Den Uyl: ,,Dat geweld nodig was, ervaren we als eén nederlaag" Laks politietoezicht zou een belangrijke oorzaak zijn i/rx <ru\r 'Regering verantwoordelijk voor gevolgen ingrijpen' V an Agt:Hooghouden rechtsorde en sparen levens was ons doel' Manusama: verslagenheid, maar begrip voor actie Regering zag geen andere oplossing „Moeilijkste beslissing van jaren" Nieuwe beleidslijnen ten aanzien van Molukse problemen Van de rapporten klopte niets Vrije Zuidmolukse Jongeren en Bevrijdingsfront: Geluidstechnici NOS stellen actie twee dagen uit Crisiscentrum extra bewaakt MAANDAG 13 JUNI 1977 BINNENLAND Trouw/Kwartet DEN HAAG Minister-presi dent Den Uyl legde zaterdag morgen voor radio en televisie de volgende verklaring af: „Zoals u uit het nieuws heeft ge hoord heeft de regering vannacht ingegrepen om een einde te maken aan de gijzeling in de school in Smil- de en in de trein bij de De Punt. De gevoelens die ons nu vervullen zijn gemengd. Dank, dat een eind is gekomen aan de ondraaglijke kwelling van de ge gijzelden en hun familieleden. Dank baar ook Jegens de mensen die met het risico van eigen leven deze actie uitvoerden. Ook verdriet omdat bij deze actie doden zijn gevallen. Do den onder de gegijzelden en onder de kapers. De regering wist dat dat mogelijk zou zijn. Daarom is zij pas daartoe overgegaan nadat bijna drie weken het welhaast bovenmenselijke ls ge daan om langs de weg van geduld en overreding de gijzelingen te beëindi gen. Tenslotte zagen wij geen andere weg meer. WIJ konden en mochten de kapers niet straffeloos naar het buitenland laten gaan. Het zou slechts een uit nodiging zijn tot herhaling van af persing met mensenlevens als inzet. De regering mocht geen toezeggin gen doen die ze niet waar kan ma ken. Oeen valse verwachtingen wek ken. Ook niet tegenover de Zuidmo lukse gemeenschap in ons land. De regering kon en mocht ook niet lan ger wachten tegenover de gegij zelden. Dat geweld nodig was om een einde te maken aan de gijzeling ervaren wij als een nederlaag. Maar wij moes ten het gebruiken om erger te voor komen. Geweld in zichzelf lost niets op maar soms is geweld geboden om oplossingen mogelijk te maken. De regering wil over de verschrikking van deze weken heen voor allen in dit land. voor allen, een leven in vrede en veiligheid mogelijk maken. En Ik vraag u daaraan u medewer king te geven." Iets later, op een persconferentie, voegde de premier er het volgende aan toe: „In aansluiting op wat Ik vanmor gen namens de regering voor de radio heb verklaard, wil ik in de eerste plaats uitdrukking geven aan het gevoel van de regering van aan de ene kant dankbaarheid en de andere kant ook treurnis. De dankbaarheid dat de gegijzelden na die kwellende periode bevrijd zijn, dankbaarheid ook voor al die mensen en daar onder zijn de mili tairen die met het risico van eigen leven de actie hebben uitgevoerd, dankbaarheid voor al die mensen <He deze afloop mogelijk hebben gemaakt. Tegelijk ook die treurnis omdat er doden zijn gevallen, twee doden onder de gegijzelden en zes doden onder de kapers. Ik noem beiden omdat de regering het gebruik van het geweld, waar toe vannacht is overgegaan, steeds gezien heeft als een uiterste en alles gedaan heeft om dat te voorkomen. Van het begin af is de regering van oordeel geweest dat door geduld en overreding getracht moest worden de kaping te beëindigen en het recht zijn loop te doen hebben, amaar daarbij is ook van het begin 'af voorzien de mogelijkheid dat van beheerst geweld gebruik zou moeten worden gemaakt Onaanvaardbaar" Ik wil dat uitgangspunt van het kabinet nog kort toelichten. De ka pers hebben eisen gedeponeerd die voor de regering volstrekt onaan vaardbaar