b
Jzeren trappen te heet om te vluchten
Licht de patiënt beter in'
Nachtportier van hotel Polen" doet relaas over brand aan Zweedse pers
Ruim veertig procent
van scholieren rookt
Zuster Van Berkel: mensen op hun gemak stellen
!/er
Onderzoek bij jeugd onder achttien
ra
;T Rusdag MEI 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet p 6 - RH 11
or Jan Roelfs
\MSTERDAM „Er waren ijzeren brandtrappen als onderdeel
- n de brandbeveiliging, maar je moet aannemen, dat de ijzeren
ijlen en de ijzeren tre^pn in een oogwenk gloeiend heet waren
worden. Gasten, die aanvankelijk langs die weg zijn ontkomen
en dat moet dan vermoedelijk een beperkt aantal zijn geweest,
r aren wellicht blootsvoets of hadden inderhaast slippers aange-
A okken".
I
X
W tr
it is de strekking van het begin van
sobere relaas, dat de nachtpor-
r van hotel Polen, Manfred Wit-
vsky vijf jaar in deze functie
rkzaam gisteren deed tijdens
n speciaal voor de Zweedse pers
legde persconferentie in hotel
rasnapolsky. in aanwezigheid van
Zweedse ambassadeur in Neder-
nd. de heer Tord Hagen. Op indrin-
nde vragen van een gezelschap
n twintig Zweedse persvertegen-
lordigers en fotografen vertelde
tkovsky: „Ik was al vroeg begon-
n het Zweedse busgezelschap te
■kken. Als je 26 mensen moet wak-
r bellen, die er om half zeven uit
Deten. dan moet je tijdig begin-
„Het betrof hier een reisgroep
het reisbureau Continental Traf-
die de trip had uitbesteed aan de
fna-lijn, de bekende ferrydienst
Zweden en Duitsland", verduide-
cte de heer Paul Tichelaar, één der
directieleden van Krasna-
lsky. Zoals bekend was hotel Po-
eigendom van het Krasnapolsky-
ncern.
ookontwikkeling
'oen ik in de receptie was om via de
üstelefoon de kamers van de
reden te bereiken, kwam onze
ntbijtman". die in de keuken op de
rste verdieping bezig was. mij mel-
n. dat er boven iets mis was. (Po-
n beschikt alleen over een ontbijt-
:uken. de warme maaltijden wor-
en in Kras genuttigd).
onderbrak mijn telefonades en
g met de man mee naar boven,
fe constateerden rookontwikkeling
it een bedieningsliftkoker, die de
latste tijd niet meer werd gebruikt.
Ik haalde een paar emmers water
uit de keuken en gooide die in de
liftschacht, maar dat was onbegon
nen werk. Omdat de rookontwikke
ling steeds heviger werd. besloot ik
snel naar beneden te gaan om in de
receptie de brandweer te bellen.
Er stond toen al een verstikkende
rook in de receptie-ruimte, vlak aan
de Rokinzijde Ik kon de telefoon
aan de balie niet meer bereiken. Ik
rende de straat op, waar ik een pas
serende tram aanriep. Welke lijn het
was. dat weet ik niet meer. Terug in
de hal van het hotel, riep ik naar een
van onze eigen mensen direct naar
Kras, aan de Dam te gaan om daar
alarm te slaan."
Tichelaar: Er zijn dus wel een aantal
personen telefonisch gewekt, maar
die behoorden tot het reisge
zelschap. Het was een religieuze
groep".
„Ik was buiten op het Rokin ge
weest, maar kon niet meer de hal
van Polen bereiken, er waren al
vlammen te zien. Er was toen ook al
een grote rookontwikkeling in de
meubelshowroon."
De Zweedse persvertegenwoordi
gers. die voor zover ze niet uit
Europese hoofdsteden Londen,
Parijs, als correspondent voor Zwe
den aanwezig waren hadden nog
al moeilijkheden ondervonden om
Schiphol snel te bereiken als gevolg
van de staking bij de SAS. de Scan
dinavische luchtvaartmaatschap
pij. Eén van hen had zelfs met een
geïmproviseerde zitplaats in de gar
deroberuimte van een KLM-toestel
genoegen genomen, er waren er die
met de Lufhansa. via Hamburg had
den gereisd.
