bge Veluwe heeft
m nieuw museum
iel informatie
'er de Rijn door Hans Schmlt
Dick Bruna in
Arnhems Museum
Basoski (60) overleden
vr_
Schola Cantorum Stuttgart
verdient grote bewondering
zou „de lastige dame" er zelf van zeggen?
Fllmweek Arnhem
Jazz Festival
Laren 1977
KUNST
ENSCHEDE In Enschede is donderdagavond op 60-farige
leeftijd de kunstcriticus Cornells Basoski na een kortstondige
ziekte plotseling overleden.
Cornells (Bas) Basoski die op 6 okto
ber 1916 In Den Haag werd geboren,
en sinds 1961 als algemeen kunstre
dacteur was verbonden aan het dag
blad Tubantia, genoot ln de Neder
landse zang- en muziekwereld grote
bekendheid door de activiteit waar
mee hij zich met name voor de ama-
teurkoorzang en de orgelcultuur
inzette.
Zijn muzikale opleiding kreeg hij
aan het Koninklijk Conservatorium
in Den Haag en bij de organist Ben
ny Schouten. In 1937 trad hij bij de
Nieuwe Haagse Courant in dienst.
Met groot enthousiasme en veel
Journalistieke flair heeft hij daar
vooral direct na de tweede wereld
oorlog op het terrein van de kunst
kritiek baanbrekend werk verricht.
Met zijn stimulerende artikelen
werkte hij krachtig mee aan de infor
matie en educatie van de lezers van
de Nieuwe Haagse Courant, en later
ook van de andere bladen van het
Rotterdammer-concern, op vrijwel
alle gebieden van de kunst. Hij
schreef zowel over beeldende kunst
als over muziek, ballet en film. Met
plezierig geschreven interviews
bracht hij de kunstenaars en hun
werk dichter bij het lezerspubliek
Tal van organisaties op het gebied
van de kunst, maar ook individuele
kunstenaars in wier talent hij geloof
de. heeft hij met alle mogelijkheden
die hem ten dienste stonden met
veel liefde en toewijding kritisch be
geleid.
De crematie zal plaatshebben op
dinsdag 21 Juni om 12.30 uur in het
Crematorium te Usselo
JUNI 1977
Trouw/Kwartet13
Jac. Lelsz
LO In het nationale
Hoge Veluwe is een
•"Jijksmuseum Kröller-
Terrezen, waarvan het
Ik (ruim zesduizend
te meter) het drievou-
jraagt van het gebouw
5t nog toe stond en dat
leus in het geheel is
ten.
tenlng van de directeur, dr
Dxenaar, voldoet het com-
eertig jaar nadat mevrouw
lüller haar kunstcollectie
emeenschap cadeau deed,
en door het rijk aangegane
ng te zorgen voor „een mu-
natuurlijk en levend als
Liog toe niet was vertoond",
aardig zijn te weten hoe
Lröller-Müller „de lastige
I spals sommige Inwoners van
I l\oo zich haar nog herinne-
ens de schrijver A. den
zelf over het nieuwe
zou oordelen. In een brief
;n {vrouw Kröller-Müller eens
tsvehitecten gezegd hebben:
bouwt muziek, de ander
e muren op".
nhoudt te allen tijde ook in:
"■jopen èn. aanvaarden. Me-
rÖller-Müller wilde dat zo-
elijk beperken. In Wasse-
ïste zij een landhuis met
jseum te laten bouwen,
r trok zij vermaarde archi-
an. Behrens, Mies van der
Berlage. Zij gaf enige keren
it; t de maquette op werkelijke
te bouwen (stel je voor!),
gebeurde, maar zij wees de
fen af.
we zullen nooit weten wat
nieuwe museum op de
ïwe vindt, maar de directie
gevoel dat de ideale een-
BSen natuur, architectuur en
jd 11e haar voor ogen heeft ge-
eker is bereikt. Zelfs beter
het immense museum
jekomen, waarmee in de Ja-
nsitlg op de Franse Berg een
d i gemaakt enkele keermu-
'°<len nog boven het stuifzand
laar dat ten gevolge van de
crisis niet werd gerea-
museum zou als te mo-
■HelenfJCrOUcr-Müllcr
numentaal en opzettelijk, met te
veel ornament en decoratie, rijkelijk
gedateerd zijn geweest terwijl men
dit meer als „klassiek tijdloos" zou
willen zien.
