Frankrijk vooral
voor doe-toeristen
Maison de la Culture, droom,
die nachtmerrie lijkt te worden
ZATERDAG 7 MEI 1977 TROUW/KWARTET PAGINA 41
De cijfers laten weinig'
twijfel mogelijk: met 1,3
miljoen Nederlandse toe
risten, gooit Frankrijk
hoge ogen en is mét
Duitsland zelfs aan de
top komen te staan op de
voorkeurslijst van de Ne
derlandse vakantie
ganger.
Een ontwikkeling, die zich
met name de laatste jaren
heeft voorgedaan. Veel Neder
landers leken een beetje uitge
keken op de traditionele
Spanje-vakanties en zochten
het ook al met het oog op de
financiën dichterbij huis.
En Frankrijk bleek het land
met het redelijk alternatief: in
Nederlandse ogen nog matige
prijzen en een klimaat, dat
met zuidelijker gelegen lan-
langrijker plaats in. Het aan
tal touroperators, dat Franse
arrangementen op de Neder
landse markt brengt, steeg dit
jaar zelfs tot een recordhoogte
van 77.
Voor het grootste deel arran
gementen. die gericht zijn op
de individualist, al zijn de be
kende „all-in"-treinreizen van
FTS, de touringcar-vakanties
en de pakket-vliegreizen naar
het zuiden er nog steeds. En
het opvallende is, dat ze zelfs
gevarieerder zijn dan de aan
biedingen. die voor de vakan
tielanden-per-traditie worden
gedaan.
Pakketten
Om zomaar een greep te doen:
enkele tientallen eigen-auto-
reizen met vaste standplaats.
bijna evenveel arrangemen
ten voor de autotoerist, die wel
per persoon, exclusief de reis),
fietsvakanties (nieuw dit
jaar een 16-daagse busreis naar
een camping in Annecy in de
Franse Alpen, waar de fiets,
die men na afloop van de va
kantie cadeau krijgt, klaar
staat: 750 gulden per persoon
bij Sindbad)
bergwandelvakanties in de
Alpes-Maritimes (vliegreis,
bergtochten, verblijf in hutten
en hotels NRV).
Over al die arrangementen
wordt uitgebreide informatie
gegeven in het gidsje ,,'t goede
leven begint in voordelig
Frankrijk", dat gratis ver
krijgbaar is bij het Franse ver
keersbureau in Amsterdam
(Prinsengracht 670).
ir Doe-va kan ties
Wie van een Frankrijk-reis een
doe-vakantie wil maken, kan
alle kanten uit. Natuurlijk ook
prijzen vergelijkt met Neder
landse hotels. Maar toch kun
nen die kosten op een twee- of
drierweekse vakantie nog aar
dig oplopen.
Aanzienlijk voordeliger is men
uit door gebruik te maken van
de „Gites en auberges rura-
les", huisjes, kamers of her
bergen op het platteland, die
dikwijls nog door gezin van de
patron gedreven worden, van
eenvoudig, maar voldoend'
comfort zijn voorzien en waar
voor soms maar de helft va
de normale hotelpriis won
berekend.
En voor een hapje onderv.-
kunnen de „relais routiei
worden aanbevolen, eetgcle-
genheden, die meestal door
vrachtwagenchauffeurs wor
den aangedaan, wat sober zijn
ingericht, maar veelal voor
.door Dick Ringlever_
de:, 'tl eren. En omdat
hei c. -h.j lag werd het als
vakantieland ook gemakkelij
ker bereikbaar voor de auto
toerist
Frankrijk is nel „in" geraakt
Niet alleen door de al vanouds
populaire trekkers als Parijs
en dé Rivièra. Andere gebie
den slaken die met succes,
naar de kroon, met als gevolg
dat streken als Bretagne, de
Provence, de Dordogne, de Ar-
dèche en sindskort ook de
Rousslllon (helemaal In het
zuiden aan de Middellandse
Zee-kust) de Nederlandse toe
rist welhaast even vertrouwd
zijn geworden.
