Felle en grote steekvlammen
9/Ules wat aan Polen
herinnert is nu in
/uurhaard verdwenen
Veel onvervangbaar
materiaal verwoest
in pand De Slegte
n «Tichi.
am
Zeker vijftien miljoen schade
BINNENLAND
beelden van de grote bin-
tadsbrand in Amsterdam: rechts
(oto van Polen, waarvan de hele
itgevel aan de zijde van het Rokin
in tact was, geheel links de ho-
ingang, met daarnaast de ruimte
de begane grond, waarin de meu-
Ishou room was gevestigd. Men ziet
k dc ingang van de Papcnbrock-
reg en de frontzijde van het pand
n De Slegte. Op de rechtse foto is
i groot deel van het hotel wegge-
ind, alsook van De Slegte, aan de
eegzijdc, Het puin vermeerderde
armate het blussingswcrk vorder-
Het is onder deze puinhoop, dat
vreesd wordt slachtoffers te zullen
ntreffen.
ichtfoto van de brand in Polen en
t Slegte, die leidde tot een groot gat
degevelwand van Rokin en Kalver-
raat. Zowel in de winkelstraat als
i het Rokin hebben verscheidene
inden ernstige waterschade opgelo-
!n. Onderzocht moet worden in hoe-
,|irTe er aan belendende percelen
oopwerkzaamheden uit hel oog-
unlsan veiligheid moeten worden
(Luchtfoto Aerocarto)
1 Vervolg van pagina 1
Door het snel uitbrengen van lad
derwagens konden hotelgasten, die
aan de gevelwand hingen, in veilig
heid worden gebracht. De reddings-
en blusacties in de nauwe Kalver-
straat moesten Tijdelijk worden
stopgezet toen felle en grote
steekvlammen uit de boekhandel
van De Slegte naar buiten sloegen.
Na verloop van tijd waren er tachtig
brandweerlieden ter plaatse, die
hun rookmaskers onaangeroerd
moesten laten, omdat er voortdu
rend gevaar voor instorting van
wanden en vloeren was. Het over
slaan van de vuurzee over de steeg
naar de tweede-handsboekhandel,
die zich ook van de Kalverstraat tot
het Rokin uitstrekte, verhoogde de
calamiteit.
Administratie
verbrand
In de loop van gisteren hebben tal
van tegenstrijdige berichten de ron
de gedaan. Via radio-nieuws
diensten was al een aantal van meer
dan tien doden gemeld. De situatie
was de gehele dag bijzonder ver
ward en onoverzichtelijk, mede als
gevolg van het feit dat de hotel
administratie was verbrand en er
niet over een hotellijst kon worden
beschikt. De registratie bij de poli
tie. waartoe de hotellerie verplicht
is. was onbetrouwbaar, omdat er in
de loop van de zondag gasten waren
vertrokken en aangekomen en de
namen nog niet waren doorgegeven.
Gistermiddag had de politie de vier
gevonden doden nog niet kunnen
identificeren. Aangenomen werd
toen dat het buitenlanders zijn, ver
moedelijk Zweden. Na veel moeite
kon in het crisiscentrum, ingericht
in Krasnapolsky (hotel Polen is ei
gendom van dit concern) nog steeds
niet worden vastgesteld, wie precies
de achttien nog vermiste gasten
zijn. Aanvankelijk werd veronder
steld, dat er gasten in paniek in een
taxi waren gesprongen en naar
Schiphol waren gereden om naar
huis te vliegen. Aangezien het me
rendeel van de logerende Zweden
deel uitmaakte van eèn georgani
seerde trip, wordt de mogelijkheid
van een vertrek via Schiphol, bij
uitzondering waarschijnlijk geacht.
Voedsel en kleding
De uit het hotel gevluchte gasten
werden terstond in een speciale op
vangruimte in Krasnapolsky aan de
Dam ondergebracht, waar moei
zaam een onvolledige registratie
tot stand kwam. Van de zijde van
het Zweedse consulaat in Amster
dam werd onmiddellijk hulp (onder
meer bij taalproblemen) geboden.
