Giscard deed
misstap op de
politieke ladder
Franse kerk levendig, maar sterk verdeeld
Franse president klem geraakt
tussen links" en rechts"
ZATERDAG 7 MEI 1977
TROUW/KWARTET PAOINA 3( ZA'
Jacques Chirac
Het zijn slechte tijden voor de Franse
president en regeringsleider Valéry Gis-
card d'Estaing. Vijfhonderd dagen nadat
hij eind mei 1974 met 50.66 tegen 49,33
procent de strijd om het presidentschap
won van zijn rivaal Francois Mitterrand
was hij een gevierd figuur met de steun
van de meerderheid van heL volk in de
rug.
door Bert van Panhuis
Vorige maand was Dis
card duizend dagen
staatshoofd en van popu
lariteit en vertrouwen is
weinig meer over. Zijn
economische en sociale
politiek heeft volgens een
opiniepeiling van het
dagblad Le Figaro meer
tegenstanders dan aan
hangers. het vertrouwen
in zijn veelgeroemde her
vormingspolitiek ls afge
nomen tot een 43 (ver
trouwen) 43 (geen ver
trouwen) stand en zelfs
het buitenlands beleid, de
defensiepolitiek en het
beschermen van de in
stellingen delen in de ma
laise. al scoort de presi
dent hier nog positief. In
derdaad. de roem van de
wereld vergaat snel. zoals
de Romeinen al pleegden
te zeggen.
Oudere broer
Giscard begon in het voorjaar
van 1974 met een grote dosis
goede moed Jarenlang had
hij gestreefd naar het hoogste
ambt in Frankrijk en toen pre
sident Georges Pompidou aan
een slopende ziekte bezweek,
zag hij zijn kans schoon. MeU
behulp van de Gaullist Jac
ques Chirac schakelde hij
eerst de Gaullistische kandi
daat Jacques Chaban-Delmas
uit en daarna Mitterrand. Vol
gens de kenners zou er wat de
inhoudelijke kant van het be
leid betreft weinig veranderen
in Frankrijk daarvoor was
Glscard teveel de vertegen
woordiger van een liberale
economische politiek maar
zou het vooral gaan om de
presentatie, de stijl van
regeren
De vorige presidenten waren
een vaderfiguur geweest en
dan een vader, die het altijd
bij het rechte eind heeft en
geen tegenspraak duldt van
eigenwijze kinderen Oiscard
wilde meer een oudere broer
zijn. wat wereldwijzer dan de
andere broertjes en zusjes en
meer bijsturend dan sturend.
Een die het voorbeeld gaf aan
de anderen Glscard wilde ko
men tot wat hij beschouwt als
een open. hervormde en licht
vooruitstrevende maatschap
pij. Voor hem betekende dat
een vrijgeven van de zwan
gerschapsafbreking. een ver
ruiming van de echtschei
dingsmogelijkheden. een
menselijker maken van het
gevangenisbewind, afschaf
fing van censuur, het afschaf
fen van staatstoezicht op de
radio en de televisie en nog
enkele van dit soort zaken.
Eén van de meest omstreden
kwesties in Frankrijk, de
doodstraf, bleef echter ge
handhaafd en is ook nu nog
niet afgeschaft al is het gratie
beleid yan de president ruimer
dan bij zijn voorgangers het
geval was.
Het zat hem vooralsnog mee.
De president had een zeer
plichtsgetrouwe eerste minis
ter in Jacques Chirac, die er
bovendien in was geslaagd het
vertrouwen terug te winnen
van zijn Gaullistische partij
genoten, die hem het verraad
Jegens Chaban-Delmas uiter
mate kwalijk hadden geno
men. Deze Chirac had een
hecht team gesmeed van wie
minister Simone Veil (ver
antwoordelijk voor het abor
tuswetsvoorstel) en haar colle
ga's Jean Lecanuet (justitie)
en Jean-Pierre Fourcade (fi
nanciën en economische za
ken) grote populariteit geno
ten. Met behulp van dit soort
kopstukken kreeg Chirac van
de president de opdracht een
zogeheten ..presidentiële
meerderheid" te vormen
Giscard moest deze weg wel
volgen want zijn eigen partij,
de Onafhankelijke Republii-
nen was klein, had maar een
klein gedeelte vari de rege
ringsmeerderheid in het parle
ment en bestond wat de par-
tljorganlsatie betreft uit ka
der. Het grootste deel van de
regeringsmeerderheid was
nog altijd Gaullist en Chirac
zou deze langzaam maar ze
ker tot „giscardlst" moeten
omvormen.