Minified Wltkovsky
Andermaal werd de vraag gesteld
hoe het mogelijk is geweest, dat het
hotel binnen tien minuten in lichter
laaie kon staan. Van de zijde van de
Krasdirectie en ook van de kant van
de brandweerdeskundigen is bij her
haling betoogd, dat men hier voor
een raadsel staat. De komende da
gen zal worden gewerkt aan een
rapport, dat mogelijk enig licht zal
brengen in deze tragedie, maar
reeds nu wordt getwijfeld of de wer
kelijke oorzaak van de brand kan
worden vastgesteld.
Manfred Witkovsky: „Door de enor
me snelle ontwikkeling van het vuur
is de brandweer er niet aan kunnen
toekomen om de brandtrappen nat
te spuiten, om ze voor een overver
hitting. die wij ons niet kunnen
voorstellen, te vrijwaren.
Krasdirectie en nachtportier wer
den uitvoerig ondervraagd over de
brandbeveiliging, mede naar aanlei
ding van negatieve berichten in de
Zweedse pers, waarin reeds een lijst
met namen van de geredden circu
leert en een naamlijst van de ver
misten.
Identificatie
Van de zijde van de Amsterdamse
autoriteiten en ook in het door Kras
ingerichte crisiscentrum is men bij
zonder terughoudend met het vrij
geven van de namen van de vermis
ten en de geborgen doden. Ingewij
den menen, dat men te maken heeft
met een zeker Tenerife-effect. De
verminking van de onder het puin
gevonden slachtoffers is vreselijk.
Men zal vermoedelijk door middel
van op dit gebied gespecialiseerde
tandartsen moeten pogen om tot
identificatie te kernen. Opmerkelijk
is, dat er tot dusverre nog geen fami
lieleden uit Zweden in Amsterdam
zijn aangekomen om zich op de
hoogte te stellen.
„Gisteren, dinsdagmorgen, ontvin
gen we aldus Tichelaar een
verrassende telex uit Londen, van
twee Zweden, die dan mogelijk be
horen tot die onduidelijke groep, of
groepje, die direct na de brand via
Schiphol zijn vertrokken. Ze infor
meerden naar hun bagage", aldus
Tichelaar, die overigens moet erken
nen, dat het aantal van 105 gasten,
aanwezig in de rampochtend in Po
len, een vrij exacte, maar niet een
volledige benadering is. Het bete
kent wél, dat het aantal vermisten
met twee is gedaald.
Gisteren heeft de recherche vele
koffers en handtassen, voor zover
nog waardevol, die aangetroffen wa
ren bij het puin ruimen, in plastic
zakken verzameld. In het crisis
centrum heeft men geleidelijk lijs
ten gekregen van bezittingen van
tel als motto „Verpleging: brug
jssen mens en techniek" wordt
lorgen in navolging van vele
,|idere landen in de hele wereld
k in Nederland weer de „Dag van
verpleging" gevierd. De datum
mei is gekozen, omdat het de
kboortedag is van Florence
ikWingale.
Wdoel is tweeledig: „iedereen op
het terrein van de gezondheidszorg
in de gelegenheid te stellen even
stil te staan bij de functie en taak
van verpleegkundigen en verzor
genden" en „het onder de aan
dacht brengen van de verpleegkun
dige en verzorgende beroepen en
de opleidingsmogelijkheden
daartoe".
De computer, die men bijna in alle
sectoren van de samenleving kan
aantreffen, heeft ook zijn intrede
gedaan in de gezondheidszorg.
Vaak word je in een ziekenhuis niet
eens meer door een dokter onder
zocht, maar door een computer.
Een verpleegkundige bevestigt een
aantal zuignappen met draden op
je blote borst, draait het nummer
van de computer en even later komt
het elektrocardiogram eruit. De
computer vertelt hoe het er met je
hart voorstaat.
Het is allemaal reuze efficiënt, maar
tegelijkertijd ook erg onpersoonlijk,
omdat iemand die ziek is ook we
ieens wil praten. Niet met een com
puter, maar met een mens, een
verpleegkundige. Alle technische
vooruitgang zal menselijk contact
oor Kees de Leeuw
r ii
IEN HAAG „Na al die jaren
oe ik mijn werk elke dag nog
iet evenveel plezier. Het is een
ntzettend boeiend, maar erg
ermoeiend vak. Soms gebeu-
in er afschuwelijke dingen,
ïaar vaak is het zo, dat je echt
ts kan betekenen voor je zie-
medemens en dat houdt je
de been." Mevrouw J. van
kei, binnen de muren van
et ziekenhuis beter bekend
Is zuster Jo, zit al meer dan
rintig jaar in de ge-
ïndheidszorg.
