Onderduikers terug in Andijk Advocaat vraagt schorsing politie Warmoes straat Kritiek op eindexamens geschiedenis Ij'Frits de Zwerver' waarschuwt voor nieuwe bedreigingen Ft Formulier Rotterdamse politie wijkt sterk af Amnesty International begint actie tegen Argentijnse wreedheden Wilhelmus klonk bij monument Choreografie-avond in Rotterdam Eskimo kunst in Schiedams museum Prijzen voor korte Nederlandse films in Oberhausen Waarschuwing tegen verkeerde aanpak van onderwerp Midden-Oosten Werkgroep somt bezwaren op RIJD AG 6 MEI 1977 BINNENLAND Trouw/Kwartet maa- door Jan Roelfs ANDIJK Ze waren gisteren, en nu in de kracht van hun leven, bijeen in het gebied, waar ze destijds menigmaal het daglicht vreesden, waar ze stuk voor stuk de diepste betekenis van de herbergzaamheid hadden ervaren: een deel van de voormalige onderduikers van Andijk. Samen met hun „pleegouders" van toen en met de voormalige Westfriese verzetsstrijders hebben ze het Wilhelmus gezongen bij het nieuwe onderduikersmonument. Het was een wonderlijke reünie van mannen, die in de Jeugd van hun leven, dankzij „Andijk" aan deporta tie of vervolging zijn ontkomen. Een dag, waarop vriendschappen zijn versterkt. Men was van heinde en ver gekomen, maar ook uit het dijkdorp zelf, omdat er heel wat ónderduikers later met Andijker meisjes zijn ge trouwd. „Van die zeshonderd, die we in de' loop van de bezettingsjaren in aller lei gezinnen, op boerderijen en tuin derijen hebben kunnen onderbren gen, is er althans toen ze in ons gebied waren niemand door de Duitsers gepakt", aldus dr. Sterk de Groot, toen huisarts op Andijk, nu rustend in Dordrecht. „Het begon met studenten van de VU, die bij mij aanklopten om onder dak en het eindigde met een Noorse en twee Amerikaanse piloten, die uit het IJsselmeer waren opgevist". De grijze ex-huisarts, die nu 79 jaar oude ds. F. Slomp (Frits de Zwerver), monter aanwezig, en de ruim 88- jarige Gerrit Ruiter behoorden tot de centrale figuren op deze bijeen komst. Frits en Gerrit begroetten elkaar met „vriend en broeder", en achter die groet ging een wereld van gemeenschappelijke ervaringen schuil. Gerrit, de stoere Andijker, die met anderen de onderduikers huis vestte, had, mede als een exponent van het overwegend gereformeerde Andijk, de een kwartier durende toe spraak bij de onthulling van het mo nument uit zijn hoofd geleerd, zij het dat hij zich een enkele maal doorzijn al grijze zoon liet souffleren. „Ik wil, terugziende op de historie van de L.O. een uitzondering maken voor de gezinnen, die Joodse landgenoten hebben opgenomen. We waren aanvankelijk met een klein groepje, kregen contact met de Lan delijke Organisatie voor steun aan onderduikers, hebben toen ook Frits de Zwerver in ons midden gehad". Deze „vader" van de onderduikers, tiie daar stond als een patriarch, schetste de moeilijkheden, de angst, monument Andijk Van een onzer verslaggevers AMSTERDAM De Rotterdamse advocaat mr. F. H. Kernkamp wil schorsing van alle geüniformeerde agenten van het Amsterdamse bureau Warmoesstraat. Eventueel zou de militaire politie voor tijdelijke vervanging moeten zorgen. Dit blijkt uit een brief, die de advocaat aan de minister van justitie en burgemeester Samkalden van Amsterdam heeft gestuurd naar aanleiding van de aanhouding van een Surinaamse jongen en diens advocaat, afgelopen woensdag. De jongen bevond zich in het kan toor van zijn advocaat, mr. J. de Groot, toen twee agenten bin nenkwamen en hem naar het bureau wilden meenemen op verdenking van diefstal. Hij zou bereid zijn ge weest mee te gaan, maar dan onge boeid. Toen de agenten hem toch wilden boeien ontstond er een vechtpartij, waarbij de jongen door de agenten zou zijn geschopt. Vervol gens werd ook de advocaat opgepakt en naar het bureau