Gevarieerd
Voor de reisorganisatoren was
die vrij plotselinge omme
zwaai van de kant-en-klare
pakket-vliegreis naar de eigen
auto-vakantie (80 procent van
de 1,3 miljoen Frankrijk-
gangers gaat met de auto) na
tuurlijk een wat wrange ver
rassing.
Maar al snel pasten zij zich
aan. Frankrijk, tot voor enke
le Jaren nog maar magertjes
vertegenwoordigd, in de va
kantiebrochures, neemt daar
in nu een aanzienlijk be-
wil zwerven, inaar ook de ze
kerheid wenst, dat 's avonds
een hotel is gereserveerd, (voor
de culinair genieters: er is ook
een gastronomische tour van
acht dagen voor 556 gulden ;>t-r
persoon),
conjbinatiereizen bestaande
uit de vliegtocht en de huur vn:i
een kampeerauto (Corsica, de
omgeving van Parijs en de
Rivièra)
arrangementen, waarin de
huur van een stacaravan is be
grepen (soms ook eeu toercara-
van) de reis er naar toe kan
men zowel met eigen atito als
met de trein doen (soms ook
per vliegtuig)',
kampcertrektochten met
vaste standplaats: met eigen
auto, trein of vliegtuig ter
plaatse staat dan een tent
klaar.
kampeertrcktochten met ei
gen caravan onder leiding
(ANWB)
vaarvakanties (vliegreis plus
huur motorjacht) nieuw is
dit jaar varen in Zuid-
Frankrijk": tochten via de bin
nenwateren en het Canal du
Midi, bijvoorbeeld naar
Béziers, Carcassone, Toulouse
of Sète en Algues-Mortes.
een huifkarvakantie in Bre
tagne, Normandië en Perigord
(ANWB: 513 gulden per week
wanneer men geheel op eigen
gelegenheid gaat. Al zal men
dan. wanneer niet van tevoren
gereserveerd is, wel rekening
moeten houden met drukte
volle campings en hotels, die
al or vier uur 's middag
'■omplot" moeten verkopen
'A i:. ehalve uit Nederland
trekt crankrijk ook een elk
jaar groeiende stroom toeris
ten uit andere landen (veel
Britten bij voorbeeld in Bre
tagne, en Duitsers in het
zuiden).
Verreweg het drukst zal het
dit Jaar zijn in de periode 1 juli
tot 12 september als de scho
len vrijaf hebben (met als piek
de hele maand augustus).
Prijzen
Wie op zo'n zwerftocht met
eigen auto, zelf zijn overnach
tingen wil regelen, heeft ver
schillende mogelijkheden ter
beschikking. Hij kan natuur
lijk de gewone hotels kiezen.
Gemiddeld kost een over
nachting daar (althans buiten
Parijs) zo'n 20 tot 45 gulden
per persoon per nacht (uit
gaande van een middenklas-
hotel). Half pension heeft men
voor ongeveer dertig gulden.
Niet duur als men kwaliteit en
niet meer dan een tientje een
acceptabele maaltijd op tafel
zetten. Informatie hierover
krijgt men ook bij het Frans
verkeersbureau evenals over
campings.
Wat di" laatste betreft, wie
een beetje comfortabel wenst
te Kamperen dient er wel op te
letten een camping te kiezen
met een groter aantal sterren
In Frankrijk heef' men de
campings in vier categorieën
verdeeld, waarbij aangete
kend dient te worden dat de
één-ster-camplngs voor Ne
derlandse begrippen nogal érg
eenvoudig zijn.
