Literatuur en politiek horen bij elkaar
Westduitse kerk nog steeds machtsfactor
Luxe
vakantiebungalows
ZATERDAG 4 JUNI 1977
WEST-DUITS LA ND
TROUW/KWARTET PAGINA 36
door Martin Mooij
Duitse kuituur vandaag
de dag zeg er eens wat
van. Ik zal mij moeten
beperken tot de letteren
en de aanverwante gebie
den. Dat is al veel te veel.
Met andere uitingen van
kunst en kuituur weet ik
mij toch geen raad. Duit
se letteren dus, dat wil
zeggen vier literaturen:
een Westdultse, een
Oostduitse. een Oosten
rijkse en een Zwitserse.
Ze lopen in elkaar over.
maar ze hebben verschil
lende uitgangspunten. Ze
komen voor een deel
voort uit verschillende
maatschappelijke syste
men. En hiermee ben ik
dan meteen op een the
ma, waar ik niet om heen
kan. zeker niet in de Duit
se letterkunde.
Duitse literatuur ten politiek
ze horen bij elkaar en ze wan
trouwen elkaar Ze hebben el
kaar ook nodig. Het zal wel
geen toeval zijn dat het boek.
dat de laatste Jaren de meeste
Indruk maakte op de leden
van de SPD-fraktie in de
Bondsdag. „Die verlorene Eh-
re der Katharlna Blum" van
Helnrlch Böll was. Bij de afge
vaardigden van de CDU/CSU
was het de „Ooelag-archlpel"
van 8olzjenytsin. Bij de FDP
was het weer „Katharlna
Blum". Het is maar een voor
beeld en ik verbind er ook
geen waardeoordeel aan
Werkelijkheid
De Duitse literatuur van na de
oorlog Is voor een belangrijk
deel bepaald door haar relatie
tot de werkelijkheid Dat is bij
Helnrlch Böll zo en bij Oünter
O rass. Hans Magnus En-
zensberger. Martin Walser.
Hans Erich Nossack. Uwe
Johnson, Peter Rühmkorf.
Gabrlele Wohmann. zo maar
een willekeurige greep uit wat
Westduitse schrijversnamen
Het gaat om het overkomen
bij en het herkend worden
door de lezer. De meningen en
opvattingen van clown
Schnier van Helnrlch Böll
konden alleen herkend wor
den door lezers, die zelf met
een stuk resignatie te kampen
hadden. En om het Immoralis
me van Oskar Matzerath uit
..Die Blechtrommel" van Oün
ter O rass te kunnen volgen.
moest je het kleinburgerlijke
pandemonium van het Nazi-
njk kennen, al dan niet uit
eigen ervaring De Duitse
schrijver Siegfried Lenz heeft
hierop kort geleden in een ar
tikel ..Elfenbelnturm und Bar-
nkade" nog eens gewezen De
literatuur moet geloofwaardig
blijven, zij mag niet tot ver
keerde alternatieven verlei
den. maajzU moet wel blijven
zoeken. Lenz haalt In dit ver
band een uitspraak aan van
Grass: „Mijn huls heeft twee
uitgangen Ik kies de derde"
Marktmechanismen
De Duitse literatuur kent haar
etgen marktmechanismen
Dat 1977 een Hesse-Jaar is.
komt natuurlijk niet alleen
door het feit dat de schrijver
100 jaar geleden geboren
werd. Verleden Jaar ging het
om Rilke, het jaar daarvoor
cm Thomas Mann. In 1976
kreeg Max Frisch de Vredes
prijs van de Duitse Boekhan
del en dat betekende ook me
teen weer het verzamelde
werk. Dat mag en het ls ook
legitiem.
Het blijft overigens met de
literatuur een wonderlijke
zaak Zo wilden in 1968 de
literaire trendsetters in de
Bondsrepubliek de literatuur
afschaffen, want die was dood.
In 1976, acht jaar later dus,
bleek de poëzie weer in. Van
Wolfgang Bfichler verscheen
de verzamelbundel „Ausbre-
chen". van de Hamburger Pe
ter Rühmkorf „Gesammelte
Gedichte", van Johannes Poe
then „Rattenfest lm Jammer
tal", van Walter Helmut Fritz
..Schwierige Oberfahrt" En
dan waren er ook nog nieuwe
dichters als Michael Krüger,
Oodehard Schramm, Karin
Kiwus en Jürgen Theobaldy.
