x)e Venetiaanse
exmachine
:-)e dood en
-iet meisje
eckinpah trekt ten oorlog
Grieks geld
uit Holland
Uitstekende acteurs
LLINI'S CASANOVA
Prolongaties
en reprises
fc.RIA CUERVOS
VERBRANDE BRUG
ROSS OF IRON
Hulde aan
een groot
documentarist
r—
postgiro en
rijkspostspaarbank
*TET=
"T3 22 APRIL 1977
Trouw/Kwartet
15
eldei
Vo.
eei
:Ujki
Jn zlj-
aanu w. Wielek-Berg
3d0
rihren^ vanc*aag gisteren: hij speelt er al twintig jaar mee. Doch niet uit sympathie: hij noemt
e rnarova s mem°ires »zo spannend als een telefoonboek" en heeft het over „opschepperij van een
aan grootheidswaan, die nooit echte hartstocht heeft gevoeld".
verkt
gen of zijn briljante uitvindingen,
maar om zijn prestaties in bed. Die
volvoert hij, gestoken in een witte
onderbroek en een belachelijk
keurslijfje, met de precisie van een
computer, bij voorkeur begeleid
door een mechanische vogel, die op
of uit de maat met zijn vleugels
klappert.
ide of5^n eindelijk het plan in reali-
»n. 0<^rd omgezet (overigens heeft
laltjq in de tussenliggende twintig'
etga%tuurlijk allerminst stilgeze-
ora loos hij als hoofdpersoon van
straat|] Casanova" niet een mooie,
emeefc-e man, een typische „Latin
uwstr maar de blonde, lange, knoki-
te èsbehalve knappe en zeer wei-
bevetdelljke uit Canada afkomstige
wone> Donald Sutherland, niet in de
het vj plaats omdat die „een gezicht
ment van was, Je kunt er van alles
an- tJhaken". Hij veranderde hem
overbk tot bijna onherkenbaarheid
zU- ;hoor zijn haar af tot zijn voor-
een abnormale lengte en een
de welving vertoonde en gaf
^^wen nieuwe neus. Dit alles niet
ïm op de echte Casanova te
lijken, maar om hem te ver-
iden, om het het uiterlijk te
van een ledepop of van ie-
van een andere planeet,
a's Casanova is niet de
bloedige vrouwenveroveraar
e legende, maar een soort sex-
ine, die in de voor-
ïtionaire achttiende eeuw aan
lente Europese vorstenhoven
(huizen van de hoge adel wordt
d, niet om zijn geestige dis-
zijn intelligente verhandelln-
Weerzin
De vrouwen die hij vindt zijn even
dood als hij, want ze zijn slechts een
projectie van zijn ik: hij wil ze niet
eens bezitten, hij gebruikt ze omzijn
kundigheid te toetsen en zijn
sexuele status te verhogen. Geen
spoor van genegenheid kan hij
opbrengen: geen wonder dat de film
bij vlagen zwaar is van de walging
voor het llefdesbedrijf, en dat stren
ge Italiaanse rechters niet lang no
dig hadden om hem van pornografie
vrij te pleiten. Pas aan het eind wan
neer Casanova oud, gebogen en ver
vallen, als bibliothecaris aan een
somber Duits hof niet eens meer zijn
dagelijkse portie macaroni krijgt
toegeschoven, wordt hij een tikkel
tje tragisch, of liever zielig. Voor zijn
-roodbelopen ogën verschijnt het
imaginaire Venetië, een beeld waar
mee „n Casanova" begon: een
vreemd barbaars boegbeeld tracht
zich te ontworstelen aan de golven
van de lagune, doch wordt telkens
teruggezogen. En voor het laatst
danst hij met de levensechte Roco-
co-pop, die hem eens tot minnares
diende.
Aangezien Fellini, volgens eigen
zeggen, niets anders dan autobio
grafische films kan maken („zelfs als
ik het levensverhaal van een vis zou
vertellen zou het nog autobiogra
fisch zijn") mogen we gerust aanne
men dat het negatieve mansbeeld
dat hij in zijn laatste film schildert
niet alleen op een historische figuur,
maar ook op hemzelf terugslaat. Er
zitten overigens zoveel symbolen,
hyperbolen, metaforen en hoe het
allemaal mag heten in, dat het geen
zin heeft om ze in kort of lang bestek
te gaan duiden: Fellini zelf heeft
trouwens de neiging om zulke dui
dingen met een hartelijk gelach te
beantwoorden. Gelijk heeft hij, ie
dereen die gaat kijken moet zich
maar onderwerpen aan zijn eigen
associaties.
