ipaanse socialisten illen in oppositie loe lang blijft Moskou zijn deelstaten de baas Man achterV-2 en maanvlucht overleden irust duurt voort zwarte wijken Breznjew verklaart zijn eigen benoeming Marteling op grote schaal in Z.-Amerika litie van links met centrum onwaarschijnlijk ^•Afrika uit Mie van •bmbureau gezet Dr Wernher von Braun Soedan sluit OAS-commissie over mensenrechten Anti-Russische bom luchtruim voor Ethiopië £>r grondwetsbepalingen en geboortecijfers JUNI 1977 BUITENLAND Trouw/Kwartet rk( im^ID (DPA, Reuter) De Spaanse socialistische leider Felipe Gonzales denkt niet dat zijn j mee zal 'doen aan de komende regering. HIJ denkt dat de winnaar van de algemene 'gingen, Adollo Suarez, alleen zal gaan regeren met zijn „Unie van het Democratische tim" de UDC. De socialisten, goede tweede bij de verkiezingen, zouden dan ln de oppositie i nn gaan. t stelde zich gisteren op zijn jrsconlerentle na de verkie- igen al op als een „opposl- H1J toonde zich zeer tevre- het resultaat van zijn eigen (tische Arbeiderspartij die 116 van de 350 zetels ln gekozen congres zal bezet- >ns de Jonge partijleider. de krachten die een breuk (t verleden wilden duidelijk »n terwijl de krachten tegen iring „een rampzalige neder- >bben geleden". Gonzales itzljn»partlj een enorme pres- geleverd omdat de verkie- [waren gehouden volgens de door de heersende groepen opgesteld, zonder dat de _*daar Invloed op had gehad. Dat was volgens hem ln het voordeel van de andere groepen geweest. Koning Felle kritiek had Gonzales op de koning, die woensdag gebruik maak te van zijn recht twintig procent van de leden van de Senaat (te vergelij ken met de Nederlandse Eerste Ka mer) te benoemen. Volgens de socia listische leider had Juan Carlos de (rechtse) Volksalliantie ln zijn eentje aan meer Senatoren geholpen dan „alle 35 miljoen Spanjaarden sa men". Juan Carlos benoemde 41 se natoren van wie de meesten tot de behoudende stroming behoren. In de Spaanse pers werd gisteren ^lie Zuid-Afrika schiet weer op betogers NN] djp?1 ESBURG (Reuter, UPI, AP) De Zuidafrikaanse ilitie heeft gisteren opnieuw van vuurwapens gebruik om zwarte demonstranten uiteen te jagen. oj asten deden zich voor ln de woonwijken Kabah en Kwa- najle van de plaats Uitenhagen en&uurt van Port Elizabeth. De del, was volgens haar zeggen ge- aezen te schieten nadat de zwarte ,UIfs een groot aantal gebouwen n. woonwijken in brand hadden :n en de politie met stenen Iden. Vijf scholen, een ge mis, tien woonhuizen en vijf gingen in vlammen op. Er ts gemeld over gewonden of Verslaggevers werden giste- toegelaten ln de wijk Kabah, é°ineldden wel dat er hevige acti- - konden worden waarge- )e^rdag zijn twee personen om -en gekomen tijdens een brand ele gebouwen in de wijk Ka- werd gisteren bekend ge- In dezelfde wijk werden toen gewond door schoten e politie. Een woordvoerder politie zei dat er ook vijf ^nannen gewond raakten. :warte woonstad Soweto, bij vefcesburg, gebruikte de politie W« >t IN (AFP) - Zuid-Afrika ls gls- uit de directie gezet van het itionale atoombureau waar- gisteren opnieuw traangas om groe pen demonstrerende zwarten uiteen te drijven. Volgens de politie bleef het echter in Soweto gisteren betrek kelijk rustig. Op 16 juni vorig Jaar schoot de politie hier twee school kinderen dood die deelnamen aan een mars uit protest tegen het ge dwongen gebruik van het Afrikaans op de zwarte scholen. Bij de hieruit voortvloeiende bloedige botsingen werden meer dan 600 zwarten ge dood. De huidige onlusten ln de zwarte woonoorden in Zuid-Afrika vloeien voort uit de herdenking van deze gebeurtenissen. duidelijk