Hij vond dat getril zo bar mooi
Joods gezinsleven; net
als vroeger bij ons
Yoga is tegenwoordig heel gewoon
VANDAAG
d/uuT
tussen droom en
ZATERDAG 23 APRIL 1977
Trouw/Kwartet
RDAI
Het kerkje van de gereformeerde
gemeente in ons dorp had een
nieuw orgel gekregen en de
vriendelijke voorganger nodigde
mij uit. het te komen bekijken. Op
een woensdagmiddag liepen wij
erheen .Nieuwsgierig stoof Ik de
trap naar het orgel op. Het was zo'n
f abrieksdlng, zoals die in de
vooroorlogse Jaren snel In elkaar
geflanst werden, maar goed. het
was dan toch een echt orgel. Ga Je
gang, zei mijn gastheer, die me
enigszins hijgend volgde. Beleefd
vroeg Ik, wat hij wenste te horen
en dat was psalm 84. Die had ik
gelukkig goed in de vingers en de
eerwaarde knikte tevreden.
Halverwege de psalm echter drukte
hij de wipper, waar „tremulant" op
stond, naar beneden en terstond
maakte zich een geweldige bibber
van het geluld meester. Na afloop
verklaarde mijn luisteraar de reden
van zijn Ingreep: hij vond dat getril
zo bar mooi. In mijn Jeugdige
rechtlijnigheid sprak ik
bestraffend dat 't dan net klonk als
een bioscooporgel, maar deze
opmerking werd volstrekt
genegeerd.
De herinnering aan dit voorval
dringt zich met kracht aan mij op.
nu ik bericht ontvang dat heden,
zaterdagavond de 23ste april, in de
Singelkerk te Ridderkerk
legerdominee J. J. Poort aan
Michèle Leclerc het eerste
exemplaar zal overhandigen van de
plaat, welke zij aan belde kanten
volgespeeld heeft met weliswaar
verrukkelijke, doch weinig
calvinistisch Franse orgelmuziek
uit het einde van de vorige en het
begin van deze eeuw. Ik word er
namelijk bij bepaald dat Juist de
meest orthodoxe protestanten het
meest gesteld zijn op
onreformatorlsche orgelklanken.
Toen was het de lerend ouderling
uit mijn dorp met zijn ontzag voor
de tremulant, vandaag is het een
gereformeerde bondsdomlnee, die
in zijn vlotte toespraken voor de
soldaten nimmer van de rechte leer
zal afwijken, maar niettemin met
de nodige tamtam een
grammofoonplaat met zwierige
toccata's en luchtige variaties,
welke zó uit zeer roomse
kathedralen weggelopen zijn, de
wereld instuurt.
Begrijp me wel, lk ben zelf ook gek
op deze orgelmuziek en aan 't eind
van dit verhaal zal lk de plaat van
Michèle Leclerc minstens zo warm
aanbevelen als ds. Poort dat straks
ongetwijfeld zal doen. Maar deze
werken, dat valt niet te ontkennen,
geuren sterk naar wierook,
vermengd met parfum. Zo'n
toccata van Mulet, een heerlijk
stuk, Is opgebloeid in de zoetige
weelde van de Sacré Coeur te
Parijs, en de meeslepende
Variations sur un Noél van Dupré
zijn geboren In de pompeuze Saint
Sulplce, eveneens in Parijs. Ik heb
geestelijken uit de rechter hoek
van de reformatie nooit in de weer
gezien ten gerieve van
oer-protestantse koraalvoorspelen
uit de zeventiende en achttiende
eeuw, maar ze wel meermalen ln
grote geestdrift zien geraken voor
d* virtuoze pronkstukken,
v. aar mee begaafde Franse
organisten hun ietwat verveeld
publiek poogden te behagen.
Hoe zou dit komen? Op deze vraag
moeten godsdienstsociologen zich
maar eens storten. Ik heb wel eens
gedacht dat deze ietwat
bedwelmende muziek een soort
van uitlaatklep betekent voor
mensen van een streng leef- en
Michelle Leclerc aan de speeltafel van het Van den Heuvelorgel in Ridderkerk.
denkpatroon. Een uitlaatklep,
waar ze zich ln moreel opzicht geen
buil aan kunnen vallen, want er is
eigenlijk geen ordentelijker
bezigheid te bedenken dan
luisteren naar een orgel. Of
betekent dit soort muziek een
welkome aanvulling op strakke,
sobere opvattingen? Wat dit
betreft, ik denk nog altijd met
enige verbazing terug aan synodale
debatten over de samenstelling
van het liedboek, waarbij
uitgerekend zeer dogmatische
dominees en zeer steile ouderlingen
getuigden van hun voorliefde voor
nogal sentimentele religieuze
versjes.
