Voor het laatst:
een preek-in-punten
VIJF EEUWEN BUBEL
IN HET DAGELIJKSE LEVEN.
Heeft u een christelijke spreker voor ons?
jthïüZy.
Agendablaadje
te echt
nagemaakt
Lijst van
gevangen
christenen
Van Klinken betwijfelt
nut van coöperatie
Hitparade van het
christelijke lied
VANDAAG
VOORBIJGANGERS
GEBED ZONDER END
"HET WOORD IN BEELDT
IN SPECIALE BOEK
VANDE MAAND
OPLAGE F18.50.
NA 7 MEI F29.50.
DONDÉRDAG 7 APRIL 1977
KERK
door A. J. Klei
Kerkse personen die graag
hun mond roeren, zijn beter af
met de PvdA dan met de
confessionele vereniging in de
hervormde kerk. Uit voor me
liggende stukken blijkt, dat je
bij de PvdA maar je vinger
hoeft op te steken, of Je prijkt
op een sprekerslijst, terwijl je
bij de confessionele
hervormden behoort tot de
..kleintjes die samen nog
niet eens één grote spreker
maken.
Wat de PvdA betreft, een aantAl
christenen in die partij heeft,
blijkens een telexbericht van de
..dienst geestelijk leven" van het
ANP. zich bereid verklaard deel te
nemen aan forumdiscussies op
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT Directeur J. van Klin
ken van het algemeen diakonaal bu
reau van de gereformeerde kerken
ziet geen heil in de oecumenische
ontwikkelings coöeratie.
Deze coöperatie is een initiatief van
de wereldraad van kerken. Zij wil de
ontwikkeling van arme groepen in
de wereld bevorderen door het ver
schaffen van kapitaal op redelijke
voorwaardea Het is de bedoeling,
dat kerken en christenen in de rijke
landen daarvoor geld beschikbaar
stellen.
In Centraal Weekblad stelt dr Van
Klinken de vraag, of de kerken hun
wezenlijke mogelijkheden niet ver
spelen door eindeloos nieuwe orga
nen te creëren. Hij wijst op fondsen,
die de wereldraad op dit gebied al
heeft, zoals het oecumenisch ontwik
kelingsfonds (met de twee-
procentsgedachte) en het oecume
nisch fonds voor leningen Dit
laatste fonds bevordert leningen op
gemakkelijke voorwaarden. De bij
dragen aan dit fonds komen niet
weer terug. Zij gaan naar afdelingen
in diverse landen, die binnen hun
lang leningen verstrekken tegeneen
gematigde rente. Aflossingen blijven
binnen het land. zodat weer nieuwe
zaken geholpen kunnen worden. Dr
Van Klinken meent, dat het verstan
diger was geweest, het werkterrein
van dit fonds wat uit te breiden
Hij betwijfelt of de armsten in de
derde wereld vel te bereiken zijn via
een banksysteem, zoals de coöpera
tie wil. Ook wijst hij op valutaproble
men. De aanvankelijke hoop. om van
door W. G. Minnebo
door kerkelijke gemeenten belegde
bijeenkomsten, waar met 'toog op
de aanstaande verkiezingen
gepraat wordt over het verband
tussen levensbeschouwing en
politieke keus. Ijlings liet de PvdA
de kerken weten, dat zij van nu
voortaan bij het partijbureau te
Amsterdam kunnen aanbellen met
de vraag: heeft u een christelijke
spreker voor ons?
Het is in zekere zin natuurlijk een
voldoeninggevende gedachte dat
ze bij de PvdA christelijke sprekers
in voorraad hebben, maar deze
partij moet niet denken dat zij er
hiermee al is. Wil de PvdA met haar
christelijk aanbod enig succes
boeken dan dient zij de sprekers
zorgvuldig te rubriceren. Eerst de
roomsen van de protestanten
scheiden en daarna het moeilijke
karwei aanvatten van het
onderverdelen der protestanten
naar kerkelijke ligging. Dit is van
groot belang. Je krijgt een liberale
de zeer omvangrijke kerkelijke pen
sioenfondsen (vooral in Amerika)
veel geld te leen te krijgen, werd de
bodem ingeslagen, omdat het in het
verzekeringswezen een eis is. dat
men de beleggingen doet in dezelfde
valuta, als die waarin de verplichtin
gen worden aangegaan om pensioe
nen te verstrekken. De zwakke valu
ta's van de ontwikkelingslanden ma
ken de verwachting niet reeël, dat de
bij de coöperatie uitgezette gelden
weer terugbetaald kunnen worden.
