Toenadering noord-zuid lijkt mogelijk Smith biit van zich af Chileense junta vreest conflict met kerk Kansen groot geacht voor coalitie tussen Likoed en Jigal Jadin Spaanse politieke gevangenen snel vrij Met welk aas bijt geep 't best? Minister „geofferd" om schone schijn op te houden buitenland Bedriegt opnieuw de schone schijn? VS en Groot-Brittannië beschuldigen Rhodesië Eva Forest uit gevangenis 'Energiecrisis kan leiden tot oorlog' Opstandelingen in Ethiopië blazen spoorbruggen op DONDERDAG 2 JUNI 1977 Trouw/Kwartet TEL AVIV (AP, UPI, Reuter) De kansen voor de coalitiebe sprekingen tussen de rechtse Likoed-partij in Israël en de Democratische Beweging voor Verandering van Jigal Jadin worden in welingelichte kringen vrij groot geacht. Gisteren meende men in kringen van zlngsoverwtnning en met name zijn Vertegenwoordigers van rijke en arme landen over de gehele wereld namen de afgelopen dagen deel aan het noord-zuid-overleg in Parijs. Van links naar rechts de Indiase minister van buitenlandse zaken Atal Behari Vajpayee, de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken Cyrus Vance, de Algerijnse minister van buiten landse zaken Abdelaziz Boeteflika en de olieminister van Saoedi-Arabië, sjeik Achmed Zaki Jamani. door Nico Kussendrager PARIJS Het zag er vannacht hier in Parijs naar uit dat noord en zuid, rijke en arme landen wat nader tot elkaar waren gekomen. Daarbij dook onmiddellijk weer de vraag op in hoeverre het de schone schijn is die bedriegt. Al veel vaker praatten arme en rijke landen op grote internationale conferenties met elkaar en leek er bij afloop enige vooruitgang te zijn, terwijl pas ln de maanden daarna bleek dat er niets was uitgekomen; dat het noordelij ke, welvarende deel van de aardkloot bleef weigeren wat te doen voor het nooddruftige, zuidelijke part. De kennelijke vooruitgang die giste ren ln de Franse hoofdstad was ge boekt, was dat eindelijk over eenstemming is bereikt over een grondstoffenfonds. Zo'n fonds moet de derde wereld verzekeren van bete re prijzen van de grondstoffen die zij uitvoert en er wordt al jaren over gepraat. De grootste tegenstanders waren steeds de Verenigde Staten en West-Duitsland, maar die lijken nu hun grootste bezwaren te hebben laten vallen. Zo'n fonds kost geld en het vormt een aantasting van de vrije markt, het spel van vraag en aanbod, en daar zijn wij tegen, zo stelden Washington en Bonn tot nu toe. Gisteren werden hier in Parijs de rijke landen het onderling eens over een grondstoffenfonds en lieten de negentien olie- en-ontwikkelingslan den blijken zich wel te kunnen vin den in de op tafel liggende voor stellen. Gras en adders Hoewel er daarbij zeker twee adders onder het gras zitten, één daarvan gelegd door de rijke landen en de anderen door de olie-boeren. In het voorstel zoals het er nu ls, staat dat er een grondstoffenfonds moet ko men, maar dat er over de doelstel ling zal worden gepraat binnen de Unctad, de afdeling van de Verenig de Naties voor handel en ontwikke ling. Die vergadert in november weer en met name de Westduitsers houden alle ruimte open om dan opnieuw dwars te gaan liggen. Een Westduitse vertegenwoordiger kan dan over een grondstoffenfonds hele andere gedachten koesteren dan bij voorbeeld een Cameroenees en dan zijn noord en zuid nog even ver. Of beter: noord ver en zuid nog ner gens. De tweede door de ontwik kelingslanden gelegde adder zit 'm in het verder praten over de ener gie. De rijke landen willen dat graag omdat zij op die manier hun olieaan- voer tegen betaalbare prijzen den kei veilig te stellen. De Derde We reld wijst voortgezet overleg niet zonder meer af, maar leek gistera vond te zeggen: nè november. Dan wordt het gesprek over de grondstoffen onder olie-druk gezet; gaan de rijke landen en met name SALISBURY, PARIJS (Reuter, UPI, AP) De