Helene Kröller-Müller, echtgenote
van Anton Kröller, die de bedrijven
van de Duitse Müllers snel wist uit
te breiden en onder meer leiding gaf
aan de Batavierlljn Hoek van Hol
land-Harwich, aan ijzérertsmijnen
in Spanje, Noord-Afrika en Zweden
en aan andere scheepvaart- en han
delsbelangen. begon haar kunstver
zameling met oud Delfts aardewerk.
Onder Invloed van de kunstcriticus
H. P. Bremmer ging zij verder met
schilderijen, Gabriel, Verster. Van
Gogh. De Van Gogh's zijn nader
hand de kern van de collectie gewor
den. Het streven was een beeld te
geven van de beeldende kunst vanaf
het Franse realisme. Daarna zijn de
ontwikkelingen gevolgd tot op de
dag van vandaag.
Tot nut en genot
In de Jaren dertig, toen mevrouw
Kröller-Müller haar bezit overdroeg
aan het rijk, schreef zij in een nota
aan de regering: „Tot nut en genot
der gemeenschap bijeengebracht,
dient deze verzameling, om een aan
schouwelijk beeld te geven der ont
wikkeling zoowel van den individu-
|n ls van groot belang voor de ontwikkeling van West-
t. Het ls een druk bevaren waterweg, waarlangs de indus-
5 Opgebloeid. Aan de monding is Rotterdam uitgegroeid tot
otste wereldhaven. Het Rijnwater ls ook van belang voor
il- en tuinbouw ln het uitgebreide stroomgebied en voor
rlntlg miljoen mensen betekent de Rijn de bron voor een
i eerste levensbehoeften: drinkwater.
i zaterdag 18 juni
RDAM Stadsschouwburg
RDAM Mickery 20.30 uur:
Vox Dei
RDAM Concertgebouw 20.15
sperion XX
'RDAM EAI-gebouw Zuidhal
tr: Concertgebouworkest
1RDAM De Brakke Grond
ir:De Knop
—iRDAM Engelse Kerk Begij-
*17.00 uur: Vesperconcert
JSRDAM Sonesta Koepelzaal
Lutherse Kerk) 20.15 en 23.30
jtendcd Vocal Techniques
|.AAG Nederlands Congresge-
L.ty.30 uur: Internationaal Koor-
tNINGEN Circustheater
ir: Ned. Danstheater
DAM De Doelen 20.15 uur:
iternaüonal
LEN Huize Queekhoven
ir: Slotconcert „Singing
iel,
EN Canisiuskerk 20.30 uur:
lm Vocale Gent en Musica
Amsterdam
l 19 juni
«RDAM Stadsschouwburg
•r The Joyce Trisier Dance
IRDAM Mickery 20.30 uur:
Ouli, Vox Dei
iRDAM Concertgebouw 11.00
jTElise
Concertgebouw 20.15
Pena en zangers
Sonesta Koepelzaal
Kerk) 11. 00 uur:
Sonesta Koepelzaal
Kerk) 20.15 uur:
Vocal Techniques
Nieuwe Kerk 20.15 uur:
Vocale Gent en Musia An-
Circustheater
Ned. Operastichting II Ta-
Schicchi
Schouwburg 20.15
Danstheater
De Doelen 20.15 uur:
Vocal Techniques
Bakenesserkerk 20.30
Stadsschouwburg 20.00
Muller and The Works.
Van de zich door «en afwisselend en
vaak fraai landschap slingerende
Rijn wordt echter niet alleen een
nuttig gebruik gemaakt, maar ook
een steeds omvangrijker misbruik.
Industrieën lozen hun afval, steden
laten de riolering uitkomen op de
Rijn, energiecentrales gebruiken de
Rijn als koeling. Wat Je er ook In
gooit, Je zit zelf nooit met Je eigen
vuil, want de last verplaatst zich
naar Je benedenstroomse buurman.
Al ln het begin van deze eeuw werd
tegen de vervulling van de Rijn ge
waarschuwd, maar pas ln 1950 be
gonnen de landen waardoor of waar
langs de Rijn stroomt, te overléggen
hoe de dreigende dood van de eens
zo rijke rivier kon worden afgewend.
Het duurde 26 Jaar voor de landen
een eerste overeenkomst sloten: eind
vorig Jaar werden twee verdragen
ondertekend: één dat de zoutlast
van de Rijn moest terugdringen en
één ter vermindering van de chemi
sche vervulling.