Wegen
Wat het autorijden zélf betreft:
de superbenzine kost bij dc
grote tankstations f 1,15 per
liter,
Voor gebruikmaking van de
autoroute Lillc-Spaanse grens
via Parijs en Lyon wordt voor
een middenklas auto (meer dan
750 cc) 65 gulden enkele reis
aan tolgeld gevraagd, voor een
auto met caravan ongeveer 90
gulden. Met uitzondering van
het gedeelte Narbonnc-
Perpignan kan men deze zomer
in één ruk via dc autoroute
noord-zuid door Frankrijk.
door Frank Onnen
Wanneer 't waar mag
zijn dat Parijs zijn
eeuwenoude en onbe
dreigde monopolie
van culturele en artis
tieke hoofdstad der
althans westelijke
wereld sedert de
laatste oorlog dan
toch wèl een aardig
beetje verloor, dan
valt evenmin te ont
kennen dat Frankrijk
binnen de eigen nati
onale grenzen
sindsdien toch eerlijk
zijn best heeft gedaan
niet bij die trieste
zakken en zaken
neer te blijven zitten.
Goed en toegegeven: de ver
nieuwing van het theater is na
W.O. II dan vooral wel aan de
Jongere Britse generatie te
danken geweest, de elektro
nische. seriële, concrete en
andere avantgardistische
stromingen In de Europese
muziek vonden hun bronnen
eerder in Oostenrijk en in
Duitsland, de cosmopoil-
Usche schildersbent had haar
tenten van Parijs naar New
York overgeplant, de Franse
literatuur leek eveneens wat
op oude roem en glorie te
teren, en zelfs de Haute Cou
ture zwoer niet uitsluitend
meer bij de Lichtstad. Waar
en toegegeven. De oorzaken
van die betrekkelijke
afgang waren velerlei en ze
ker ook van politieke orde,
maar ze vallen wèl even bul
ten het raam van dit over
zicht. Doch die devaluatie
van cultureel Parijs in de we
reld heeft gellJkUJdig ook de
stoot gegeven tot een vitali
sering of een wederopstandig
van de Franse provincie,
waarvoor de regering na de
Bevrijding al gauw een de-
centralisatieplan ontwierp
dat Intussen dan toch wel
heel wat rijpe vruchten heeft
afgeworpen.
Al sedert dc grote Lodewijken
had Parijs politiek, econo
misch èn ook cultureel Immers
altijd alle lakens uitgedeeld,
en zijn onttroning bevrijdde zo
gelijktijdig de provincie van
heel wat frustraties. De voor
naamste symfonie-orkesten,
het Louvre-museum en de
Grand Opéra, om alleen die
glorieuse Instellingen maar te
noemen. en die bovendien
het ruime leeuwedeel van het
culturele staatsbudget opslok
ken bleven natuurlijk in Pa
rijs gevestigd.
Niettemin is het legendarische
Thè&tre National Populaire,
het T.N.P. als naoorlogse crea
tie van wijlen Jean Vilar, nu
dan toch maar van Parijs naar
Vllleurbanne bij Lyon ver
huisd, terwijl bovendien nog
vele tientallen muziek- en
theaterfestivals hun zomerse
activiteiten ln sterk-wassende
mate eveneens buiten hun
hoofdstad ontplooien, om zo
de provincie uit haar culturele
Isolement te verlossen. En ook
ln de rest van het Jaar is die
zelfde provincie dan toch wel
goeddeels uit haar winterslaap
gewekt, doordat in de meeste
grote steden nu orkesten, to
neelcentra en zelfs een paar
opera's zijn gesticht die de
toets der vergelijking met Pa
rijs vaak heel best kunnen
doorstaan.
Sterker: die bij hun periodieke
gastvoorstellingen in de hoofd
stad Parijs op het stuk van
repertoire-keus, regievondsten,
en spelnlveau meermalen nog
een lesje komen geven.
