranje boven,
leve de koningin" en niets anders
door de overijld feestvierende Arn
hemmers, het onbegrijpelijke koe
terwaals van Liv Ullmann dat voor
Nederlands moet doorgaan. Doch in
zijn genre, dat van de spectaculaire
oorlogsfilms, verdient „Een brug te
ver" zeker een holge plaats op de
ranglijst.
Amsterdam City I, Bellevue Cine
rama, Saskia, en nog 28 andere
Nederlandse bioscopen, 14 jr.
Sheila Levine is dead
and living in New York
Naar Sidney Fury's film met de pre
tentieuze titel Sheila Levine is
dead en living in New York" („Shella
Levine is dood en woont in New
York"), gebaseerd op het boek van
Gail Parent, te oordelen, Jagen in
Amerika de meisjes nog steeds als
hijgende herten het trouwboekje na.
Neem nu heldin Shella Levine. die
uit haar beschermde, Joodse provin
ciale milieu naar New York vlucht.
Ze is niet dom. heeft diploma's,
Ideeën en doorzettingsvermogen,
doch desalniettemin slechts één
wens: düttem. Getrouwd moet er
worden, anders wankelt ze van het
minderwaardigheidsgevoel. Haar
vriendinnen vergaat het evenzo, ze
storten zich in avonturen om in het
huwelijksbed te belanden en bekla
gen zich de volgende morgen tra-
nenrijk over de perfiditeit van de
mannen in het algemeen en van de
vriend van die nacht in het bijzon
der. Eigen schuld plaagt het meest,
moeten ze maar niet zo door-
drammen.
De dokter, waarop onze Shella haar
zinnen heeft gezet, loopt overigens
in de fuik, ook al laat hij zich eerst
versleren door een fladderige vrien
din die op de hupse toer gaat. Tegen
een verantwoordelijke baan, gecom
bineerd met verleidelijk kleren en
de Juiste kleur lippenstift kan de
sukkel niet op.
Wat een enge, achterlijk film! Hij
zou een doorn in het oog moeten zijn
van elke feministe, doch tegenwoor
dig weet Je dat maar nooit.
Amsterdam-Kritcrion. 14 jr.
Sheila
door Jac. Kort
AMSTERDAM Tijdens het laat-
ste concert dat in Amsterdam in het
kader van het Holland Festival 1977
werd gegeven, kwam nu eens niet de
menselijke stem op de voorgrond.
Het Amsterdams Philharmonisch
Orkest onder leiding van Anton
Kersjes speelde werken van Beetho
ven en Bruckner.
Misschien dat wel het menselijk sen
timent een woordje meesprak. Ten
gevolge van het feit, dat de soliste in
Beethovens Pianoconcert Nr. 1 niet
de een of andere beroemdheid van
rijpere leeftijd was, doch een pril
meiske van 12 jaar. Ana-Maria Vera,
de in Washington geboren dochter
van een Friese Moeder en een Bolivi
aanse vader was al eerder in ons land
te horen. Deze avond maakte ze haar
Amsterdamse debuut in het Con
certgebouw.
Muziekrecensenten kijken mis
schien soms vervelende mensen, om
dat zij er door hun beroep weinig van
onder de indruk komen of een solist
9 of 90 jaar is, noch of hij van af
komst een neger is of in Spakenburg
is geboren. Het gaat er uitsluitend
om om wat en hoe er gespeeld wordt.
De rest is bijzaak.
Ana-Maria Vera is om te beginnen
een leuk eenvoudig meisje om te
zien, maar nog voor ze aan haar
solopartij begint, blijkt ze intens
mee te leven met wat erin het orkest
gebeurt. Wanneer het haar beurt is,
geeft ze allereerst blijk van een uit-
stekend ontwikkelde techniek, per- Ana-Maria Vera
feet geschikt voor een stuk als dit en
waarschijnlijk ook voor Mozart-con- van haar voordracht: natuurlijk mu-
certen. Haar spel is parelend en zlkaal en zonder mooidoenerij. Zo
transparant en heeft toch voldoende kan alleen een heel groot kunstenaar
body voor grote zaal. het, of een kind.
ADVERTENTIE
Maar het meest bewonderde ik de
natuurlijkheid en ongekunsteldheid
Na de pauze speelde het A'dams
Philharmonisch Orkest Bruckners
Zesde Symfonie in een buitenge
woon boeiende en geïnspireerde ver
tolking.
Een waardig besluit van het laatste
concert uit het Holland Festival, het
enige van de gehele serie, dat geheel
uitverkocht was.
postgiro
chèquespostaux néerlandais
carte de paiement
betaalkaart
9234567 TH G LUCASSEN
STATIONSSTRAAT 33 L00W0UDE 9999
in nederlandgarantie tot lOO gulden na legm
Gaat u genieten van de Griekse zon
en van de antieke cultuur? Laat uw genot
dan niet bederven door te weinig geld
op zak. Neem wat betaalkaarten van de
postgiro mee.
Elk postkantoor in Griekenland geeft
u er 2000 drachmen per kaart voor, op
vertoon van uw nieuwe giropas en uw
geldig paspoort.
Goede reis!
Contant vreemd geld in meer dan 30 landen.
arnhem (anp> - Door de ge- Politieformuüeren
meentepolitie in Arnhem zullen
geen gegevens meer worden aange- A J
tekend over ras en type op forraulie- III AffluCnt WOrQCIl
ren die zijn bestemd voor de compu
ter. Tot nu toe zijn in Arnhem, waar
sinds mei van dit Jaar van de formu
lieren gebruik wordt gemaakt, geen
gegevens ter verwerking in de com
puter gebracht.
De politie wacht op nadere richtlij
nen van de minister van binnen
landse zaken, zo schrijft Arnhems
burgemeester drs. J. A. F. Roeien in
antwoord op schriftelijke vragen
AMSTERDAM In de aanwinsten
zaal van het Rijksmuseum te Am
sterdam is dit zelfportret van Rem
brandt vanaf heden te bezichtigen.
Het werd door het museum aange
kocht met een extra rijksbijdrage en
grote financiële steun van de Vereni
ging Rembrandt en het Prins Bern-
hardfonds.
De nieuwe aanwinst dateert vermoe
delijk uit 1628, toen Rembrandt pas
22 jaar was. Het is het vroegst beken
de zelfportret van hem. Op een pa
neeltje van maar 22,5 bij 18,5 cm
heeft de jonge schilder zijn eigen
gezicht bij een bijzondere lichtval
afgebeeld.
Het sterke licht komt van
achteren en strijkt langs een deel
van de schouder, de hals. het oor. de
wang en de neuspunt. Aan de scha
duwkant steekt de kop scherp af
tegen de lichte achtergrond. Rem
brandt heeft zichzelf hier gebruikt
als model voor een studie van licht
en schaduwwerking. Een dergelijk
portret dat in 1629 (dus ongeveer een
jaar later) is gemaakt, bevindt zich
in de Alte Pinakothek in München.
Het nu aangekochte portretje werd
In 1959 bekend doordat het in Lon
den werd geveild. Sindsdien is het
enkele keren tentoongesteld. Van
1960 tot 1971 had het Rijksmuseum
het in bruikleen.
van raadslid F. J. van der Linden
(PvdA/P8P-fractie).
Deze wilde weten of in Arnhem ook
wordt gewerkt met formulieren voor
de automatische verwerking van re-
cherchegegevens. Op die formulie
ren staan ook vragen over ras en
type. Het Arnhemse politiekorps is
betrokken bij de proef onder 22
korpsen met gemeentepolitie en
twee districten van de rijkspolitie
waar de formulieren in gebruik zijn.