Schakel
Chirac kwam in een positie,
waar alle lijnen bij elkaar ko
men. Hij was de schakel tus
sen president en parlement
geworden en daarnaast de
eerste man van een politieke
groepering, zonder welke Gls
card nauwelijks een stap zou
kunnen doen En Chirac be
sloot hiervan gebruik te gaan
maken. Hij ging dwarsliggen
in het kabinet, verzette zich
tegen economische planne
tjes. die de president en zijn
mederepubllkeln Fourcade
smeedden zonder Chirac erbij
te betrekken en zo verslech
terden de betrekkingen.
De boel barstte vorig Jaar
augustus. Chirac en Glscard
kregen ruzie over de speel
ruimte van de premier en over
de vraag of er vervroegde alge
mene verkiezingen moesten
worden gehouden. De eerder
dat Jaar gehouden kantonale
verkiezingen wekten namelijk
de indruk dat de Unie van
links, een samenwerkingsver
band van socialisten, commu
nisten en linkse radicalen, in
de lift zat en een goede kans
maakte de algemene verkie
zingen van voorjaar 1978 te
winnen. Chirac wilde die ont
wikkeling abrupt afbreken
met een stembusstrijd op zeer
korte termijn. Giscard voelde
daar niets voor. In de eerste
plaats was hij bang opnieuw
de gevangene te worden van
de gaullisten en ten tweede
hield hij vast aan zijn wens
Frankrijk vanuit het centrum
te regeren en dat betekende
dat hij de socialisten of
althans een deel daarvan uit
het linkse kamp los wilde we
ken. Chirac bood boos zijn
ontslag aan, de niet-
partijgebonden Raymond
Barre volgde hem op. deze
nam een paar gaullistische
voormannen in zijn kabinet
op en daarmee leek het dat
Chirac een verdere politieke
loopbaan wel kon vergeten.
En toen begon voor Glscard
de ellende pas goéd. Chirac
stond namelijk niet alleen be
kend als plichtsgetrouw maar
had bovendien een ijzereterke
mentaliteit en een niet te stui
ten eerzucht. Hij stelde zich
kandidaat voor een tussen
tijdse verkiezing in zijn woon
streek in de Corrèze en won
met glans,
Als een gladiator tijdens de
zegetocht kwam hij in het par
lement terug, de armen om
hoog, luid en lang toegejuicht
door de gaullistische fractie.
Tot afgrijzen van Giscard was
zijn voormalige premier nog
steeds de leider van de oude
aanhang van De Gaulle met
dat verschil dat hij vanaf dat
ogenblik als de ferote te
genstander van de president
kdft worden beschouwd, die
teker zijn gram zou gaan ha
len voor zijn vernederende val.
Nieuwe beweging
Giscard heeft het tot nu toe
geweten. Eén van Chiracs
eerste acties was het omvor
men van de oude gaullistische
partij, de UDR. tot een brede
beweging, de Rassemblement
pour la République (RPR).
Enkele oude gaullisten zoals
de schrijver-filosoof en sinds
kort weer minister Alain Pey-
refitte haakten af maar het
gros van De Gaulles aanhang
is met Chirac meegegaan. De
RPR is nationalistisch van ka
rakter, behoorlijk anti-
De Franse president
kwam in het begin van
zijn ambtstermijn her
haaldelijk in het nieuws
doordat hij „gewone"
Fransen te eten vroeg of,
zoals hier, bij hen aan
tafel schoof.
communistisch, gaat duide
lijk uit van een centraal gezag
maar heeft daarnaast ook een
duidelijk sociaal beleid. Het is
het soort partij dat het vooral
in de nlet-verstedelijkte gebie
den goed zal doen.