waren. Van het begin af is duidelijk gesteld dat naar onze opvattingen het niet in aanmer king kon komen dat gegijzelden zouden worden weggevoerd. Even zeer is waar ook vrije aftocht werd gevraagd of overwogen, gesteld dat het geven van vrije aftocht aan kapers aan overvallers een uitnodi ging Inhoudt tot herhaling en vrije burgers bloot stelt aan afpersing. Het kon ook niet omdat wat de kapers vroegen, een vliegtuig naar een ander land, in feite niet uitvoer baar was, omdat geen ander land kapers aanvaardt en op datzelfde ogenblik een bemanning van een vliegtuig gegijzeld wordt. Dit is een daad, waarvoor een regering nooit verantwoordlijkheid kan en mag aanvaarden. De regering heeft ook niet kunnen toegeven aan eisen die overigens pas indirect in een laatste fase van de gijzeling aan de orde kwamen van politieke aard, omdat in de verhouding tussen de Nederlandse samenleving en de Zuidmolukse gemeenschap eerder gebleken is dat het wekken van illusies het doen van toezeggingen zich zelf af straft, tot teleurstelling en verbitte ring leidt. De regering is niet bereid geweest die weg te gaan. 'Het uiterste' Drie weken lang is het uiterste ge probeerd om met vermijding van geweld gegijzelden te bevrijden. Het ls niet gelukt en dat ervaart de regering op zichzelf als een neder laag omdat gebruik van geweld ge makkelijk geweld oproept. Waar wij betreuren dat slachtoffers ge vallen zijn bij de uitgevoerde actie, is tegelijk onze overtuiging, dat de actie zodanig is opgezet en uitge voerd, dat daarbij ook het minste risico is betracht. Wat de regering voor ogen staat nu de gijzelingen beëindigd zijn, is ui teraard de zorg voor hen die gegij zeld zijn geweest en hun familiele den. Maar is het ook heel sterk de zorg dat het voor de Zuidmolukse gemeenschap in ons land mogelijk zal zijn als gelijkwaardige burgers in dit land te leven. Zij hebben Premier den Uyl gelijk recht als leder ander ook nu, ook vandaag, na wat gebeurd is op bescherming op ontplooiing. Zij zijn volstrekt gelijkwaardige burgers, maar ook onderhevig en onderhorig aan de gelijke wetten en rechten, aan de gelijke spelre gels die voor anderen gelden. De regering is zich bewust dat deze hernieuwde gijzelingen een uiterste beproeving betekenen van dat ge bod, van die plicht tot samenleving in vrede van Zuidmolukkers in de Nederlandse samenleving. De rege ring zal alles doen om dat mogelijk te maken in open dialoog. In de bewustheid van de beproeving van die verhouding deze weken en ook door de geboden beëindiging van de actie. Samenleven in vrede Maar er is bij ons maar één verlan gen: te voorkomen dat verbittering en wrok gaan overheersen en te bereiken dat door de bittere erva ringen van deze weken toch meer uitzicht gaat ontstaan op die moge lijkheden van samenleven in vrede. Een slotopmerking van mijn kant. Het beleid van de afgelopen weken is gevoerd onder verantwoordelijk heid van het hele kabinet, door een kleine groep bewindslieden, maar vooral in het eerst de verantwoor delijke minister van Justitie, die mag ik zeggen die verantwoorde lijkheid ook heeft waargemaakt. En ik dank hem en al die mensen in dit departement die zo onvoorstel baar veel hebben gedaan en de diensten ook van binnenlandse za ken die daarbij hulp hebben ver leend. DEN HAAG - Minister Van Agt sloot zich zaterdagmor gen op de persconferentie in Den Haag aan bij de woorden van verslagenheid die pre mier Den Uyl had gesproken. „Verslagenheid dat het onver mijdelijk werd geweld te ge bruiken. Onvermijdelijk werd een trieste beslissing die ge nomen moest worden. Daar aan voeg ik toe: toen die be slissing eenmaal genomen was en moest worden uitge voerd, is de uitvoering daar van