Via De Bijenkorf werden de soms
schaars geklede hotelgasten in de
kleren gestoken. Van de zijde van de
G.G. en G.D. in Amsterdam verleen
den een arts en een psychiatrische
deskundige medewerking.
Het werd gisteravond denkbaar ge
acht dat een aantal van de achttien
vermisten zich nog elders ophield,
maar de vrees was, dat dit een theo
retische zaak was.
Meubelshowroom
Sinds Krasnapolsky het vermaarde
koffiehuis, cafe-restaurant Polen
had opgeheven op de parterre, was
in die ruimte de meubelshowroom
Inden gevestigd.Het wordt niet
waarschijnlijk geacht, dat daar de
brand is uitgebroken. De recherche
had gisteren nog niet de gelegenheid
gehad het personeel van hotel Polen
te horen. Onder het personeel waren
enkele lichtgewonden, onder meer
de kok van de op de eerste verdie
ping gelegen ontbijtkeuken. Wel
kon worden vastgesteld, dat de
brand zo snel om zich heen greep,
dat de hotelgasten, althans voor een
groot deel, niet konden worden ge
waarschuwd. Een gunstige bijko
mende omstandigheid is. dat een
groep Zweden tijdig moest vertrek
ken en tegen half zeven rondom
het tijdstip van het uitbreken van
de brand werd gewekt.
De directeur van de GG en GD. dr.
J. Allema en een der directieleden
van Krasnapolsky, de heer P. Tiche
laar, die gisteren op een tweede
persconferentie in de Industriële
Club aan de Dam eerste indrukken
gaven, samen met brandweercom
mandant Baaij, erkenden, dat er
nog steeds van „vermoedelijke" cij
fers moest worden uitgegaan. De
GG en GD-arts verklaarde, dat er 41
personen in het nabijgelegen Bin
nen Gasthuis zijn behandeld; zes
tien moesten worden opgenomen.
Ruim twintig konden na behande
ling worden weggezonden. Twee
slachtoffers, die men levenloos op
straat had aangetroffen werden
naar het Wilhemina Gasthuis ver
voerd, waar dertien personen zijn
behandeld, van wie er zeven werden
opgenomen. Vier konden na een be
handeling vertrekken. Vier perso
nen zijn naar het Academisch Zie
kenhuis van de VU overgebracht,
van wie er een is opgenomen.
Ambulance
verongelukt
Tijdens het reddingswerk hebben
zich enige incidenten voorgedaan.
Omstreeks half acht is op de Vijzel
straat bij de Keizersgracht een am
bulancewagen van de Gg en GD
tijdens het vervoer van twee gewon
den naar een ziekenhuis omgeslagen
en in brand gevlogen. Het personeel,
dat lichtgewond raakte, kon de ge
wonde hotelgasten tijdig in veilig
heid brengen.
Gevel op ladderwagen
Een der eerste ladderwagens, die de
Kalverstraat was ingereden en voor
de achterzijde van het hotel hulp
wilde bieden, werd door vallend
puin zo getroffen, dat de bestuurder
zijn wagen in allerijl moest achterla
ten. Het was hoofdbrandwacht H.
Stol, die maar net het vege lijf kon
redden. Een autospuit, die eveneens
in de Kalverstraat stond liep ook
beschadigingen op, als gevolg van
a j
Dor Jan Roelfs
jen;
^STERDAM Was de hoofdstad in september 1974 een karakteristiek trefpunt armer
worden door de opheffing van het „Poolsche Koffijhuis" in de Kalverstraat bij de Dam, de
Polen bfeef voortleven in het hotel, dat reeds aanwezig was en waarin Krasnapolsky. als
tnaresse, in de loop van de laatste jaren ongeveer een half miljoen gulden heeft geïnvesteerd
tor een grootscheepse modernisering van de hotelaccommodatie.
•begrip" Polen bleef „secon-
f" voortleven, zij het dat de bo-
'verdieping van het oude pand.
t meer als vergaderplaats er
'en knusse zaaltjes, waarin me-
Amsterdamse organisatie bij-
is geweest maar als intema-
>aal hotel een functie bleef ver-
len.
is alles wat aan Polen herinnert
de kaart. Opnieuw gaan de
achten van vele ouderen terug
f dit domein in de Kalverstraat.