Prachtige film
Doch laat er geen twijfel over be
staan, dat „II Casanova" een prach
tige film is, glinsterend van de
Donald Sutherland in Fellini's 'Casanova'
vondsten, geheel gestoken in Felli
ni's bloedeigen stijl, tegengesteld
aan die van het Italiaanse neo
realisme: voor Fellini is de massa de
verpersoonlijking van het individu,
voor de neorealisten is het individu
de verpersoonlijking van de massa.
Het superbe speelsheid rijgt hij een
aantal episoden aan elkaar die
schitteren als diamanten, ook al zijn
ze soms gehuld in slierten mist uit
de zee, die de film omspoelt. Zo
schept hij een imaginair Venetië, zo
overstromend van fantasie, dat het
de barokste dromen overtreft. Even
als in „Satyricon" heeft hij een heel
leger vreemdsoortige gestalten la
ten opdraven: tweelingdwergen, een
reuzin van twee meter veertig, gro
tesk dikke vrouwen, narren, bulte
naren, monsters, hoeren van elk ge
slacht, rang en stand. De kostuums
en maskers, die altijd weer verbluf
fen op een moment dat men denkt
niet meer verbluft te kunnen wor
den, zijn van Danilo Donati, de
schilderijen in de stijl van Longhi,
Moreau, Mengs, Guardi en Jeurat
werden herschapen en gekarikatu-
seerd door Fellini's schoolvriend Ri-
naldo Geleng en alles werd gefoto
grafeerd door Giuseppe Rotunno.
Casanova is Fellini's zestiende-en-
een-halve film. Welk onderwerp hij
in de toekomst ook zal kiezen voor
zijn volgende (hij heeft al eens aan
Don Quichotte gedacht, ook een rid
der van de droevige figuur, maar
van geheel andere orde dan zijn Ca
sanova), hij zal bij de uitwerking
ervan ongetwijfeld zijn tintelende,
kinderlijke, geniale zelf blijven.
Waarvoor reeds bij voorbaat hulde.
Amsterdam Calypso en Saskia, 18
jr.
I' Affiche Rouge. Briljante film van
Frank Cassenti over een ver
zetsgroep uit de oorlog, waarbij ver
leden en heden vloeiend in elkaar
overlopen. De gehele week in Cine-
tol 2, Amsterdam; 23 april St. Rood,
Vlaardingen; 27 april De Krabbe-
dans, Eindhoven.
Le Juge et L'Assassin Prachtige film
van Bertrand Tavernler, waarin het
sociale onrecht wordt gedemon
streerd aan de figuur van een Franse
moordenaar uit het eind van de vori
ge eeuw. De gehele week in Studio
K. Amsterdam.
Jour de Fête. Tati's charmante de
buut uit 1947 in een nieuwe, met de
hand ingekleurde versie. De gehele
week in City 3, Amsterdam.
Barry Lyndon. Meesterlijke film van
Stanley Kubrick over de mooie, ver
re, koude wereld van het verleden.
De gehele week in City, Middelburg.
1900 deel I. Revolutionair epos van
Bernardo Bertolucci over het Ita
liaanse landleven met opkomend so
cialisme en facisme. De gehele week
in Mabi, Maastricht; Harmonie,
Alkmaar, Rivoli, Heerlen.
Mr Klein Navrant portret van bezet
Parijs in een film van Joseph Losey
met Alain Delon in de hoofdrol. De
gehele week in Studio M, Eindhoven
en Studio A, Enschede.
Effi Briest Prachtige film van Ral-
ner Werner Fassblnder, gebaseerd
op de klassieke roman van Theodor
Fontane. Van 21 t.e.m. 23 april in
Filmhuis Nijmegen.
Te gek om los te lopen. Schokkende
en ontroerende documentaire over
nieuwe wegen om geesteszieken te
integreren in de maatschappij, ge
maakt door een Italiaans collectief.
26 april in K.V.J., Haarlem.
Rocco en zijn broers. Klassieke film
van Luchino Visconti over een emi
grantengezin uit het zuiden van Ita
lië. De gehele week in Kriterion,
Amsterdam.