gespeculeerd (en gehoopt) op een regeringscoalitie van de UDC van Suarez en de PSOE van Gonza les. Deze belde groeperingen zouden samen een tweederde meerderheid in het parlement hebben. Dat zou bij het formuleren van een constitu tie (de belangrijkste taak van het nieuwe parlement) uiterst belang rijk zijn. Maar Gonzales zei gisteren dat zo'n coalitie „vrijwel niet moge lijk" is. Hij liet daar meteen op vol gen dat een eventuele regering van de UDC alleen ernstig rekening zou moeten houden met het parlement vanwege de sterke positie die de socialisten daar Innemen. Gonzales merkte op dat de socialisten „een formidabele oppositie" zullen kun nen voeren. Uitslagen Kritiek had de socialistische leider ook op de trage wijze waarop de uitslagen van de verkiezingen be kend waren geworden. HIJ gebruikte de woorden „schande" en „ramp". Gisteravond was er nog geen defini tieve uitslag bekend omdat nog steeds niet alle stemmen officieel waren geteld. Na telling van 95 pro cent van de stemmen was de officië le stand: Unie van het Democratisch Centrum 165 Socialistische zetels Arbeiderspartij Communistische partij Volksalliantle Socialistische Volkspartij (P8P) Democratisch Links (maoïstisch) 118 zetels 19 zetels 17 zetels 6 zetels 1 zetel De overige 23 waren verdeeld over regionale partijen. Voor de Se naat was de verdeling: UDC 106, PSOE 60, Communisten 8, Volks alliantie 3. WASHINGTON (UPI, Reuter) Dr Wemher von Braun, de man achter de Duitse V-2 raketten op Londen en de Amerikaanse Satur- nus naar de maan, is na een langdurige ziekte op 65-jarige leeftijd overleden. Het ideaal van de ruimtevaart kreeg hem te pakken toen hij als dertienjarige scholier het boek „Raketten naar de planeten" van prof Hermann Oberth las. Vijf Jaar later assisteerde hij Oberth bij diens experimen ten. Op zijn twintigste studeerde hij af in de natuur kunde aan de universiteit van Berlijn. Toen hij vier Jaar later promoveerde werd zijn dissertatie over ra ketten tot staatsgeheim verklaard. Von Braun was toen al bezig met militair onderzoek. De Reichswehr had grote belangstelling voor een manier van „schieten" die niet onder de beperkende bepalingen viel van het verdrag van Versailles. In het proefstation Peenemünde aam de Oostzee ging in 1937 de eerste zich zelf besturende raket met een actleradl- um van 17 kilometer de lucht ln. Van Hitier en diens minister van bewapening Albert Speer kreeg Von Braun ln het begin niettemin weinig steun. Dat veran- dere pas ln 1942 en de ontwikkeling van de V-2 (V voor Vergeltung) werd door een luchtaanval ln 1943 ernstig vertraagd. Pas ln de nazomer van 1944 was het wapen operationeel. Wemher van Braun had wel wat gewetensbezwaren over het project, maar streepte het gebruik van raket ten als wapens weg tegen de bij hem overheersende wens, ze ooit voor ruimtevaart te gebruiken. „WIJ beschouwden het als een omweg om ln de ruimte te komen", heeft hij letterlijk gezegd. Een naaste mede werker uitzijn Amerikaanse periode beschreef hem als een man met twee benen op de grond en zijn hoofd ln de wolken. Met een groot deel van zijn stal gal von Braun zich over aan de Amerikanen. Al ln september 1945 was hij met 130 langenoten ln de Verenigde Staten aan het werk opnieuw aan wapensystemen. Zo ontstonden raketten als de Honest John en de Nike. Maar hij bleef onvermoeibaar en vooralsnog vruchte loos werken aan zijn plannen voor de ruimtevaart. Von Brauns grote kans kwam toen de lancering van de eerste kunstmaan, de Russische Spoetnik, Amerika ln 1957 hardhandig wakkerschrok. HIJ kreeg groen Ucht en vlerentachUg dagen later draalde Amerlka's ant woord om de