De kleinere partijen aan het woord
Abma wil
niet alleen
getuigen
Koekoek:
laat kleintjes
toch blijven
Beuker:stuur
CDA in goed
vaarwater
Drees ziet
voor DS'70
een markt
'Ik houd m'n
hart wel vast
Verbrugh:
stemmen op
GPV is niet
stemmen
tegen CDA
Abma: „Tien
CDA'ers maken
nog geen zomer"
Koekoek:
.Vooral VVD bijsturen
Beuker:„Reststemmen
liever naar Koekoek
dan PvdA"
Drees: „Politieke veld
zal beweeglijk blijven"
14 ZATERDAG 7 MEI 1977
VERKIEZINGEN
Trouw/Kwartet
15
Bij het naderen van de
Tweede-Kamer verkiezing?
op 25 mei gaan de drie grol
partijen, CDA, PvdA en V\A
het politieke strijdtoneel
steeds meer overheersenZj
krijgen in de pers de grooite
aandacht, de woorden va
hun lijsttrekkers wegen
zwaar. Uitlatingen van Ch
Uyl, Van Agt en Wiegel
kunnen de samenstelli» en
het beleid van het volgide
kabinet blijvend beïnvEden.
Betekent dit dat politic
Nederland steeds mir
driestromenland wo'?
Hebben de kleinereartijen
nog invloed op het ote
gebeuren, ot zijn zgedoemd
langzaam door deroten te
worden opgeslok'Wat is de
reden van hun bdaan, wat
proberen ze te beiken?
Over deze vragr spraken
onze parlemenire
redacteuren Fry Mingelen
en Gerard vaner Wulp met
de lijsttrekkervan de negen
kleinere, in dd'weede Kamer
vertegenwooigde partijen
die nu weer »n de
Iverkiezingedeelnemen.
Vandaag dantwoorden
daarop vane voormannen
van DS703GP, GPV,
Boerenpai en RKPN,
partijend onderling zeer
f verschilk, maar eensgezind
zijn in hi afkeer van een
1 links kanet. Volgende week
zaterda komen de
lijstaaroerders van PPR,
i1. D'66, en PSP aan het
Van het GPV behoeft het kabinet Den
Uyl niet weer te keren. Het liefst ziet
het GPV een extra-parlementair kabi
net. met aanvaardbare ministers van
zowel rechts als links, en met slechts
globale afspraken. Blijkt die wat Ver
brugh zelf overigens ook „noodoplos
sing" noemt, onmogelijk, dan wil het
GPV steun verlenen aan een CDA-
minderheidskabinet, mits het een
christelijke politiek voert. Op de derde
plaats van het GPV-wensenlijstje
komt dan wat Verbrugh noemt een
rechts kabinet, WD, CDA en DS'70.
Wie op het Gereformeerd Politiek Ver
bond (GPV) stemt, stemt niet tegen
het CDA. Met die uitspraak wil de'
nieuwe lijsttrekker van het GPV, dr A.
J. Verbrugh, duidelijk maken dat het
GPV de politieke invloed de komende
tijd vooral via het CDA wil gaan aan
wenden. „Dat moet ook wel, want als
je wil wijzen op christelijke politieke
roeping, dan kun je dat makkelijker
aan het CDA vertellen dan aan bij
voorbeeld Den Uyl, die er helemaal
ongevoelig voor is."
Dat het voor het CDA broodnodig is
dat er voortdurend op de wenselijk
heid van christelijke politiek gewezen
wordt is voor dr Verbrugh niet aan
twijfel onderhevig. „Ik hou wel m'n
hart vast voor dat CDA, het is een
lichaam met vele hoofden. Ik zie geen
andere taak dan te zeggen: CDA, wees
uzelf, probeer voortdurend christelijke
politiek te voeren." Het GPV als gewe
ten van het CDA. zoals de PPR dat in
progressieve zin van de PvdA genoemd
wordt, dat ziet Verbrugh toch weer als
een te simpele formulering. „We stellen
ons constructief tegenover het CDA
op", aldus Verbrugh, die overigens wel
toegeeft het liefst weet te zien dat de
drie CDA-partljen, KVP, ARP en CHU
wel coalities met elkaar vormen, maar
het strakke CDA-verband weer losla
ten. Hij ziet dat momenteel echter als
„wishful thinking."