Effect
Het heeft nauwelijks enig effect ge
had. Onlangs maakten de waterlei
dingbedrijven bekend dat de hoe
veelheid zout ln het geheel niet is
afgenomen, omdat vla een tot dan
onbekende clausule ln het verdrag
extra zout kon worden geloosd dat
voorheen werd opgeslagen. In Wies-
baden maakten kort daarna de 82
waterleidingbedrijven die voor hun
drinkwater afhankelijk zijn van de
Rijn, de zes grootste vervuilers be
kend en deden een beroep op de
regeringen daar via wettelijke maat
regelen een einde aan te maken. Ook
lieten de waterleidingbedrijven we
ten niet meer ln te kunnen staan
voor de kwaliteit van bet drink
water.
In het Groot RIJnboek beschrijft
Jaap Will ems de Rijn vanaf de oor
sprong tot aan de monding en be
handelt hij de problemen rond deze
rivier. In een ten gelelde van dit met
medewerking van de Vereniging Mi
lieudefensie tot stand gekomen
boek, schrijft Jan Terlouw, fractie
voorzitter van D'66 ln de Tweede
Kamer dat politieke molens lang
zaam malen, maar kunnen worden
versneld door druk van het publiek.
.Publieke druk moet berusten op
goede en genuanceerde Informatie.
Dit boek levert daarvoor materiaal",
aldus Terlouw
Het groot Rijnbeek, door Jaap Wil
lem». 144 paf., ruim 150 foto'j en teke
ningen, 19.50, na 1 augustus 27,50.
Uitgeverij De Boer, Bussum
eelen modernen kunstenaar, als van
de kunst onzer dagen in het alge
meen". Op enige afstand van de
plek, waar zij het grote museum had
gedacht, bouwde de Belg Henri van
de Velde een veel kleiner, maar bij
zonder fraai museum. Naderhand ls
dat enige keren uitgebreid, het
laatst in 1970/1971. Tussentijds werd
het museum verrijkt met een beel
dentuin, waarin ook het zogenaam
de Rietveld-paviljoen een plaats
heeft gekregen.
Hoewel het museum altijd een goe
de naam heeft gehad en architecten
uit vele landen er naar kwamen kij
ken, ging de tijdelijkheid van de
opzet zich op het laatst ernstig wre
ken, zowel technisch als ruimtelijk.
Tien jaar geleden begin men ln meer
concrete zin over vernieuwing en
uitbreiding te praten. Dr C. H. van
der Leeuw, nauw bij het museum
betrokken en met een grote ervaring
in de bouwwereld opdrachtgever
van de beroemde Van Nelle-fabriek
en presldentrcurator van de TH in
Delft wees de weg tot een profes
sioneel programma van eisen en tot
een architectenkeuze waarmee men
erg gelukkig is gebleken. Architect
werd W. G. Quist, thans rijksbouw
meester. In Europa zowel als ln
Amerika werden oriëntatiereizen
ondernomen óm musea te bezichti
gen. Verschillende musea werden
als inspirerend ervaren.
Geen boom
Quist heeft het museum gesitueerd
ln wat genoemd wordt een nie
mandsland tussen het bestaande
museum van Van de Velde en de
beeldentuin. Eis was dat binnen
twee meter vanaf de gevel geen
boom mocht gekapt. Het gebouw
werd ln hoofdzaak opgetrokken van
betonsteen, zwart geschilderd staal
en glas. Doel hierbij was te komen
tot eenvoud en harmonie, een inge
houden, verfijnde sfeer. Mede door
vloeren en plafonds moest er een
samenklank ontstaan van een be
perkt maar levendilg scala van zilve
rige grijzen. Voor het eerst beschikt
Kröller-Müller nu ook over een res
taurant. Ook de inrichting van het
gebouw is zoveel mogelijk door de
architect zelf ontworpen.
Overal ls een uitmuntende relatie
ontstaan tussen binnen en buiten,
namelijk in die zin dat men binnen
overal bulten ervaart, en dat dan ln
meer dan alleen maar visueel op
zicht. Het gebouw ls volledig in het
groen opgenomen. Nergens kan men
het ln z'n totaliteit zien. Verrukke
lijk is de intimiteit die het uitstraalt.
Weldadig ls er het licht, ln volmaak
te dosering.
Als een sporthal
De nieuwe expositiezalen van Quist
zijn anders. Groot en hoog, clean en
kil. Een beetje het Idee van een
sporthal, waar paard, rek en brug
nog ontbreken. Het licht ls er, al
thans voor onze ogen, overdadig.
