Bovensmilde verscheurd dorp
Kapers zeiden levens te willen sparen
Ook goede contacten
Commentaar
de actie (2)
Na Zuidmolukkers zijn ook Nederlanders zich gaan wapenen
'rof. Kobben
Koningin bij bevrijde gijzelaars
Psychiater Mulder sprak dagelijks vier of vijf keer met Moiukkers in trein
IDAG 13 JUNI 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
Ji de actie (1)
Uyl heeft zaterdagmorgen in
verklaring kernachtig de twee-
l ^itige houding geformuleerd, die
voelen bij de beëindiging
de gijzelingen in Drente. Dank-
fheid, omdat er voor zoveel
isen toch nog een gelukkig einde
beeljm aan een lange nachtmerrie
urstelling en verdriet ook over
(verlies van acht mensenlevens
gezlc man'er waarop de actie moest
•den beëindigd.
jje e weken bijna heeft de regering
s,' strategie van het geduld be-
efd om een oplossing te vinden,
'minder verbittering (en dus ge
en voor de toekomst) en minder
innf°'s voor mensen'evens met z'cb
meebrengen.
is niet gelukt, omdat de rege-
stetÉ terecht en anders dan de
r taters en de Zuidmolukse jongeren
aant hun verklaring achteraf niet
leldjen dacht in termen van lichame-
?tor 'nte8"te't« maar °°k de moge-
Itl&eden van geestelijke schade bij
ersigijzelaars in haar overwegingen
hetok.
ecki
Senjcn nederlaag" noemde Den Uyl
gebruik van geweld en beter
rati?
ven
istens even belangrijk zijn de
;tische vragen naar de manier
irop wij nu verder moeten gaan.
■n jk hier is sprake van tweeslachti-
JM| gevoelens: dankbaarheid, maar
penzeer huiver voor de weerslag
uuje het gebeuren in de toekomst zou-
meinnen hebben.
Jet
nafles wat wij over de toekomst
?enjggen, moet een voorlopig karak-
,aifhebben omdat die toekomst zich
laar moeilijk laat overzien. In de
^kte plaats lijkt het nodig, dat de
[erende krachten binnen de Zuid-
iukse gemeenschap zelf versterkt
len. Wat dat betreft is de
kwekkende en uit persoonlij k-
litiek oogpunt moedige verkla-
van Manusama over deze ge-
irtenissen hoopgevend.
ast' is een probleem van frustratie en
ghdjfel over de eigen identiteit bin-
Kn de Zuidmolukse gemeenschap,
szeiar even waar is dat ook heel wat
lidmolukkers ongelukkig en
frustreerd zijn omdat zij zich niet
'jnnauwelijks vertegenwoordigd
*ten in de nogal oligarchische en
inlAtoritaire leiding van de groep,
mei
Nodig is, dat er een systeem wordt
jotwikeld van interne Molukse
Brkiezingen waarbij Nederland ui-
traard alle organisatorische, tech-
:he en financiële hulp zal moeten
jeven en waarbij de Moiukkers zelf
e gelegenheid krijgen zich in poli-
iek en/of regionaal verschillende
cties of partijen te organiseren.
Vat de vertegenwoordiging van de
rntuidmolukkers bij de Nederlandse
kunnen de gevoelens van dit ogen
blik niet worden uitgedrukt. Het
gebruik van dit woord en het besef
van de inhoud ervan zal ons moeten
behoeden voor een al te gemakke
lijk en opgetogen gevoel van het te
hebben „geklaard" of een licht
vaardig vertrouwen op geweld bij
moeilijkheden.
Wat wij moeten (en bij het spreken
over het Zuidmolukse probleem
gaat het steeds gelijk om twee groe
pen: én de Zuidmolukkers én de
Nederlanders) is juist afstand ne
men van het geweld en de verheer
lijking daarvan. Wat dat betreft zou
het niet misplaatst zijn als er eens
een officiële spijtbetuiging kwam
over de manier waarop Nederland
in het verleden de Zuidmolukkers
in een geweldsfeer heeft opgevoed
en gebruikt.