Schramm en Theobaldy zijn
politiek geëngageerde dich
ters. Krüger schrijft over be
staande verhoudingen en reis
ervaringen en Karin Kiwus
gaat vooral uit van de eigen
persoon Maar misschien was
het begin van de nieuwe poé-
ziegolf in de Bondsrepubliek
toch wel de bundel „Mauso
leum" van Hans Magnus En-
zensberger in 1975. Het boek is
nu ook in het Nederlands ver
schenen. in de vertaling van
Peter Nijmeyer
In het proza is Karin Struck
heel snel erg belangrijk gewor
den. Zij werd bekend door de
romans „Klassenliebe" en
„Die Mutter" en nu is er een
derde roman van haar „Lie-
ben" Om dit laatste boek
wordt zij gepousseerd als een
evenknie van de Amerikaanse
Erica Jong Interessant is ook
de fragmentarische roman
„Dorothea Merz" van Tankred
Dorst over een Duitse vrouw
in de jaren 1925-1934. Dorst
werd in Nederland vooral be
kend door zijn toneelstuk
„Toiler" Martin Walser
zorgde voor een nieuwe roman
„Jenseits der Liebe" over een
man, die door zijn werk
omstandigheden steeds meer
vervreemdt van zichzelf. Van
belang is ook „Die erdabge-
wandte Seite der Geschichte",
de tweede roman van Nicolas
Born, die vooral als dichter
bekendheid verwierf. De ro
man behelst het verslag ven
een stuk leven in deze tijd.
Ook al een levensboek is
„Hexenspeise" van Ursula
Ziebarth, door de Duitse kri
tiek een kunstwerk van woor
den genoemd. Zo kun je door
gaan met „Land in Sicht" van
Herbert Achternbusch, „lm
Verlauf elner langen Erinne-
rung" van Jürg Laederach,
„Schule der Oelftufigkeit" van
Gert Jonke en met „Meine
Schwester und ich" van de
nieuwe schrijver Peter Schal-
mey. Er is nog heel wat meer,
maar alleen maar titels heeft
zo weinig zin. Van een grootse,
erg belangrijke Westduitse li
teratuur kun je op het
ogenblik niet spreken. Er ver
schijnen goede boeken, er zijn
goede schrijvers, maar het
wachten is toch op een nieuwe
Böll, een nieuwe Grass. Het
blijft gaan om de relatie met
de werkelijkheid, maar het zit
een beetje moeilijk met die
werkelijkheid.
Zwaar
In de DDR hebben de letteren
het momenteel zwaar te ver
duren. In november werd de
zanger Wolf Biermann uitge-
burgerd. Reiner Kunze werd
het om zijn prozabundel „Die
wunderbaren Jahre". die in de
Bondsrepubliek verschenen
was. heel moeilijk gemaakt.
Hij verblijft, zoals bekend, in
de Bondsrepubliek. De dich
ter en prozaüst Bemd
Jentzsch keerde van een voor-
drachtsreis niet terug uit
Zwitserland. Ogenschijnlijk is
het nu wat rustiger op het
Oostduitse literaire front,
maar auteurs als Günter Ku-
Heinrich Böll: indruk op de SPD-fraktie.
nert, Sarah Kirsch, Christa
Wolf, Stefan Heym, Stephan
Hermlin om maar enkele
namen te noemen moeten
nog maar afwachten en het is
ook zo dat Günter Kunert
kort geleden toestemming
kreeg naar West-Berlijn te
gaan en dat Sarah Kirsch daar
de rouwplechtigheid voor de
in april overleden schrijver,
dichter en graficus Günter
Bruno Fuchs mocht bijwonen.
Dit zijn geen uitzonderingen,
maar wat professor Gerhard
Ziegengeist, de directeur van
het Centrale Instituut voor Li
teratuurgeschiedenis aan de
Oostberlijnse Akademle van
Wetenschappen in een ver
trouwelijke toespraak voor de
partijkring van de akademie
gezegd heeft, liegt er niet om.