afgevoerd, zon der dat hij te horen kreeg op verden king waarvan. Mr. Kernkamp kondigt in zijn brief aan er binnen de Orde van Advoca ten op aan te zullen dringen, dat zowel het openbaar ministerie als de politie in het openbaar hun ernstige afkeuring over de gang van zaken uitspreken. Volgens hem is het ge beurde geen Incident, maar typerend voor de houding van de politie op het bureau Warmoesstraat. Het is duide lijk, aldus de Rotterdamse advocaat, dat de arrestatie tenminste met oog luikend goedkeuren van superieuren heeft plaatsgevonden. „Dat bete kent dat de politie, althans in dit district, vermoedelijk uit mis plaatste solidariteit met inmiddels wegens corruptie gearresteerde col lega's volstrekt op eigen gezag optreedt tegen de rechtsorde. Een situatie die werd verondersteld slechts in gebieden als Oeganda te bestaan", schrijft mr. Kernkamp. Rollen behang Het advocatenkantoor, waar de ar restatie plaats vond, bevindt zich in het gebouw van het Amsterdamse jongerencentrum De Vuurtoren in de Staatsliedenbuurt. Volgens mr. F. Eberhard van het advocatenkantoor verschenen woensdagmiddag twee agenten van het bureau Warmoes straat om een Surinaamse jongen wegens diefstal van twee rollen be hang aan te houden. De jongen was op dat moment op het kantoor aan wezig om een kort geding voor te bereiden tegen zijn huisbaas, die hem van zijn kamer wilde zetten. De aangifte van de diefstal was gedaan door de nieuwe huurder, die evenals de verhuurder dreigde hem met ge weld van zijn kamer te zetten. De jongen had daarom de politie eerder om bescherming gevraagd. Als verdachte Op het advocatenkantoor ontstond een vechtpartij, waarbij volgens mr. Eberhard de agenten de Jongen heb ben gestompt en geschopt. Toen zij de jongen tenslotte op straat had den, wilde ook advocaat De Groot mee naar het bureau, om de belan gen van de Jongen te behartigen. De agenten zouden toen gezegd hebben: ..Dat mag. maar dan wel als verdach te van verzet tegen de politie". Door tussenkomst van de advocaat van mr. De Groot, werd deze na verhoor weer vrijgelaten. De Jongen is na zes uur weer op vrije voeten gesteld, zonder dat hem is medegedeeld waarom hij precies is opgepakt. De rollen behang zijn inmiddels al er gens op een kast in het huis terugge vonden. Mr. De Groot dient een klacht tegen de politie in. Hij is zelf initiatiefne mer van de oprichting van een bu reau dat klachten over het politie optreden gaat behandelen. Dit bu reau gaat over enige weken be ginnen. Volgens hoofdinspecteur Kuiper van het bureau Warmoesstraat zou de opgepakte jongen een vrouw in het huis, waarin hij woonde, met een mes hebben bedreigd en vernielin gen hebben aangericht, volgens de hoofdinspecteur was het politie optreden rechtmatig en heeft de ad vocaat onzorgvuldig gehandeld. Te gen de jongen is proces-verbaal op gemaakt wegens diefstal, aldus Kuiper. ook van de aanvankelijke twijfelen de Andijkers. „Het Grote Gebod" is echter van beslissende betekenis ge weest voor het grootste deel van de bevolking van Andijk en omgeving. Gerrit Ruiter herdacht de mannen van Andijk, die als gevolg van hun verzetsdaden zijn omgekomen. Die werden gisteren geëerd, met koraal- muziek en kranslegging. Het nieuwe monument, een werkstuk van de beeldhouwer Rob Ligtvoet, verwijst naar Jesaja 16. Op de gedenksteen staat gebeiteld „Verberg de verdre vene en verraad de omzwervende niet". Frits Hij werd deze dag door velen om ringd als een nestor van de wijde kring der onderduikers: Frits Slomp, overgekomen uit Vaassen, kwiek, strijdvaardig. Zijn sigaartje uit de mond nemend: „Het fascisme in de wereld neemt hand over hand toe. We moeten paraat zijn en blij ven, de ogen openhouden. Dat laatste vooral wil ik de Jonge genera tie toeroepen, die dat verleden, dat ons