Family Plot Hitchcock's laatste
thriller met een knipoog. De gehele
week in Olympia, Den Haag.
d'r
ït ie
«raz]
I,-)S Saura, geboren in 1931, werd tijdens het Franco-regime
de belangrijkste politieke Spaanse cineasten gerekend, ho-
hij nooit een echte politieke film heelt gemaakt.
inog
ue
q r de dictatuur kon dat ook niet:
Qc«(>uide zijn (gematigd) linkse
a ondergronds, in films waarin
irheid en achterlijkheid van de
rise boureoisie hem tot onder-
5 dienden. Toch ging hij in 1973
•"fascistische begrippen over de
je ef. in „La prima Angélica"
mcj ht Angelica") werd de burger-
g voor het eerst uit het ge-
spunt van de linkse verliezers
S een, met het gevolg dat rechts-
ale groepen de bioscopen rao-
ïrden waar de film draaide. In
x 59het jaar waarin zijn „Cria cuer-
7# („Teel ravenwerd
old, was het democratiserings-
tijd is in Spanje al zover voortge-
den, dat ook direct politieke
gemaakt zouden kunnen wor-
maar Saura houdt zich aan zijn
)#*ïologische ontleding van de
ocr erklasse.
I ravenen ze pikken Je de
uit", zo luidt het Spaanse
spreekwoord waaraan Saura zijn ti
tel ontleende. In een welgestelde fa
milie, wonend in een burgerlijk huis
midden in Madrid dat tot benau-
wens toe is volgestopt met voorwer
pen, zijn drie dochters geteeld. De
middelste Ana, (Ana Torrent) sluit
een verbond met de dood. In het
begin van de film zien we hoe ze in
nachthemd de trap afsluipt, luistert
naar geluiden ln de slaapkamer en
roerloos blijft staan wanneer een
vouw halfgekleed de kamer komt
uitstormen. Daarna vergewist ze zich
van het feit dat de man, haar vader,
dood is en ze wast zorgvuldig een
glas oni dat op het nachkastje stond.
Ze heeft haar vader vermoord, of
liever ze denkt dat ze haar vader
heeft vermoord, uit wraak voor haar
gestorven moeder, die hij minachtte
en bedroog. Ze heeft een doosje met
poeder in haar bezit dat dodelijk
vergit bevatdat denkt ze. Later
biedt ze het haar verlamde en stom-
Ana Torrent in ,,Cria cuervos
me grootmoeder aan om haar te heI->
pen zelfmoord te plegen (de vrouw
weigert glimlachend) en tenslotte
doet ze het in de melk van haar
tante, die met weinig succes pro
beert de plaats van de moeder in te
nemen. Dan blijkt dat het poeder
geheel onschuldig is en Ana
wordt een gewoon meisje, dat met
haar zusjes naar school gaat. Dat ze
normaal is opgegroeid, blijkt trou
wens ook al uit de monologen van
haar volwassen ik, die soms de film
binnen komt dwalen (evenals de
moeder gespeeld door Geraldine
Chaplin.)
„Cria cuervos beweegt zich
borlog trekt de bioscopen
r binnen: door de films over
Vliegtuig- en treinongeluk-
bommeldingen, branden,
pbreuken en zoal meer
ft men blijkbaar goesting
fegen in de grootste ramp
alle rampen.
voorhoede-film van het genre
r en komen er veel meer, de
Dt is vruchtbaar nog waaruit dit
om Brecht te citeren) is Sam
inpah's „Cross of Iron", waar
een Duitse producer de beno-
vijftien miljoen fourneerde en
)uitse bestseller-schrijver (Willi
rich met zijn „Das geduldige
ch", „Het geduldige vlees") de
leverde. Peckinpah, de bizarre
ïticus van het geweld, die het
iek bloed in de ogen pleegt te
tot het er bijkans in stikt, is
Bmd geworden door zijn Wes-
die hij soms tot een respecta-
ftiveau verhief. „Cross of Iron"
t ijzeren kruis") gesitueerd in
and na Stalingrad, onder Duit-
die eigenlijk allemaal wel weten
oorlog verloren is, heeft in zijn
dan ook typische Westem-
:nten gekregen.
i goede en de kwade
over elkaar staan sergeant
ner (James Coburn). de cynische.