gebeurd op uiterst kundi ge en moedige wijze. De minister-president heeft al ge schetst welke de doeleinden waren die ons bij het voeren van het be leid voor ogen hebben gestaan. Kort weergegeven: het hooghou den van onze rechtsorde en tegelij kertijd het uiterste doen om men sen te sparen. Wij hebben ook nu weer zoals bij voorgaande gelegen heden die beleidslijn aangehouden van meet af aan, vanaf het eerste uur; „nooit zullen gegijzelden met de gijzelhouders ons land mogen verlaten." Wij hebben in het al lereerste'begin van de gijzeling ons bereid verklaard tegenover de gij zelhouders om een vrije aftocht te bevorderen voor hen alleen, dus niet met gegijzelden er bij. Dilemma Waarom? Omdat we toen voor het afschuwelijke dilemma stonden van dat te doen of de gijzeling van die honderd kinderen Voor dat afschuwelijke dilemma zaten we en daarom werden wij ertoe gebracht om die mogelijkheid van vrije aftocht in het vooruitzicht te stellen, voorzover het van ons zou afhan gen om die te verwezenlijken. Maar daartoe was minimaal nodig dat we zouden weten waarheen, en bij voortduring is gevraagd „wat is dan het land van uw bestemming?" Het land is nooit genoemd. En al leen daarom al was het onuitvoer baar. In een later stadium werd het afgezien daarvan ook onaanvaard baar. Het is volstrekt zonder uit zicht en inacceptabel voor elke re gering, die een rechtsorde heeft hoog te houden. We hebben mede geopereerd van uit de overtuiging die voortdurend aan het beleid ten grondslag lag: dat een kaping en een bezetting als hier aan de orde waren, niet geho noreerd kunnen en mogen worden met reële beloften, met toezeggin gen die zonder deze uiterste midde len van terreur niet zouden zijn verkregen. Want het aldus honore ren van deze terreurdaden vormt een uitnodiging tot het verrichten van nieuwe. En we meenden ook dat wij even min valse illusies mochten wekken. Dat wij evenmin schijntoezeggin- gen mochten doen die op het eerste gezicht misschien wel iets aantrek kelijks zouden kunnen hebben, maar waarvan korte of late tijd nadien al zou blijken dat ze feite lijk eigenlijk niets te betekenen hadden. Niets, of althans zeer wei nig. Wij meenden ook dat het on wijs beleid zou zijn op wat langere termijn om illusies te wekken en daardoor frustraties te kweken. Die zouden ook later weer bron kunnen zijn voor weer nieuw geweld. Moeilijk Tenslotte nog dit: de beslissing die wij moesten nemen: misschien was het wel de moeilijkste van alle ja ren dat we hebben gefunctioneerd. Politiek is nu volstrekt niet aan de orde. Ik wil zeggen dat wij als ploeg van ministers hebben vergaderd, gedubt, gewikt en gewogen de we ken door, veel nachten waren daar bij in de grootste saamhorigheid. En ik ben mijn collega's daar dank baar voor. En vannacht/gister- avond laat stonden we dan voor deze beslissing. Ik verzoek u te gel- Minister Van Agt (ev mi t oven dat het niet anders kon. Djty aan de ene kant onze aanwijzing^: omtrent de werkelij g< gezondheidstoestand van de meöoi sen in de trein, en in mindere matei in de school, zo ernstig waren t het risico van een snel voortgaand verslechtering reëel was. Dat *ai buitendien, gelet op de eerder wok genomen dan afgenomen hardhepn van de kapers zozeer hadden F rekenen met de mogelijkheid v#l2 een harde behandeling, een intinflce derende behandeling van die to« al zo geteisterde mensen, dat bon niet meer verder kon gaan. ;n' Gesloten wegen Alles hebben we uitgeprobei Alle wegen van overleg die er z den kunnen zijn, hebben we bew deld, alle vonden we ze geslotd Terwille van deze mensen ooki van onze rechtsorde, terwille vi het voorkomen van dergelijke d welddaden moesten wij hiertoe n sluiten en we hebben