Met die RPR achter zich heeft
Chirac het de president in en
bulten het parlement lastig
gemaakt. In de eerste plaats is
daar het verzet tegen de voor
volgend Jaar gedachte recht
streekse verkiezingen voor het
Europese Parlement. Chirac
en zijn vrienden menen dat
die verkiezingen de soeverei
niteit van Frankrijk verder
zullen aantasten en hebben
tot nu toe geweigerd het
wetsvoorstel van de regering
goed te keuren.
De verwachting is overigens
dat een deel van de gaullisten
uiteindelijk „ja" zal zeggen,
maar dan met de nodige heisa,
zodat naar buiten kan worden
verklaard dat de RPR zich
lang heeft verzet maar dat het
landsbelang de kans op de
val van de regering zou le
vensgroot zijn als. het wets
voorstel wordt verworpen
een offer had gevraagd.
Parijs
Veel vernederender en ook po
litiek schadelijker is de kwes
tie van het burgemeester
schap van Parijs geweest.
Aanvankelijk was het de be
doeling dat er een door de
regering naar voren gebrachte
kandidaat namens alle rege
ringspartijen zou gaan mee
doen maar door een grote
blunder van de president en
zijn premier Raymond Barre
is dit een fiasco geworden.
De regeringskandidaat was
naipelijk één van de beste po
litieke vrienden van de presi
dent en dat ging de gaullisten
natuurlijk veel te ver. Chirac
besloot zelf mee te gaan doen,
natuurlijk tot grote woede van
de president en de regering,
die Chirac onder zware druk
hebben gezet om van de kan
didatuur af te zien. Deze bleef,
echter vasthouden en het ge
volg was een felle strijd bin
nen het regeringskamp, waar
bij Chirac uiteindelijk het als
de derde belangrijkste post in
Frankrijk (na president en
premier» beschouwde burge
meesterschap van Parijs
kreeg en zijn giscardistische
rivaal Michel d'Ornano zelfs
geen plaats in de gemeente
raad wist te veroveren.
Zo zal de Franse politiek de
eerstkomende jaren rond drie
vraagstukken zijn gegroe
peerd: a) zal de Unie van Links
volgend voorjaar de algemene
verkiezingen winnen en hoe
lang zal een dergelijke linkse
regering het kunnen bolwer
ken; b) zal het de president
lukken, op één lijn te komen
met een eventuele linkse rege
ring; c) zal het Chirac lukken
de president buiten spel te zet
ten en zo de kandidaat van de
niet-linkse partijen bij de pre
sidentsverkiezingen van 1981
te worden? Vragen waarop
een jaar voor de verkiezingen
nog nauwelijks een antwoord
is te geven al kunnen wel en
kele grote lijnen worden ge
trokken.
Goede kansen
De kansen voor de linkse par
tijen zijn redelijk goed. dat
geeft de uitslag van de on
langs gehouden gemeente
raadsverkiezingen wel aan.
Op grote schaal vielen grote
en kleine steden in handen
van de Unie van Links en in
een aanzienlijk aantal werden
communisten tot burgemees
ter gekozen.
Plaatselijk communisten kie
zen is echter iets anders dan in
het stemhokje communisten
naar regeringsverantwoorde
lijkheid leiden. Het verschil
met het regeringskamp is op
het ogenblik ongeveer vier
procent en de vraag is hoeveel
procent op het beslissende
ogenblik de stap toch niet zal
aandurven.
Het beeld dat men volgend
voorjaar van de communisten
en in het algemeen van de
Unie van Links zal hebben, is
daarbij van grote betekenis.
Veel gematigd links georiën
teerde kiezers zullen kijker^
naar de krachtsverhoudingen
binnen de Unie. Momenteel is
de communistische partij nog
een hechtere organisatie dan
de socialistische. Binnen de
partij van Frangois Mittér-
rand is veel verdeeldheid. So
cialisten als Gaston Defferre
en Pierre Mauroy, mensen van
de rechtervleugel dus tegen de
sociaal-democratie aanleu
nend verschillen sterk in me
ning met de vertegenwoordi
gers van CERES, het Franse
Nieuw Links, dat nogal eens
naar de communisten over
helt.