hoofdverpleegkundige van de
lirurgische afdeling van het diaco-
«senhuis Bronovo heeft ze zowel te
V?* '3ken met patiënten die geopereerd
loeten worden als met hen. die net
en operatie hebben ondergaan. Ze
dertig jaar, toen ze als ver-
eegster begon en kan met recht
ellen dat een patieie geopereerd
oet worden erg hulpbehoevend is.
io iemand is bang te verdwijnen in
I anonimiteit van het
ekenhuis. Bovendien vindt hij de
V Peratie doodeng. Uiteindelijk loopt
iereen met een grote boog om een
^jttgelijk instituut heen en hoopt er
JSjjjoit in te komen. Mijn taak is het
onder meer een patiënt op zijn
wak te stellen. Te zeggen: u heeft
jn en u voelt u beroerd, maar daar
int u gerust voor uit komen. Dat
cht toch een beetje op en vaak valt
'n verblijf dan best mee".
gttf
oge*
lerui
larcose
De protesten tegen de bezuinigingen in de gezondheidszorg waren deiaatste jaren op het Binnenhof
regelmatig te horen.
«ter Jo. die zegt dat de verpleeg-
'idigen er in de eerste plaats zijn
het de patiënten zo goed moge-
k naar de zin te maken, is van
ening dat de patiënt een stuk mon
ger is geworden. „Vroeger werd
•m nauwelijks verteld, wat er ging
'beuren en moest hij maar afwach-
Toch gelooft ze niet. dat mede
lier invloed van de publiciteit alle
'tiënten er rustiger door worden.
voorbeeld noemt ze de narcose,
arvoor veel patiënten bang zijn,
m^HWijl je hen daar vroeger weinig
ril 'er hoorde Ik begrijp soms niet,
inu, een narcotiseur nog het lef heeft
easJ h aan het werk te gaan. gelet op de
eki tgaüeve berichten over dit onder
in i erP Natuurlijk ben ik niet voor het
del «tijgen van fouten, maar als deze
oiw ensen hierdoor angstig worden ge
jid^aakt, is dat, ook niet zo best. Je
moet niet vergeten, dat waar mensen
werken er fouten worden gemaakt.
Het kan een chirurg zijn. maar ook
een verpleegkundige die een ver
keerde spuit geeft."
Ondanks deze kanttekening stemt
zuster Jo van Berkel er volledig mee
in. dat een patiënt er recht op heeft
precies te weten wat er met hem
gaat gebeuren; wat hem in de opera
tiekamer te wachten staat. Ik heb
gemerkt, dat een dergelijke uitleg
van tevoren steeds in dank wordt
afgenomen en dat een patiënt er
kalmer door wordt". Ten aanzien
van de psychische kant van hetziek-
zijn vertelt ze. dat een mens die ziek
is heel anders reageert dan een ge
zond mens. In het eerste geval kan
hij erg moeilijk doen
„Je moet als verpleegkundige zo ie
mand de ruimte geven om zijn onge
noegen af te reageren, hem uit laten
mopperen over bijvoorbeeld het
(vermeende) onbegrip dat hij onder
vindt bij mede-patiënten. De tijd
nemen voor een gesprek. 'Vaak
blijkt dan ook, dat het om andere
dingen gaat dan de gebeurtenissen
in het ziekenhuis. Zoals die vrouw
met vier kinderen, die moest worden
opgenomen en reuze aan het moppe
ren was. Achteraf bleek, dat ze zich
vreselijk zorgen maakte over haar
gezin. Ze tobde erover, dat haar kin
deren niet goed verzorgd werden en
reageerde dat af op haar omgeving
Als Je als verpleegster dat eenmaal
weet, kun je pas wezenlijk helpen
Zuster Jo. die ook betrokken is bij
de opleiding van leerling
verpleegkundigen, zegt dat ze deze
altijd voorhoudt, dat een patiënt
nooit lastig is en dat bovendien het
verplegen van wat dan een moeilijke
patiënt heet veel interessanter is
dan van een „makkelijke". Ze vindt
trouwens dat de positie van de leer
lingen erg In hun voordeel is verbe
terd. In mijn tijd werden we enorm
betutteld. Je wist, om maar iets te
noemen, niet eens wat voor aandoe
ning de patiënt had, die je verpleeg
de. Met dat soort dingen hoef je nu
niet meer aan te komen. De leerlin
gen komen met vragen over de pa-
tifnten, uiten kritiek op de gang van
zaken en hebben veel meer in
spraak. De patiëntenbesprekingen
bijvoorbeeld zijn een dagelijks on
derdeel van het werk Op deze ma
nier krijgen ze dök inzicht in het
geen ze doen
Minder is ze te spreken over de plan-
Zweden en andere buitenlanders,
die zich hebben gered. Op deze ma
nier probeert men eigendommen,
waarop de eigenaar of eigenares
prijs stelt, terug te geven. Er is een
tas gevonden, waarin zich nog vol
komen gave tennisballen bevonden.