dat dan oj verdrietig, maar in overtuiging 4 daan." Minister Van Agt voegde eraan tl dat de beslissing is genomen vó(J dr Tan vrijdagavond zijn verkil ring voor de TV aflegde. „Zo'n l slissing houd je in overweging t het moment van de uitvoering aangebroken." door Ferry Mingelen DEN HAAG Tussen de departementen van binnenlandse zaken, justitie, CRM en wellicht ook onderwijs zullen in de komende weken op hoog niveau nieuw e beleidslijnen worden ontwikkeld ten aanzien van de Zuidmolukse problemen. Opvoering van het politietoezicht en een bredere bestuurlijke aanpak zijn de hoofdelementen daarvan. Premier Den Uyl en minister Van Agt hebben de afgelopen dagen in het openbaar al enige wettelijke maatregelen in dit verband aange kondigd, te weten: Maatregelen tegen de para-mili taire ordediensten van de Zuidmo lukkers. Sterkere controle op illegaal wa penbezit BIJ de Kamer liggen al voorstellen van Van Agt om de poli tie op dat punt ruimere bevoegdhe den te geven. Voorts heeft minister Van Agt hogere strafmaten voor ille gaal wapenbezit aangekondigd. Op regeringsniveau wordt „laks poli tietoezicht op de Zuidmolukkers", aldus betrouwbare Haagse bron, als een van de belangrijkste oorzaken van de huidige problemen gezien. In de loop der Jaren is het politietoe zicht in vele Molukse woonwijken tot een minimum gereduceerd. De pollüe was benauwd in de wijken te surveilleren omdat er wel eens ge schoten werd of met bakstenen werd gegooid. Ook trad men onvoldoende op bij onwettige activiteiten van de Molukkers uit angst voor grotere botsingen. Slecht op de hoogte In Den Haag was men nauwelijks op de hoogte van wat er werkelijk in de woonwijken aan de gang was. Voor zover de burgemeesters van de Mo- lukken-gemeenten dat al wisten, rapporteerden zij dat onvoldoende naar boven. Op grond van rapporten uit de bestuurlijke sector bestond er in Den Haag de indruk dat het kli maat in de woonwijken vrij redelijk was. Van die rapporten klopte echter niets Volgens dezelfde Haagse bron be schikten noch de Binnenlandse Vei ligheidsdienst (BVD), noch de Cen trale Recherche Informatie die duid de op deze acties. Zoals ook na de vorige gijzelingsacties in Wijster en Amsterdam gebeurd is, zal4de BVD zich nu over de werkwijze en de gevolgde methoden gaan beraden. In Den Haag wordt niet uitgesloten dat er nu wijzigingen in het beleid van de BVD zulle» plaatsvinden. De conclusie na de vorige gijzelingen was overigens dat er geen verande ring noodzakelijk was in de werkwij ze van de BVD. Politiestaat Minister Van Agt heeft dit weekein de nog eens ontkend dat de BVD gefaald zou hebben. Afdoende maat regelen ter voorkoming van dit soort acties zouden van Nederland volgens Van Agt een politiestaat maken. In Den Haag werd hierbij nog opge merkt dat de Zuidmolukse gemeen schap zeer gesloten is. Zuidmoluk kers die dit soort acties afkeuren, zullen daar toch niet met buiten staanders over praten. Daarbij is de BVD, die zelf niet zo'n groot appa raat heeft, afhankelijk van de poli- tie-inlichtingendiensten. De BVD ontvangt ten aanzien van de Zuid molukkers echt niet iedere informa tie over Incidenten etc., die geen verband lijken te houden met de veiligheid van de staat. Op bestuurlijk vlak zal het overleg tussen de verschillende departemen ten er op gericht zijn het bestaande beleid ten aanzien van de Zuidmo lukkers, een eenzijdig door CRM ge voerd welzijnsbeleid, te verbreden, aldus Haagse bronnen. Lichtend voorbeeld Daarover is de afgelopen drie weken op het Haagse crisiscentrum al ge praat, maar er bestaan nog geen uitgewerkte plannen voor. De indruk bestaat dat het bestuurlijk beleid de geïsoleerde positie van de Zuidmo lukkers meer dan nodig