Nationalisaties
Een maatstaf voor - de
krachtsverhoudingen is
waarschijnlijkdemate, waar
in het Gemeenschappelijk
Programma van 1972 aan de
actualiteit zal worden aange
past. Het grote strijdpunt in
dit program zijn de nationali
saties. Alledrie de partners
binnen de Unie van Links zijn
het er over eens dat een linkse
regering binnen een maand na
haar installatie de tlO procent
nog niet genationaliseerde
banken en financieringsmaat
schappijen zal naasten dit
om kapitaalvlucht te voorko
men en onder controle te hou
den en bovendien negen be
drijfsgroepen op het gebied j
van de vliegtuigbouw (Das- j
sault). de electronical (Honey-1*
well Bull, ITT e.d.) de farma
ceutische en chemische Indus
trie zal overnemen. De com-
munisten hebben nu geëist
dat ook de olieindustrie, de
staal en de auto-onderneming
Peugeot-Citroën wordt genati
onaliseerd. Bovendien is er j
verschil van mening over de
schadeloosstelling.
Een tweede geschilpunt is de V
kwestie van de EG en de Euro-,
pese verkiezingen. De commu-
nisten keren zich fel tegen al
les wat de Europese Ge
meenschap aangaat en van
daar dat de socialisten zwart
op wit willen hebben dat
Frankrijk meedoêt aan de ver
kiezingen voor het Europese
Parlement. Wie de strijd om
deze punten wint kan feitelijk
worden beschouwd als de lei
der binnen het samenwer
kingsverband. Het is er de so
cialisten alles aan gelegen de
communisten een slag voor te
blijven.
Actieplan
Dat de unie nog voor de alge
mene verkiezingen .uit elkaar
zou kunnen worden gedreven
is onwaarschijnlijk. Daarvoor
heeft de samenwerking te lang
geduurd en zijn er teveel inter
ne strubbelingen redelijk inder
minne geschikt. De president
heeft lang gedacht de socialis
ten naar zijn centrumgerichte
kamp te kunnen overhalen
maar na de gemeente
raadsverkiezingen lijkt hij dit
plan te hebben opgegeven.
Alle aandacht is nu gecon
centreerd op een groep moge
lijk naar links zwenkende kie
zers. Met een snel ontworpen
plan. zogenaamde',.actieplan
voor twaalf maanden" van
premier Raymond Barre,
waarbij de nadruk vooral ligt
op de jongere kiezers en op de
verbetering van de positie van
bejaarden zou genoeg good
will moeten worden gekweekt
om de regeringspartijen met
de hakken over de sloot de
verkiezingen te laten winnen.
Giscard wil daarbij de verkie
zingscampagne net als bij pre
sidentsverkiezingen volko-'
men rond één persoon j
zichzelf concentreren, dus
verheven boven het ordinair
gekrakeel van de politieke'
partijen.
Het is twijfelachtig of deze
noodgreep zal lukken want de
président vindt nog steeds'
Chirac op zijn weg. Deze is
vastbesloten in 1981 de nieu
we Franse president te wor
den. En wel via een tamelijk
felle anti-communistische
campagne, een strijd, die
sterk verschilt van die, zoali
Giscard hem wenst te voeren
De president dreigt klem te
komen zitten tussen links en
rechts. Als „rechts" wint blijft
hij de gevangene van de
steeds populairder wordende
Chirac, als „links" wint de ge
vangene van Mitterand en
Marchais, de leider van de
communisten. De veel ge
plaagde GiScard heeft nooit
kunnen denken dat Chirac, dé
man die de president in 1974
in het zadel heeft geholpen,
hem nu nog slechts als opstap
je gebruikt om bij de volgende
verkiezingen zelf de eerste
man van de republiek te
worden.
door
Aldert Schipper
Leven als Ood ln Frank
rijk ls niet langer zo bege
renswaardig als rond het
Jaar 1500. toen een Duitse
keizer dit tot een spreek
woord maakte. De Franse
kerk moet zich vergenoe
gen met een plaats aan de
kantlijn, zoals in menig
ander land. Zij heeft haar
machtspositie grondig
verloren, maar ondergaat
dit niet als een hard
lijden.
Vooral de laatste Jaren is het
toch al gennge aantal kerkbe
zoekers nog verder gedaald. In
1971 ging 21 percent van de
Fransen zondags nog naar de
kerk. Volgens het laatste on
derzoek van het oplnle-
lnstituut Sofres Is 't getal nu
gedaald tot 13.5 Sofres vroeg
aan de geënquêteerden waar
om zij niet naar de kerk gaan.
