Beter staande te sterven dan
>p je knieën verder te leven
Manusama: Zuidmolukkers
loor profiteurs benaderd
Politie druk met
snert-operatie
r. Mikhail Sjtern in Nederland aangekomen
Rotterdam tegen bouw
van kolen-gestookte
centrale in Dordrecht
Rijkspolitie fêteert drieling
Golf van protest
bracht Sowjets
in verlegenheid
Plan (tijdelijk) geblokkeerd
leen militaire hulp van Vietnam
CHU-fractie boos
over uitlating van
Van Kemenade
Onderzoek
oorlogsmisdaden
van oud-SD'er
Verzamelaars van
oude radio's richten
een vereniging op
Kamervragen over
wagens in Angola
,G 22 APRIL 1977
BINNENLAND
Trouw/Kwartet
or James Dorsey
p het begin van de
rsconferentie op de
ththaven Schiphol ver-
[tschuldigt dr. Michael
tern zich voor het feit
Mt hij tijdens de bijeen-
Tnst blijft zitten. „Ik
ib bijna drie jaar in een
iwjet-sanatorium, ofte
tl een concentratie-
imp, gevangen gezeten
i dat is niet zonder ge-
jlgen voor de gezond-
lid," zegt hij met zachte
em.
I 59-jarige Sjtern, die giste-
ji, samen met zijn vrouw Ina
ons land kwam, kan degenen
i voor zijn vrijlating hebben
ijverd, niet genoeg bedan-
!n. Tal van westerse autoritei-
n en particuliere organisaties
ibben in het verleden een be-
y ep gedaan op d^ regering van
ai Sowjet-Unie om dr Sjtern
■j te laten.
dank bracht Sjtern aan
AT organisatiecomité van het
tern-tribunaal dat in maart een
mnaal in Amsterdam over de
ak-Sjtern wilde houden. Sjtern zelf
ooft dat dit plan een grote rol
eft gespeelt bij de beslissing van
Sowjet-autoriteiten om hem
ortijdig uit het werkkamp te onts-
in. Inmiddels hebben de organisa-
en van het tribunaal de bijeen-
mst tot september uitgesteld. „Ik
1 geen moment de mensen verge-
ii die achter het ijzeren gordijn zijn
htergebleven en die onze hulp no-
hebben." Sjtern kan tientallen
imen geven van mensen die in de
iwjet-Unie in moelijkheden verke-
a. „Daarom zou dat tribunaal een
smanente zaak moeten zijn," al-
s dr. Sjtern.
.of voor ambassade
■el lof heeft dr Sjtem voor de ont-
ngst die hij kreeg op de Neder-
ndse ambassade in Moskou. „Deze
nbassade is tot nu toe de enige
^ur die toegang verschaft naar de
rije wereld," de vrije wereld in te-
ïnstelling tot de „wereld van het
mcentratiekamp. De weg naar de
Dr. Michael Sjtern (rechts)
kwam gisteren samen met zijn
vrouw Ina (links) op Schiphol
aan. Zoon Victor (midden)
heeft de afgelopen twee jaar
onophoudelijk voor de vrijla
ting van zijn vader geijverd.
vrijheid is voor mij de weg Moskou-
Amsterdam."
Sjtern werd tot acht jaar dwangar
beid veroordeeld omdat hij had ge
weigerd zijn zoons te verbieden naar
het westen te emigreren. In eén
schijnproces werd hij daarom be
schuldigd van corruptie en kwalijke
medische praktijken. Dit is alleen
mogelijk volgens Sjtern in een we
reld die „jullie in de vrije wereld je
niet kunnen voorstellen". Deze stel
ling illustreert hij met het feit dat de
uitspraak in zijn proces drie dagen
moest worden uitgesteld omdat de
hoogste plaatselijke partijfunctiona
ris, ene Victor Tartoeta (een naam
waarmee een Russische Wim Kan
volgens Sjtern veel kanten op zou
kunnen gaan) niet aanwezig was.
Ofschoon Tartoeta geen juridische
functie bekleedt, bepaalde hij uitein
delijk de strafmaat voor Sjtem.