Met zo'n verklaring wordt de ge
schiedenis niet anders gemaakt en
worden er ook geen fouten uit het
verleden hersteld (dat kan namelijk
niet), maar wel wordt beide zijden
een mogelijkheid gegeven tot her
bezinning op de wederzijdse ver
houding en het geweld.
overheid aangaat: overwogen moet
worden of toch ook niet de Moiuk
kers het kiesrecht kan worden toe
gekend bij de verkiezingen van de
gemeenteraad, die immers het de
mocratisch bestuursorgaan is dat
het dichtst bij de Zuidmolukkers en
hun vaak lokale problemen staat.
Parlement en provinciale staten zijn
te grootschalig voor deze groepe
ring, maar met de lokale democra
tie moeten we het toch maar eens
een keer aandurven. Trouwens: bij
dit experiment zouden ook andere
minderheidsgroepen zonder actief
en passief kiesrecht, zoals de gastar
beiders, betrokken kunnen worden.
Natuurlijk is ook nodig, dat wordt
opgetreden tegen het illegaal wa
penbezit onder de Zuidmolukkers
en de hele militaire romantiek,
waarmee velen van hen zich zo
graag omgeven. Maar ook hier
geldt, dat in de allereerste plaats de
Zuidmolukkes zelf de kans moet
worden gegeven dit probleem op te
lossen.
De regering heeft trouwens al vol
doende pijnlijke ervaringen opge
daan met allerlei zoekacties in het
verleden naar verboden wapens
acties, die met veel vertoon werden
opgezet, maar nauwelijks ander re
sultaat boekten dan dat er mensen
verbitterd en vernederd werden,
met alle gevolgen van dien. Dat
moet voorkomen worden en van
daar de nadruk die wij ook in deze
zaak leggen op de mogelijkheden,
die er in de eigen Zuidmolukse
kring zijn.
Door Jan Sloothaak
In Bovensmilde werd gistermorgen een openluchtkerkdienst op het terrein van de plaatselijke
voetbalclub gehouden, waarvoor grote belangstelling bestond.
BOVENSMILDE Bovensmilde is een verscheurd dorp. De
eertijds zo vreedzame Drentse leefgemeenschap is verwikkeld
geraakt in een wapenwedloop. Na de Zuidmolukkers zijn nu ook
sommige groepen Nederlanders zich gaan wapenen. Er gaan niet
mis te verstane verhalen, die worden bevestigd door bronnen,
waarvan de integriteit vaststaat en die ook serieus worden
genomen door de autoriteiten. Het fijne er van is niet te
achterhalen, maar de verhalen alleen al maken op een angstwek
kende manier duidelijk hoe kapot het dorp is. Wat zich in
Nederland als geheel manifesteert balt zich hier samen in een
kleine gemeenschap.
Sinds de Zuidmolukkers zich er in
1969 vestigden, ging er in het dorp
langzaam iets veranderen. Dorpelin
gen en anderen die iets over de ver
houdingen weten, wilden er alleen
iets over vertellen als hun namen
niet in de krant zouden komen. Tal
loze gesprekjes geven zicht op het
dorp waar een tweede dorp aan werd
vastgebouwd. Bovensmilde onder
ging ook de andere invloeden die
tegenwoordig de dorpen veranderen.
Er vestigden zich forenzen in een
nieuwe wijk en ook de Zuidmoluk
kers kregen een aparte woonwijk.
Het is een in drieën gedeeld dorp
geworden.
Aanvankelijk leek het nog niet zo
slecht te gaan tussen de Nederlandse
en Zuidmolukse bevolkingsgroepen.
Dat hoopvolle begin is allengs afge
brokkeld en het vormt een schril
contrast met de situatie van na de
jongste gijzelingen. De politie is op
een botsing voorbereid en blijft een
poos posten. Over de duur hiervan is
nog geen afspraak gemaakt.
Geladen sfeer
Toen zaterdag na het beëindigen van
de gijzelingen de hekken gedeelte
lijk werden verwijderd heerste er een
geladen sfeer. Overal dromden men
sen samen. De dreiging was voel
baar. Een Italiaanse cameraman die
de Molukse wijk in wilde werd be
groet met een serie stenen die naar
zijn hoofd werden gegooid. Een Ne
derlandse collega keerde terug toen
hij merkte dat van onder een gor
dijntje een geweer op hem werd ge
richt en de trekker van het kennelijk
niet geladen wapen enkele malen
demonstratief werd overgehaald. De
postbode ging de wijk niet in. „Ik
waag mijn leven niet", zei hij. De
post werd in stapeltjes, netjes gesor
teerd per adres, op de stoep gedepo
neerd, aan de voet van leden van de
mobiele eenheid die met wapens en
Vervolg van pagina 1
lüldruk gelegd op de noodzaak, de
letiensen niet voor de gek te houden
jii hun niet „iets rozigs voor te spie-
afelen wat in feite niet kan".