ZesUen percent zei 'dat het
bijwonen van de mis niet meer
draaglijk ls sinds de vernieu
wingen ln de kerk.
In dit laatste getal kan
misschien een verklaring wor
den gevonden voor de warme
belangstelling, die de schis
matieke aartsbisschop Le-
febvre ln Frankrijk onder
vindt
Hoe warm die belangstelting
is blijkt onder meer uit de
bezetting van de PariJse kerk
van Saint^Nicolas-du-
Chardonnet, die een groep tra
ditionalisten nu al twee maan
den heeft volgehouden. Deze
volgelingen van mgr. Lefebvre
eisten van de Franse
bisschoppen dat hun een kerk
ter beschikking wordt gesteld,
waar zij de voor-conciliaire
mis kunnen opdragen.
Kil
Zo schrijft een 33-Jarige Parij-
se moeder van drie klndern
een brief ln het Franse
dagblad Le Monde dat zij het
contact met de kerk verloren
was doordat deze tegenwoor
dig zo kil en sober ls „Soms
heb ik zin. een kerk binnen te
gaan en te gaan zitten met een
hart vol tranen. Maar de ker
ken zijn ijskoud en bieden ner
gens een beschuttend plekje
temidden van de talrijke dit-
Jes en datjes van vroeger De
pastoor is een Intellectueel.
Hij zegt: zet de dingen van Je
af. Ik ben wel flink, maar het
leven is niet makkelijk De
helft van het salaris van mijn
man gaat op aan de huishuur
We hebben een apartement in
Parijs, dat we moeten opknap
pen Ik werk zelf van negen tot
een uur om de tekorten bij te
spijkeren. De pastoor zegt U
moet denken aan de derde we
reld Ik vergeet die niet en ik
heb er wat voor over. maar wie
denkt er nog aan zijn onmid
dellijke buurman hier in
Frankrijk De derde wereld is
het goede geweten van egoïs
tische Fransen geworden Ik
heb gehuild in de Salnt-
Nicolas-du-Chardonnet Hier
was het paradijs terug. U
vindt het misschien gek van
mij. Maar hier heb ik voor het
eerst sinds lang weer kunnen
bidden. God heeft mij er weer
hoop gegeven op het eeuwige
leven. Ik ben gelukkig in de
Saint Nicolas. De kerk van na
het concilie heeft me nooit
kunnen vertroosten en zal dat
nooit kunnen.'
Vernieuwingen
De Franse katholieke kerk is
verdeeld tussen de aanhan
gers van de mis van Pius en
van die van Paulus VI en de
135 bisschoppen zagen tijdens
hun laatste vergadering in
Lourdes geen kans de groeien
de kloof te dichten die er is
tussen de traditionalisten en
de reformisten Frankrtjks ka
tholieken kenden na de oorlog
een stroom vernieuwingen,
doordat zich tijdens en vlak
na de bezetting een nieuwe
theologie ontwikkelde, waar
door de arbeiderswereld op
nieuw binnen het kerkelijk ge
zichtsveld kwam. Frankrijk
werd het land van de arbeider-
priesters (of: priester
arbeiders), waarvan er nog
steeds 750 ztjn. De katholieke
sociale beweging van de ka
tholieke actie komt de eer toe.
inspiratiebron te zijn voor een
christelijke vakbeweging, die
op enkele essentiële punten
links staat van het grote vak
verbond CGT
LIP
Het horloge dat ik aan mijn
pols draag, herinnert mij aan
Kardinaal Marly
de arbeiders van de horloge-
industrie LIP in Besangon;
die. na eerst door hun directie
te zijn verkocht aan een Zwit
serse internationale ondeme;
ming. door de christelijke vak
beweging CFDT geholpen
werden met een vele maanden
durende fabrieksbezetting. De
verantwoordelijke leiders wa
ren bijna allen trouwe kerkle
den en hun vergaderruimte
was de sacristie van de pas
toor van hun wijk Palente. In
oktober 1972 leidde opnieuw
een groep leden van de chris
telijke vakbeweging, samen
met de communisten, de sta
king van zesduizend arbeiders
in de potasmijnen in de Elzas.