De enorme protestgolf in het westen
tegen de zaak Sjtem bracht de Sow
jet-autoriteiten in verlegenheid. Vol
gens Sjtem heeft de Russische ge
heime dienst, KGB, alles gedaan om
het gezicht te redden. „Ze hebben al
het mogelijke gedaan om mij schuld
te laten bekennen. Ze probeerden
mij over te halen om een verzoek tot
vrijlating in te dienen. Als ik dan
schuld zou bekennen, was de KGB
best bereid een oude en zieke man
vrij te laten. Dan hadden zij de
voldoening van mijn bekentenis en
door mij te laten vertrekken waren
ze van de ellende af geweest."
Sj terns weigering om op deze voor
stellen in te gaan, omdat het „beter
is staande te sterven dan op je kni
eën verder te leven", werd een
maand voor zijn vrijlating be
antwoord met opsluiting in een
straf cel. „Ik kwam in een kelder,
waar alleen 's nachts een ijzeren
kale brits werd uitgeklapt Ik zat
daar in volstrekte duisternis terwijl
het er ijzig koud was en ik honger
had. Ik heb daar tien dagen gezeten.
Ik ben er nauwelijks levend uitgeko
men, te meer doordat ik ziek en
uitgeput was toen ik in de cel werd
opgesloten. Een tweede verblijf in
deze cel had ik niet overleefd."
Morele waarden
SJtem's broer Emanuel is een „dui
delijk bewijs van de morele vernieti
ging van ons gezin en van het verlies
aan begrip voor morele waarden dat
zich nu in de Sowjet-Unie afspeelt".
Emanuel, die econoom is en in de
openbare dienst zijn brood verdient,
ondertekende uiteindelijk een door
de Russische autoriteiten geteken
de verklaring uit angst zijn baan te
verliezen. „In deze verklaring," zegt
Sjtem terwijl hij zijn emoties nau
welijks kan verbergen, „die via de
Russische ambassade in Parijs werd
uitgegeven worden mijn vrouw en Ik
besmeurd. Gesteld wordt dat mijn
vrouw mij tot corruptie heeft over
gehaald. Pas tien dagen na mijn
vrijlating heeft mijn broer 's nachts
mij durven bezoeken en mij toen
huilend gesmeekt hem te vergeven."
Naar Israël
Hoe lang dr. Sjtem ln ons land zal
blijven kon hij nog niet zeggen.
Eerst wil hij een paar dagen hier tot
rust komen. Dr. Sjtern weet ook nog
niet waar hij zich zal gaan vestigen.
„Dat zal binnenkort in de familie
raad worden beslist." In ieder geval
wil hij binnenkort naar Israeli rei
zen om zijn twee kleinkinderen te
bezoeken. Ook is dr. Sjtem van plan
zijn beroep in zijn nieuwe woon
plaats te gaan uitoefenen. Ten slotte
wil dr. Sjtem in boekvorm een ver
volg schrijven op het boek dat in
Frankrijk en Duitsland is versche
nen over zijn proces. In dit nieuwe
boek zal hij dan zijn ervaringen in
de Russische werkkampen ver
werken.
Duizenden blikken slechte soep
Van een verslaggever
ETTEN-LEUR - De politie van
Etten Leur is gisteren de gehele
dag druk bezig geweest blikken
ondeugdelijke erwtensoep op te
halen. Gisteravond bleek dat er al
elfduizend blikken met voor men
selijke consumptie ongeschikte
snert in beslag waren genomen,
maar er moesten toen nog onge
veer vijftienduizend blikken on
der de mensen zijn.
Onmiddellijk nadat onder
meer via de radionieuwsdienst
bekendheid gegeven was aan het
snert-gevaar, werd de politie over
stroomd met telefoontjes van on
geruste mensen. De soep was aan
de mensen verkocht door de 52-
jarige W., die een supermarkt in
Sint Willebrord drijft. Hij had de
partij zegt de politie voor een
habbekrats gekocht van een soep-
fabriek in Den Bosch, nadat hij
daar een schriftelijke verklaring
had getekend dat de soep alleen
voor dierlijke consumptie ge
schikt geacht werd. W.. die is aan
gehouden, treedt in zijn
woonplaats ook op als handelaar
in veevoer.
Volgens de politie was de soep
voor mensen ongeschikt, omdat
het produkt ondergecondenseerd
was. De fabriek had zich voorge
steld dat de soep gedroogd zou
worden en dan vermengd met
veevoer.