Met dat licht ls langdurig geëxperi
menteerd. Egaal, diffuus museum-
licht, dat bezoekersmoeheid op
wekt, wilde men niet. Het moest
daglicht zijn, dat vla een ingenieuze
kapconstructie binnenvalt. Er is ook
kunstverllchting, maar die is bulten
aangebracht.
In de nieuwbouw, die ruim zestien
miljoen gulden heeft gekost, zijn bij
de centrale ingang twee wanden
aangebracht door de enige Jaren ge
leden gestorven Ad Dekkers. Dat wil
zeggen: de ene was er al, de andere
werd na zijn overlijden uitgevoerd,
hetgeen kon omdat het ontwerp ge
reed was en de techniek bekend. De
wanden hebben zowel een architec
tonische als beeldende functie. Het
zijn wanden met volgens een streng
maatsysteem aangebrachte hori
zontale en verticale insnijdingen.
8tille, heldere wanden, waarvan de
functies zich in visuele en bouwkun
dige zin als een eenheid behoren te
manifesteren. In de 300 zitplaatsen
tellende aula ls mee om akoestische
redenen langs drie van de vier mu
ren een over de volle hoogte van
vloer tot plafond verticaal lopend
„gordijn" van aluminium lamellen
aangebracht, waarop Peter Strulj-
cken via computerprogrammering
een kleurencurve ontwikkelde, die
van groen naar rood, wit. blauw
weer naar groen loopt. De destijds
door prof. dr. J.T. P. Bijhouwer ont
worpen beeldentuin ls bij de nieuwe
situatie aangepast door diens leer
ling Ir. J. Vallen.
Uitgebreid
De collectie van Kröller-Müller is de
afgelopen Jaren aanzienlijk uitge
breid. Hiervan kon tot nog toe
slechts sporadisch wat worden ge
toond. Nu ls men ln staat de aanwin
sten meer samenhangend te presen
teren. Ook enkele belangrijke
schenkingen en langdurige bruikle
nen zijn nu voor het eerst te zien. Zo
maakte dr C. H. van der Leeuw het
door een legaat mogelijk een reeks
werken aan te kopen van onder
meer Seurat, Boccioni. Marta Pan,
Flavin. Andre en Sol Lewltt.
Prof. dr A. M. Hammacher, de vorige
directeur van het museum, heeft het
dank zij een persoonlijke relatie met
de beeldhouwer Jacques Lipchitz en
zijn echtgenote Yulla mogelijk ge
maakt dat de Jacques en Yulla Lip
chitz Foundation 36 originele gipsen
van deze beeldhouwer aan het mu
seum ten geschenke deed. Daar
naast heeft mevrouw Lipchitz drie
grote bronzen en drie marmeren
beelden van haar man permanent in
bruikleen gegeven. Met wat het mu
seum reeds bezat van Lipchitz is het
nu ln staat een goed overzicht van
zijn oeuvre te geven. Behalve aan
Lipchitz schenkt Kröller-MUlIer in
het kader van de nieuwbouw ook
met een tentoonstelling aandacht
aan de laatste tekeningen van Ad
Dekkers.
door Jac. Kort
AMSTERDAM Clntus Gottwald, leider van de afdeling nieuwe muziek van de Süddeutsche
Rundfunk, heeft uit het koor van deze omroep indertijd een ensemble van solisten opgericht om
naast bijzonder oude muziek, de muziek van de allermodernste componisten uit te voeren, werken
voor 12 tot 18 solostemmen. Belangrijke hedendaagse componisten, zoals Ligeti, Kagel, Boulez en
Holliger hebben voor dit ensemble speciale werken geschreven.
Tijdens het concert, dat donderdag leen de medeklinkers ten gehore
werden gebracht. Maar de meesten
vermengen deze klanken toch nog
met zangtonen of wisselen ze daar
tenminste nog mee af.
ln de Waalse Kerk werd gegeven,
klonk allereerst een misdeel van de
15e eeuwer Gulllaume Dufay: het
Kyrie uit Missa Ecce Ancllla Domini.