Rhodesische regering van Ian Smith heeft gisteren flink van zich af gebeten na beschuldigingen van Groot-Brittannië en de Verenigde Staten dat de inval van het Rhodesische leger in Mozambique de kansen op een vredesregeling in dit land sterk verkleint. De Rhodesische minister van bui tenlandse zaken Van der Bijl ver klaarde gisteren: „Als (de Britse mi nister van buitenlandse zaken) Owen zich echt bezorgd maakt over het welzijn van het volk van Rhode sië dan moet hij stappen onderne men om Mozambique en het patriot tische front van daden van agressie af te houden." Van der Bijl om schreef de afgelopen maandag uitge voerde bezetting van de Mozambl- kaanse stad Mapai als een verdedi gingsoperatie. Groot-Brittannië en de Verenigde Staten overwegen een gezamenlijke actie te ondernemen om Rhodesië te dwingen zich uit de bezette Mozam- bikaanse stad terug te trekken. Tot deze actie behoort ook een beroep op de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Een woordvoerder van de Britse regering voegde er echter wel aan toe dat een militaire reactie uit gesloten is. De Britse minister van buitenlandse zaken, David Owen, heeft de Rhode sische inval gisteren besproken met zijn Amerikaanse ambtgenoot, Cy rus Vance. Beide heren nemen deel aan het Noord-Zuid-overleg ln de Franse hoofdstad Parijs. De Rhodesische minister van bui tenlandse zaken Van der Bijl zei dat de Rhodesische regering nog steeds streeft naar een vreedzame regeling voor een meerderheidsbestuur in zijn land. Maar de partijen die ge welddadige oplossingen voorstaan kunnen aan een dergelijke regeling niet meedoen, zo voegde hij eraan toe. Van der Bijl zei dat de Britse en de Amerikaanse regering er goed aan zouden doen onomwonden aan de blanke en zwarte Rhodeslërs de voorrang te geven boven de ambities van de door Rusland gesteunde ter roristische minderheden. Het militaire opperbevel van Rhode sië heeft meegedeeld dat schermut selingen met guerrilla-eenheden hebben plaats gehad. Ook werd be kend gemaakt dat een piloot van een helikopter om het leven kwam toe het toestel kort na het opstijgen neerstortte. De piloot zou het eerste slachtoffer van de Rhodesische actie ln Mozambique zijn. BIJ de scher mutselingen zouden geen slachtof fers zijn gevallen. Volgens een woordvoerder van het Mozarablkaanse ministerie van de fensie ln Mapoeto vinden felle ge vechten plaats tussen Mozambl- kaanse en Rhodesische troepen bij de plaats Mapal. Naar zijn zeggen hebben de Rhodeslërs bommenwer pers Ingezet tegen de volksbevrij- dingstroepen van Mozambique die de Rhodesische troepenmacht aan vallen. de Bondsrepubliek vervelend doen over de grondstoffen, dan is een energiegroep van de baan, zijn de rijke landen meegaand, dan valt er over olie te praten, zo viel gistera vond bij de Derde Wereld te beluis teren. Een andere mogelijkheid ls dat zij nu al ronduit nee of Juist Ja zegt tegen een gespreksgroep over energie en zeker het nee verkopen zat er gisteravond nog steeds heel duidelijk in. Zo'n nieuwe ge- spreksclub zal zich behalve met prij zen en aanvoer van energie ook moe ten bezig houden met het zoeken naar nieuw krachtbronnen in de Derde Wereld. Uitstekend, vinden de ontwikkelingslanden, maar dan zal dat niet onder de voogdij van de rijke industrielanden moeten gebeu ren. Door hen te worden overheerst is een angst dié hier bij de Derde Wereld voortdurend en overduide lijk blijft bestaan. Schuldenregeling Bijvoorbeeld ook op het punt van een schuldenregeling, omdat de arms ten dezer aard aangegane le ningen bijna niet meer kunnen afbe talen. De toch al moeizame ontwik keling naar enige welvaart, komt daardoor in gevaar of wordt hele maal onmogelijk. De derde wereld vroeg een algemene schuldenrege ling en een uitstel van betaling voor een paar Jaar, maar dat zit er zeker niet ln. Opvallend was dat