Volgens een woordvoerder van de
keuringsdienst van waren Is het
eten van de soep niet schadelijk.
Wel heeft een aantal mensen la
ten weten dat ze na het eten van
de soep misselijk geworden zijn.
Van voedselvergiftiging zijn ech
ter geen meldingen binnengeko
men. De keuringsdienst stelt nu
een nader onderzoek in naar de
'soep. Vermoedelijk zal de uitslag
daarvan pas volgende week be
kend worden.
Van onze redacteur we
tenschappen
ARNHEM De gemeente Rot
terdam heeft bezwaren tegen
de bouw van een met kolen
gestookte elektriciteitscentra
le in Dordrecht. Wethouder
Riezekamp liet die bezwaren
gisteren in de raad van com
missarissen van de samenwer
kende elektriciteitsproduktle-
bedrijven (SEP) zo zwaar we
gen dat hij in z'n eentje de
vaststelling van het Elektrici
teitsplan 1982/83 blokkeerde.
Het Elektriciteitsplan is het jaarlijks
door de SEP vastgestelde bouwpro
gramma, waarop de omstreden ko
lencentrale „voorwaardelijk" staat
aangegeven voor ingebruikneming
in 1985/86. Het Rotterdamse verzet
boekte overigens alleen formeel re
sultaat. Volgens de statuten van de
SEP moet de raad van commissaris
sen proberen, het Elektriciteitsplan
eenstemmig vast te stellen. Lukt dat
niet, dan moet in een volgende ver
gadering bij meerderheid van stem
men worden beslist. Die vergade
ring, op 4 mei, zal uit weinig meer
dan een hamerslag bestaan.
Maar het zat Rotterdam wel hoog.
Het milieu in Rijnmond, zei Rieze
kamp met enige nadruk, is voor ver
betering vatbaar. Het zou daarom
passend zijn om extra elektriciteit
een eind uit de buurt op te wekken,
zodat de schoorsteengassen niet in
het toch al niet frisse zuidwesten van
Zuid-Holland terechtkomen. Een
grote kolencentrale in Dordrecht
was moeilijk met die gedachte te
rijmen.
fan een onzer verslaggevers
IAPELLE AAN DEN IJSSEL
- Er is geen sprake van, dat de
iteun, welke een afvaardiging
ran Zuidmolukkers, onder wie
is. Metiary, van Vietnamese
djde zou hebben toegezegd ge
sregen voor de strijd op Ceram
sn het voorbereiden van een
jpstand tegen het Indone-
Van onze onderwijsredactie
DEN HAAG De Tweede Kamer
fractie van de CHU is boos op minis
ter Van Kemenade (onderwijs) van
wege zijn uitlatingen in een uitgave
van de Rijksvoorlichtingsdienst
(RVD). In een uitgebreid overzicht
over vier jaar beleid van het kabinet
Den Uyl wordt een passage gewijd
aan de vrijheid van onderwijs.
»Een ander politiek hangijzer, de
vrijheid van onderwijs, blijft steeds
maar de kop opsteken in de vorm
van indoctrinatie-verhalen (Van
Leyenhorst/Kruisinga, beiden CHU,
Smit-Kroes (WD): socialistisch
spuitje bedreigt schooljeugd). Deze
verhalen bleken niet waargemaakt
te kunnen worden. Wel is hierdoor
schade aangericht, hetgeen onder
meer resulteerde in het afwijzen van
bet wetsontwerp tot wijziging van
artikel 208 van de grondwet", staat
in het overzicht van de RVD.
tn een brief aan de minister schrijft'
fractievoorzitter Kruislnga van de
CHU, dat hiermee niet alleen onjuis
te suggesties worden gewekt, maar
dat bovendien de visie van de CHU
°P de vrijheid van onderwijs vol
strekt onvolledig en onjuist wordt
gekwalificeerd met term „indoctri-
natieverhalen".
Kruislnga vraagt in de brief aan Van
Kemenade om de betreffende pas
sage te rectificeren. Hij wil dat iede
reen die het boekje van de RVD
heeft toegezonden gekregen, een ge
drukte wijziging krijgt op de ge
braakte zinnen.
sische bewind op de Molukken,
een reële inhoud heeft. Dit zei
ir. J. Manusama, leider van de
Zuidmolukse gemeenschap in
ons land en president van de
Zuidmolukse regering in bal
lingschap.