hier verbindt, niet heeft gekend. Mensen, let op de bedreigingen, on derschat ze niet, draag geen blinddoek. Hoor naar de stem van het verzet, die zal blijven klinken". Een vraag uit de kring. „Moeten de drie van Breda vrij. Frits?" Zijn antwoord: „Laat ze uit de ge vangenis, ze hebben geestelijk en lichamelijk genoeg geleden. Geloof me, de doodstraf is minder erg dan levenslange opsluiting". De ontmoetingen Daar was Wietse van der Sluis, thans burgemeester van Hilversum, die bijna een wonder opeens oog in oog stond met de man, die herp onderduikgastvrijheid had ver schaft, de forse Piet Prins, in de jaren veertig naar Canada geëmi greerd en even in Holland. Een onge dacht weerzien. Daar was Piet van der Hoek, uit Voorschoten, die als marineman in het land van Adijk was ondergedoken, bij Willem Vriend, in het huls met de toen wel zeer toepasselijke naam „Op Door tocht". Maar die pleegvader, die de ze reünie niet mocht beleven, was beter bekend onder „Psalm 100". „Jij zit bij Psalm 100", was een min of meer gevleugeld woord. Deze An dijker was namelijk sterk in het uitspreken van tekstwoorden. Tus sen de gasten bewoog zich ds. Mor- sink, destijds één van de twee gere formeerde predikanten (de andere was ds. Grosheide) die het onder- dulkwerk krachtig hebben ge steund. „Ik was hier ondergedoken als NS- employé, de spoorwegstaking", ver telt Rienks Rill uit Haarlem, bij Vriend Pz. Er was ook Piet Oegama, die uit de Wieringermeer was ge vlucht, gehuwd met een Andljkse. Bij het zien van de voormalige huis arts werden herinneringen opge haald aan de verstrekking van bon kaarten. De arts, die van 1937 tot 1953 in liet dijkdorp werkzaam is geweest, was er districtsleider van de L.O. Maar dat vertelde hij zelf niet. De Texelaar Plet Stoepker, die in 1949 het eerste, verloren gegane onderduikersmonument had ont huld, was er met lotgenoten uit die tijd, Jan Kikkert en J. J. Ruiter, nu ook op het eUand woonachtig. IJ. Hovenga, die evenals Gerrit Rui ter zeer veel voor de onderduikers heeft gedaan, zei trots te zijn op het nieuwe monument, dat de herinne ring levendig houdt, óók 32 Jaar na de bevrijding. Ook dienen J. Butter- man en C. Gorter te worden genoemd. In de bijeenkomst in de raadzaal sprak ook Simon Vinkenoog, die op zijn wijze hulde bracht aan de on baatzuchtigheid van vele Andijker gezinnen. Ewoud Vanvucht, van Amnesty International, sloot in een oproep aan bij het verleden, dat even was weergekeerd, in het vlakke Westfriese land. „Het beeld is zeer beslist óók een teken voor het hé den", aldus deze spreker. De huidige directeur van „Het Dorp", Arnhem, mr. W. Bijleveld, was één van de tientallen, die naar Andijk waren gekomen om zich dankbaar zijn onderduikperiode te herinneren. Herinneringen Men praatte lang na in het Dorpshuis, waar herinneringen over en weer gingen. Niet alleen gisteren zijn de banden verstevigd: regelma tig komen ex-onderduikers, al dan niet met hun gezin, naar Andijk. Er zijn zelfs internationale contacten, zoals de hulsarts nog op de valreep vertelde. Zijn vrouw en hij zijn des tijds in Noorwegen geweest, op be zoek bij de Noorse piloot, die in Andijk verborgen is gehouden en op een donkere nacht over het IJssel meer naar Friesland is gebracht. „Wij hebben dat alles gedaan terwil- le van de toekomst van onze kinde ren. Laat de jeugd van vandaag le ren dankbaar te zijn voor wat een generatie vóór hen voor hen heeft gedaan". De markante Frits de Zwerver had het laatste woord. ROTTERDAM Woensdagavond 11 mei is er in De Lantaren een choreo grafie-avond. In de wereld van danskunst en ballet zijn deze choreografie- avonden, die elk jaar in Amsterdam en Rotterdam worden gegeven, altijo' van bijzondere betekenis. Jongeren krijgen hier de gelegenheid door hen vervaardigde