aarde, de Explorer 1. In hetzelfde Jaar begon de groep van von Braun aan de ontwikkeling van de Satumusraket, eindelijk ln een civiele omge ving, het Marshall ruimtevaartcentrum van de NASA. President Kennedy kondigde, om Amerlka's prestige te herstellen, aan dat het land mensen naar de maan en terug zou brengen. De verbeterde Saturnus 5, nog steeds een ontwerp van von Braun en zijn groep, deed dat op 21 Juli 1969. Von Braun verklaarde dat de Amerikanen ln 1982 op Mars konden zijn als ze dat wilden. Dat wilden ze niet, en dat was een grote desillusie voor de nog steeds voor elk ruimte-avontuur enthousiaste Von Braun. HIJ verliet de NASA ln 1972 om toe te treden tot de directie van Falrchild. Toen de eerste V-2 ln 1944 Londen trof, merkte von Braun op dat hij perfect gewerkt had, „behalve dat hij op de verkeerde planeet ls geland". Hij heeft dat euvel zelf kunnen verhelpen. twintig Jaar deel heeft ultge- Jesbetreffende besluit is geno- ht p aandrang van de Afrikaanse ddt?' Wel is Zuic,-Afrika lid van de satie gebleven. lidafrikaanse permanente ge- ve£erde heeft tegen de uitstoting esteerd en verklaard dat zij ln is met de statuten van het. De gedelegeerde, tevens, jfrikaans ambassadeur in Oos- zei dat zijn land niettemin Isch het ontwikkeldste land ^fhka was. aats in de directie is ingeno- joor Egypte. Vóór de uitstoting (en de landen van de derde uitgezonderd CHili, en de inistische landen. De weste landen stemden tegen en Ja- [nthield zich. „Bevestiging van partijmacht" MOSKOU (Reuter, AP) De Sowjet-partijleider Leonid Breznjew heeft gisteren zelf nog eens uitgelegd waarom hij voortaan ook de functie van president van de Sowjet-Unle zal bekleden. Volgens hem moet dat vooral gezien worden als een onderstreping van de overheersende rol die de com munistische partij speelt in alle staatszaken. Breznjew, die nu op zeventigjarige leeftijd de functies van secretaris generaal van de partij en president van de staat moet combineren, zei dat deze combinatie een „diepe poli tieke bedoeling" had. Hij zei dat op deze wijze de als maar groeiende invloed van de partij werd gedemon streerd. de partij die „heeft bepaald en zal bepalen" welke lijn moet wor den gevolgd „bij alle sleutelkwesties binnen de staat". De partijleider zei dat ln een toespraak voor het be stuur van de Opperste Sowjet, in naam het hoogste orgaan ven de partij. Zijn uitleg wijkt wat af van die van Mikhail Soeslow, het lid van het politbureau dat donderdag de rede mocht houden waarin Breznjew werd voorgedragen voor het presi dentschap. Soeslow legde daarin de nadruk op de persoonlijke kwalitei ten van Breznjew. Daarmee wekte hij de Indruk dat in de toekomst de partijleider niet automatisch het presidentschap zou hoeven te be kleden. Breznjew onderstreepte verder dat de vereniging van de partijleiding en de staatsleiding ln één persoon inter nationaal grote voordelen heeft Tot- nutoe nam hij ln zijn contacten met buitenlandse leiders altijd een wat dubbelzinnige positie in Formeel was hij slechts partijleider, in feite trad hij op als staatshoofd. „Nu za. deze praktijk haar logische gronds lag krijgen", aldus Breznjew, Na de uitleg van Breznjew wordt het weer waarschijnlijk dat ook ln de toe komst de functies partij-secretaris en staatshoofd door één man zullen worden waargenomen. In Parijs ontplofte gistermorgen in alle vroegte een bom in het kantoor van het tijdschrift Frankrijk-USSR, een uitgave van een vereniging die de Frans-Russische betrekkingen wil verbeteren. Een oganisatie die zichzelf aanduidt als de Solidaire Verzetsbeweging" heeft de verantwoordelijkheid op zich genomen voor deze