I alle wateren gewassen, noncon-
pistische en geniale soldaat
lelner is een mythe" wordt er in
begin van de film gezegd) en
Wteln Stransky. (Maximüian
kil) een Pruisische officier die
Jer veracht, doch letterlijk over
Scene uit „Cross of Iron'
Met kan niet zeggen dat Peckinpah
een pro-oorlogsfilm heeft gemaakt,
maar een anti-oorlogsfilm is het ook
niet geworden (die zijn dan ook dun
gezaaid, Kubrick's „Paths of Glory."
is een van de weinigen). De domme
kracht van het oorlogsgeweld, dat
over vriend en vijand heenwalst,
weet hij in enkele scènes indrukwek
kend te verbeelden, maar „Cross of
Iron" is ook zeker niet vrij van sol-
datenverheerlijking: het „geduldige
wvlees" dat zich steeds opnieuw ge-
mimen en tenslotte bevriest "het disclplineerd en deemoedig beschik-
lijken gaat om het IJzeren Kruis te
verwerven, een blikje dat Steiner zo
nonchalant op zijn vuile uniform
draagt. Tussen deze twee protago
nisten ageren en reageren milde offi
cieren (David Wamer en Hames Ma
son). de soldaten die Steiner blinde
lings volgen en de angstigen en ge-
chanteerden. die Stransky hand- en
spandiensten verlenen. Stransky
laat 8teiner's patrouille zogenaamd
door een misverstand beschieten om
een lastige getuige uit de weg te
beeld wanneer de sergeant zijn kapi
tein meeneemt naar het „land waar
de IJzeren Kruisen groeien".
baar stelt om gemarteld en gedood
te worden wekt eerder sympathie
dan weerzin en Steiner's oorlogs-
obesessie is een heroïsche trek, daar
kunnen geen gemompelde anti-
oorlogsfrasen iets aan veranderen.
Soms verzinkt Peckinpah zelfs in de
glorifiëring van platte soldatensen-
timentaliteit- en solidariteit, bij
voorbeeld wanneer Steiner een jon
ge Russische gevangene een harmo
nica geeft voor hij hem naar zijn
4 eigen mensen stuurt (hij wordt
overigens onderweg gedood) en
vooral wanneer hij, in het zieken
huis, Senta Berger's charmes afslaat
om zich weer in de oorlog te storten.
Bovendien kan hij het niet laten om
in een ingelaste scène (die komt in
het boek niet voor) sadistische sexu-
aliteit te verbinden met fascisme,
alsof ze onverbrekelijk bij elkaar
horen.
Zo eenvoudig is het niet, al zou je
dat wel gaan geloven als je sommige
etalages van sexwinkels ziet. Dat hij
met zijn vingers maar liever van dat
onderwerp moet afblijven blijkt
eens te meer uit de foto's van door
fascisten gefolterden en vermoor
den (opgehangen partisanen en zo
meer) waarmee hij de film inlijst.
Deze slachtoffers van het fascisme
hebben met deze oorlogsfilm niets
te maken, maar ze mogen blijkbaar
voor alles gebruikt worden: de do
den zijn vogelvrij.
Amsterdam-City I en Flora; Arnhem-
Rembrandt; Breda-Grand; Eindho-
ven;Metropole; Den Haag-Apollo I en
Odeon I; Groningen-Camera; Haar-
lem-Lido; Heerlen-HS; Hilversum-
Churchill; Leeuwarden-Tivoli I; Lei
den-Trianon; Nijmegen-Luxor; Rot
terdam-Cinerama; Tilburg-Midi;
Utrecht-Catharijne I, 18 jr.
soms wat te log en te zwaar symbo
lisch voort, maar Saura is er wel in
geslaagd binnen te dringen in de
magische gedachtenwereld van een
kind, waar de angst regeert en het
geluk ver te zoeken is. Hij weet daar
bij mooie overgangen te vinden van
de binnen- naar de buiten-wereld,
van de obsessie naar het gewone
dagelijkse leven. En vooral maakt
hij een prachtig gebruik van een
banale Spaanse schlager „Porqué te
vas" („Waarom ben je weggegaan")
die Ana eindeloos draait op haar
kindergrammofoon en waarnaar ze
luistert met grote, glinsterende,
zwarte, slapeloze ogen.
Amsterdam De Uitkijk, 18 jr.