Maar terzake. Vanavond geven de
in ons land "niet onbekende Franse
organlste Michèle Leclerc en haar
Nederlaridse collega Ben van
Oosten een concert in de al
genoemde Singelkerk te
Ridderkerk, waar een degelijk en
fraai orgel staat, gebouwd door de
jonge Dordtse orgelmaker Jan L.
door A. J. Klei
van den Heuvel. Diens bedrijf
bestaat op 1 mei tien jaar en ter
gelegenheid daarvan verschijnt de
al genoemde plaat van Michèle
Leclerc, waaropzij behalve het
Rldderkerkse orgel ook het Van
den Heuvel-orgel in Strijen
bespeelt. De hoes biedt beknopte,
maar terzake doende Inlichtingen
over beide orgels (inclusief foto's
en disposities), over de orgel
bouwer en de organlste. De hierbij
afgedrukte foto haal ik van de
achterkant van de hoes.
Van den Heuvel is, zacht gezegd,
een opmerkelijk orgelmaker,
daarvoor behoef Je alleen het front
van het door hem ontworpen
Ridderkerkse orgel te bekijken. We
krijgen via het spel van Michèle
Leclerc een uitstekende indruk van
deze orgels; ze getuigen van groot
vakmanschap en goede smaak.
Ik heb al laten merken dat ik
behoorlijk plezier heb in deze plaat
met werken van Gigout, Vieme,
Mulet, Duruflé en Leclerc zelf in
Ridderkerk, en van (alweer) Mulet,
Fleury, Carol en Dupré in Strijen.
Door het vele variatiewerk dat
Michèle Leclerc in Strijen ten beste
geeft, worden vooral van het orgel
daar de vele en pakkende
mogelijkheden heel voordelig
gedemonstreerd. Fijne muziek,
vakkundig en boeiend uitgevoerd
op orgels die wat voorstellen. Met
niet geringe aandrang adviseer ik
de liefhebbers: aanschaffen. Dat
kan vanavond in Ridderkerk voor
twaalf gulden (en als 't een beetje
wil, zet Michèle haar handtekening
op des kopers plaat) en daarna kost
deze plaat van Festivo
Grammofoonplaten te Bodegraven
vijftien gulden, hetgeen nog niet
veel is.
door ds. C. B. Bavinck
Wie over het gezin schrijft, raakt daarmee een teer punt aan.
Het is geen gunstig teken, dat er over het gezin zo veel te doen
is. „Het gezin ln de branding". We zitten boordevol vragen en
problemen ten aanzien van huwelijk en gezin. Daarom ls het
zeker interessant eens te lezen, hoe men van joodse zijde over
het gezin denkt En dat nog te meer, daar ons christelijk gezin
regelrecht afstamt van het joodse.
De eerste christenen waren Joden,
die de Joodse levensgewoonten
aanhielden. En dat onder de chris
tenen uit de volken ln die eerste
eeuw zulk een hoog zedelijk peil
werd aangetroffen, was waarlijk
niet, dank zij de decadente sfeer
van het heldendom, waaruit ze
voortgekomen waren, maar dank
zij het ook bij weldenkende heide
nen bewondering afdwingenue le
ven ln soberheid en ingetogenheid
van de Joodse tijdgenoten.
Daarom nam lk met grote belang
stelling een pas verschenen boek
over „Joods gezinsleven" ter hand.
Wat ls het eigenlijk voor een boek?
Een platenatlas met uitvoerige be
geleidende tekst, of een leesboek
met zeer veel Ulustratie's? Ik kies
voor het laatste, omdat hoe fraai de
foto's ook mogen zijn, de leesstof
me toch speciaal geboeid heeft
Mevrouw Musaph, die een voor
woord leverde voor dit boek van
Chaim Bermant, schrijft m.1. zeer
terecht, dat de schrijver „meer een
Journalist ls, dan een man van we
tenschap". Wat zijn voor- en nade
len heeft. Een voordeel ls stellig,
dat het boek vlot en boeiend ls
geschreven. Oeen zware en diep
gaande getogen; nee, leder die Inte
resse heeft ln dit onderwerp, kan
een enorm" hoop Informatie op
doen op een onderhoudende
manier.