het er dinsdag naar uitzag dat om die re den de derde wereld van de schul den een breekpunt zou maken maar dat zij gisteravond de betrekkelijke overeenkomst over de grondstoffen slikte en de schulden verder liet zitten. Ook al, zo lijkt het, omdat van de grondstoffen erg veel derde landen het moeten hebben terwijl er bij een schuldenregeling maar een paar ge baat zijn. Het ls een nieuw bewijs van de verdeeldheid bij de negen tien olie- en ontwikkelingslanden, hoewel zij die de afgelopen dagen uitstekend hebben weten te ver hullen. Het gaat er nu naar toe dat de wereldbank zal onderzoeken hoe moeilijk een door schulden ge plaagd ontwikkelingsland het heeft en moet uitmaken welke steun nu nodig ls. Kritiek bij de derde wereld blijft dat de wereldbank door de westerse machten wordt overheerst en dat pikt zij niet. De ontwikke lingslanden vinden een onderzoek door de wereldbank best, maar de uiteindelijke beslissing voor de extra hulp en lastenverlichting moet worden genomen in overleg tussen arm en rijk, zo menen zij. WIJ gaan niet onder het juk van de rijke landen door, zei hier gisteravond een vertegenwoordiger van een der arme landen tegen mij. de Likoed dat bij de vandaag hervat te besprekingen tussen de beide par tijen de Democratische Beweging het vlce-premlerschap en de porte feuilles van volksgezondheid. Justi tie, sociaal welzijn, communicatie en transport zal worden aangeboden. De Likoed wil zelf de portefeuilles van buitenlandse zaken, defensie en financiën ln eigen beheer houden. Dit zal bij de Democratische Bewe ging vermoedelijk op veel verzet stuiten, juist omdat Jigal Jadin graag de post van buitenlandse za ken wil bekleden. Binnen de Likoed lijkt men deze post echter aan oud minister van defensie Mosje Dajan te willen geven. Een belangrijk punt ln de onderhan delingen tussen de Likoed en de De mocratische Beweging vormt de for mulering van het toekomstige bui tenlandse beleid. Een hoge rege ringsfunctionaris beschuldigde gis teren Llkoed-lelder Begin ervan Is raël bijna onherstelbare schade te hebben berokkend doorzijn extreme uitspraken over de toekomst van de in 1967 bezette gebieden. Begin is voorstander van de annexatie van de westelijke Jordaanoever. De Demo cratische Beweging is echter bereid tot een territoriaal compromis in het kader van een algeheel vredesac- coord. Begin heeft Inmiddels beslo ten om zich niet meer over de buiten landse politiek uit te laten tot dat de coalitiebesprekingen afgerond zijn. Begins uitspraken na zijn verkle- MADRID (UPI, AFP) De Spaanse regering heeft gisteren de schrijfster Eva Forest vrijgelaten uit de gevangenis Yeserias bij Madrid, waar zij vast zat in verband met de aanslag op de Spaanse premier Carrero Blanco. Voorts werden voorbereidin gen getroffen voor de vrijlating van de overige politieke gevan genen. Een aantal politieke gevangenen werd gisteren overgebracht van regi onale gevangenissen naar de Ocana- gevangenis bij Madrid. Vanaf de mi litaire basis Getale bij Madrid wer den tien dagen geleden vijf Basken, die om politieke redenen gevangen zaten, naar België overgevlogen waar ze de status van politieke bal lingen hebben gekregen. Volgens re geringskringen heeft de Spaanse overheid de Scandinavische landen, Oostenrijk, Nederland en Zwitser land gevraagd kleine groepen vrijge laten politieke gevangenen op te nemen. De regering van premier Adolfo Sua- rez heeft ingestemd met de vrijlating ADVERTENTIE Nu voor 'n bescheiden prijsje bij elke V2 liter Sonnema Berenburg: een unieke viswaaier. Met 144 pag.'s viswetenswaardigheden. Over de beste stekkies, dobbers en aas, zoet- en zoutwatervissen. Daarom: snel naar de slijter voor 'n goed begin van het nieuwe visseizoen. Tijdelijk Vi liter Sonnema Berenburg met unieke viswaaier. van de laatste politieke gevangenen na de laatste felle