,r generaties zakenlieden, pas
ten en thee-drinkende dames
fnpauze op de winkeltocht
ben vertoefd Alles wat aan Po-
herinnert. is letterlijk en figuur-
>n een immens rookgordijn ten
kt gegaan. Sins mensenheuge
nis het café-restaurant, waar
vroeger geheten „argeloze bui-
nan" neerstreek, maar ook de
«genwoordiger. de artiest, de
1' "nalist en de houtinkoper Mul-
|li. Du Perron. Jan de Hartog.
M.G. Schmidt, om maar een
greep te doen, hebben er onopge
merkt aan een der zware cafétafels
zitten schrijven of hadden er een
plek aan de vermaarde leestafel.
Polen had vele stamgasten, schil
derachtige. beroemde persoonlijk
heden. Er was de Dehlitafel van de
vooroorlogse planters, er waren
de uitgelezen maaltijden van de
Brenninkmeyers, die uit tal van
landen Polen voor een reunis-
tisch samenzijn uitkozen Het
kerkvolk kwam er na diensten in de
binnenstad Nieuwe Zijds Kapel,
Nieuwe Kerk. De Papegaai na
praten bij de koffie Harry Mulisch
een laatste episode dronk er
z'n glaasje.
In mijn jonge jaren, toen de Nieuwe
Zijds nog een bruisend krante
centrum was. fungeerde Polen ook
als een journalistiek trefpunt,
naast Scheltema aan de Nieuwe
Zijds. Rondom Polen heerste er een
nostalgie, zoals die maar bij weini
ge etablissementen in de Amster
damse binnenstad aanwezig was.
Met de sluiting van het sfeervolle
koffiehuis was voor een deel de
verarming van de Kalverstraat in
geluid. Het trefpunt, bene-
denvloers, werd een dode show
room van Inden. Krasnapolsky
concentreerde zich mede op het
hotel Polen, waar men tot ruim 150
bedden kwam.
Rijk verleden
Het Poolse Koffijhuis stond er al
rondom 1696. Toen droeg het de
naam „In de tweede groene Cod-
des" (Codde. een oud-Hollands
woord voor knots» Het centrum
kreeg zijn uiteindelijke naam door
de bezoeken van zakenmensen, die
handel dreven op Polen. Het pand
is ook een niet officieel beurscen-
trum geweest. Ten tijde van de
beruchte windhandel gingen ook
hier de waardevolle tulpenbollen
van hand tot hand. Polen is nogal
eens van eigenaar verwisseld tot
dat het veertien jaar geleden door
het Krasnapolsky-concern is over
genomen, als huurder.
vallend puin. De vlammen sloegen
aanvankelijk aan de voor. en achter
zijde van het hotel naar buiten en
veroorzaakten een ernstige rook
ontwikkeling, gepaard gaande met
een grote hitte.
Blusboten
Omdat aldra bleek, dat het kra-
nenstelsel in dit deel van de bin
nenstad een te zware belasting on
derging, verschenen er blusboten,
die het water uit de grachten op
pompten. Zo werd de blusboot „Jan
van der Heyden", bij rederij Kooy
aan het Rokin gestationeerd en een
blusboot, tegenover het stadhuis in
de Oude Zijds Voorburgwal. Politie
te paard maakte de stegen schoon
voor het aanleggen van de slangen.
Er was, hoewel de winkels op maan
dagmorgen gesloten zijn. veel pu
blieke belangstelling. Omstreeks
half elf werd begonnen met het puin
een gigantische hoeveelheid
omzichtig te ruimen. Reeds toen
was men er wel van doordrongen,
dat er nog meer slachtoffers waren.
Op het afgezette Rokin stonden am
bulances van de GG en GD in ge
reedheid. Tegen de middag, toen het
vuur zichtbaar was bedwongen, ste
gen rook en stoom onafgebroken uit
de puinhopen omhoog.
De oostelijke omgeving van de Dam
was uren achtereen in stank gehuld.