aanslag, waarbij vrij veel schade werd aangericht. Niemand werd gewond. De aanslag wordt in verband gebracht met het bezoek van Breznjew, de president van de Sowjet-Unie die volgende week naar Frankrijk komt. Op de foto: een personeelslid van de vereniging probeert wat orde op zaken te stellen in het getroffen kantoor. CHARTOEM (UPI) De regering van 8oedan heeft gisteren haar luchtruim gesloten voor alle Ethio pische vliegtuigen en heeft de Ethio pische luchtvaartmaatschappij „Ethiopian Airlines" opgedragen naar kantoor ln Chartoem te sluiten, zo heeft het dagblad „Al Ayam" bekendgemaakt. Reeds eerder ln het Jaar beëindigde de Soedanese luchtvaartnfaat- schappij haar vluchten op Ethiopië. De betrekkingen tussen Ethiopië en Soedan zijn slecht sinds Ethiopië Soedan ervan beschuldigt dat het de opstandelingen ln de Ethiopische provincie Eritrea steunt ln hun strijd voor onafhankelijkheid. Soedan op zijn beurt beschuldigt Ethiopië van het verlenen van on derdak en het geven van een oplei ding aan enkele duizenden Soedane se vluchtelingen, die zouden samen zweren tegen het bewind van presi dent Jaafar Nlmelry. LAUSANNE (DPA, AFP) De 67- Jarige Zwitserse brigade-generaal Jean-Louis Jeanraalre ls gisteren wegens het verraden van militaire geheimen aan de Sowjet-Unle door( een militaire rechtbank In Lausanne tot 18 Jaar gevangenisstraf veroor deeld. De rechter beval hem te degraderen en uit het leger te stoten. ST. GREORGES (Grenada) (Reuter, ANP) In verscheidene Latijns-Amerikaanse staten komen op grote schaal geraffineer de martelpraktijken voor, zo staat ln een rapport van de inter- Amerikaanse commissie voor de rechten van de mens. nen landgenoten zijn ln het gebouw van de Verenigde Naties ln de Chi leense hoofdstad Santiago 30 Chlle- nen al drie dagen in hongerstaking. Onder de betogers bevinden zich mannen, vrouwen en kinderen. De Chllenen. die ln hongerstaking zijn gegaan, zijn allen familieleden van verdwenen mensen. Ze willen met hun actie bereiken dat er een Inter nationale commissie wordt opge richt met als opdracht een onder zoek ln te stellen naar de verdwijnin gen. Chileense christenen in Neder land vragen steun voor de eisen der 30 hongerstakers. Het spoorloos verdwijnen van men sen komt niet alleen voor ln Chili. Tijdens een symposium ln Madrid ln mei van dit Jaar werd geconstateerd dat ook ln Argentinië, Uruguay. Bra zilië. Bolivia en Paraguay, mensen verdwijnen. Op dit symposium werd door ex-gevangenen en getuigen ge zegd dat er op onbeschrijfelijke ma nier wordt gemarteld. De conferentie van bisschoppen ln Latljns-Amerika heeft ln een geheim rapport gesteld dat de meeste Zuida- merikaanse regeringen zich trachten te verschuilen achter de zogenaam de nationale veiligheid. In feite leven de regeringen volgens de bisschop pen in een voortdurende staat van oorlog, waarvoor alles moet wijken In het Jaarverslag dat de commissie voorlegde aan de algemene vergade ring van de Organisatie van Ameri kaanse Staten (OAS) In St. Georges op het Caribische eiland Grenada, worden geen namen van landen ge noemd. De commissie kritiseert de gebrekkige medische zorg ln de ge vangenissen en andere Instellingen waar mensen worden vastgehouden. In veel Instellingen ontbreekt medi sche zorg geheel. Verder vermeldt de commissie ln haar rapport veel gevallen van „ver dwenen personen", die volgens ge- tulgen zijn aangehouden, maar wier arrestatie door de autoriteiten wordt ontkend en van wie de verblijfplaats onbekend ls. „Om de wettelijke be palingen die zijn vastgesteld om de persoonlijke vrijheid, waardigheid en het menselijk leven te bescher men, te ontduiken