betogingen ln Bas kenland voor volledige amnestie. De regering wil de politieke gevangenen echter niet in Spanje op vrije voeten stellen, omdat men dan een politieke reactie vreest van de oude aanhan gers van generaal Franco. De politie ke gevangenen verlaten het land „op eigen verzoek". Ze moeten beloven pas terug te keren als hen dit door de Spaanse regering wordt toegestaan. Het ministerie van justitie in Den Haag verklaarde desgevraagd dat er contact heeft plaatsgehad op diplo matiek niveau tussen Spanje en Ne derland. De woordvoerder van het ministerie zei dat er nog geen beslis singen waren gevallen en dat voorlo pig om uitstel was gevraagd aange zien het ministerie nog druk is met de gijzelingen in Drente. Campagne De verkiezingscampagne ln Spanje begint goed van de grond te komen. De 8paanse communistische partij trok dinsdagavond de meeste men sen tijdens een bijeenkomst in Bar celona: 100.000 personen waren bij eengekomen om de leider van de Spaanse communisten Santiago Carrillo aan te horen. Tijdens een persconferentie verklaarde Carrillo dat de communistische partij meer stemmen zal behalen dan wordt voorspeld in de verklezingsonderzoe- ken, omdat veel mensen bang zijn toe te geven dat ze communistisch stemmen. opvatting dat er geen sprake is van bezette maar van „bevrijde gebie den" heeft niet alleen binnen krin gen van de Joodse gemeenschap in een Amerika kwaad bloed gezet. Vol gens de Israëlische krant Haaretz zal de Amerikaanse senator Richard Stone, die voorzitter is van de se naatscommissie voor het Midden- Oosten en vandaag in Israël aan komt een boodschap overbrengen aan Begin van de pro-Israëlische le den van de commissie. In deze boodschap staat dat men geen steun aan het toekomstige buitenlands be leid van Begin kan beloven. Ondertussen ls er ln Israël ongerust heid ontstaan over uitlatingen van de Amerikaanse president Carter met betrekking tot de VN resoluües over een Palestijns thuisland en compensatie aan gevluchte Palestij en. De demissionaire minister van buitenlandse zaken Jigal Allon heeft de Amerikaanse ambassadeur ln Tel Aviv ontboden om de Israëlische be zorgdheid kenbaar te maken. WASHINGTON (UPI) - De energie crisis die in de Jaren tachtig dreigt ziet er nog ernstiger uit dan recente rapporten van particuliere onder zoekteams suggereren. De situatie bevat de kiemen van economische depressie, revolutie en zelfs wereld oorlog. Tot deze waarschuwing komt het Studiebureau voor techno logie (OTA) van het Amerikaanse Congres in een rapport dat door de bijzondere commissie van het Huls van Afgevaardigden voor energie problemen aan alle Congresleden ls toegezonden. Het OTA heeft ln twee conferenties van een week met elk vijftien tot twintig deskundigen de toe komstige vraag naar energie en het te verwachten aanbod doorgelicht. Voornaamste punt van zorg ls dat de wereldvraag naar olie zal blijven toenemen terwijl de producerende landen het aanbod zullen beperken. Dat zou scherpe prijsstijgingen ver oorzaken en bijdragen tot politieke en economische spanningen. Het OTA-rapport noemt het ener giebeleid dat president Carter heeft voorgesteld, en dat nog door het Congres moet worden aanvaard, een stap ln de goede richting. Maar de mogelijkheid bestaat dat de daarin gestelde doelen bij lange na niet zullen worden gehaald, aldus de ge raadpleegde deskundigen DJIBOUTI (UPIAP) - In Ethiopië hebben tegenstanders van het be wind ln Addis Abeba twee spoorbruggen ln de lijn tussen Ad dis en Djibouti opgeblazen en een trein aangevallen. Een spoorwegar beider werd daarbij gedood. De spoorlijn is de voornaamste schakel van Ethiopië met de buitenwereld. Ongeveer vier vijfde van de Ethio pische invoer wordt van de haven van Djibouti per spoor naar Addis vervoerd. De aanval op de trein vond plaats op ongeveer 40 kilome ter ten westen