'"ongeren
p commissie streeft naar contacten
^et grotere groepen Moiukkers en
jet name ook naar meer contacten
jet de jongeren. Maar zei prof.
pbben voor een gesprek zijn
partijen nodig en in zaken als
spreekt overleg niet altijd di-
«jlaximumstraf voor
gapers van tien
^Dt twaalf jaar
>EN/DEN HAAG De overle-
tden onder de kapers zullen te-
t»t moeten staan voor drie mis-
rijven, waarvoor in totaal een
■maximum straf van tien of twaalf
lar mogelijk is.
lie misdrijven zijn: opzettelijke we-
errechtelijke vrijheidsberoving
'et gijzelen) met een maximum
van zeveneneenhalf jaar; het
eigen van de gegijzelden „met
misdrijf tegen het leven ge-
ht" (maximumstraf twee Jaar); en
ilotte verboden vuurwapenbezit,
op in het geval van zware wa
als pistoolmitrailleurs een
num straf van vier jaar staat
maximumstraf bij een samen-
>P van deze misdrijven kan bin-
n de Nederlandse strafwetgeving
it hoger zijn dan een derde méér
n de maximumstraf voor het
'aarste misdrijf (het gijzelen). In-
zou blijken dat de gijzeling
waar lichamelijk letsel tot gevolg
t bu hebben voor één der gegijzel
den, dan kan de schuldige daarvoor
rorden veroordeeld tot een maxi-
Dum straf van negen jaar, waardoor
hoogst op te leggen straf (ver
meerderd met een derde) twaalf jaar
jou worden.
reet aan. De commissie blijft er bij
dat gebruik van geweld in ieder ge
val averechts werkt. „Men heeft zich
natuurlijk gespiegeld aan de Pales-
tijnen, die hier en daar inderdaad
succesjes hebben geboekt. Maar de
grondfout is de opvatting dat geweld
in dit geval succes zal hebben", zei
prof. Köbben.
De heer P. W. Lokollo, vice-president
van de RMS, zei: „Wij moeten het
hoofd koel houden. Er is een bom
gevallen op de eeuwenoude brug van
vertrouwen tussen Nederland en de
Zuid-Molukken. Die brug moet nu
worden hersteld".
Koningin Juliana komt hier aan in het academisch ziekenhuis in Groningen,
waar zij een bezoek gaat brengen aan bevrijde gegijzelden, die nog verpleegd
worden. De Koningin werd begroet door de commissaris van de Koningin mr
Toxopeus. Eerder hadden Koningin en Prins een telegram gestuurd aan de
nabestaanden van de beide omgekomen gegijzelden.
kogelvrije vesten aan de wacht
hipiHfr,
Eerst kwam een enkeling, later kwa
men groepjes Moiukkers hun post
halen. Praten wilden ze niet. Bij de
ingang van hun wijk stond een bord
„Pers niet gewenst". Jongeren en
één oudere Molukker (volgens zeg
gen een vader van één van de omge
komen kapers) slingerden verwen
singen in de richting van hun Neder
landse dorpsgenoten. Aan de Mo
lukse kant heerste woede over het
militaire Ingrijpen en doodschieten
van zes treinkapers. Ondanks die
doden wapperden Molukse vlaggen
strijdlustig in top, pas zondag wer
den ze als teken van rouw halfstok
gehesen. In de loop van de zaterdag
nam de spanning wat af.
Incident
Zondag deed zich echter een inci
dent voor. Molukse Jongeren gingen
op een samenscholing van nieuws
gierigen af omdat ze woedend waren
en zich vernederd voelden door de
mensen die hun wijk in loerden.
Verwensingen gingen over en weer
en de situatie werd zo dreigend dat
de politie een wig tussen de groepen
dreef en de Moiukkers terug stuurde
naar hun wijk. De Nederlanders kre
gen weer een dwanghek voor hun
neus, hoewel het niet verboden werd
de Molukse wijk in te gaan. Er werd
echter gewaarschuwd dat dit op ei
gen risico was.