Jammer vind ik, dat de schrijver
tegenover de traditionele leefwijze
de moderne opvattingen wel
noemt, maar daar niet diep op in
gaat en bijv. geen poging doet om
een en ander te verklaren of ook
maar over die nieuwe ideeén een
oordeel uit te spreken.
Wie over de toestand ln het gezin in
traditioneel levende Joodse kringen
zo leest, valt de sterke overeen
komst op met wat bijv. een eeuw
geleden volkomen normaal was in
streng orthodox christelijke kring.
Het absolute gezag van vader, de
maaltijden met daaraan verbon
den gebeden, de els van absolute
maagdelijkheid voor het huwelijk,
het verzwijgen en als minderwaar
dig of zondig veroordelen van sek
sualiteit, om maar enkele dingen
te noemen-— het ls ons alles uit
eigen kring bekend. En al benutten
onze vaderen niet de diensten van
een huwelijksmakelaar, hoe vaak
was ook ln onze kring de stem van
de ouders beslissend wanneer het
om een huwelijk ging.
Wat mij altijd weer verwondert: bij
Joden zowel als christenen ging het
nog meestal goed ook, en waren de
huwelijken helemaal niet diep on
gelukkig, terwijl ze nu, bij volko
men vrije keuze, vaak na enkele
Jaren vanwege onhoudbaarheid
van de toestand, door schelding
ontbonden worden.
In dit interessante boek wordt spe
ciaal veel aandacht besteed aan de
positie van de vrouw. „Een man
moet de geboorte van een dochter
zien als een zegen van de Heer",
zegt de Talmoed. Maar dat neemt
niet weg, dat de vrome Jood elke
morgen in zijn ochtendgebed God
dankt, dat Hij hem niet een vrouw
heeft gemaakt. Toch betekent dat
niet, dat de vrouw een soort voet
veeg was bij de traditioneel leven
de Joden, want thuis was zij het die
grotendeels de dienst uitmaakte.
Vandaar dat speciaal op de Sabbat
die Iedere vrome jood thuis viert
het sterkst het gemis aan
„huisvrede" of „huwelijksgeluk"
pijnlijk werd ervaren. Elke andere
dag kon de man maken dat hij
elders bezig was, maar op de Sab
bat was hij de gevangene thuis.
Sex en huwelijk
Wie belang stelt in de opvattingen
over sex en huwelijk, kan ln dit
boek uitvoerige inlichtingen daaro
ver ontvangen. En ook op dit punt
ls er grote overeenkomst met de
opvattingen van onze strenge vade
ren. Al gaan de wetsgetrouwe Joden
soms zo ver, dat ze alle geboorte
controle verfoeien. Alleen lees Je
dan weer met verbazing, dat abor
tus ls toegestaan, wanneer het le
ven van de moeder ln gevaar ls.
Heel bont ls m.L de mening, dat na
tien Jaar een kinderloos gebleven
huwelijk ontbonden zou moeten
worden, want of de vrouw kan een
kind ter wereld brengen, maar dóét
het niet wat natuurlijk een on
vergeeflijke zonde is of ze kén
het niet, en dan had de man al veel
eerder zich van haar moeten laten
schelden. Maar zulk een extreem
standpunt ls alleen denkbaar bij de
ultra-orthodoxen.
Natuurlijk is er ook in joodse kring
in de laatste Jaren enorm veel ver
anderd. Er zijn ook nu nog wel
streng traditionele kringen, maar
de grote massa, ook onder wetsge
trouwe Joden, denkt en leeft volko
men anders, ook weer precies als
dat bij ons het geval is. En dan
spreek ik nog maar niet eens van de
„gereformeerde geloofsgenoten"
zoals ln het boek de Reform-joden
worden genoemd want de opvat
tingen van hen gaan nog veel
verder.
Dankbaar ben ik, dat de schrijver
ook een hoofdstuk wijdt aan het
gezinsleven in de kibboets, al valt
dan wel op, dat hij de mosjav sji-
toefi, die juist daarin van de kib
boets verschilt, dat de gezinnen een
eenheid vormen en een eigen huis
hebben, niet eens noemt.