Zoals wij meldden schrijft het
weekblad Nieuwe Revu dat Vietnam
bereid zou zijn jonge Zuidmolukkers
een militaire opleiding te geven en
hen daarna als parachutist op Ce-
ram te laten droppen. Wel zou als
voorwaarde zijn gesteld dat het
Zuidmolukse volk zich zou uitspre
ken voor een socialistische maat-
schappijvorm, maar dan in een eigen
Zuidmolukse interpretatie.
„Zoals het is gepubliceerd is het in
hoge mate misleidend," zegt ir. Ma
nusama, „helaas is er wel iets van
waar. maar zeker niet in de vorm
waarin de zaak wordt gepresenteerd.
Bovendien is de hele affaire verleden
jaar al afgelopen. Er wordt de indruk
gewekt alsof ik er allemaal mee heb
te maken, en dat is beslist niet
waar."
Ir. Manusama zegt nadrukkelijk dat
er niet anders aan de hand is geweest
dan dat een aantal onverantwoorde
lijke buitenstaanders, die niets heb
ben te maken met de Zuidmolukse
gemeenschap of de Zuid-Molukken
als gebied, misbruik heeft pogen te
maken van de idealen welke binnen
de Zuidmolukse gemeenschap leven.
Achter mijn rug om
.Allereerst is het volkomen onwaar
wat er is geschreven over opleiding
van guerrilla's", zegt ir. Manusama,
„maar wel zijn er vorig Jaar mensen
geweest, buitenstaanders, die heb
ben geprobeerd Zuidmolukkers te
interesseren voor steun van Vietna
mese zijde. Er is toen ook een groep
Zuidmolukkers geweest, die, achter
mijn rug om, met deze mensen con
tact heeft gehad. Welnu, naturlijk
staan wij open voor iedere hulp en
steun van welk land ook. Maar dan
zal die steun wel goed moeten wor
den geregeld. Verleden jaar is al di
rect gebleken, dat het hele Vietnam-
plan een zaak was van mensen die
uit de positie waarin wij. Zuidmoluk
kers, verkeren, voordeel wilden ha
len Gewoon, direct materieel voor
deel. want wij zouden die mensen
behoorlijk moeten betalen. En bij
contact met de ambassade van Viet
nam in Parijs bleek al heel gauw hoe
de^aak in elkaar zat: men wist daar
niets van. Nou, dat was natuurlijk
het einde."
Uitgesproken
Over spanningen met de Zuidmoluk
kers. die zich door deze profiteurs
zouden hebben „laten lijmen", zegt
ir. Manusama: „Deze zaak is vorig
jaar al helemaal bevredigend uitge
sproken en afgesloten. Er zijn geen
spannAgen, ook niet tussen ds. Me
tiary en mij."
Er is in dit alles ook de naam Wester
ling gevallen, de man die op Celebes
en later in Bandoeng zoveel van zich
heeft doen spreken en wiens naam
ook vaak lang niet altijd ln gunsti
ge zin wordt genoemd in verband
met de Zuid-Molukken.
Ir. Manusama: „Westerling heeft
hier niets mee te maken. Die naam is
er kennelijk met de haren bijge
sleept. ik heb die in dit verband
nooit horen noemen."
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Op verzoek van
de Duitse Justitie stelt de rijksre
cherche een onderzoek in naar het
oorlogsverleden van de 58-jarige Ne
derlander C.K., die tijdens de twee
de wereldoorlog een van de naaste
medewerkers was van de ln Maas
tricht gestationeerde SD-com-
mandant Nitsch. K., die zich na de
oorlog tot Duitser heeft laten natu
raliseren, zou een groot aantal in
Limburg gepleegde oorlogsmisda
den op zijn geweten hebben.
De naam van K. is opgedoken tij
dens een onderzoek dat de Duitse
Justitie instelt naar het oorlogsverle
den van de even oude Duitser L.C.,
die eveneens bij de Sicherheits-
dlenst ln Maastricht werkzaam zou
zijn geweest. De gewezen Nederlan
der K. is na de oorlog bij verstek tot
levenslange gevangenisstraf veroor
deeld wegens hulpverlening aan de
vijand.