Een eventuele ontwikkeling waarbij
het CDA zou scheuren, dwars door de
lijnen van de drie oude partijen heen,
in een links en een rechts blok acht het
GPV zeer ongewenst.en men wil dan
ook de mogelijke bijdragen leveren om
dat te voorkomen.
Op de vraag of kleinere partijen door
het drie blokken-stelsel aan invloed
hebben moeten inboeten, antwoordt
Verbrugh zonder enig spoor van twijfel
ontkennend. „Ik geloof wel, dat we
invloed hebben, ook al omdat we op
punten een goede verstandhouding en
samenwerking met de SGP hebben."
Wel onderkent Verbrugh in de ontwik
kelingen van de laatste tijd, waarin de
blokken elkaar voorhouden al dan niet
spijkerharde afspraken te willen ma
ken, een gevaar voor de invloed van
411e Kamerleden, zowel van grote als
van kleine fracties. Als alles bij de
formatie vastgelegd is, is er daarna
geen sprake meer van gemeen overleg
tussen regering en Kamer waarin de
beslissingen tot stand komen, meent
Verbrugh, die eraan toevoegt dat Ka
merleden van grote fracties dan nog op
de kleine partijen voor hebben dat zij
in ieder geval bij de formatie in de
harde afspraken nog een beetje hun
invloed kunnen doen gelden.
Ondanks de kritiek in de eigen gelede
ren over de te „wereldse" opvattingen
van de partijleiding, wil de SQP-
lijsttrekker ds Abma duidelijk uitspre
ken dat de SGP niet alleen getuigenis
partij mag zijn. „Als Je je politieke
optreden versmalt tot alleen maar ge
tuigen, hoe belangrijk dat ook is, zou
dat op morele bezwaren stuiten. Een
volksvertegenwoordiger ontvangt een
schadeloosstelling om zich in prak
tische problemen te kunnen verdiepen.
De ene partij heeft meer gelegenheid
om zijn getuigen in actieve politiek om
te zetten dan de andere. Getuigen is
natuurlijk ook een daad, maar als je Je
verder niet in de materie verdiept, is
dat niet te verdedigen. Dan wek Je de
indruk Je er meteen stichtelijk verhaal
vanaf te willen maken."
Mogelijk invloed op het beleid van een
kabinet zal de SGP, wat Abma betreft,
zich daarom niet laten ontgaan. Hij is
best bereid een eventueel CDA-VVD
minderheidskabinet via bepaalde af
spraken aan een meerderheidspositie
in het parlement te helpen. „Toen
DS'70 in 1972 uit het kabinet Biesheu
vel trad, is de mogelijkheid ook be
sproken de coalitie voort te zetten met,
steun van de kleine rechtse partijen.
Wij stonden daar toen niet afwijzend
tegenover. Een kleine partij kan op die
manier wel enig gewicht in de schaal
leggen, ook al moet Je daarvoor
compromissen sluiten. Als je één of
twee stapjes kan doen in de richting
van wat je als partij wil bereiken, dan
is een compromis aanvaardbaar, zo
lang je Je principes maar niet verlaat.
Ik hoef niet eerst de zekerheid te heb
ben dat ik mijn programma voor hon
derd procent kan verwezenlijken.
Maar zo'n door ons gesteund kabinet
mag natuurlijk niet met steun van
weer andere partijen beslissingen ne
men die lijnrecht tegen onze standpun
ten ingaan. Ik denk bij voorbeeld aan
de zedelijkheidswetgeving en de zon
dagsrust," aldus de SGP-voorman, die
overigens niet verdacht dat deze mo
gelijkheid zich snel zal voordoen.
Invloed op CDA
Directe invloed verwacht Abma wel op
het CDA, en met name de rechtervleu
gel daarvan uit te oefenen. „Het CDA
zal er rekening mee moeten houden
dat bij eventuele samenwerking met
de PvdA de neiging aan de rech
tervleugel, vooral bij de CHU, om naar
ons over te stappen, toeneemt. Die
invloed doet zléh nu al gelden. De
keuze voor Van Agt als lijsttrekker en
zijn optreden de laatste maanden zal
het behoudend deel van het CDA best
aanspreken. Dat geldt ook voor Van
Leyenhorst als tweede op de CHU-
lijst."