Beter dan deze bank te stichten kun
nen de kerken volgens dr Van Klin
ken hun gemeenteleden toerusten-
.zodat die de eisen van gerechtigheid
in bijbels perspectief goed zien en
daarvoor bereid zijn, eigen voorrech
ten minstens ter discussie stellen
MONTE CARLO Liefhebbers
van het christelijke lied kunnen zich
nu ook verheugen in een eigen hitpa
rade. Radio Monte Carlo is onder de
titel ..4 plus 3" begonnen met een
maandelijks programma, waarin tel
kens zeven Duitse liedjes met een
christelijke inhoud worden gepre
senteerd. Vier van de liedjes worden
door de luisteraars in de hitparade
geplaatst. De nieuwe hitparade be
gon afgelopen zondag met het lied
„Ich glaube an das Wunder" (ik ge
loof in het wonder) van de Duitse
musical-, jazz- en schlagerzangeres
Inge Brück.
kerkvoogd met om door een
orthodoxe broeder op hem af te
sturen en voor een geheide CDA-er
is méér nodig dan er losjes op te
wijzen dat Den Uyl zijn loopbaan
als premier begon met het citaat
uit Spreuken en dat het dus wel
meevalt.
Ik adviseer de PvdA met het oog op
dit soort zaken de hulp in te roepen
van de hervormde kerkvisitatoren.
In dat college is als gevolg van de
doorbraak stellig wel iemand te
vinden, die bereid is het
partijbureau enigszins wegwijs te
maken en uit te leggen dat De
Waarheidsvriend geen wekelijkse
bijlage van De Waarheid is.
Vervolgens zou het PvdA-bureau
dan ten gerieve van de kerken
moeten publiceren hoe zijn
sortering eruit ziet. Een mooi
neveneffect is dat aldus de
richtingen in de kaartenbak van de
PvdA elkaar als 't ware de hand
toesteken. Een soort van
LONDEN Het centrum voor stu
die over godsdienst en communis
me. Keston-College, heeft een lijst
gepubliceerd van christenen, die
thans in de Sowjet-Unle gevangen
zitten. De lijst telt 148 namen.
Waar mogelijk geeft de lijst aan op
grond van welk wetsartikel de per
soon Is berecht, wat zijn vonnis is
geweest, zijn "adres en andere per
soonlijke gegevens. Een aantal na
men is ook van foto voorzien.
Het gaat bij deze gevangenen om 67
evangelisten en baptisten, nog eens
negen baptisten, die tijdens hun
dienstplicht weigerden de militaire
eed af te leggen, vijftien ortho
doxen, vijf rooms-katholieken. ze
ventien Oekraiens-katholieken, nog
eens zes Oekraiens-katholieken. die
tevens lid zijn van de Pokoetniki-
beweging (die de leer der laatste
dingen combineert met radicale na
tionalistische opvattingen), negen
pinkstermensen en een adventist.
Keston-college zegt. dat de lijst niet
compleet is. Naar schatting zouden
ongeveer tweeduizend mensen in ge
vangenissen, werkkampen en psy
chiatrische ziekenhuizen geplaatst
zijn. Ook meldt de lijst niets over
Jehova's Getuigen.
De meeste details zijn beschikbaar
over de evangelischen en baptisten.
Dit omdat de initiatief-baptisten
een „raad van familieleden van ge
vangenen" hebben opgezet. Van de
67 namen zijn er 59 voorzien van een,
foto.
gemeente-opbouw achteraf en
buitenaf.
Kortom, je hoeft bij de PvdA maar
l
kerks te zijn en te kennen te geven
dat je graag het woord voert, om op
de sprekerslijst te komen. Maar de
confessionele vereniging in de
hervormde kerk is minder royaal.