Tussen dit begin- en het slotnum
mer: Souplr van Maurice Ravel,
kwamen de allermodemsten aan het
woord. Dit waren: Heinz Holliger
met Psalm, Hans Zender met Canto
V, Ligeti met Lux Aeternt. Na de
Zender en Ligeti bijvoorbeeld geven
de vokaliteit een plaats ln hun com
posities. Met het voordragen van Be-
rio's Seguenzia werd (waarschijnlijk
onbedoeld) gedemonstreerd, dat hij
niet alleen een der eersten was, die
pauze zong een der alten uit het koor ln hT "Z
ttt v.n ï.MMorm ®ch °P dit terrein heeft gewaagd
„Seguenzia" in van Luciano Berio,
waarna nog composities van Busso-
tl, Boulez en Laonenmann op het
programma stonden.
Enkele van deze componisten zien
geheel af van het gebruik der stem
banden. Resultaat, sissen, zuchten,
blazen, hijgen enz. Zo bijvoorbeeld
de Psalm van Holliger, waarvan al
maar ook een der weinigen, die het ls
gelukt ln dit genre iets te maken, dat
niet slechts curieus, maar ook In
drukwekkend en aangrijpend is.
Diepe bewondering voor Schola
Cantorum Stuttgart, die deze razend
lastige werken schitterend ten geho
re heeft gebracht.
ARNHEM (ANP) De Stichting
Internationale Fllmweek Arnhem
zal dit jaar van 13 tot en met 19
oktober de tweejaarlijkse interna-
Uonale filmweèk houden.
Het plan is om een dertigtal belang
rijke hoofdfilms uit de wereldpro-
duktie in eerste vertoning ln Am-
hem te presenteren. Verder zal wor
den geprobeerd een of meer Neder
landse hoofdfilms in Arnhem ln pre
mière te laten gaan. In samenwer
king met het Gemeentemuseum zal
de 8tichting Nederlands Filmmu
seum een tentoonstelling organi
seren.
HILVERSUM Van maandag 8 tot
en met zaterdag 13 augustus wordt
in de Singer Concertzaal te Laren
(N.H.) het Internationaal Jazz Festi
val Laren 1977 gehouden.
Op een aantal punten wijkt dit festi
val sterk af van de vorige festivals
omdat het dit keer voor het eerst
samengaat met het jaarlijkse jazz
festival van de Europese Radio
Unie.
Het Larense festival, waarvan de
organisatie bij de NOS-radio berust,
ls te beschouwen als een Europees
Jazzplatform. Twaalf landen vaardi
gen elk een voor dat land represen
tatieve jazzformatie naar het festi
val af. Die landen zijn België. Cana
da, Denemarken, Engeland, Fin
land, Frankrijk, Hongarije, Neder
land. Noorwegen. Spanje, West-
Duitsland en Zwitserland.
Elke festlvalavond treden twee van
deze formaties op. Verder is er door
gaans elke avond een optreden van
een Amerikaanse en een Nederland
se groep
De concerten beginnen iedere avond
om 21.00 uur.
Plaatskaarten zijn vanaf 1 juli te
bestellen bij de 8inger Concertzaal,
Oude Drift 1 in Laren, tel. 02153-
15656 en bij alle WV-theaterbe-
spreekbureaus in Nederland. De
prijs voor de avondconcerten is
17.50.
ARNHEM Deze zomer toont
het Arnhems Museum een
overzicht van het werk van de
bekende schrijver en tekenaar
Dlck Bruna: „Hoe Nljntje ver
anderde".
Van deze vijftigjarige Utrechtse kun
stenaar zijn er naar schatting tussen
de twaalf en dertien miljoen kinder
boekjes over -bijna de hele wereld
verkocht.
Daarbij is het vooral „Nljntje" dat de
kleintjes bijzonder blijkt aan te
spreken.
De tentoonstelling in het Arnhems
Museum, die van 2 juli tot 29 augus
tus te bezichtigen is. wordt door de
ontwerper Pieter Brattinga inge
richt.
De heel kleine bezoekers zullen op
eigen ooghoogte Nijntje en de ande
re scheppingen van Bruna kunnen
bekijken, ze zullen Bruna een aantal
van zijn verhaaltjes horen voorlezen
en ze kunnen Nijntje zelf lezen en
kleuren
Het museum toont bovendien de ori
ginele. zeer kleine tekeningen van
Bruna
Deze expositie is een vervolg op een
reeks zomertentoonstellingen waar
in het Arnhems Museum het werk
toonde van Rle Cramer. Henriette
Willebeek le Mair en Beatrix Potter
Het is de eerste maal dat het werk
van Dick Bruna in een museum te
zien is
De toegang tot de tentoonstelling is
gratis