Niet massaal
Abma ziet om deze redenen nog geen
massale toeloop vanuit het CDA naar
zijn partij, alhoewel deze naar zijn In
druk de laatste tijd wel aantrekkelij
ker is geworden voor gewone her
vormden. „Tien CDA-ers maken echter
nog geen zomer." De SGP heeft in haar
programma in ieder geval geen extra
punten opgenomen speciaal om CDA-
ers naar zich toe te lokken. „Wij heb
ben geen - lokmiddeltjes ingebouwd.
Mensen die naar ons toekomen moeten
dat doen om het totale programma,
niet om een paar puntjes daaruit. We
richten ons niet op de zwevende kie
zers. Een spektaculaire sprong naar
grote winst houdt ook het risico van
groot verlies in. We streven niet naar
de meerderheid van de kiezers, maar
naar de doorwerking van ons beginsel.
Je moet een beetje een solide politiek
voeren."
Voor Koekoek, lijsttrekker van de Boe
renpartij, staat het als een paal boven
water: als er geen kleine partijen meer
zouden zijn zou het helemaal mis zijn
in de Nederlandse politiek. Om beur
ten leveren VVD (met abortus) en CDA
(met regeringssamenwerking) zich uit
aan „de linksen", je kan er niet van op
aan, meent hij.
„Het is van het grootste belang dat de
kleine partijen er blijven, het wordt
zelfs belangrijker. De praktijk heeft
het aangegeven: een aantal WD-ers
namen dat gedoe met abortus niet, die
bedankten als lid en kwamen naar ons
toe. De Boerenpartij is belangrijk voor
die mensen, die zien dat ze zich vergist
hebben".
Het is duidelijk dat de Boerenpartij
het bij het beïnvloeden van de drie
grote politieke stromingen vooral wil
hebben van het bijsturen van de VVD.
„Van de drie groten staan we daar het
dichtst bij", aldus Koekoek, die zijn
partij van de in de Tweede Kamer
vertegenwoordigde politieke partijen
het meest rechts noemt. .Niet uiterst
rechts, maar gewoon rechts".
Dat hoofdstromingen in de politiek de
dienst uitmaken is voor Koekoek geen
gegeven. „Zolang het volk vrij mag
kiezen is daar geen sprake van. Ze
kunnen wel allemaal afspraken
maken, maar als het volk dan begint te
reageren, en wij zeggen dat in de Ka
mer, namens het ontevreden volk, dan
gaat het wel anders. Dan gaan ze na
denken", aldus Koekoek, die wel er
kent dat er door de drie grote partijen
intern compromissen worden ge
maakt, waar dan geen spijker meer
tussen te krijgen is. „Vooral als er
belangrijke voorstellen zijn heeft een
kleine partij daar minder vat op, als de
groten achter gesloten deuren in hun
fractie eenmaal tot overeenstemming
zijn gekomen, hebben minderheden
zich daar bij meerderheden neerge
legd. Een werkelijke peiling van de
volksvertegenwoordiging wordt daar
door wel enigszins verlamd", stelt Koe
koek, die verder meent dat televisie,
radio en kranten „in opdracht van de
grote partijen" de kleintjes doodzwij
gen. „Onze invloed zou groter zijn als
het succes van de Boerenpartij breed
uitgemeten werd".
De lijstaanvoerder van de RKPN. KI.
Beuker, is nauwelijks pessimistisch ge
stemd over de vraag of zijn kleine
partij nog wel voldoende Invloed op
het grote politieke gebeuren zal kun
nen uitoefenen. „Een kleine partij, als
die maar een duidelijke principiële
stelllngname heeft, zal een duidelijke
invloed op de grote partijen hebben",
meent hij. er geen twijfel over openla
tend dat het wat de RKPN betreft het
CDA is dat men in een goed vaarwater
wil bijsturen.
„Wij als katholieken appelleren aan
die katholieken in dat CDA, die daar
oor voor hebben, om geen onverstandi
ge dingen te doen", stelt Beuker, die
over de koers van het CDA overigens
geen enkel goed woord over heeft. Een
stem op de RKPN betekent dan ook
niet, zo zegt hij, dat het een bijsturen
de stem op het CDA betekent, het
betekent een stem „voor wie een uitge
sproken principiële politieke richting
wil varen".