De katholieke actie komt
steeds losser te staan van de
institutionele kerk. In de ge
noemde bisschoppenconfe
rentie in Lourdes bestond dui
delijke bezorgdheid dat de ka
tholieke actie nog verder zou
schuiven in de richting van de
communisten, met wie zij
reeds in zekere mate het jar
gon en de actiemodellen deelt.
De bisschoppen stelden daar
om vast dat zij niet gebonden
wilden zijn aan de activiteiten
van de katholieke actie. Aan
de andere kant wilden de
bisschoppen zich niet volledig
distanciëren van de katholie
ke actie, omdat hier met en
thousiasme en met vrucht ge
zocht wordt naar een typisch
christelijke houding in het le
ven van alledag. De bisschop
pen zullen dan ook moeilijk
kunnen tegenhouden dat de
Franse katholieke kerk zich
deelt langs de lijnen van de
klassenstrijd.
Partijleden
Een aardig beeld van de maat
schappelijk betrokken katho
liek biedt het blad van de ac
tion catholique. Témoignage
Chrétien in zijn nummer van
22 januari 1976 72.8 percent
van de lezers die hun mening
te kennen gaven, zeggen dat
zij zich nu meer voor de poli
tiek interesseren dan vroeger.
22,3 percent is lid van een par
tij, hetgeen voor Franse be
grippen uitzonderlijk hoog is.
Van de partijleden is 91,5 per
cent lid van de socialistische
partij of van de (iets linksere)
PSU. Bijna vier percent is
communist.
Van degenen die antwoordden
was 98,1 percent katholiek ge
doopt. maar 53,3 percent wil
zich liever christen dan katho
liek noemen. 61,8 percent
hecht weinig aan de pauselij
ke onfeilbaarheid, aan heili
genverering, wonderen of aan
de hel. Doch 89 percent noemt
als kern van het geloof de ver
rijzenis van Christus.
Protestanten
De polarisatie van de rooms-
katholieke kerk herhaalt zich
(zij het op aanzienlijk beschei
dener schaal) bij de Franse
protestanten. Deze ge
meenschap is de laatste jaren
sterk verschrompeld en heeft
zijn plaats als tweede ge
loofsgemeenschap in Frank
rijk reeds lang moeten afstaan
aan de moslims, die nu 2,2
miljoen aanhangers hebben.
Heeft kardinaal Marty te ma
ken met de traditionalisten
van de Saint-Nicolas, de voor
zitter van de Franse her
vormde kerk, ds. Jacques
Maury, zit in zijn maag met
een schismatieke theologische
hogeschool in Aix en Proven
ce. die zich verzet tegen het
pluralisme van de Eglise Ré-
formée de France (ERF).
Veelkleurig is die ERF wel.
daar heeft men in Aix geen
ongelijk in Aan de ene kant
heeft de ERF nog steeds een
groep vertegenwoordigers van
de traditionele „haute société
protestante" (de protestantse
adel) onder haar leden en aan
de andere kant mensen als het
synodelid prof. Georges Casa-
lis, die zich bekent tot de
christenen voor het socialisme
en die zich aangesproken
voelt door de communistenlei
der Marchais met zijn uitge-
stoken hand naar de progres
sieve christenen.
Voorteken
Op de laatste synode van de
ERF in het culturele centrum
van de jezuïeten in Chantilly
spraken de afgevaardigden
onder meer over de verhou
ding tussen geloof en politiek.
Een groot aantal synodeleden,
onder wie ds. Maury, vonden
het ongepast dat de Franse
staat een légion d'honneur
aan de (lutherse) Braziliaanse
president generaal Geisel had
aangeboden. „Daar kun je
zien dat het scheiden van ge
loof en politiek handelen kan
leiden tot systematische mar
teling en concentratiekam
pen". zei Maury.
Het voorstel dat alle Franse
hervormden met een légiori
d'honneur opgeroepen zouden
worden hun lintje terug te stu
ren aan president Giscard
d'Estaing haalde evenwel net
geen meerderheid Maar het
debat stelde prof Casalis wel
in de gelegenheid te zeggen
dat „het lezen van het evange
lie ons leidt tot het inzicht dat
de opstand van de armen een
voorteken van het komende
Rijk Gods is."