Zij klaagt steen en been dat de
groten van weleer zijn verdwenen
en dat zij 't alleen moet doen met
professor Van Itterzon, getuige het
volgende proza, dat de
propaganda-commissie in het
..Hervormd Weekblad" te lezen
geeft:
„Vroeger hadden de confessionelen
een hele rij theologen, die stuk voor
stuk konden spreken metzo'n
kracht, dat hun stem door heel de
Kerk gehoord werd:en met zoveel
gezag, dat iedereen naar hen
luisterde en rekening hield met wat
zij te berde brachten. Denk maar
aan mannen als de Kromsigt' en
Haitjema; aan Van Ruler, Van
Niftrik en Lekkerkerker; aan De
Wilde en Streeder; aan
Groenewoud en Terlaak Poot. Het
confessionele achterland kon
rustig zijn. De groten betrokken de
wacht aan de grens.
Zij zorgden er voor, dat het
confessionele geluid, wervend en
werend, door heel de Kerk klonk.
De kleintjes konden rustig in de
wijngaard werken en met het
Hervormd Weekblad onder de
vijgeboom zitten.
Van die reuzen uit de „oer-tijd" is
alleen professor Van Itterzon als
aktief medewerker overgebleven.
Ook hij is, al zou je het niet zeggen
wanneer je z'n stukken leest, diep
in de zeventig!
De kleintjes zullen het nu zelf
moeten gaan doen. Ze zullen elkaar
daarbij hard nodig hebben".
Tot zover de confessionele
propagandisten. Ik doe er nog een
schepje bovenop en vraag: laten de
confessionelen dat er op zitten, dat
de PvdA christelijke sprekers uit
voorraad kan leveren, en zij niet?
Trouw/Kwartet21
HET LAATSTE WOORD
De derde keer dat Jezus in Markur
verhaal zijn lijden en opstandinj
aankondigt is de sittuatie gewijzigd.
Het is alles nog dichterbij gekomen
Ze zijn\ onderweg, opgaande naa:
Jerusalem. Jerusalem, dat de profe
ten dood en stenigt die tot haai
gezonden worden. Deze man wordt
naar hen toe gezonden. Het is zijt
bestemming en zijn wil om daar t<
zijn, waar God, de Heer zijn schre
den gezet heeft. Al lang geleden, ir
tijden dat dit alles nog slechts vaa?
werd aangeduid: een stad, een ko
ning en een volk. Jezus loopt voor
uit. Waarschijnlijk zonder aanwijs
bare reden. Wat gaat Hij-doen? Wal
doet Hij daar, zo alleen voor hen uit?
Verbazing en vrees zijn de reacties
van de leerlingen. Hij moet zich om
gekeerd hebben, want opnieuw
spreekt Hij hen van dingen die over
Hem zullen komen, van overgele
verd worden. Hij zal getoetst en ver
worpen, veroordeeld worden, tot de
dood. Hij zal zelfs van hand tot hand
gaan, want er is een vaag besef dat
je aan Hem je handen wel eens zouj
kunnen branden. De officiële man-j
nen zullen Hem aan de heidenen
overgeven. Het verhaal wordt gede
tailleerder. ze zullen Hem bespotten
en bespuwen, geselen en doden. Hoe
heeft Hij daarover gesproken? Met
vaste stem? Met bitterheid? Met
nauwelijks onderdrukte ontroering?
Hij weet in ieder geval wat Hem te
wachten staat. De haan mag straks
drie keer kraaien, dit lam heeft drie
keer geblaat voordat het „ter slach
ting werd geleid". Maar mensen ho
ren nauwelijks, want vlak hierna
lezen we alweer van misverstand:
leerlingen die om ereplaatsen in zijn
komend rijk vragen. De stille week
is hier toch ook voor, om Hem te
gedenken, om ons, voorzover ons
dat mogelijk is, te verplaatsen in
wat er door Hem heen gegaan kan
zijn. En dan denk je natuurlijk ook,
want dat is zijn bedoeling, aan wat
er vandaag vandaag door mensen
heen gaat aan angst en pijn. En dat
ze willen dat er naar hen geluisterd
werd. In de naam van Hem. En om
samen te bedenken wat dat zou kun
nen betekenen dat opstandig het
laatste woord over dit bestaan voor
angst en lijden is.
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Stolwijk. G. H. van
Kooten te Delft, die bedankte voor
Ridderkerk; te Lemmer: G. Zonne
berg te Heerde; te Stellendam: E. M.
Bakker te Nieuwerkerk a.d. IJssel.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Mijdrecht: W. H. Duker
te Berkum-Zwolle; te Wijnjewoude:
H. J. Douwes te Den Haag.
Bedankt voor Oldekerk en Zeven
huizen (Gr.): H. Eendebak te
Dalfsen.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Ermelo: J. Koster te
Barneveld.