Spreiding
Maar nóg frappanter wordt die
revanche wel aangetoond,
door de Maisons de la Culture
die in en rond Parijs en op nog
bredere schaal overal in
Frankrijk sinds de laatste we
reldoorlog als de bekende pad
destoelen uit de grond zijn ge
schoten. Hun doel was en is 't
de „cultuur", zoals dat heet,
dichter bij het volk te brengen
en dat is natuurlijk een heel
oude droom, die al door talloze
idealisten sedert onheuglijke
tijden werd gekoesterd. Een
droom waaraan vooral Andrè
Malraux als staatsminister
voor de cultuur sedert de op
richting van de Gaulle's Vijfde
Republiek in 1958 een wat
concretere vorm heeft gege
ven. De Gaulle beschouwde en
erkende Malraux niet alleen
als een van Frankrijks groot
ste levende schrijvers, maar
ook nog als een congeniale
„compagnon", die hij de Fran
se cultuur als persoonlijk pand
toevertrouwde. Het schoon-
poetsen van de Parijse monu
menten en gevels wordt Mal
raux doorgaans als zijn
hoogste ministeriële ver
dienste toegeschreven, maar
de betekenis van die „Cultuur
huizen" is dan toch nóg wel
wat groter.
Breed publiek
In zijn posthume en be
langrijke boek L'Homme
précaire et la Littérature.
heeft Malraux een „artiste"
Schoolconcert in de
grote zaal van een mai
son de la culture. Behal
ve deze zaal omvat het
centrum een bibliotheek,
een bioscoop en een
theater.
als iemand gedefinieerd die
niet zonder kunst kan leven en
de Maisons de la Culture wa
ren bedoeld die aangeboren,
maar veelal sluimerende be
hoeften van het hele volk le
vend te maken.
Een Maison de la Culture, zo
staat ln het ontwerpcontract
te lezen, heeft, gelegen op een
centrale en bevoorrechte
plaats, tot taak de spontane
en vrije contacten te bevorde
ren tussen het breedst moge
lijke publiek en de culturele
verworvenheden van de hoog
ste orde uit verleden en heden.
En in elke stad en zo mogelijk
ieder dorp zou als brandpunt
tussen de school, de kerk, het
gemeentehuis en de bistro dus
ook nog zo'n Maison de la Cul
ture moeten verrijzen, waar
voor Malraux de initiatieven
dan van de bevolking zelf ver
wachtte.
Particulieren, verenigingen of
„collectiviteiten" konden zich
zo wenden tot het gemeente
bestuur, dat dan op zijn beurt
weer mocht aankloppen bij de
regering in Parijs. Een cultu
rele animateur moest dan,
liefst ter plekke, worden uitge
zocht en aangewezen die dan
vervolgens een program van
actie Ontwierp.
In weer een volgende fase
werd of wordt in onderling
overleg een architect aange
trokken, waarna de
bouwplannen op flfty-ftfty-
basls voor gemeente en staat
kunnen worden uitgewerkt
En op diezelfde grondslag
wordt, na de opening, het Mai
son de la Culture ook door de
nationale èn de plaatselijke
overheid gezamenlijk gefinan
cierd. Zo telt Frankrijk van
daag dan tientallen Maisons
de la Culture en Parijs alleen
al tweeëntwintig Maisons des
Jeunes et de la Culture (MJC),
die ln dezelfde richting, niette
min een weer wat verschillen
de organisatorische opzet
hebben.
Bezuiniging
Op papier ziet 't er Inderdaad
dus allemaal wel heel fraai uit,
maar in de praktijk wil dat
dan toch nog wel eens wat
tegenvallen. Eerstens al van
wege het geld, dat helaas ook
de zenuwen vormt van zo'n
leger in dienst der cultuur.
De Maisons de la Culture zijn
een ambitieuze onderneming,
die dateert uit een tijd dat het
gaullistische Frankrijk het
ook voor het culturele vlagver
toon graag breed wilde laten
hangen. Sedertdien is het ook
in Frankrijk bezuinigen gebla
zen, en men weet hoe de cul
tuur dan doorgaans de eerste
veren mag laten. Van Staats-
mlnisterie werd Malraux' per
soonlijke onderpand, na de
Oaulles aftreden en dood,
eerst tot gewoon departement
en later tot staatssecretariaat
gedegradeerd.