dans- of balletwerken voor een publiek te tonen. Dat publiek bestaat vanzelf voor een groot deel uit vakmensen uit de ballet- en theaterwereld, zodat voor deze jonge dans- of balletontwerpers deze avonden het karakter hebben van een openbare auditie. Heel wat prille balletwerkjes hebben via zulke choreografie-avonden hun weg gevonden naar de repertoires van diverse gezelschappen. Ditmaal staan tien werken op het programma, afkomstig van Angele Keyzer, Karin Chen en Cees Brandt, alle drie verbonden aan het Scapino- ballet, van Josette Baron en Martljn de Groot van de dansacademie van het Rotterdamse Conservatorium, van Henny Kamerman uit Zaandijk en van de Amsterdamse danspedagoog Wim de Haas. SCHIEDAM Kunst- en ge bruiksvoorwerpen als manden, mes sen en sneeuwbrillen, beeldhouw werk en grafiek van de eskimo's uit Canada zullen worden getoond op een expositie in het Stedelijk Mu seum in Schiedam, die tegelijk met een tentoonstelling van „Hard Ed- ge"-kunst, tot 6 Juni zal duren. De ambassadeur van Canada dr Saul F. Rae zal beide tentoonstellin gen, vandaag 6 mei om 20.15 uur openen. Hard-Edge kunst is een stroming in de beeldende kunst van Canada die na 1955 ontstond onder invloed van o.a. de kleurveldenschilder Barnett Newman en van Frank Stelle. Hun werk wordt gekenmerkt door een eenvoudige, heldere vormgeving met strakke countouren en het ge bruik van fel constrasterende kleu ren. In de eskimo-kunst gaat het meestal om uitbeeldingen van het dagelijkse leven: de jacht, het varen in de kajak, taferelen rond de „iglo" (hut) en dergelijke. Er zijn echter ook voorstellingen van de goden en geesten uit de vele legenden die de Een beeld van de Eskimo kunstenaar Shonia. eskimocultuur rijk is. Deze legenden houden vaak verband met de hard heid van het gedwongen nomaden bestaan in de barre omgeving. De zeer nauwkeurig gesneden afbeel dingen van zeehonden bijvoorbeeld zijn vervaardigd om de Jacht daarop gunstig te beïnvloeden. Uit de ge dichten van de eskimo's blijkt ook duidelijk hun besef van afhankelijk van de zeehond om te kunnen over leven. Van onze parlementsredactie DEN HAAG Het door de Rotterdamse politie gebruikte formulier voor het opstellen van signalementen van verdachten wijkt af van het model-formulier dat de ministers van binnen landse zaken en justitie voor de automatisering van de herken ningsdienst hebben vastgesteld. Dat lieten deze belde ministers. De uit de mededeling van de be- Gaay Fortman en Van Agt, gister middag via woordvoerders van hun ministerie weten In reactie op de openbaarmaking van het Rotter damse formulier door de politieman Kalma. In hun reactie gaan de ministers tevens uitvoerig in op de aard van het door hen vastgestelde modelfor mulier. Momenteel stelt ieder korps naar eigen inzichten signalementen op, maar nu hiervoor een automati sering opgezet wordt, wordt het stan daardiseren van de gegevens nodig. Bij de opstelling van het standaard formulier van de ministeries zijn echter zorgvuldig ongewenste kwali ficaties en discriminerende aandui dingen vermeden, zeggen de minis ters. van windslleden valt ook af te leiden dat Rotterdam zijn formulier zal moeten intrekken, want, aldus de verklaring, „het is de bedoeling dat bij de verde re ontwikkeling van het geautomati seerde systeem met model-formulier zal worden gebruikt." Met de verklaring lijken in feite ma terieel ook tevens enkele van de vra gen beantwoord die het Tweede Ka merlid Van der Lek (PSP) aan de bewindslieden stelde. Van der Lek vraagt ondermeer hoe het Rotterdamse formulier te rijmen valt met wat De Gaay Fortman eer tijds zei over het modelformulier, namelijk dat alleen de tijd en de plaats erop aangeduid zou kunnen worden. DEN HAAG Op het festival van de korte film in Oberhausen is de prija van