Een moeilijkheid is, dat de labels
met namen van koffers en tassen
niet leesbaar zijn.
Verzekeringen
De Zweedse verslaggevers infor
meerden ook of de hotelgasten van
Polen verzekerd waren. Tichelaar:
„Uitgezocht moet nog worden in
hoeverre men over een eigen reisver
zekering of ongevallenverzekering
beschikte. Het hele ingewikkelde
proces van schadeclaimes moet nog
op gang komen. In deze dagen gaat
ons de zorg voor de overlevende
vóór alles."
De Zweedse pers in Zweden heeft
de televisie extra uitzendingen aan
de ramp gewijd en brachten de
dagbladen het nieuws in zeer grote
opmaak en volgens de harde
nieuwsstijl, die dit deel van de Scan
dinavische pers kenmerkt heeft
uitvoerig geïnformeerd naar de
brandbeveiliging in het hotel, naar
sabotage, brandstichting.
Waarom was er niet een Sprinkler-
brandalarminstallatie aanwezig?
Was er een periodieke grondige
controle van de brandweer.
„Als er één brandweer ln Nederland
is. die vooral met het oog op de
gecompliceerde bebouwing van de
oude Amsterdamse binnenstad, re
gelmatig controles houdt en hoge
eisen stelt, dan zijn het wel de des
kundigen van de hoofdstedelijke
brandweer. Over een nachtelijke in
braak met brandstichting of een
explosie is niets bekend. Alle verha
len die in Amsterdam de ronde
doen. kan men in het algemeen als
geruchten beschouwen", aldus de
directie van Kras.
Op de vraag wat of er gebeurt met
de stoffelijke overschotten verklaar
de Tichelaar, dat de Zweedse rege
ring alle maatregelen zal nemen, die
wenselijk worden geacht. Mede in
dit verband heeft de Zweedse am
bassadeur gistermiddag een oriënte
rend gesprek gevoerd met burge
meester Samkalden.
De Zweden bleven hameren op wat
zij de „mysterieuze brand" noemen
en dat vooral voor wat betreft het
raadsel van de vuurzee, die in maar
weinige minuten ontstond.
„Dit kan niet een normale brand
zijn geweest", aldus een der Zweden.
Na de telexmelding uit Londen
heeft niemand anders zich gemeld.
Allen, die zich met de nasleep van de
brand bezighouden een brand van
de allure van die, welke C. A. aan
het Damrak veertien jaar geleden in
een koude februarinacht in as heeft
gelegd, maar waarbij geen slachtof
fers te betreuren waren geloven
naarmate de tijd verstrijkt dat de
bergen puin no„ een aantal doden
zullen prijsgeven.
nooit kunnen vervangen. Contact,
waaraan vooral een zieke behoefte
heeft, als hij door de techniek gede
gradeerd dreigt te worden tot een
„geval".
In bijgaand gesprek met een hoofd
verpleegkundige van een chirur
gische afdeling van een ziekenhuis
wordt op deze aspecten nader in
gegaan.
nen van staatssecretaris Hendriks
ten aanzien van de ziekenhuizen,
omdat ze bang is dat de directe zorg
voor de patiënt hierbij in het ge
drang komt en het werk van de
verpleegkundigen wordt verzwaard.
Ze praat over een kortwieken van de
hulp en noemt de normen van de
Centraal Orgaan Ziekenhuistarie
ven (COZ) te krap. „Er moet in een
dermate hoog tempo worden ge
werkt. dat het verloop van het ver
pleegkundige personeel alleen maar
toeneemt. Ook dat komt de zorg
voor de patiënt niet ten goede.