Het boek staat vol met opvallende
uitdrukkingen aan de Talmoed
ontleend, of typische gewoonten
uit de praktijk. Zoals bijv. deze:
„Als een man het bed moest hou
den kreeg hij gekookt kippevlees,
kippebouillon en wittebrood. Als
hij daar niet beter van werd, haalde
men de dokter er bij." Nu begrijp ik
waar de uitdrukking: „dat lust een
zieke jood wel" vandaan komt.
Waardevol
Bc moet stoppen, zal zou ik nog wel
een tijdje door kunnen gaan.
Ik kan ieder die voor deze dingen
belangstelling heeft, aanraden om
het boek van Bermant zelf aan te
schaffen en te lezen.
door dr R. Kranenborg
Een'opvallend verschijnsel van de laatste paar Jaar Is de grote
belangstelling voor oosterse religies, sectes, meditatie en yoga,
occultisme en spiritisme, „stille krachten", telepathie, magneti
seurs en aanverwante verschijnselen. Er wordt veel over geschre
ven en vrijwel elke boekhandel heeft tegenwoordig een paar
planken boeken over dit soort onderwerpen.
Het ls nog niet zolang geleden dat de
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 940
Westblaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
ontmoeting met aanhangers van een
andere religie een aangelegenheid
was van geleerden en zendingsmen
sen. De meeste christenen kwamen
zelden of nooit met dit soort ver
schijnselen ln aanraking.
Maar nu, anno 1977, ligt dat heel
anders en ontdekken we dat buren,
familieleden en goede vrienden aan
yoga doen of zich aansluiten bij een
zeer overtuigde sectarlsche groepe
ring van oosterse oorsprong. Dit
soort contacten roepen op tot een
keuze, tot een nadere bepaling van
de eigen houding, en dat ls geen
eenvoudige zaak voor christenen die
wel gewend waren te debatteren met
niet (meer) gelovigen, maar vreemd
staan aan te kijken tegen deze heel
andere vormen van geloven.
Sommigen vervallen In een houding
van: het ls allemaal prima wat ze
geloven en doen, het belangrijkste ls
dat een mens geloof heeft: lk het
mijne, hij het zijne, en we komen
allemaal uiteindelijk bij dezelfde
God uit. Het is een gemakkelijke
houding, dat wel, maar het betekent
ook dat men een wezenlijke ontmoe
ting met mensen van een ander ge
loof uit de weg gaat. Het ls ook een
ongenuanceerde houding, want lang
niet alles ls precies gelijk. Bovendien
vergeet men dat ln veel van de nieu
we sectes en stromingen mensen op
een dwaalspoor raken en ln de ver
nieling terecht komen. Kortom: deze
houding ls veel te gemakkelijk, men
maakt zich van de zaken af zonder
zich er mee Ingelaten te hebben. We
hebben hier een oeverloze verdraag
zaamheid, en die ls even vervelend
als fanatieke onverdraagzaamheid.
Want anderen verwijzen al deze be
wegingen en verschijnselen zonder
pardon naar het terrein van het de
monische. Het is ietwat overdreven
van mij om het Zo te stellen, maar
soms heb lk het idee dat het nutti
gen van een onbespoten biologisch-
dynamlsche maaltijd ln een makro-
blotlsch restaurant voor sommigen
al een zich Inlaten met demonische
krachten betekent. Het ls erg onge
nuanceerd om alles naar het domein
van de duivel te verwijzen; ook dan
maakt men zich van de dingen af en
komt men niet tot een wezenlijke
ontmoeting. Bovendien verwaar
loost men zo toch een aantal heel
reële verschijnselen.
Zo ken ik mensen die transcendente
meditatie beoefenen zonder de filo
sofie daarvan ook maar ln het minst
te aanvaarden en die sinds ze begon
nen zijn werkelijk meer ontspannen
en rustiger zijn geworden. Ditzelfde
geldt voor yoga. Een aantal mensen
wordt werkelijk geholpen door mag
netiseurs, zonder dat ze in psycho
tische toestanden terechtkomen. Er
ls een aantal (meetbare) gevallen
waarin telepathie en verwante ver
schijnselen een realiteit blijken te
zijn. En een regelmatige makrobio-
tlsche leefwijze schijnt velen goed te
doem
Het gaat mijns inziens in dit verband
om een belangrijke vraag, één die in
bovengeschetste houdingen niet aan
de orde komt, maar die ik wel van
groot belang acht ln de ontmoeting
met dit soort bewegingen uit een
andere geloofstraditie. De één stelt
de vraag niet vanwege gebrek aan
Interesse, de ander verdiept zich er
niet ln daar hij bij voorbaat over
tuigd ls dat er niets van oosterse
religies, meditatie, yoga, „stille
krachten", etc. te leren valt.