wordt de aandui ding „vermist" maar al te gauw ge bruikt", zo staat ln het rapport. Het veelvuldig voorkomen van martelin gen kan volgens de commissie wor den verklaard uit het ontbreken van normen, of, als deze wel bestaan, zich er gewoon niet aan storen. Verder kan een oorzaak zijn het Intimideren van rechters en andere autoriteiten. Om de aandacht te vestigen op het lot van ruim 2500 spoorloos verdwe- erd m Victor Zorza owjet-Unie bevindt zich i de greep van wat in de en van Moskou omschre- ^ordt als een „nationale sie". Elke dag publiceert pa, dat normaal niet meer les pagina's telt een hele i met berichten over ver- ngen ln verschillende de- de Sowjet-Unie, brie- i de redactie en speciaal even artikelen die alle- 3 verband houden met één werp: de nieuwe Sowjet- wet. I toe echter heeft zich nog geen er*» stem verheven tegen enige S3<ig in de nieuwe grondwet. De ^leringen die gehouden worden t wl vijftien republieken van de r vè-Unie nemen met algemene >Jen resoluties aan waarin het TjP van de grondwet, dat on min Moskou door partijleider Breznjew openbaar werd ge- g 1 wordt goedgekeurd. De toe spraak van Breznjew zelf over dit onderwerp bevatte echter enkele aanwijzingen over meningsverschil len binnen de leiding. Formeel gezien is de Sowjet-Unle een federatie waarin elke republiek bepaalde grondwettelijke rechten bezit. Het recht van elke republiek, dat opgenomen was ln de grondwet van Stalln ln 1936, om zich van de Sowjet-Unie af te schelden ls altijd een holle kreet geweest zoals de meeste andere „rechten" Maar de nationalistische sentimenten die van tijd tot tijd ln de verschillende Sovjetrepublieken boven komen drijven moeten ln het Kremlin de vraag hebben opgeworpen of het recht van afscheiding gehandhaafd moet worden. Berichten uit de Sow jet-Unie die ln het westen ontvangen werden dulden er op dat dit een van de onderwerpen was die besproken werden tijdens het opstellen van de nieuwe grondwet. Stromingen Klaarblijkelijk zijn er drie verschil lende stromingen binnen de Sowjet- Unle. Er zijn er, voornamelijk ln de republieken, die geloven dat het fe derale element ln de staat versterkt moet worden en dat er een zekere mate van werkelijke onafhankelijk heid van Moskou moet bestaan. Grofweg zou men hen kunnen verge lijken met degenen ln het westen, zoals de Schotten ln het Verenigd Koninkrijk of de Basken ln Spanje, die om historische en economische redenen vinden, dat zij zich zelf zou den moeten regeren. Dan zijn er. voornamelijk ln Moskou, mensen die vinden dat er zelfs een grotere mate van integratie dan er nu al bestaat ls vereist om de opkomst van sterke nationalistische gevoelens die de controle van de Kremlin over de niet-Russlsche republieken zou kun nen bedreigen te voorkomen. De der de stroming ls klaarblijkelijk de ge dachte toegedaan dat het hele on derwerp potentieel zo gevoelig ls dat het beter ls om er helemaal niet over te praten. Het ls zeker een zaak met een grote politieke- gevoeligheid. Er zijn wei nig bijzonderheden over de discus sie binnen de Sowjet-leidlng uitge lekt. Maar zelfs een aantal leden van het politbureau hebben ooit zich eens uitgesproken ten gunste van een grotere decentralisatie. Dit werd duidelijk nadat de secretaris van de partij ln de Oekraïne, SJelest, uit zijn functie werd ontslagen. De eer ste partijsecretarissen van zulke be langrijke republieken als Armenië, Georgië en Azerbadjan werden ln de afgelopen Jaren ontslagen omdat zij zouden nelgen tot een „nationalis tisch communistisch" standpunt, dat prioriteit gaf aan de belangen van hun eigen republiek. In grond wettelijke termen vertaald