het ministerie van cultuur Noordrijn-Westfalen (5000 DM) toegekend aan de Nederlandse film „Speelmeters" van regisseur Hans Hylkema en producent Tom Burghard. Het festival van de korte film wordt voor de 23ste keer in Oberhausen gehouden. Er zijn meer dan honderd rolprenten uit vele landen voor vertoning geselecteerd, waaronder vijf uit Nederland. De film van Hylkema gaat over gebrek aan speelruimte voor kinderen in de binnensteden. Aan de Nederlandse film „Tanny" van Ruim Zicht, een collectief uit Amsterdam, is op het festival een hoofdprijs toegekend van de organisatie voor Volksho geschoolverenigingen. Deze film gaat over mishandeling van kinderen. Van een onzer verslaggevers AMSTERDAM Amnesty In ternational. de organisatie die zich Inzet voor het lot van de politieke gevangenen over de Van onze onderwijsredactie AMSTERDAM Aan de vooravond van de schriftelijke eindexamens is ernstige kritiek geuit tegen de manier waarop ook dit jaar het vak geschiedenis wordt geëxamineerd. De werkgroep eindexamen geschiedenis 1977 heeft in een brochure de bezwaren opgesomd. In het tijdschrift Kleio van de Vereniging van geschiedenisleraren in Nederland (VGN) heeft mevrouw drs. A. Geiman-Halff gewaarschuwd tegen een verkeerde aanpak van het onderwerp „Het Midden- Oosten' De schriftelijke eindexamens worden volgende week en de week daarna gehouden. Op dinsdag 17 mei wordt door een aantal mavo-havo- v.w.o. scholen vrijwillig meegedaan met het experimentele examen ge schiedenis. Behalve het onderwerp „Het Midden-Oosten" staat ook „Ne derland in de crisisjaren" op het pro gramma. Ook vorig jaar vond een dergelijk experiment plaats. Deze examens worden voorbereid door een in 1971 Ingestelde staatscommissie die de mogelijkheden van een centraal exa men voor dit vak moet onderzoeken. Nu staatssecretaris De Jong beslo ten heeft dat vanaf 1979 ook het vak aardrijkskunde in het verplichte schriftelijke examen zal worden op genomen, bevindt het vak geschie denis zich ln een opmerkelijke uit zonderingspositie. Het is het enige vak dat niet verplicht centraal wordt geëxamineerd en het staat aller minst vast dat dit ln de nabije toe komst wel zal gebeuren. De staatsse cretaris (zelf een historicus) heeft toegezegd dat opnieuw bekeken zal worden of het levensbeschouwelijke element in het geschiedenisonder wijs te rijmen valt met een centraal examen. Ook de verdere vormgeving van het examen staat nog volop ter discussie. In de brochure van de werkgroep eindexamen geschiedenis, waarin zich leraren van verschillende rich tingen verenigd hebben, worden de volgende bezwaren tegen een centraal examen genoemd: het niveau van het onderwijs zal dalen de lesvrijheld wordt beperkt doordat er getraind moet worden voor het examen er gaat een uniformerende wer king uit van een centraal examen; dit ls ln strijd met het discussieka rakter van het vak de scholen worden op kosten ge jaagd doordat zij extra lesmateriaal moeten aanschaffen voor de opgege ven onderwerpen Koude oorlog De kritiek van de werkgroep wordt toegespitst aan de hand van het examen van vorig Jaar over de kou de oorlog en over Nederland- Indoneslë. Zo constateert de werkgroep dat de onderwerpen willekeurig be grensd zijn de politieke kant beklemtoond wordt ten koste van de sociaal- economische en culturele geschie denis feiten teveel aandacht krijgen waardoor ontwikkelingen onderbe licht worden de westerse visie centraal staat en de historische visie achter loopt bij nieuwere inzichten in vakkringen. Midden-Oosten In het Tijdschrift Kleio heeft me vrouw Geiman-Halff, lerares van het Joods Lyceum ln Amsterdam enkele leerboekjes onder de loep genomen die met het oog op het examen ver schenen zijn over het onderwerp Midden-Oosten. Haar bezwaar te gen de keuze van het