Van het hotel stond toen alleen nog
een smal gedeelte, met de hoofdin
gang, aan de Rokinzijde overeind.
Ook de Rokintoegang van De Slegte
- het gevelgedeelte stond over
eind. Tussen beide grotendeels ver
dwenen panden gaapte een gat. dat
vrijwel tot aan de Kalverstraatzijde
reikte Volgens commandant Baaij
zullen met de nablussing en met het
puinruimen tenminste twee dagen
zijn gemoeid.
Schade
Over verzekering en aanspraken
kon de directie van Kras gistera
vond nog geen mededelingen doen.
„Onze eerste zorg gaat uit naar de
mensen, naar het inlichten van fa
milieleden". De schade is in ieder
geval zeer aanzienlijk. De brand in
Polen en in het boekhuis van De
Slegte is zeker een van de grootste
branden, die Amsterdam na de
laatste oorlog h&eft gekend.
Later op de dag is bekend geworden,
dat drie slachtoffers naar het Roode
Kruisziekenhuis in Beverwijk zijn
overgebracht, waar men gespeciali
seerd is op de behandeling van ern
stige brandwonden. Mede in dit ver
band verklaarde dr. Allema, dat ook
in de Amsterdamse ziekenhuizen in
enkele gevallen chirurgisch moest
worden ingegrepen.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Alleen al aan onvervangbare antiquarische
prenten, atlassen en boeken, is bij De Slegte in Amsterdam, voor
een waarde van tussen de vijftien en twintig miljoen gulden
verloren gegaan. De schade van het verwoeste pand (eigendom
van De Slegte) en de bedrijfsschade komen daar nog bovenop.
Omdat er veel historisch interessant en uniek materiaal in de
collectie aanwezig was, is er naast de economische, ook een
culturele schade, maar deze is niet te taxeren.
In de antiquarische afdeling bevond
zich een collectie oude prenten en
atlassen, die de grootste en meest
unieke van geheel Europa was. Veel
materiaal dat hier verloren ging is
onvervangbaar. Ook de collectie an
tiquarische boeken was uniek en een
van de meest omvangrijke van Ne
derland.
De Slegte had twaalf boekwinkels,
tien in Nederland en twee in België.
Verder een centraal magazijn in
Baarn. De boekhouder van het be
drijf, de heer Moerkerk, zei gister
middag: „U moet de nadruk leggen
op het woordje „had", we hadden
twaalf winkels, we hebben er nu nog
elf".
Hij accentueert daarmee het feit dat
het bedrijf naast hotel Polen totaal
verloren is gegaan. Aan de Rokinzij
de (de winkel liep langgerekt van
Kalverstraat naar Rokin) staat we
liswaar nog een deel van het pand,
maar het boekenbezit dat aan die
zijde was opgeslagen was het minst
waardevol. Daar stonden veel nieu
we boeken, uitgeversrestanten, etc.
Daar komt nog bij dat van deze
voorraad boeken niets bruikbaars of
verkoopbaars over is. Waterschade
heeft hier de inventaris waardeloos
gemaakt.
Het bedrijf van De Slegte was sedert
1953 in het pand gevestigd. Voor
1953 was er een restaurant.
Noodverblijf
De directie van hefbedrijf en enkele
personeelsleden hadden gisteren een
noodonderkomen in een bijkantoor
van de Algemene Bank Nederland,
aan het Damrak te Amsterdam
Daar kwam gistermiddag tegen half
drie de bevestiging binnen van wat
al uren werd gevreesd. Het bedrijf
(noest als totaal verloren worden be
schouwd.
Het pand van boekhandel De
Slegte in Amsterdam in betere
tijden.
Op dat tijdstip werden ook voor het
eerst bedragen genoemd die tussen
de vijftien en twintig miljoen lagen
voor wat betreft de voorraden. Tevo
ren was een bedrag van twaalf mil
joen genoemd, maar die taxatie was
achterhaald.
De econcmische schade, zo werd gis
termiddag gezegd, is grotendeels
door verzekeringen gedekt.
Trouw/Kwartet PS 11/RH 13