was, heeft gestimuleerd. Als lichtend voorbeeld wordt wat dat betreft op de gemeen ten gewezen waar de Molukkers ge woon tussen de Nederlanders ge spreid wonen en voor hun eigen acti viteiten gewoon gebruik maken van het wijkcentrum dat ook andere be volkingsgroepen ten dienste staat. Opheffing van de Molukse woonwij ken is natuurlijk niet mogelijk, maar er kan naar gestreefd worden dat de gang van zaken zich bestuurlijk ge zien niet onderscheidt van andere gewone Nederlandse wijken. De bur gemeesters van gemeenten met Zuidmolukkers zouden via de Vere niging van Nederlandse Gemeenten moeten komen tot meer gemeen schappelijk beleid. Dat beleid kan niet door „Den Haag" worden afge dwongen, aldus een Haagse zegsman. Woordvoerder Noes Solissa staat de pers te woord tijdens de bijeenkomst in Assen. DEN HAAG De Zuimoluk- se leider ir. J. H. Manusama legde zaterdagmorgen de vol gende verklaring af: „Ik voel mij gedrongen als leider van het Zuidmolukse volk hier toch een verklaring af te leggen. Met diepe verslagenheid heb ik van morgen vernomen van de geweld dadige beëindiging van de acties in Bovensmilde en in Glimmen. Ver slagenheid, omdat ook ik gedacht had en geloofd had dat deze acties op een andere manier zouden kun nen worden beëindigd. Maar ik be grijp heel goed dat de regering geen andere weg openstond. Ik begrijp heel goed dat de rechtsorde niet blijvend geschonden kan worden. Geen enkele regering, ook wij straks in een vrije Zuidmolukse re publiek. kunnen gedogen, dat die rechtsorde op die manier geschon den wordt Er gaan op dit ogenblik, dat moet ik wel heel duidelijk zeggen, gevoe lens van deernis naar allen die bij deze acUe het leven verloren heb ben. We hebben weken gehad van spanning, niet alleen de Nederland se gemeenschap, maar alle Zuid molukkers in Nederland hebben nadelen ondervonden van de onbe- Ir. Manusama zonnen actie in het Noorden. We zijn vol begrip voor de verontwaar diging die overal in het land is opgekomen. Nu behoort een gevoel van opluch ting tenslotte, nu deze acties zijn beëindigd en toch, de minister-pre sident heeft ook gezegd: geweld wordt niet met geweld opgelost. Daar zal veel meer moeten gebeu ren. Gedachtig aan wat een week geleden op het congres in Capelle aan de IJssel ls gebeurd, waarbij alle Zuidmolukse vertegenwoordi gers in Nederland hun vertrouwen hebben uitgesproken in de Zuid molukse leiding, doe ik een beroep op alle Zuidmolukkers in Neder land, hoewel ik heel goed begrijp de verschillende tegenstrijdige gevoe lens die ongetwijfeld bij u opko men, uw kalmte bewaren en rede lijkheid de boventoon te laten voe ren en u niet te laten meeslepen door zinloos sentiment. Laat ons gezamenlijk van nu af aan tonen dat wij ons onafhankelijk- heidsideaal op een veel betere ma nier naar voren kunnen brengen. Ik weet het, het is nu al de derde, vierde maal dat hier dingen gebeu ren die niet door de beugel kunnen. Maar ik doe een beroep op u allen, en ik heb ook het volste vertrouwen dat gij allen, juist op dit ogenblik, beter nog dan tevoren zult begrij pen dat deze dingen beslist niet kunnen." Aldus ir. Manusama. Van een onzer verslaggevers ASSEN De regering heeft bewust op een gewelddadige afloop van de gijzelingen aan gestuurd en is zowel hiervoor als voor de gevolgen die dit met zich meebrengt volledig ver antwoordelijk. Dit staat in een verklaring die Vrije Zuidmo lukse Jongeren uit een negen tal plaatsen en het Bevrijdings front RMS zaterdagmiddag af legden in het wijkcentrum Pat- timura in Assen. Volgens pre mier Den Uyl missen deze be schuldigingen elke grond. „Niet de regering, maar de jon ge mensen die mensen de ka ping te moeten uitvoeren heb ben mensenlevens op