Bij de Jongste kabinetsherzie
ning moest de cultuur nog een
sportje lager op de ladder af
dalen om samen met de mi
lieubescherming aan een en
dezelfde excellentie te worden
toebedeeld, ln de persoon van
de nauwelijks competente
graaf Michel d'Omano, die bij
de recente gemeenteraadsver
kiezingen een mislukte gooi
naar de Parijse burgemees
terszetel had gedaan. En het
budget voor de cultuur be
draagt nu nog net een half
procent van de totale
staatsbegroting, van welk zui
nige bedrag dan nog maar een
fractie voor de Maisons de la
Culture kan worden gereser-
Wanneer Je vandaag met de
„culturele anlmateurs" die
voor deze Cultuurtempels per
soonlijk en direct verantwoor
delijk zijn, over hun werk en
hun toekomstplannen praat,
dan zijn 't nog niet eens die
financiële zorgen waarover zij
zich 't zwaarste beklagen. Of
beter: die geldelijke noden, zo
Het maison de la cultu
re in de nieuwe stad Cré-
teil bij Parijs.
kan Je dan vernemen, worden
van hogerhand nog al eens
graag aangegrepen om de po
litieke bezwaren tegen de
meeste Maisons de la Culture
te camoufleren.
Politiek
Als Je de „cultuur" niet enkel
meer als een gestolde erfenis
uit vervlogen dagen, maar óók
nog als een waarde van onze
eigen tijd beschouwen wil
en zo stond 't ln de statuten
toch echt wél beschreven
dan is 't moeilijk altijd te
voorkomen niet ook nog eens
met de „politiek" te maken te
krijgen.
Onder de Gaulle die zichzelf
als een bovenpartijdige en
soevereine monarch zag, kon
den die politieke meningsver
schillen en conflicten door
gaans nog wel worden verme
den, ofschoon vrijwel alle
voorstellingen van Jean Vllars
TNP toen nauwelijks verholen
charges waren op zijn regime.
In de Meidagen van 1968, toen
vele Maisons de la Culture als
zenuwcentra fungeerden voor
de „culturele revolutie", werd
't voor de regering al veel
moeilijker die fictie der neu
traliteit te blijven respecteren
en Jean-Louls Barrault, wiens
Odéon-Theater te Parijs ook
al door de studenten was be
zet. zou in die tijd zelfs door
minister Malraux als een inso-
lente hulsknecht, zonder enige
vorm van proces, worden ont
slagen.
Een der opvolgers van Mal
raux, de romancier Maurice
Druon, ging onder Pompidoux
nog een paar stapjes verder,
door de directeuren van to
neelcentra en andere cultuur
hulzen bij voorbaat al te
waarschuwen, dat ze bij hem
voor subsidies niet hoefden
aan te kloppen, zolang ze, be
halve dat centenbakje, in hun
andere hand ook nog een Mo-
lotof-cocktail (als symbool der
contestatie) klemden.
Over het algemeen zijn
kunstenaars nu niet de aller
dikste vriendjes van het
rechtse kamp, en zo zijn ook
onder de „démocratie libérale
et avancée" van Valéry Gis-
card d'Estaing de relaties tus
sen de regering en de Maisons
de la Culture er niet hartelij
ker op geworden. In het bij
zonder ln Parijs waarvan de
gespierde gaullistische op-
perchef Jacques Chirac
sindskort de eerste burge
meester sedert een eeuw is ge
worden. wordt de politieke be-
weginsvrijheid van de culture
le anlmateurs nu nog wat ver
der ingeperkt, door hun bud
gets aan steeds nauwere ban
den te leggen.
Het was het Is een schone
droom die aan de Franse Mai
sons de la Culture gestalte
heeft gegeven. Maar een
droom ook waarvan we, mét
de verantwoordelijke direc
teuren, dan toch wel graag
zouden willen blijven hopen
dat ze op korte termijn niet ln
een nachtmerrie zal hoeven te
verkeren.
(Frank Onnen is correspon
dent voor Nederland van ra
dio en dagbladen)