Dat „Verbrande Brug" van Guido
Henderickx een mijlpaal betekent in
de geschiedenis van het Vlaamse fil
men kan men moeilijk beweren: het
thema is mager, niet meer dan een
uitgewerkte schets over een kroegru
zie. Zeer realistisch, bijna naturalis
tisch, met gesproken woord in een
Vlaams dat Nederlandse ondertite
ling behoeft en krijgt, zo uit het ruige
leven gegrepen. Maar als vehikel
voor een aantal voortreffelijke ac
teurs heeft hij zijn verdiensten.
Daar is in de eerste plaats Jan De-
cleir, een toneelspeler van klasse, die
een prachtige hoofdrol neerzet van
een kroegbaas met huwelijksproble
men. Het is kermis in zijn gehucht en
hij voelt de onbedwingbare behoefte
om zijn knappe vrouw, die nog lang
niet los is van haar vroegere geliefde,
een kermisklant, voortdurend in het
oog te houden. Vooral in het begin
van de film, wanneer het gevecht
nog smeult en het echte drinken nog
niet is begonnen, vult hij die Charel
met zijn brilletje en zijn rokershoest
in zijn gewone dagelijkse doen ge
heel en al met zijn niet geringe per
soonlijkheid.
FEDERICK WISEMAN
Tien jaar is de Amerikaan Frederick,
Wiseman aan het filmen. Hij maakte
in die tijd tien films en ontwikkelde
zich tot misschien de belangrijkste
documentaire filmer van onze tijd.
Zijn werk is voor het grote publiek
ook in ons land niet onbekend geble
ven: twee van zijn documentaires
„Welfare" (over de Newyorkse bij
stand) en „Meat" (over het verwer
kingsproces van koe tot steak) zijn
door de televisie vertoond.
Hij doet zich in die twee films (en in
al zijn films) kennen als een cineast
van meedogenloze eerlijkheid die
zijn publiek niet spaart en zich van
commentaar onthoudt: iedereen
moet zijn eigen conclusies trekken.
Hij filmt maatschappelijke instel
lingen, die eigenlijk onontbeerlijk
zijn, waarin soms ruimte is voor
menselijke goedheid en tederheid,
maar die wel allemaal niet goed (of
té goed) functioneren.
„Meat" en „Welfare" hebben we al
genoemd. „Highschool" gaat over
een zeer gedisciplineerde Ameri
kaanse school; „Law and Order"
over de politie; „Hospital" over een
ziekenhuis; „Basic Training" over
het leger; „Essene" over een angli
caans klooster; „Juvenile Court"
over de kinderrechtspraak en „Pri
mate" over de vivisectie. „Primate"
is zijn hardste film: het zal welhaast
iedereen zeer moeilijk vallen om be
grip op te brengen voor de we
tenschappers, die een levend aapje
aan stukken snijden voor een zeer
schemerig doel.
Zlenema Oktopus organiseert van
20 april tot 8 mei a.s. een overzicht
van Wisemans werk in de filmhuizen
Zienema Oktopus, Melkweg, Ui
lenstede (alle in Amsterdam) en het
jongerencentrum Hippo in Leeuwar
den. Hun initiatief valt zeer te prij
zen.
Ook bij de andere acteurs (de vrouw landers (Johnny Kraaykamp, Paul
wordt door een Duitse gespeeld) be- Meyer. Rita Corita) doen een beetje
hoeft men geen ogenblik met omge- voor spek en bonen mee, maar ze
krulde tenen te zitten, een houding detoneren gelukkig niet.
die bij Nederlandse speelfilms
geenszins ongebruikelijk is. De Hol- Amsterdam- City 6, 18 jr.
0
postgiro
chèques postau x néerlandais
carte de paiement
]0IMD betaalkaart
9234567 TH G LUCASSEN
STATIONSSTRAAT 33 L00W0UDE 9999
J>R ZOOO^
naar potirek ..,1
m neder land garant» lot 100 guldon ni
Gaat u genieten van de Griekse zon
en van de antieke cultuur? Laat uw genot
dan niet bederven door te weinig geld
op zak. Neem wat betaalkaarten van de
postgiro mee.
Elk postkantoor in Griekenland geeft
u er 2000 drachmen per kaart voor, op
vertoon van uw giropas en paspoort.
(Vanaf 1 mei 1977 uw nieuwe
giropas.)
Goede reis!
Contant vreemd geld in meer dan 30 landen