Journalisten die de vernielde school
mochten bezichtigen, kregen te ho
ren dat ze wel aan de Zuidmolukse
kant van die school mochten ko
men, maar dat voor eigen risico was.
De Zuidmolukkers ergerden zich te
mer omdat familieleden hun wijk
kwamen opzoeken om te rouwen
over de doden. Tot de bezoekers
behoorde ook de Zuidmolukse pre
dikant ds. Metlary, die in onmin
leeft met de RMS-president lr Ma
nusama.
„Praten zinloos"
Aan de Nederlandse kant variëren
de uitlatingen van gematigd tot
agressief. Er is angst; bij ledereen
overheerst de zorg. Zorg over hoe
het nu verder moet. Geen mens in
Bovensmilde lijkt nog te geloven
dat een gesprek zinvol kan zijn. Wat
valt er te bepraten met mensen die
er niet tegenop zien om weerloze
kinderen te gijzelen en in levensge
vaar te brengen? Het argument dat
niet alle Zuidmolukkers zoiets doen,
ontlokt alleen maar een schok
schouderen. Praten heeft geen zin,
er moet iets gebeuren zeggen de
Smlldegers. Maar wat?
Een oud-marinier die zelf vlak bij de
Molukse wijk in Assen woont, weet
er wel raad mee. „De regering staat
machteloos, dat is duidelijk. De eni
ge oplossing is dat het Nederlandse
BOVENSMILDE Niet elk con
tact tussen Moiukkers en Neder
landers in Bovensmilde is op een
mislukking uitgelopen. Wethou
der Eeleveld: „Er zijn goede indi
viduele relaties bij. De kerken
proberen ook wel tot toenadering
te komen maar dat is ook weer
verzand". Volgens de wethouder
zal Bovensmilde nu eerst de tijd
moeten krijgen om er over na te
denken.
In het weekend zijn bij en een
groep Smildegers op persoonlijke
titel b'J elkaar geweest en er is
afgesproken dat elk zal proberen
op zijn achterban een matigende
invloed uit te oefenen. Er moet
volgens de wethouder worden ge
probeerd maatregelen te beden
ken om weer tot redelijke verhou
dingen te komen. Daarvoor is tijd
nodig en ook de centrale overheid
zal er een belangrijk aandeel in
moeten hebben. Tevens zullen er
maatregelen in de politiële sfeer
moeten komen.
De wethouder vindt overigens de
verwijten aan het adres van de
politie niet altijd even terecht.
Het politiekorps van Smilde werd
al op een grotere sterkte van veer
tien man gebracht na de laatste
keer dat de christelijke lagere
technische school afbrandde. In
de sfeer die allengs was ontstaan
waren veel Smildegers maar al te
graag bereid onmiddellijk de
Zuidmolukkers van die brand te
verdenken. Er is echter nooit iets
bewezen en de Zuidmolukkers
zelf ontkennen het stellig. We
moeten nu alles doen met elkaar
om een confrontatie te voorko
men, aldus de wethouder.
volk er zelf iets aan gaat doen,"
verkondigt hij aan de samenhan
gende Smildeners en veel nieuwsgie
rigen. Volgens hem zijn oud-mari
niers maar al te graag bereid om de
Zuidmolukse wijk in te trekken.
Hij weet ook dat het wapenbezit
geen privilege van de Zuidmoluk
kers meer ls. Ook Nederlandse
dorpsbewoners hebben wapens ge
kocht. Dat verhaal gaat al sinds de
gijzelingen begonnen. Vrijwel elke
Smildener heeft er van gehoord.
„Onder elkaar willen we er wel iets
van zeggen, maar met vreemden
praten we er niet over," zegt iemand
terughoudend.
Een vrouw ergert zich aan het feit
dat het oorspronkelijke plan voor
een order om direct na de gijzelin
gen de Zuidmolukse wijk op wapens
uit te kammen niet is uitgevoerd.
„Ze rijden gewoon met hun auto's in
en uit de wijk en niemand contro
leert- of ze hun wapens niet tijdelijk
wegbrengen om ze op te bergen. De
autoriteiten hebben op het laatste
moment afgezien van het uitvaardi
gen van de order. De dood van zes
kapers had de stemming zo geladen
gemaakt, dat een soort razzia een
lont in het kruitvat zou kunnen zijn.