In de meeste ziekenhuizen ont
breekt het middenkader, terwijl dat
een belangrijke groep is. die ln de
loop der jaren veel ervaring heeft
opgedaan. De gezondheidszorg is
duur, misschien wel te duur en ik
begrijp best dat er bezuinigd moet
worden, maar naar mijn mening zal
de gezondheidszorg nooit minder
gaan kosten.De techniek wordt
steeds uitgebreid, de mensen wor
den ouder en de vraag naar zorg
wordt groter."
Rekken van leven
Zuster Jo: „Je kunt je natuurlijk
afvragen waar op een gegeven mo
ment de grens ligt. Vanuit mijn ge
loofsovertuiging ben ik tegen eutha
nasie, maar ook tegen het „koste
wat het koste" rekken van mensen
levens. Je moet altijd voor ogen hou
den, wat je iemand menselijkerwijs
nog te bieden hebt. Is dat alleen
maar een verlenging van het lijden
en de pijn, of houdt het meer in. Je
moet niet tegen de wil van de pa
tiënt in doorgaan, vind ik. Ik ben er
voor, dat de patiënt en ook de
naaste familie veel meer inspraak
krijgt ln de beslissing om hem wel of
niet in leven te houden."
Zaken als verkoring van de opname
duur, inkrimping van het aantal be
dden, meer poliklinische behande
lingen, ze heeft er haar twijfels over.
„Uiteindelijk blijft er naar mijn me
ning evenveel personeel nodig. Spe
cialiseren oké, een verbetering van
de techniek in principe ook. al is het
alleen maar om de gang van zaken
in het ziekenhuis beter te laten ver
lopen Al deze dingen moeten echter
wel in dienst van de tnens staan,
hem niet gaan overheersen Steeds
opnieuw moet men zich afvragen,
waar de patiënt bij dit alles blijft.
Voorop moet blijven staan, dat de
patiënt een mens ln nood is, die hulp
nodig heeft en dat mag vooral niet
uit het oog worden verloren
Van een onzer verslaggevers
AMSTELVEEN Ruim veertig procent van de school
gaande jeugd van tien tot achttien jaar rookt. Dit blijkt uit
een onderzoek, dat prof. dr. AC. Drogendijk, tot 1972
hoogleraar sociale geneeskunde aan de Vrije Universiteit
gehouden heeft onder 2536 leerlingen van lagere en middel
bare scholen in Amstelveen.
Volgens prof. Drogendijk, die het
onderzoek representatief voor het
gehele land noemt, vindt men het
grootste aantal rokers bij het la
ger beroepsonderwijs (58 pro
cent). Bij deze vorm van onder
wijs halen de rokende meisjes
zelfs een percentage van zeventig
procent.
Bijna zestig procent van de ro
kende jongeren steekt af en toe
een sigaretje op. Zware rokers
vindt men niet veel onder de
Amstelveense jeugd (Een procent
steekt meer dan 25 sigaretten per
dag op). Bijna 44 procent rookt
zelfs minder dan vijf sigaretten op
een dag. Toch blijkt dat meer dan
de helft van de ondervraagde jon
geren „op de longen" rookten dat
jongens meer inhaleren dan
meisjes.
Een andere bevinding van prof.
Drogendijk is dat het belangrijk
ste motief om te gaan roken
nieuwsgierigheid is Een vijfde
van de jongeren rookt in navol
ging van zijn vriendjes of vrien
dinnetjes. De redenen die opgege
ven worden bij het niet roken
zijn: nare smaak van sigaretten
(27 procent), om gezondheidsre
denen (27 procent), verboden door
ouders (18 procent) en voor de
sport (15 procent). Uit het onder
zoek van prof. Drogendijk, dat in
boekvorm Is gepubliceerd onder
de titel „Jeugd en roken" bij uit
geverij Stafleu. blijkt verder dat
meisjes meer roken dan vrouwen
boven achttien jaar en dat jon
gens minder roken dan oudere
mannen.
■y -
V
fi m 1
I» t
i'
11
'Ij
l'. i!
'f Ji
1 .4i
"fiv.
i t-
-J li
'Ir'1
"V 't-il
if 'I A
If
De Nederlandse bond van plattelandsvrouwen organiseert deze week in
Boskoop een grote landelijke handwcrktentoonstelling in de Floridahal. Er
worden ruim tweeduizend werkstukken van het hele land afkomstig tentoonge
steld. Foto boven: een fraai hoekje van de expositie. Foto onder: Mevrouw
Vrolijk-Teerink, de echtgenote van de commissaris van de Koningin in
Zuid-Holland, die de handwcrktentoonstelling gisteren opende, bij een van de
inzendingen.