„Die Zelt" van 20 mei geeft
een aantal letterlijke citaten
weer. Er wordt gesproken over
een eerste kontrarevolutionai-
re aktie sinds 1953. Het zou
niet bekend geweest zijn dat
het zogenaamde eurocommu-
nlsme al zover was doorge
drongen. Het partijblad „Neu-
es Deutschland" moest op
houden een tribune en plat
form voor literatuur te zijn
(„Denk aan de Prawda, waar
men wel driemaal nadenkt,
voordat er een recensie ver
schijnt") En om nog maar een
uitspraak te citeren: „Wij heb
ben sinds 1971 de groep van
Wolf tot Kirsch en Kunert en
wie nog meer als de top van de
DDR-literatuur voorgesteld.
Dat was verkeerd. Wij hebben
twee Jaar geleden in „Weima-
rer Beltrage" geprobeerd
Christa Wolf op een realis
tische manier op haar plaats
te zetten. Dat is niet gelukt-
Wanneer de „Süddeutsche
Zeitung" nu het bericht lan
ceert dat er pogingen worden
gedaan om Christa Wolf voor
de Nobelprijs voor te stellen,
dan gaan wij daarop niet in".
Zo'n uitspraak zegt meer dan
de opmerking dat Biermann
voor zijn optreden in Keulen
300.000 DM zou hebben gekre
gen. Heel bedenkelijk is hier
bij dat de DDR-literatuur in
derdaad van groot belang is
en dat zij nu in haar verdere
ontwikkeling door de
Oostduitse autoriteiten wordt
bedreigd. Sarah Kirsch heeft
kort geleden een prachtige
dichtbundel. „Rückenwind"
gepubliceerd. De nieuwe ro
man „Kindheitsmuster" van
Christa Wolf is een be
langwekkend boek. „Leben
und Abenteur der Tobadera
Beatriz nach Zeugnissen ihrer
Spielfrau Laura" van
Irmtraud Morgner is heel lees
baar. „Festbeleuchtung" en
„Jette in Dresden" van Helga
Schütz zijn de moeite waard.
De essaybundel „Warum
schreiben?" van Günter Ku
nert is, zoals alles van deze
auteur, van werkelijk belang.
Het blijft afwachten hoe het
verder zal gaan. Men mag
overigens van de DDR-bazen
wel zeggen dat zij hun schrij
vers en literatuur hoogst se
rieus nemen!
Haat
De Oostenrijkse literatuur is
zeker niet het minst belangrij
ke deel van de Duitse letter
kunde. Wie en wat Peter
Handke is hoeft niet meer te
worden uitgelegd. Verschillen
de van zijn romans en ook de
meeste van zijn toneelstukken
zijn in het Nederlands ver
taald. Een auteur als Thomas
'Bernhard begint nu ook tot
ons door te dringen. Schrij
vers als Elfriede Jelinek en
Michael Scharang zijn hier
ook niet langer geheel onbe
kend. Bij Jelinek en Scharang
is er een grote maatschappe
lijke betrokkenheid.
Het gaat deze schrijvers om
het leven van werkende men
sen. De roman „Die Llebhabe-
rinnen" van Elfriede Jelinek
heeft mij heel veel gedaan.
Liefde is het centrale thema
van dit boek, maar dan in die
zin: hoe kom je het snelste aan
de man. Volstrekte uitzicht
loosheid door gebrek aan ont
wikkelingskansen, maar wel
een mooi landschap. In „Der
Sohn elnes Landarbeiters"
van Scharang is het al niet
anders.
Het is het verhaal van een
jongen, die er op uit trekt om
metselaar te worden en alleen
zijn ondergang vindt. Thomas
Bernhard heeft zijn vaste the
ma's: angst, eenzaamheid,
verval, decadentie. Ze zijn in
alle mogelijke variaties
denkbaar en daarbij komt dan
een volstrekte beheersing van
het medium taal. Bernhard is
wel eens een „Heimatdlchter"
genoemd, maar het is niet zo
zeer met liefde en tederheid
dat hij over Stiermarken en
Tirol schrijft, maar veeleer
met woede en walging. Wie
met het werk van deze auteur
wil kennismaken, doet er goed
aan het boek „De oorzaak" te
lezen, een haast autobiogra
fisch verslag. Haat tegen het
nationaal-socialisme. haat te
gen de katholieke opvoeding
en verder woede, angst, afhan
kelijkheid, verval. Er zijn na
tuurlijk ook de andere Oos
tenrijkse dichters en schrij
vers. zoals Ernst Jandl, Frie-
derike Mayröcker, H. C.