van Dlre Dawa, dc hoofdstad van de provincie Harar De opgeblazen bruggen liggen hiei ongeveer 3 en 8 kilometer vandaan. In deze provincie zijn verzetsgroe pen actief die willen dat een deel van Zuld-Oost-Ethioplë door het na burig Somalië wordt geannexeerd. Van een medewerker Tijdens de opening van het academisch jaar deed de minister van justitie van de regering Pinochet een zeer heftige aanval op de katholieke bisschoppen in zijn land. Deze aanval werd ondernomen in aanwezigheid van de studenten van de universiteit van Valparaiso door een minister van een regering die zichzelf nationalistisch en christelijk noemt. Minister René Damilano legde zijn beledigende verklaringen af naar aanleiding van een document geti teld „Onze wil voor een nationaal samenleven" dat enige weken daar voor door het episcopaat publiek was gemaakt. Deze hoge regerings functionaris noemde de bisschoppen ambitieus, gefrustreerd, mensen met slechte bedoelingen en figuren die op een dwaze manier anderen in de kaart spelen en meer van zulke fraaie kwalificaties: „Deze individu en met hun verachterlijke toog heb ben de zorg voor de zielen opgegeven en lanceren nu een schijnheilige aan val op de regering". De bisschoppen hebben inmiddels gereageerd in een publiek protest: nog nooit in de ge schiedenis van Chili heeft een minis ter zich in dergelijke onrechtvaardi ge termen over de katholieke hiër archie uitgelaten Naar huis Hierop bevestigde de minister zijn uitlatingen. Hij zei: „Ik trek ze abso luut niet in. De kardinaal mag zeg gen wat hij wil, als hij maar geen kriUek op de regering uitoefent." De volgende dag stuurde Pinochet hem naar huis, maar niet zonder de op merking dat het om een buitenge woon vaderlandslievende man ging. De dictator zond een brief aan het episcopaat waarin hij er op wees dat het niet zijn bedoeling was om op merkingen te maken over het onder werp van het bisschoppelijke docu ment. Dientengevolge had de rege ring dan ook niets van doen met de opmerkingen van Damilano. Gene raal Pinochet eindigde zijn brief met het onderstrepen van zijn wens „om de volledig harmonieuze verhouding tussen kerk en staat te laten voort duren." De gehele Chileense pers die on derworpen is aan strenge militaire controle heeft gorte aandacht be steed aan het ontslag van Damilano dat verleend was om de slechte rela tie tussen kerk en staat te boven te komen. Voor de publieke opnle wil de regering de indruk wekken alsof er niets gebeurd is. Enkele bisschop pen en gwone priesters geloven dat ze in de afwikkeling van deze zaak een duidelijke overwinning van de kerk mogen zien ofwel een blijk van een authentieke christelijke overtui ging die Pinochet bezielt. Maar bij veel Chllenen, gelovig of nlet-gelovlg, is de Indruk blijven be staan dat de beweringen van Dami lano en zijn daarop volgend ontslag niets anders zijn dan een manoeuvre van de dictatuur om de aandacht af te leiden van de zeer fundamentele verklaringen die door de bisschop pen zijn uitgegeven. Campagne De Inhoud van het bisschoppelijke document over „Onze wil voor een nationaal samenleven" stelt in feite de grondslag van het huidige regime ter discussie. De suggesties en de stellingen van de bisschoppen zijn in strijd met de dynamiek van de dicta tuur. Men begrijpt dan ook dat het invloedrijke blad Mercurio de In houd van het document heeft ach terhouden. De krant signaleerde: „Wij hebben hier te maken met een document dat overduidelijk een po litiek karakter heeft. De auteurs van het stuk kunnen hun stellingen al leen maar ondersteunen door het licht van de natuurlijke rede erover te laten schijnen." De grote Inspanning om het gezag van de pastores te verkleinen ls over duidelijk en die inspanning ls inge bakken ln een goed omlijnde cam pagne tegen de kerk. Andere per soonlijkheden die dichter bij het re gime