De vraag ls: wat ls er te leren van en
over te nemen uit deze religieuze
verschijnselen? Wat ls waardevol en
wat ls niet waardevol? Zijn occultis
me, magnetisme, transcendente me
ditatie, yoga, telepathie, enz. uitein
delijk uitingen van het demonische
en van de duivel? Als dat zo is moet
Je er niet aan gaan beginnen. Of
betreft het hier krachten die gewoon
een onderdeel van Gods schepping
vormen die hoewel ze misschien
sporadisch voorkomen door ieder
mens gebruikt en benut kunnen
worden, dus ook door christenen?
Bij een zaak als het spiritisme is een
antwoord niet moeilijk te vinden, de
naam zegt al genoeg, evenals bij de
satanskerk. Maar ls dat met al die
„stille krachten" het geval? Zou het
gevaar niet veeleer hierin gelegen
zijn dat een aantal van deze ver
schijnselen op zichzelf niet demo
nisch ls, maar wel demonisch ge
bruikt kunnen worden, en dat het
hier precies zo ligt als met bijvoor
beeld de krachten van electriclteit
en techniek?
Het lijkt me daarom goed zulk soort
verschijnselen te bestuderen op wat
er echt aan de hand is, strikt we
tenschappelijk, en de realiteit ervan
te onttrekken aan de kaders waarze
in geplaatst zijn.
Ter illustratie een voorbeeld: ln de
kringen van transcendente medita
tie (TM) werkt men met een mantra
(een klank zonder betekenis), waar
door mensen rustig worden. Een
mantra ls volgens de overtuiging
van TM geheim en strikt persoon
lijk, Je mag die nooit aan een ander
vertellen en Je krijgt hem toegefluis
terd in een speciale inwijdingscere-
APOSTELENKRING
Je vraagt Je misschien w<
eens af, hoe die kring vat
apostelen ontstaan is. Noeet
ging zo: meestal trok Hij
dan terug, op een berg of
En dan moest er iemand 'e
Hem komen. Soms ook ein®'
paar van ons. Daar zat g«Jj®
systeem is, Hij riep wie H"sf
wilde. En met die s d
„geroepenen" sprak Hij (f n,
vroeg ze of ze bereid warem
voortaan met Hem mee tf°°
gaan, zijn leven te delen. tn 3
vertelde ons dan ook wat'
van ons verwacht werd. 11ke,
moesten de boodschap dl m
ons gebracht had, doorgetie
verkondigen. En daartoe^!
Hij ons uitzenden. Wij zoi
ook macht hebben om bdj^
geesten uit te drijven. Zo, ai
waren we na enige tijd mt o
twaalven. Allemaal mannr
die Hij tot deze gemeenscP,;,
en tot dit werk had aangê"
Hier heb je 't lijstje. Ik he^ar
af en toe iets bij gezet, wa de
moet weten. Zo gaf Hij al: b
aan Simon de bijnaam Pi
Dat deed Hij trouwens wtei
meer, want die jongens vL
Zebedeus, Jacobus en ing
Johannes noemde Hij .zigi.
des donders,,. Nou ja, en (e
natuurlijk bekend: Judas—
Iskariot is die man die He,
verraden heeft. Natuurlijjr
hebben ook al die andere:
Andreas en Philippus en H.
Bartholomeus en Thoma
Jacobus (van Alpheus) ener
Thaddeus en Simon (de se
IJveraar) ook allemaal hvs
eigen verhaal, maar zo zij1'3
ongeveer bij elkaar gekof
Je kunt 't samenvatten:
riep ze en stelde ze aan. Bu
ed
(Markus 3 vers 13-19)
na
Beroepingswerk H
NED. HERV. KERK ne
Beroepen te Assendelft: K.n
Eldering kand, te Amsterd^nf
Zeist: E. M. Bakker te Nieuw? v
a.d. IJssel; te Oud-Beijerland1,
Verkade te Montfoort.
Aangenomen het beroep dooi
Amsterdam tot pred. voor bf
werkzm. (ziekenhuispastoraivri
R. Brommet kand. te Amstef"
Bedankt voor Tholen: J. JonjT
te Harderwijk. 1S
AÜVERTENHES
Afgezien van de boeiende tekst is
het een waardevol platenboek met
vele mooie illustraties, in kleur en
in zwart-wit. De vertaling is van
dien aard, dat de vlotte vertellende
toon duidelijk tot zijn recht komt.