Artmann. Zij hebben samen
met anderen in heel belangrij
ke mate bijgedragen aan de
nieuwe Oostenrijkse litera
tuur.
Zwitserland. Max Frisch blijft
er nog steeds de interes
santste auteur. Hij heeft zich
met alle mogelijke genres be
ziggehouden: romans, verha
len, toneelstukken, dagboe
ken. hoorspelen, kritisch werk
en kommentaren op politieke
gebeurtenissen. Al direct na
de oorlog behoorde hij tot die
generatie schrijvers, waarop
wat de Duitstalige literatuur
betreft de grote hoop was ge
vestigd. In 1975 verscheen zijn
tot dusver laatste vertelling.
„Montauk", waarin hij re
kenschap aflegde over zijn le
ven. Van Friedrich Dürren-
matt hoort men niet veel
meer, ook al zo'n grote uit de
Zwitserse literatuur. Maar er
zijn ook nog de jonge auteurs,
zoals Beat Brechbühl, die en
kele jaren geleden vooral
naam maakte met zijn romans
„Kneuss" en „Nora und der
Kümmerer". Gertrud Leute-
negger is nog helemaal nieuw.
Zij publiceerde de roman „Ni-
nive". Van Silvio Blatter is
kort geleden het verhaal „Ge-
normte Tage, verschüttete
Zeit" verschenen. Het is de
geschiedenis van de laatste
werkdag van de fabrieksarbei
der Stöhr, die zich niet langer
kan aanpassen aan het ver
vreemdende werk en de dage
lijkse afstomping. Namen ge
noeg. U kunt voorlopig
vooruit.
Toneel
Wat valt er over het toneel te
zeggen? Dat de Schaubühne
am Halleschen Ufer onder lei
ding van Peter Stein nog
steeds het belangrijkste thea
ter is, en dat niet alleen voor
West-Berlijn? Dat men in
Oost-Berlijn probeert het Ber
liner Ensemble, thans onder
leiding van Manfred Wek-
werth en Barbara Brecht.
nieuw leven in te blazen? Dat
Benno Besson de touwtjes
nog steeds strak in handen
heeft bij de Oostberlijnse
Volksbühne en dat Fritz Mar-
quardt ook in Nederland
bekend zich op de regie van
een nieuwe enscenering van
„Mutter Courage" voorbe
reidt?
Ik weet het niet. Belangrijke
Stukken in het afgelopen jaar
waren „Kur in Bad Wiessee"
van Karl Otto Mühl met als
thema het mislukken van een
huwelijk; „Minetti Portratdgs
Künstlers als alter Mann" v&n
Thomas Bernhard over een
oude acteur, die al bijna 30
jaar niets anders doet dan op
zijn zolderkamertje voor de
spiegel ..King Lear" spelen in
de hoop dat ook nog eens op
het toneel te doen. Van Ger-
lind Reinshagen is er het stuk
„Sonntagskinder" over kinde
ren, die kort voor de oorlog in
een Duitse stad opgroeien.
Het is ook maar een greep en
al weer een beetje voorbij, zo
als ook „Buridans Esel" van
de Oostberlijner Ulrich
Plenzdorf, hier vooral bekend
door „Die Leiden des jungen
W." Het nieuwe stuk was nog
al teleurstellend. Interessant
blijft Franz Xaver Kroetz,
wiens 17e stuk „Sterntaler" in
januari in première ging. Hij is
de meest geëngageerde to
neelschrijver in de Bondsre
publiek. Kroetz heeft medelij
den met mensen, die tekort
komen in onze wereld. Daar
wil hij wat aan doen.
Duitse kuituur vandaag de
dag. Het bovenstaande is niet
meer dan een kort overzicht
van wat er op het gebied van
letteren en toneel te doen is.