Argumenten
De op 4 Januari geboren drieling
van wachtmeester N. van der Donk
(25) van de rijkspolitie in Heesch
kreeg er gisteren drie peters bij.
Claudia (links). Jeroen (midden) en
Mark (rechts) kregen gisteren als
peter achtereenvolgens de dienst
luchtvaart, de algemene ver
keersdienst en het district 's Herto
genbosch van de rijkspolitie. Aange
kondigd werd dat een derde heli
kopter van de dienst luchtvaart
straks Claudia genoemd zal worden.
De drieling kreeg, tijdens een plech
tigheid in het gemeenschapshuis De
Pas in Heesch, een spaarbankboek
je en een oorkonde. Het zou de eerste
drieling binnen de rijkspolitie/a-
mtlie" zijn. Rechts op de foto staan
de ouders.
UTRECHT Ongeveer dertig ver
zamelaars van radioapparatuur uit
de eerste jaren van de radio
geschiedenis hebben de Neder
landse vereniging voor historische
radioapparatuur opgericht. De ver
eniging stelt zich ten doel haarleden
te helpen bij het verzamelen en in
oorspronkelijke staat brengen van
apparatuur uit vroeger dagen, en bij
het vergaren van documentatie en
literatuur over de geschiedenis van
de radio. Ook verwante gebieden als
die van grammofoon, telefoon en
telegraaf hebben de belangstelling
van de vereniging. Zij stelt zich voor
tevens internationale contacten aan
te knopen. Het secretariaat van de
vereniging is gevestigd Maatsteeg
15. Rhenen.
Simpkins
„Je kent de
regels,
Simpkins,
géén bij
baantjes
De Rotterdamse wethouder haalde
er alle argumenten bij die maar te
bedenken waren. Misschien was de
geplande centrale op het geprojec
teerde moment nog helemaal niet
nodig. De gehanteerde normen voor
het reserve-vermogen van de geza
menlijke Nederlandse centrales wa
ren todh ln discussie. En hoe be
trouwbaar waren de ramingen van
de vraag naar elektriciteit ln de toe
komst nu helemaal? Maar hij kreeg
geen voet aan de grond.
De gemeente Dordrecht zou voor de
centrale een vergunning op grond
van de Wet Luchtverontreiniging
moeten aanvragen. Dat was een heel
zorgvuldige procedure en de centrale
zou dus geen ontoelaatbare veront
reiniging veroorzaken. En aangezien
Rotterdam uiteindelijk alleen maar
vroeg om de centrale één jaar in de
planning op te schuiven, kon de ge
meente moeilijk volhouden dat zij
principiële bezwaren tegen de vesti
gingsplaats Dordrecht had. Ramin
gen van de toekomstige vraag naar
elektriciteit waren inderdaad een
tikje onzeker. Maar daarom was het
ook zo handig dat de definitieve
bouwbeslissing pas over drie Jaar
hoefde te worden genomen
Zowel SEP-directeur Bakker als de
grootst mogelijke meerderheid der
deelnemende bedrijven bleef het
Elektriciteitsplan 1982/83 een even
wichtig en voorzichtig plan vinden,
en dat was dat
Door de invoering van de zomertijd
zal het elektriciteitsverbruik volgens
de eerste ramingen een half procent
dalen (gemiddeld over het hele Jaar)
De heer Bakker deelde mee dat de
„avondpiek" ln de stroomafname
niet alleen volgens verwachting een
uur verschoven was, maar ook duide
lijk lager geworden. Hij verklaarde
dat uit het niet meer samenvallen
van het laatste elektriciteitsverbruik
ln bedrijven en kantoren, en het
eerste avondverbruik ln woningen.
Bij de besparing zou misschien een
rol spelen dat de televisie wellicht
wat later wordt aangezet „Maar we
nemen aan dat dat verschijnsel over
enige tijd wegvalt."
Van een verslaggever
DEN HAAO - De Tweede-
Kamerleden Wiegel en Waalkens
(belden VVD) willen van minister
Pronk weten of het waar is. dat de
vrachtauto's die Nederland aan An
gola als ontwikkelingshulp heeft ge
geven. zijn geconfisceerd om Ango
lese en Cubaanse troepen te vervoe
ren naar de grens met Namibië De
kamerleden hebben de minister
hierover gisteren vragen gesteld.