Over het CDA: „Wat houdt dat in? Ze
zijn het over die C, over Christelijk,
niet eens kunnen worden. Het wordt de
kiezer steeds duidelijker: stemmen op
het CDA betekent kiezen voor een
tweede kabinet Den Uyl. en kiezen
voor legalisering van de abortus". Voor
een tweede kabinet Den Uyl vreest
Beuker zeer, „dat is een groot gevaar
voor verdere verlinksing in Neder
land", stelt de RKPN-aanvoerder, die
zijn partij een „uitgesproken rechtse
partij" noemt.
Om niet nodeloos stemmen van kleine
re partijen naar de grote blokken te
laten gaan heeft Beuker afgelopen
winter de 8GP, het GPV en de Boeren-
partij voorgesteld om lijstverbinding
aan te gaan, waardoor reststemmen
onderling worden verdeeld. SGP en
GPV weigerden (..ze waren wel bereid
tot samenwerking maar niet tot
lijstverbinding met katholieken"); de
Boerenpartij stemde enthousiast toe.
Beuker: „Ik heb liever dat mijn
reststemmen naar Koekoek gaan dan
naar de PvdA".
De DS'70-fractieleider Drees jr. is niet
zo bang dat zijn partij tussen de drie
hoofdstromingen in de politiek verma
len zal worden. Integendeel, hij meent
dat de kansen voor de kleinere partijen
behoorlijk gunstig zijn. „Vroeger was
er een grote stabiliteit in de politieke
verhoudingen. Het aantal fracties in de
Kamer bleef nog vele jaren na 1945
beperkt tot onder de tien Toen kregen
we de woelige jaren zestig, die onder
meer leidden tot het ontstaan van par
tijen als PPR, D'66 en DS'70. Ik ver
wacht dat het politieke veld heel be
weeglijk zal blijven. Men zegt wel eens
dat de Nederlandse volksaard het ont
staan van zoveel partijen veroorzaakt,
maar dat is natuurlijk onzin. Dan zou
den er in de Verenigde Statén wel
honderden partijen bestaan. Het gaat
natuurlijk om het kiesstelsel. De even
redige vertegenwoordiging schept veel
mogelijkheden voor de kleinere partij
en. Daarbij komt dat de massamedia
het ook voor de kleinere partijen mak
kelijker maken grote aantallen kiezers
te bereiken".
Drees ontkent niet dat veel, niet meer
traditioneel gebonden kiezers hun aan
dacht toch richten op de drie grote
partijen. „Maar. zo zegt hij," die aan
hang is niet stabiel. Het CDA kan
binnen drie maanden weer uit elkaar
vallen gezien de grote interne menings
verschillen over samenwerking met
PvdA of VVD. Ook de PvdA is intern
sterk verdeeld, maar daar zullen toch
minder spanningen ontstaan dan in
het CDA. De VVD heeft de grootste
interne eenheid".
Drees ziet een duidelijke kiezersmarkt
voor zijn partij omdat die „de nuchter
heid van de WD combineert met het
idealisme van de PvdA". DS'70 zal
daarom, volgens Drees kiezers trekken
die de VVD te materialistisch vinden
en de PvdA te weinig nuchter vinden.
„Die kiezers zouden ook bij het CDA
terecht kunnen. Het CDA-kllmaat
spreekt mensen in DS'70 wel aan, maar
het beleid van die club is zo buitenge
woon onduidelijk. Als PvdA en CDA
na de verkiezingen opnieuw een kabi
net formeren, ziet Drees voor zijn
groep weinig invloed op het beleid
weggelegd, afgezien van Incidentele
succesjes. „Als je als partij in de oppo
sitie zit, Is het logisch dat Je weinig
invloed op het regeringsbeleid hebt.
Dat geldt ook voor zo'n grote partij als
de WD, wat heeft die de laatste vier
jaar nu bereikt?". Komt het tot samen
werking tussen CDA en WD. dab ver
wacht Drees wel wat in de melk te
brokkelen te krijgen. „De kans dat een
CDA-WD-combinatie een meerder
heid in de Kamer haalt is niet zo groot.
Men zal dan dus wel weer met ons
komen praten"