Er is veel meer. de keuze kon
niet anders dan willekeurig
zijn. Er zijn boeiender perio
den geweest, er zal ook wel
weer iets boeienders komen.
Maar wie zoekt kan ook nu
nog wel wat vinden
door Aldert Schipper
Van de Westduitse bevol
king Is 96 percent lid van
een kerk. Het land zou
zich dus met enig recht
tot de meest christelijke
landen van de wereld
kunnen rekenen. Het ver
leden leert echter dat het
christelijk gehalte van
een land van meer facto
ren afhangt dan van het
percentage kerkleden dat
een land herbert alleen.
Dultslands geschiedenis zien
wij helaas dat de steun voor
het nationaal socialisme over
wegend afkomstig was van
vrome christenen, die trouw
ter kerke plachten te gaan.
Was hun vroomheid misschien
zeer ontwikkeld, hun politiek
benul was schamel en dat
zorgde er voor dat zij In groten
getale bereid waren zich ach
ter de Nazi's te scharen, zo
lang deze bereid waren „Oott
mlt uns" hoog in hun vaandel
te schrijven
Toch waren er onder de Duitse
kerkleden talrijke sceptici, die
inzagen dat de ideologie van
bloed en bodem nooit kon pas
sen bij het christenjk geloof.
Deze groep vormde de Beken
nende Klrche Hoewel na de
oorlog vaak de Indruk werd
gewekt dat deze belangrijk is
geweest in de tijd van het Der
de Rijk. omvangrijk was zij
niet Wèl invloedrijk, maar
vooral n4 de oorlog, toen het
ging om de opbouw van het
verslagen Duitsland.
West-Duitsland telt ongeveer
evenveel protestanten als
rooms-katholleken De protes
tanten zijn meest lid van een
evangelische landeskerk Zij
hebben in het noorden een
lichte o ververtegen woord i
ging en daar staat dus tegeno
ver dat de katholieken wat
meer in het zuiden gecon
centreerd Zijn In Baden
Wurttemberg en Noordrljn-
land-Westfalen zijn beide con
fessies ongeveer gelijk verte
genwoordigd.
Machtig
De kerk neemt in West-
Dultsland nog steeds een
machtige plaats in. Wie op
zondag in een Westduitse stad
verblijft, zal het opvallen dat
rond de klok van tien uur het
wekelijkse verkeerslawaai
wordt vervangen door een oor
verdovend gebeier. Het is als
of men een reis terug in de tijd
maakt.
De macht van de Duitse kerk
hangt samen met haar finan
ciële positie. Duitsland kent
nog steeds het systeem van de
kerkelijke belasting, die de
kerkleden, meelevend of niet,
opgelegd krijgen en die zono
dig met staatshulp wordt af
gedwongen. De hoogte van de
Kirchensteuer hangt af van
het bedrag aan inkomstenbe
lasting dat men betaalt. Het
zijn slechts enkele procenten,
maar dat kan in het welvaren
de Duitsland aardig oplopen.
De kerk ls mede als gevolg van
dit financieringssysteem niet
bij iedere Bundesburger popu
lair. maar bezit wel een onaan
tastbare sociale positie. Een
liberaal voorstel om deze posi
tie iets te verzwakken stuitte
op zoveel weerstand dat het
nu niet meer besproken wordt.
Zelfs een van de meest promi
nente bestrijders van de kerk.
de machtige uitgever Axel
Springer, die enkele Jaren ge
leden zijn lidmaatschap van
de evangelische kerk inruilde
voor dat van een Frelklrche
gelukte het niet, de maat
schappelijk vooruitstrevende
Berlijnse bisschop Kurt
Schart tot aftreden te dwin
gen. toen deze er duidelijk
blijk van had gegeven dat hij
de mensen van de Baader-
Melnhof-bende ook als men
sen bleef Oen
Negatief
Het vertrek van Springer uit
de kerk scheelde haar tonnen
aan inkomsten. De evange
lische kerk liet Springer gaan,
maar de gebeurtenis grifte
zich In het geheugen van de
ambtenaren van de kerk. die
hun best doen, met concessies
de aantallen Kirchenaustritte
van rijke conservatieve chris
tenen tegen te gaan. Deze
kerkverlatera doen dat door
gaans uit afkeer tegen de
„linkse" houding van de
kerkleiding en hoewel hun
aantal naar verhouding gering
ls. heeft hun invloed een nega
tief effect op de stemming bin
nen de kerk.
