luis ten Bosch gaat
ilaats innemen
ran Drakensteyn
Nu ook een Wilde Cigarillos
voor een voordelige prijs!
Nieuw van Ritmeester
DeWïIdenvan Ritmeester: eerlijk in prijs en kwaliteit.
Proef dekwaliteit
Vergelijk de prijs
Iniliehuis krijgt oude functie terug
20 stuks
voor 4.90
50 stuks
voor 12.25
Huis ten Bosch moet worden
gepast aan de nieuwe bestem-
y. In vergelijking met de
czaamheden die aan Het Oude
moeten worden verricht is dat
ir een peuleschil, al is er toch nog
d zo'n drie miljoen gulden mee
loeid. Dat blijft een fiks bedrag,
ral als men weet dat prinses Bea-
ooit Drakensteyn voor drie ton
kocht.
de Wassenaarse vleugel van Huis
Bosch komen de echte woonver-
cken. Prinses en prins hebben
ir zo hun wensen voor. Verder
eten kamers voor de prinsen
xander, Friso en Constantijn
rden ingericht. Beatrix en Claus
en dat volgens eigen smaak, al
len zij zich laten leiden door wat
torisch is gegroeid. Die geschiede-
is op huis ten Bosch evenmin als
het Noordeinde uit te vlakken.
Ie generaties Oranjes hebben hun
rnpel gedrukt op het Huis, de een
ïer dan de ander, maar alles bij
caar is het een rijk verleden. Het
reekt vooral prinses Beatrix met
ar gevoel voor geschiedenis en tra
de aan. Daar prins Claus voor zijn
erk bijna dagelijks in Den Haag
oet zijn, heeft het prinselijk paar
et veel moeite met de aanstaande
erhuizing. Het was Amalia van
olms, de vrouw van stadhouder
tederik Hendrik, die het initiatief
tot de bouw van dit paleis aan. De-
Klfde bouwmeesters als bij de ver
fraaiing van Het Oude Hof een be-
jngrijke rol speelden, PieterPosten
Jmindere mate Jacob vanCampen,
érdcn ingeschakeld voor de bouw
in dit „lusthuis". Het oorspronke-
jke plan van Amalia was een grote
al te bouwen, waarin zij haar
instcollectie kon onderbrengen,
at was koren op de molen van
ederik Hendrik. De zaken werden
Amalia en Frederik Hendrik trokken
zich er niets van aan. Nadat haart
man in 1647 was overleden, ging
Amalia rustig verder met het verwe
zenlijken van haar plannen. Zij be
sloot In plaats van er haar kunstver
zameling in onder te brengen de
Oranjezaal, zoals het bouwwerk als
gauw door de burgerij werd ge
noemd. te maken tot een „gedenkte
ken van de diepe droefheid en liefde
van de ontroostbare weduwe ter ere
van haar onvergetelijke gemaal". Zo
staat het in het latijn in verheven
bewoordingen, opgesteld door de
dichter Constantijn Huygens, die se
cretaris van Frederik Hendrik was,
in het randschrift dat het portret van
Amalia in de nok van de Oranjezaal
siert. Deze zaal Is het centrale punt
van Huis ten Bosch. Daar ls In in
drukwekkende schilderingen van
veel zeventiende-eeuwse meesters
zoals Jacob Jordaens en Theodorus
van Thulden, beiden leerlingen van
Rubens, Jan Lievens, Gerard van
Honthorst en waarschijnlijk ook Ja
cob van Campen (maar dat is nooit
helemaal duidelijk geworden) het le
ven van Frederik Hendrik uitge
beeld.
Ook de Chinese zaal met zijn wand
versiering van rijstpapier en de Ja
panse zaal, met Japanse houtsoorten
betimmerd en voorzien van gebor
duurd behang vol bloemen en vogels
met echte veren, mogen er zijn. Ei
gentijds is de door koningin Juliana
ingerichte Groene Salon. De Witte
Eetzaal, in Franse stijl ontworpen
door Daniel Marot, is eveneens de
moeite waard.
Frivole keuken
In tegenstelling tot de meeste ande
re palelzen is Huis ten Bosch eigen-
or Fred Lammers
ken van de schilderingen in dc Oranjezaal stelt stadhouder Frederik Hendrik
foor als kind terwijl de godin Pallas hem' onderwijst in dc wiskunde en
flcrcurius in krijgskundige zaken.
lijk doorlopend "In gebruik geweest
bij de Oranjes, al heeft het er wel
eens op geleken dat de laatste blad
zijde van dit familiehuis werd ge
schreven. Dat was bijvoorbeeld zo in
de Franse tijd toen het palels eerst
museum werd (voor tien stuivers
mocht men zich vergapen aan de
rijkdommen van de Oranjes) en ver
volgens een herberg waar het frivool
toeging. Later werd het paleis zelfs
ingericht als staatsgevangenis.
In 1943 kon maar ternauwernood
worden voorkomen dat de Duitsers
Huls ten Bosch lieten afbreken om
er verdedigingswerken te kunnen
bouwen waarmee zij een geallieerde
aanval vanuit zee hoopten te belet
ten. Het palels kreeg het zwaar te
verduren toen in de tuin een lanceer
basis voor de beruchte V2-raketten
werd gebouwd.
In 1945 was Huls ten Bosch dan ook
onbewoonbaar geworden. Vijf Jaar
later ging men aar. het restaureren,
een werk dat drie miljoen gulden
kostte, toen een indrukwekkend be
drag. Nu is het onbegrijpelijk dat
daarvoor zoveel tot stand kon wor
den gebracht. Ook de tuin werd op
nieuw aangelegd, een geschenk van
het Nederlandse volk aan koningin
Juliana en prins Bernhard bij hun
koperen huwelijksfeest in 1949.