Al viel me op, dat het onderschei
den gebruik van „hun" en „hen" ln
het Nederlands niet feilloos ge
schiedt. Maar dat komt meer voor.
Al met al een boek dat onmogelijk
„duur" te noemen is, al is 59,50
een heel bedrag.
Ds. C. B. Bavinck, oud-actuaris van
het deputaatschap der gereformeer
de kerken dat zich bezighoudt met
de verhouding tussen kerk en Israël,
bespreekt: „Joods gezinsleven" door
Chaim Bermant, uitg. Gaade, Ame-
rongen, prijs 59,50. Bijgaande af
beelding van „De jongste getrouwd"
van de in 1966 overleden Amerikaan
se schilder Saul Raskin is uit dit
boek overgenomen.
monie, waarover evenmin gespro
ken mag worden. Wetenschappelijk
onderzoek heeft aangetoond dat
mensen inderdaad rustig en ont
spannen worden door kalm een
klank zonder betekenis te herhalen.
Maar. zo blijkt, al de religieuze ver
sieringen, al de geheimzinnigheid
omtrent de mantra en al de gedach
ten van Maharishl (de leider van
TM) zijn daarbij helemaal niet
nodig.
licht JL
ifronfaP
Met de verkiezingen in zicht
een weekend-lange confront
Is de politiek de beste manier
snel veranderingen in de
maatschappij te bereiken? w*
01 hebben de actie-groepen g( a
die zelf de handen uit de mouvi/'
steken?
En de mensen die actief zijn zc
het kader van een partij of de
achtergrond van een actiegroe
AJ die modellen
tijdens een groot weekend-t
van vrijdagavond 6 tot
zondagmiddag 8 mei bij „Ke
Wereld"
In Driebergen.
Een markt vaa mogelijkheden,
workshops, „Proloog" en refle$r$
Voor 60 per persoon, inclusitbo
en slapen. bc
vi;
jkr
Aanmelding en Informatie bi.de
„Kerk en Wereld", Postbus 1tu
3970 AA Driebergen Rijsenbiu
Telefoon (03438) 2241.
En Iets soortgelijks zou best eens
kunnen gelden voor de andere ge
noemde verschijnselen als yoga, ma-
kroblotiek, telepathie, magnetisme,
meditatie, etc.
Het lijkt me toe dat we als christe
nen uit deze benadering nog het een
en ander kunnen ontdekken en kun
nen leren. Je moet de duivel niet
laten waar hij geen recht op heeft.
Dr. R. Kranenborg, gereformeerd
predikant te Amsterdam, promoveer
de op een studie over moderne ooster
se religieuze stromingen. De tekenin
gen zijn uit het boekje „Yoga boven
de veertig" van Edith Raucb (Uitg.
De Driehoek, Amsterdam).
SI
Anne de Vries
DE LEVENSROMAN VAN
JOHANNES POST
332 blz.. geb. 19,90.
Dezer dagen vorschi|nt de 8e druk va
bekende boek. waarin zonder heldenvtCj
loven en werken beschreven wordl van C
grote loidors mi het verzei Een histoid
ment van blijvende waarde, ook voor del
se generate.
R!
Ds. J. Overduin
HEL EN HEMEL VAN DACH
7e druk, 208 blz., geb.
In dil aangi'ipendo boek
zi|0 ervaringen in ver gevangemssi
concentratiekampen De geest van fx
Socialisme deod hem orrverbrddoniik
legen de bezetters
Wim Ramaker
F.EN VRIJE DAG 5 MEI p
52 blz.. 5,50
Dit geïllustreerde boekje geeft op duid*
informatie over Durtstand. de oorlog, dei
volging en het verzet m Nederland E«^0]
Mn er duizenden mensen d« met vrqi
Dre. A. H. Paape ni
WIJ EN DE VRIJHEID V
12e druk, 48 blz.. 5,10 fij
Een belangrijk boek|e over oortog.
bevrijding. Kot actueto en indringende'1-'
vragen en een opdracht van Prof. dr. I
Naast de tekst goven een groot aantalj,
beetd van de werketykhoid un die dajr'
Verkrijgbaar m de boekhandel
<1 DACr
ingemssor^
et van het i
»ddoni|k nA