Dat de Zuidmolukkers wapens heb
ben is al lang bekend. Bij de Smilde
ners bestaat daarover groot onge
noegen en ook voor de gijzelingen
was er in Smilde al sprake van dat er
een knokploeg was gevormd. Men
verwijt de politie dat er niets aan
wordt gedaan.
Soortgelijke geluiden kan men trou
wens ook in Assen, waar ook een
Zuidmolukse wijk is, horen. BIJ de
rechtzaak tegen de treinkapers van
Wijster bleek indertijd al dat de
Moiukkers doodgemoedereerd ach
ter hun huis met schiettuig oefenen.
Heel Bovensmilde ergert zich eraan
dat dit ook nadien gewoon zo is
gebleven. Regelmatig worden er
schoten gehoord. „Daar is nooit iets
aan gedaan en de Moiukkers hebben
de indruk gekregen dat ze onaan
tastbaar zijn," zegt een overigens
gematigde Smildener.
„Fout"
Van een onzer verslaggevers
ASSEN De treinkapers hebben tijdens de gesprekken met psychiater dr. D.
Mulder meerdere keren verzekerd „hun best te doen" de levens van de gegijzelde
passagiers te sparen. Volgens dr. Mulder bestond ook de indruk dat de kapers
correct tegen de passagiers optraden en deze niet slecht wilden behandelen.
Dat de kapers tijdens de vele
gesprekken over de levens
van de mensen in de trein
zich zo opstelden, komt vol
gens dr. Mulder doordat zij
de fout wilden vermijden die
in december 1975 bij de trein
kaping in Wijster, eveneens
door Zuidmolukkers, is ge
maakt. Bij die kaping vielen
drie doden, waardoor het uit
gesloten was dat de regering
de kapers ooit zouden toe
staan het land te verlaten.
Dr. Mulder zei zaterdag in
Assen voorts dat er bij de
kapers niet zozeer sprake was
van ernstige bezorgdheid
over het welzijn van de pas
sagiers, maar dat de correcte
behandeling meer werd inge
geven vanuit een koele bere
kende tactiek. Woensdag 1
juni had dr. Mulder nog een
emotioneel gesprek met de
kapers, waarin nij hun ver
weet te weinig aandacht te
hebben voor de gezondheid
van de passagiers.
Dr. Mulder voerde dagelijks
vier tot vijf gesprekken met
de Zuidmolukkers in de
trein; daarbij waren huishou
delijke gesprekken inbegre
pen. Woordvoerder in de
trein was de 24-jarige Max
Papilaja, die met vijf andere
kapers bij de militaire actie
zaterdagmorgen om het le
ven kwam. Papilaja, die op
het provinciehuis in Assen
werkte en zich voor de eerste
dag van de kaping afmeldde
met de mededeling dat hij in
Groningen naar de dokter
moest, heeft dr. Mulder dui
delijk laten weten in geen ge
val de gevangenis in te wil
len. De gesprekken waren, al
dus dr. Mulder, hard en moei
lijk; zoiets als voetballen op
de vierkante meter. Als Je een
stap vooruit zette, werd di
rect daarop weer een stap te
rug gedaan. Max belde soms
te laat, zei soms weinig en er
vielen vaak lange pauzes.
Ook dreigde hij soms het ge
sprek voorgoed af te breken,
zo vertelde dr. Mulder, die zei
het idee te hebben dat de
kapers tot het bittere eind
wilden doorgaan.
Alles-of niets
Max, de gesprekspartner van
dr. Mulder, speelde „een heel
hoog pokerspel van alles of
niets." Hij maakte zijn naam
niet bekend, noemde zich
„Trein 747" en wilde volgens
dr. Mulder een soort Che Gu-
evara-achtig beeld van zich
zelf ophangen. Uit de ge
sprekken met de kapers
bleek dat het ontbreken van
oudere leiders in de Zuidmo
lukse gemeenschap als een
gemis werd gevoeld. De ka
pers verkeerden, aldus dr.