Sinds 1956 maken de leden van de
koninklijke familie weer regelmatig
gebruik van dit paleis. Bij de ko
mende „aanpassing" van Huls ten
Bosch zullen ook de bijgebouwen
worden betrokken, omdat het prin
selijk gezin over de nodige leefruim
te wil beschikken. De buren van het
palels, zoals oud-premier De Jong,
die in het koetshuis woont, is de
huur opgezegd.
Nieuwbouw
Alles in het kader van het Haagse
palelzenplan. Over nieuwbouw heeft
men maar niet meer gepraat. Tot
ver na de Tweede Oorlog heeft Den
Haag met de gedachte gespeeld een
modern koninklijk paleis te laten
bouwen. Vooral burgemeester S. J.
R. de Monchy spande zich ervoor in
op het landgoed Sorghvliet, ooit
door Jacob Cats gesticht, een nieu
we vorstelijke behuizing tot stand te
brengen. Sinds Nederland een ko
ninkrijk werd is er over een nieuw
paleis gepraat. In 1901 werden de
plannen concreet toen het Haagse
gemeentebestuur het 88 ha grote
lanjihoed Sorghvliet van de familie
Goekoop, die het in 1876 van de
Oranjes had overgenomen, wilde ko
pen. De raad wees het aankoopplan
van de hand, maar in 1902 en 1908
probeerden B en W. het opnieuw.
Inmiddels werd het terrein steeds
kleiner. Er ging een stuk af voor het
Vredespaleis en daarna voor de
bouw van enige villa's In 1930 leek
het tij te keren, toen mr. Adriaan
Goekoop het landgoed aan de staat
vermaakte op voorwaarde dat bin
nen tien Jaar zou worden begonnen
met het tot stand brengen van „een
representatief gebouw", Het woord
palels nam hij niet in de mond,
omdat koningin Wilhelmlna, die was
gepolst, duidelijk had laten weten
helemaal geen behoefte te hebben
aan een nieuw paleis. Omdat in de
crisisjaren het benodigde geld ont
brak. ging het plan de ijskast in.
Toen de tijd begon te dringen en de
gestelde termijn van tien Jaar bijna
was verstreken, kwam de regering in
1939 met een voorstel op Sorghvliet
„een gebouw voor recepties en bij
zondere bijeenkomsten te iaten ver
rijzen. Het zou 1,6 miljoen gulden
gaan kosten, maar het rijk wilde het
geschenk van mr. Goekoop niet
graag aan zijn neus voorbij laten
gaan. Op de rijksbegroting voor
1940 werd twee ton voor de eerste
fase opgevoerd De oorlog zette
alles op losse schroeven en het le
gaat werd nietig verklaard.
Na de oorlog kwam mr. De Monchy
op zijn stokpaardje terug. In het
herbouwplan dat architect W. M.
Dudok voor Den Haag maakte, situ
eerde hij aan de Oude Scheveningse
weg „een gebouw van nationale be
tekenis". Iedereen die ook maar
enigszins was ingewijd wist dat
daarmee een paleis werd bedoeld,
maar die benaming werd steeds om
zeild, totdat burgemeester Schok
king in 1952 toegaf dat de gemeente
zich al geruime tijd actief bezighield
met de plannen voor de bouw van
een palels. De moeilijkheid was dat
Sorghvliet inmiddels in Amerikaan
se handen terecht was gekomen.
Men wilde op het terrein een Ameri
kaanse ambassade bouwen. In 1955
kocht het rijk Sorghvliet voor een
half miljoen dollar. Het Catshuis
ging dienen als ambtswoning van de
minister-president. Van het terrein
was nog maar 22,5 ha over en dat
was voor de bouw van een palels te
klein. Koningin Juliana wilde trou
wens evenmin als haar moeder een
nieuw paleis. Zij begreep dat zoiets
haar door het Nederlandse volk in
een tijd waarin duizenden werden
geconfronteerd met de woningnood
erg kwalijk zou worden genomen.
Voor Den Haag zat er niets anders
op dan zich erbij neer te leggen dat
het geen koninklijke residentie
meer was en te wachten op betere
tijden. Die lijken nu wat dit betreft
voor Den Haag aan te breken.
Huis ten Bosch naar een achttiende-eeuwse gravure
HAAG Al zullen Bea-
en Claus als koninklijk
fr in de toekomst regelmatig
Iet Oude Hof verblijven, ze
niet van plan in dit paleis
iet hart van Den Haag te
i wonen. Huis ten Bosch
le plaats gaan innemen van
sensteyn. Het prinselijk
houdt dat kasteel overi-
s als privé-bezit aan als
kendverblijf.
zo royaal aangepakt, dat er in het
toenmalig Den Haag heel wat werd
afgeroddeld. Frederik Hendrik en
Amalia waren zelfs onderwerp van
gesprek op synodes, waar men open
lijk de pracht en praal waarmee bel
den zich omringden, afkeurde. Som
migen gingen zelfs over de pestepi
demie die het in het midden van de
zeventiende eeuw teisterde, zien als
straf van God voor de lichtzinnig
heid van het stadhouderlijk paar.
Gedenkteken
De nieuwe Wilde Cigarillos van Ritmees
ter. Een fijne, milde smaak Vol geung aro
ma, zoals u van een goede Wilde Giganllos
gewend bent Natuurgedroogd. En natuurlijk
ongeperst en ongematteerd.
Net als de veelgevraagde
Ritmeester Wilde Havana
is ook de nieuwe Wilde
Cigarillos weer sym
pathiek gepnjsd.
Slechts 24 Vi ct per
stuk. Dat maakt
verschil, reken
maaii