onderwerp Midden-Oosten 1917-1967 is dat het thema hier op ontoelaatbare wijze is begrensd. Dit geldt met name voor het zionisme dat niet begrepen kan worden zonder een historisch over zicht van het tijdvak lang daarvoor. Het Joodse nationalisme moet vol gens mevrouw Gelman gezien wor den tegen de achtergrond van de uit de oudheid stammende eenheid van staatrvolk-godsdlenst. Ook ln de middeleeuwse kolonies van Europe se joden werd deze culturele identi teit zoveel mogelijk gehandhaafd. Pas door het opkomen van het Euro pees nationalisme veranderde dat. Het vroege zionisme (vóór 1880) moet gezien worden als een verzet tegen de assimilatie van het joden dom binnen de Europese een heidsstaten. Reactie Een veel voorkomend misverstand is volgens mevrouw Oeiman dat het zionisme voornamelijk een reactie ls op het antisemitisme. Dan wordt het zionisme eenzijdig opgevat als politiek zionisme. Zowel het prak tische en culturele zionisme als het socialistische zionisme worden over het hoofd gezien. Ook bij de weergave van het Pales tijnse standpunt dreigt vertekening, meent mevrouw Gelman. Het Pales tijnse nationalisme wordt vaak ge zien als uitvloeisel van het Ara bische eenheidsstreven. Men heeft dan te weinig oog voor het eigen karakter van het Palestijnse verzet, dat zich niet alleen tegen het Joodse nationalisme (niet tegen het oor spronkelijke zionisme) keerde, maar ook tegen bestaande Arabische staten. Mevrouw Gelman vindt twee van de vier boekjes die ter voorbereiding op dit examen-onderwerp verschenen volstrekt onder de maat (dat zijn de uitgaven van Wolters-Noordhoff en van Malmberg). De andere twee (uit gaven vanKok en van Thieme) ge ven wel een goed Inzicht ln het jood se en het Palestijnse nationalisme, meent zij. We hebben de kritiek van mevrouw Gelman hier uitvoerig geciteerd om te laten zien dat er op z'n minst verschillend gedacht kan worden over historische onderwerpen. Wel ke aanpak men ook voorstaat, dui delijk ls dat een centraal examen al gauw verdacht ls bij deze of gene groepering. De bezwaren van mevrouw Gelman betreffen ln eerste instantie het niet door de staatscommissie gemaakte leermateriaal, al heeft ze ook kritiek op de omschrijving van het onder werp door de staatscommissie. Dat neemt niet weg dat de omschrijving van het onderwerp en de vraagstel ling ook tot eenzijdigheid kunnen leiden zoals volgens de werkgroep eindexamens Inderdaad het geval is. hele wereld, is een actie begon nen tegen de wreedheden die de militaire regering van Ar gentinië begaat Jegens de poli tieke gevangenen in dat land. Een rapport van een Internationale delegatie van Amnesty Internatio nal, die eind vorig Jaar een bezoek bracht aan Argentinië ls openbaar gemaakt. De delegatie, waarvan on der meer Lord Avebury. lid van het Britse Hogerhuis en het Amerikaan se congreslid Robert Drian deel uit maakten, constateert dat geweldda dige onderdrukking een op zichzelf staand systeem is geworden ln Ar gentinië. Sedert president Videla in maart vo rig jaar aan de macht kwam is het steeds erger geworden De Argen tijnse regering weigert de aantallen politieke gevangenen bekend te ma ken omdat ze deze getallen als mili tair geheim beschouwt. Amnesty In ternational komt tot de conclusie dat het er minstens 5000 moeten zijn. Ze zijn vrijwel zonder uitzondering niet in staat van beschuldiging ge steld, hebben geen proces gehad en kunnen voor onbepaalde tijd worden vastgehouden. Sedert maart 1976 zijn er tussen de 2000 en 5000 mensen spoorloos verdwenen. Politie, leger en de Argentijnse Anticommunis tische Alliantie moeten hiervoor ver antwoordelijk worden geacht Simpkins „We kunnen toch hier bij jou net io lek ker eten als in. een duur res taurant?"

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 9