Mulder, in een toestand van
ner en sprak onder meer over
de behandeling van minder
heidsgroeperingen, over de
zinvolheid van de kaping
voor de Zuidmolukse samen
leving die de kapers juist ook
wilden dienen en over wat
voor zin het heeft naar een
vreemd land te gaan.
Korzelig
Dr. Mulder
erg vernauwd bewustzijn het
geen hij erg tragisch noemde.
Onderhandelen was nauwe
lijks mogelijk met Max, om
dat vier andere kapers een
vetorecht hadden. Toch von
den er gesprekken plaats die
dr. Mulder van hoog niveau
noemde. Deze gesprekken
duurden soms heel lang en
waren filosofisch van aard.
Max zag dr. Mulder als een
gelijkwaardige gesprekspart-
De gesprekken met de bezet
ters van de school in Boven
smilde waren geheel anders:
die waren kort. korzelig en
betroffen uitsluitend huis
houdelijke onderwerpen. Dr.
Mulder heeft ook meerdere
keren met het onderwijzend
personeel in de school kun
nen praten en hoewel die ge-
sprekkken zakelijk van in
houd moesten zijn, heeft hij
toch enkele keren een per
soonlijke noot kunnen intro
duceren. In de trein heeft dr.
Mulder alleen met de medi
sche studente kunnen spre
ken, zodat daar de verhou
ding tussen de kapers en de
gegijzelden moeilijker te pel
len viel.
Volgens veel dorpelingen is de aan
pak vanaf het begin fout geweest.
De groep die naar Smilde kwam
was de laatste uit het kamp Schat
tenberg bij Westerbork. Dit kamp
stond vanouds bekend omdat het de
meest fanatieke RMS-aanhangers
en tegenstanders van elke integratie
in de Nederlandse bevolking telde.
Toen de kampen op last van de
Nederlandse regering werden ont
ruimd, ging de eerste groep uit Wes
terbork naar Assen en de groep die
zich het langst bleef verzetten
kwam uiteindelijk in Smilde te
recht. Dat was in 1969. „De raad
vond min of meer unaniem dat de
Moiukkers recht hadden op een
plaats in onze samenleving en ook in
Bovensmilde heb ik toen nauwelijks
iets gemerkt van verzet tegen hun
komst", zegt CDA-wethouder H.
Eleveld. In het begin konden de be
volkingsgroepen ook wel goed met
elkaar overweg. Allengs ging het
vredige beeld echter wat barstjes
vertonen. „Dat komt mede", aldus
één van onze zegslieden, „omdat er
nooit rekening mee is gehouden dat
de overgang veel te abrupt was."
Bovensmilde had en heeft volgens
hem te weinig voorzieningen, zoals
sportaccomodatles en andere recre
atieve mogelijkheden. Het dorp
heeft niets te bieden. De jongens
konden in de bossen van Schatten
berg naar hartelust ravotten. Van
hun ouders kregen ze daar ook een
opleiding om zich te harden en te
kunnen verdedigen, met het doel
zich te zijner tijd op de Molukken
zelf te kunnen handhaven.
Keurige perkjes
Na de vrijheid van kamp Schatten
berg kregen ze in Smilde te maken
met politiemensen die hen van de
keurige perkjes probeerden te hou
den. Dat wekte irritatie en verzet en
allengs werden alleen de Nederland
se jongens nog maar van de perkjes
gehaald. Er is een sfeer ontstaan
waarin men de politie ervan ver
denkt de Zuidmolukkers hun gang
te laten gaan. Nederlandse henge
laars worden wel en Zuidmolukkers
niét op het bezit van een vis kaart
gecontroleerd, zo wordt beweerd. De
politie zou geen moeilijkheden wil
len uitlokken. De politieman die in
dertijd in Bovensmilde woonde, ver
dween naar een andere dienst. HIJ
werd niet vervangen en de politie is
nu geheel in Mldden-Smilde gecon
centreerd. Dat bemoeilijkt het toe
zicht en als er weer schoten zijn,
duurt het een poos voordat de poli
tie komt en de laatste tijd wordt er
ook nauwelijks meer op gereageerd.
BIJ de aanval van de mariniers vrij
dagavond, werd ook rekening ge
houden met het wapenbezit in de
wijk. Vier tanks gingen op de school
af en negen dienden ter dekking met
de wapens gericht op de aangren
zende Molukse wijk.