Een allerwege om zijn visie
gerespecteerd oud-kerkvorst
als Martin Niemöller heeft
reeds laten weten dat hij lie
ver ook de kerk maar zou
uitstappen, maar dat wegens
zijn financiële afhankelijk
heid niet kan presteren. In elk
geval, zo beeft hij laten weten,
zou hij nu niet meer het ambt
van voorzitter van zijn kerk in
Baden-Württemberg willen
bekleden, omdat deze zijns in
ziens op te wereldgelij kvormi-
ge manier bezig is met de
jacht op communistische do
minees.
De Evangelische Kirche in
Deutschland (EKD) is een
bond van twintig lutherse, re-
formierte en geünieerde
landskerken met een ge
meenschappelijke belijdenis.
Zij vormen samen één synode.
De lutherse kerken zijn tevens
lid van de VELKD, de verenig
de evangelisch lutherse kerk
van Duitsland, met 17,5 mil
joen leden. Daarnaast bestaat
de EKU, de evangelische kerk
van de unie met 20 miljoen
leden en twee reformlerte ker
ken. die het samen tot nog
geen half miljoen leden
brengen.
De relatie tussen protestanten
en katholieken is in Duitsland
bijna net zo hartelijk als in
ons land De katholieke kerk
is open en oecumenisch, met
als uitzondering het donkere
zuiden. Wel ls de katholieke
kerk in Duitsland, net als de
evangelische, veel ambtelijker
dan onze kerken en een man
als professor Küng die het met
de ambtelijkheid van de kerk
niet zo nauw neemt, kan dan
ook op heftige weerstand re
kenen vanuit de kerkelijke
hiërarchie. Tijdens het hoog
tepunt van de oecumenische
lente, in 1971, kwamen ruim
honderdduizend katholieken
en protestanten samen in het
oecumenische pinkstertreffen
in Augsburg, een helaas
kortstondig samengaan van
de sinds de vorige eeuw ge
bruikelijke Katholiekentage
en de sinds de oorlog bestaan
de Kirchentag.
Kirchentag
De Kirchentag is ongetwijfeld
het meest spectaculaire ver
schijnsel van maatschappe
lijk geïnteresseerd en theolo
gisch meelevend luthers
Duitsland. De Kirchentag
duurt een paar dagen en
wordt om het jaar gehouden.
De Kirchentag van dit jaar
(thema: Draagt elkanders las
ten) staat voor de deur (8 tot
12 juni in Berlijn) en lijkt zo
wat 100.000 mensen op de
been te zullen brengen voor
een kermis waar een koele Ne
derlander toch wel enige reser
ves voor moet overwinnen.
Maar de Duitsers storten zich
met overgave in zo'n massale
bijeenkomst en nemen er nog
wat van mee ook.
Er zijn daar vaak frappant be
langwekkende dingen te ho
ren, waar je het niet altijd mee
eens hoeft te zijn, maar die het
aanhoren meestal meer dan
waard zijn. Zo trad de contro
versiële Keulse theologe Doro-
thee Sölle voor het eerst uit de
De Westfaalse dominee Rudolf Baümer, de voorzitter
van de Gemeindetag under dem Wort, de conservatieve
tegenhanger van de Kirchentag.
kleine kring van het Politieke
Nachtgebed tijdens de
Kirchentag van 1965 in
Keulen.
Aan de hand van de Kirchen
tag valt een aardig stuk Duit
se naoorlogse kerkgeschiede
nis te schrijven. Van 1949 tot
1961 kon de Kirchentag nog
voor héél Duitsland gehouden
worden. Langzaam werd West-
Duitsland echter steeds meer
betrokken bij de westelijke
economie en defensie. Terwijl
in de westelijke bezettingszo
nes de wederopbouw langs de
vooroorlogse lijnen werd uit
gevoerd, brachten de Russen
in hun bezettingszone een
breuk met het verleden tot
stand, die zo drastisch was,
dat ook de traditionele kerk
lange tijd de kluts geheel
kwijt was. De EKD was tot in
1961 de laatste verbindings
schakel tussen de oostzone en
de westelijke zones.