het spel gezet," aldus Den Uyl in een reactie op de verklaring. De Molukse jongeren zeiden niet ver rast te zijn door het gewapend ingrij pen en laakten de houding van de regering tijdens de gesprekken met de treinkapers: „Steeds hadden wij HILVERSUM - De geluidstechnici van de NOS hebben besloten hun plan om 48 uur na afloop van de gijzelingen hun loonactie voort te zetten, te herzien. De actie is nu nog twee dagen uitgesteld. De technici vonden het te vroeg om vanmorgen negen uur bijeen te ko men, terwijl verscheidenen van hen nog bij de berichtgeving over de ac ties of de nasleep daarvan zijn be trokken. er op gehamerd, dat een oplossing langs politieke weg gezocht moet- worden, wilde men een geweldloze afwikkeling verkrijgen. Dit werd ge- CltdRl negeerd als zijnde onaanvaardbaar." Volgens de opstellers van de verkla ring waren nog niet alle mogelijkhe den tot onderhandelen benut. van de Molukse en Nederlai slachtoffers. Met nadruk werd vermeld, dat het nooit de bedoeling van de kapers in de trein en de bezetters van de school is geweest mensen te doden: „Onze Molukse kameraden hebben bij hun acties de wapens slechts ge hanteerd om hun eisen kracht bij te zetten." In dit verband vermeldden de jongeren nog dat de woorden van Den Uyl „Geweld lost niets op, maar soms is geweld noodzakelijk om op lossingen te realiseren" ook van toe passing zijn op de Molukse vrijheids strijd. De jongeren spraken hun me deleven uit met de nabestaanden Aan het begin van de verkiaj werd een citaat van de treinkaj) voorgelezen, dat kennelijk ook ii eisenpakket stond: „Veroordeel g niet om de manier waarop de 2 plaatsvinden, maar probeer oni begrijpen. Laat ons gaan en tifc niet om ons. Wij gaan naar het waar jij en ik naar streven: ons fa bevrijden van de onderdrukking] corruptie, opdat wij als volk vrij Ifc nen leven." hi In de Zuidmolukse wijk van Asdi hingen zaterdag overal vlaggen 101 de Vrije Republiek der Zuid-Mo®] ken, de RMS. Niet halfstok, maal top om aan te tonen dat „de D heidsstrijd doorgaat en met geeniei weid te onderdrukken valt." gi Van een verslaggever DEN HAAG De Haagse poütie stelde zaterdagmorgen direct na het begin van de acties tegen de trein in Onnen en de school in Bovensmilde een verscherpte bewaking in bij het crisiscentrum op het Plein in Den Haag. Er werden dranghekken ge plaatst en politiemensen betrokken de wacht bij het ministerie van jus titie. Ook het Binnenhof was afge zet. Een woordvoerder van de Haag se politie noemde de verscherpte bewaking bij vooral regeringsgebou wen een vanzelfsprekende zaak. Na het begin van de acties werden ook de hekken van paleis Soestdijk en van kasteel Drakestein in Lage Vuursche gesloten. In Eist, waar de omgekomen gijzelaar de heer Van Baarssel woonde, werd zaterdag be sloten de taptoe die daar 's avonds zou worden gehouden al te gelasten. De honderden deelnemers aan algemene vergadering van het R- Kruis, onder wie prinses MargöP namen zaterdag in Utrecht een tel nuut stilte in acht voor de slachm: fers van de gijzelingen. Voorzil jhr. G. Kraijenhof zei datT de izoi van het Rode Kruiskorps bij defo] zelingen voorbeeldig geweest uT dat hij onder de indruk was van gi een organisatie van vrijwilliger* der omstandigheden als deze tb kunnen opbrengen. De vergader stuurde een telegram aan de pröta ciale commandant van het Kruis in Drente, waarin zij respf en dankbaarheid uitte. F In Otterlo werd zaterdagmorgen^ sloten de feestelijke opening va*! nieuwe vleugel van het Kröller II Ier museum af te gelasten. De vit gel werd nu in alle stilte voorin publiek opgengesteld; de eerste»! kwamen er vijduizend mensen. (<l

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 6