betekent dit dat zij geloven dat het federale element binnen de Sowjet-staat ver sterkt moet worden. Geen wijzigingen Het was deze discussie waaraan Breznjew leek te refereren toen hij onlangs verklaarde dat de ervaring geleerd heeft dat de belangrijkste kenmerken van de federale struc tuur van de Sowjet-Unle zich „volle dig" bewezen hadden. „Er bestaat daarom geen noodzaak" redeneerde hij „om principiële veranderingen aan te brengen in de vormen van de Sowjet-Soclallstische Federatie" Men kan daaruit alleen zoals zo vaak het geval ls met discussies binnen de Sowjet-lelding afleiden dat er iemand was die zich voorstan der van veranderingen had getoond. Anders was er geen reden voor Breznjew geweest om het idee van verandering te verwerpen. Slapende honden Een van de veranderingen die voor gesteld werd, zoals uit een artikel ln de Sowjet-pers van verleden Jaar kan worden afgeleid, was dat de nieuwe grondwet de federale struc tuur ten gunste van de structuur van de eenheidsstaat moest afschaf fen. Zodoende zouden de republie ken wettelijk en praktisch door Moskou kunnen worden gecontro leerd. Het artikel herinnerde eraan dat Lenin de federatie als een „over gangsfase" op de weg naar de een heid beschouwde. Het artikel sugge reerde dat de tijd zou kunnen ko men waarin de federale structuur van de Sowjet-staat de „samen komst" van de naties die de staat vormen zou belemmeren Dit zou. aldus het artikel de vraag opwerpen van de overgang van een federale staat naar een eenheidsstaat, een vooruitzicht dat ln het artikel warm aanbevolen werd Uiteindelijk werden dergelijke ver anderingen niet opgenomen in de nieuwe grondwet, vermoedelijk om dat degenen die geloven dat het beter is om geen slapende honden wakker te maken de overhand had den. Maar maakt het eigenlijk wat uit wat er ln de grondwet staat? Ten aanzien van bepaalde zaken maakt het wel wat uit. Het ligt voor de hand dat geen republiek zich van de 8owJet-Unle zou kunnen afschelden door een simpele verklaring; dit on danks het feit dat de bepaling die dit toestaat van de grondwet van Stalin naar de grondwet van Brezn jew is verhuisd. Maar wanneer de eerste secretarissen van de belang rijkere Sowjetrrepublieken nog eens nationalistische gevoelens zouden ontwikkelen dan zouden zij kunnen eisen dat hun rechten, „gewaar borgd" door de grondwet, geëerbie digd worden. De nieuwe grondwet heeft bijvoor beeld het recht van elke republikein afgeschaft om eigen militaire eenhe den op te bouwen Geen enkele re publikein heeft van dit recht ge bruik gemaakt net zo als geen enke le republiek zich heeft afgescheiden Waarom zou dan het recht op eigen militaire eenheden worden afge schaft en het recht op afscheiding worden gehandhaafd? Klaarblijke lijk omdat het Kremlin vreesde dat onder bepaalde omstandigheden nationalistische agitatie had kun nen lelden tot eisen van de kant van sommige republikeinen om toe stemming te krijgen voor de op bouw van eigen militaire eenheden. Geboortecijfers Uiteindelijk zal niet de grondwet maar de feiten van het leven de overheersende positie van de Rus sen ln de 8owJet-Unie verzwakken. De Russen vormen nu weinig meer dan de helft van de bevolking ln de Sowjet-Unle. Hun geboortecijfer daalt terwijl het geboortecijfer van de nlet-Russen, vooral in het Aziati sche gedeelte van de Sowjet-Unle snel stijgt. Het ls nu al duidelijk dat in de Jaren tachtig sommige militai re Sowjet-eenheden voornamelijk uit nlet-Russen zullen bestaan. Het is gemakkelijker om nieuwe grond wetten te maken dan om de demo grafische ontwikkeing te veran deren.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7