Hoewel de kerk nog steeds een
belangrijke rol speelt in de hu
manisering van de betrekkin
gen tussen de DDR en de
Bondsrepubliek, is er sinds
1969 een officiële breuk, door
dat toen in de DDR de bond
van evangelische kerken in de
DDR tot stand kwam. Het was
voor velen een zure gebeurte
nis. maar het was het startsein
voor de opbouw van een ein-
gen kerkelijk werk in een soci
alistisch georiënteerd land en
dat was maar goed ook; an
ders was de indruk ontstaan
dat God een speciale band
met het westen onderhoudt.
Forum
Was de Kirchentag tot en met
1961 een gezellig familiefeest,
waar de christenen uit oost en
west hun onderlinge band
vierden, nadien brak een kri
tische fase aan. De Kirchen
tag werd een forum, dat alle
vensters naar de snel veran
derende wereld openzette
Voorzitter Richard von Weizs-
Scker zei dat „we eerst over de
wereld willen spreken, die ons
omringt en waar wij deel van
zijn"
Swingend vierde de Kirchen
tag in 1973 in Düsseldorf een
liturgische nacht, waar tussen,
de mooie meisjes en ernstige
blazers uit de traditionele Po-
saunenchore de praeses van
de hervormde synode ds. Gijs
Spilt zij het wat afstande
lijk meezong en meebad en
waar als een zwarte duvel uit
een doosje dr. Philip Potter
het Onze Vader zong.
Hier deed het politieke
avondgebed zijn Europese en
tree. Intussen had zich in
Duitsland de „Rechtswende"
voorgedaan. Deze ver-
rechtsing gaf de wind in de
zeilen aan de belljdenisbewe-
'ging Keln Anderes Evange-
lium, een samenraapsel van
zeer ongelijksoortige organi
saties: van stijle Reformlerte
tot piëtisten van het zuiverste
water en ordinaire socialisten-
haters. Dezen zijn het op één
punt met elkaar eens: de kerk
en vooral de Kirchentag heeft
te veel ruimte over voor an
dersdenkenden. Sinds een
paar Jaar houdt Keln Anderes
Evangelium een alternatieve
Kirchentag, die veel minder
groots is opgezet, maar als
stoorzender haar partijtje
meeblaast. Het gaat daar nog
op hele noten en met een veel
vuldig beroep op het gezag
van de Schrift.
Rassenwaan
De oecumenische beweging is
de gebeten hond bij de men
sen van Kein Anderes Evange
lium en professor Beyerhaus
is haar profeet. Met grote
geestdrift, een betere zaak
waardig, valt Beyerhaus de
wereldraad van kerken en
diens programma tot strijd te
gen rassenwaan aan. Philip
Potter heeft al eens opge
merkt dat het opmerkelijk is
dat Duitsland met zijn histo
rie juist dit programma als
mikpunt voor zijn campagne
tegen de oecumenische bewe
ging uitkiest. Maar in deze zin
is de kerk een stukje van de
totale Westduitse maatschap
pij, zullen we maar zeggen
Dat is de kerk ook op het punt
van de jacht op alles wat
„links" is. Het is weliswaar in
de kerk nog niet tot „Be-
rufsverbote" gekomen, maar
zij zit er wel dicht tegenaan,
soms.
in de Hoch-Taunus
Te huur in het prachtige natuurpark Hoch-Taunus (245 km vanat grens
Vento). luxueus ingerichte vakantie-bungalows voor 4-5 pers., en 6-7
pers. GRATIS tennis en golf. Tevens tn het park aanwezig overdekt
zwembad, tennisbal, manege. 2 restaurants. vtsvi|vers. wandelwegen,
speeltuin, enz.
Huurprijs per week:
in voor- en naseizoen v.a. 290,-
in hoogseizoen v.a. 580,-
Huurpri|zen per weekend v.a. 85,-
Ook in het hoogseizoen nog moge»i|kheden
Inlichtingen en reserveringen
Recramy bv - Tegelen
afdeling verhuur
Kerkstraat 33 - tel. 077-30370