staan, hebben al bevestigd dat de bisschoppen met hun document van het episcopaat een politieke par tij hebben gemaakt In een land waar Iedere politieke activiteit ver boden ls, ls het dan nog maar één stap om het document uit de roula tie te nemen. Noodsituatie Mercurio schrijft: „De bisschoppen geven de wens te kennen dat er een einde komt aan de noodsituatie waarin het land sedert drie jaar ge dompeld ls. In het woord „situatie" moet men wel het woord „regering" horen. Betekent dat dat de wens van de bisschoppen zich uitstrekt tot een einde aan het militaire regime zelve? Dat zouden ze dan zo ook moeten zeggen." En de opperste spreekbuis van de dictatuur gaat verder: „De bisschoppen hebben niet veel op met constitutionele beslissingen (wetten die rechtstreeks en uitslui tend komen van het gezag dat ter paatse aanwezig is). Ze betonen zich daarentegen voorstanders van be slissingen die geratificeerd zijn door de stem van het volk. ZIJ vragen ook dat de wetten gedicteerd worden door de legitieme vertegenwoordi gers van het volk zonder ln de be schouwing te betrekken dat de rech ten van de mens het gevaar lopen niet te worden gerespecteerd. Het is duidelijk dat zij hiermee bevestigen dat het huidige bestuurssysteem dat vertegenwoordigd wordt door de eerwaardige regeringsraad, de be volking niet op een wettige manier representeert. Dat maakt elk com mentaar overbodig." Daarbij komt nog de kritiek op het economische beleid dat momenteel wordt gevoerd, dat. volgens de bisschoppen, wordt gekenmerkt door een bijna onhoudbare situatie voor talloze gezinnen. Voorts de kri tiek op de beknotting van de vrij heid van meningsuiting en het dra matisch appel dat ze gedaan hebben om eindelijk eens een keer ophelde ring te geven over elk van de men sen die sedert 11 december 1973, de dag van de staatsgreep die generaal Pinochet aan de macht bracht, ver dwenen zijn. Geen conflict De dictatuur kan zich niet op officië le wijze uitspreken over de verkla ringen van de bisschoppen zonder het gevaar te lopen op een goede dag ln openlijk conflict met de kerk te komen. En de dictatuur die niet ophoudt te verklaren dat zijn acties worden getplreerd door christelijke principes, wil alles doen om zo'n openlijk conflict te vermijden. Maar de Inhoud van de verklaring van de bisschoppen kan niet onbe antwoord blijven Tegenover de hui dige hachelijke situatie had de rege ring geen andere uitweg meer dan de aandacht van het publiek af te leiden. De uitlatingen van minister Damilano gaven Pinochet hier de kans voor. Hij heeft het voorval met grote arglistigheid gebruikt. In plaats van de verklaringen van Damilano ln stilte te laten passeren, zijn ze. on danks de protesten van de katholie ke hiërarchie opnieuw op ruime schaal verbreid. Daarvoor maakte men gebruik van een gesprek met de minister van Justitie door de krant La Tercera, het dagblad dat nog het beste door de mensen gepruimd wordt. Het was vóór alles nodig dat leder een wist dat Damilano de kerk bele digd had. Op dit punt bleef Pinochet niets anders over dan de minister van Justitie naar huls te sturen. Wat voor een groot deel van de Chl lenen nu overblijft is het beeld van een regime dat te goeder trouw pro beert om een goede relatie met de kerk in stand te houden en dat zelfs bereid ls een minister op te offeren om een conflict met de kerk te ver mijden. De brief van Pinochet ls niet ln de eerste plaats aan de bisschop pen maar aan de publieke opinie gericht De bedoeling ervan is de mensen te laten geloven dat de moeilijkheden met de kerk helemaal voorbij zijn. Op die manier is men erin geslaagd de stem van de bisschoppen te ver stikken een stem die helder en moeldig zei wat de bisschoppen dachten over de meest cruciale pun ten van de Chileense werkelijkheid.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 7