VRIJE EV. GEM.
Bedankt voor Dordrecht: H. J.
Jansen Klomp te Oude Bildtzijl
OUD KATH.KERK
Benoemd te Dordrecht-Rotterdam
(Laurentius en Maria Magdalena): i
W. A. Eman te Den Helder
Enkhuizen; te Den Helder: C. P. van
den Berg te Egmond aan Zee.
Ds. Frank Ie Cornu
Op 97-jarige leeftijd is overleden ds
I. Frank le Cornu te Utrecht, die in
de waals-hervormde gemeenschap
in ons land een belangrijke plaats
heeft ingenomen. Ds Le Cornu,
Fransman van geboorte en zoon van
een predikant, kwam in 1904, na in
Frankrijk en Zwitserland gestu
deerd te hebben, naar Nederland.
Van 1905 tot 1923 was hij predikant
van de Waalse gemeente te
's-Hertogenbosch en vervolgens tot
zijn emeritaat in 1945 in Utrecht. Hij
was bij herhaling president van de
waalse commissie en lid van de alge- j
mene synode van de Nederlandse
hervormde kerk. De crematie is van
middag op Daelwijck te Utrecht, na j
een rouwdienst in de Pieterskerk.
Ds. Le Cornu was op een na de
oudste dominee in Nederland. De
oudste is de 98-jarige ds. J. E. Wes-
terhuis te Velp, emeritus-predikant
van de gereformeerde kerken (vrij
gemaakt; buiten verband).
door W. G. Minnebo
Als oude rot (75) in het preekvak heb ik zeer
aandachtig gelezen en herlezen wat er tot twee
maal toe op deze pagina te lezen viel over de
preek-in-punten. Ik nam met bewondering ken
nis van de verrichtingen van de Dordtse domi
nee Wilschut, die een hoogtepunt bereikte met
een preek in punten-klank-rijm over Paulus'
bekering.
Na mijn herhaalde lectuur dook ik weg in verre herinne
ringen en ik zag mezelf zitten als student in het college
van de (gewijde) welsprekendheid. Als eerste en een van
dc voornaamste gulden regels gold dat iedere toe
spraak. redevoering of preek dient te worden verdeeld in
drie delen. Let wel niet drie punten, maar drie delen. nl.
het exordium, het corpus orationls en de peroratie, wat
m verstaanbaar Nederlands betekend: inleiding, hoofd
bestanddeel van de rede en het slot.
Nu zal ook de meest verwoede verdediger van de preek-
in-punten niet zonder meer van wal steken maar altijd
toch een inleiding ten beste geven, hoe kort ook. Zodat
ik moet aannemen dat bij hem de ..puntentellerij" het
hoofbestanddeel van de preek betreft. Het voorbeeld
van de 19e eeuwse preek in negen punten over Zacheus
Iaat zien welk gevaar hier dreigt de hoorder raakt de tel
en de kluts kwijt. Dit gevaar lijkt me niets denkbeeldig
bij de prijzenswaardige ds Wilschut in zijn preek over
Paulus' bekering wanneer hij zijn „krachttoer" in pun-
ten-klankrijm presenteert. Immers ook hij mag in
geestdrift raken, z'n schema loslaten en b.v. ais volgt
uitweiden
1. Zijn arrestatie door
2. Zijn inspiratie tol
3. Zijn meditatie naar
4. Zijn attestatie van
5. Zijn annexatie voor
6. Zijn contemplatie in Christus
Toegegeven de speelse-rijm-rijkdom is niet zo groot,
maar .ten daar gaat het toch over) de punten-rljkdom
des te groter en nog voor uitbreiding vatbaar. Hoe
veel geachte toehoorders zullen bij punt 5 of 5 (laat
staan bij punt 8 of 9) nog weten wat er in punt 2 en 3 is
behandeld?
Nu mag de geachte lezer beslist niet gaan denken dat
schrijver dezes een onvoorwaardelijke tegenstander is
van het preken In punten. Geenszins, Met erkenning
dat er omstandigheden ol sltuaües kunnen zijn waarin
een preek-in-punten een onmisbare ruggesteun is voor
de predikant, heb ik «Heen willen wijzen op de schaduw
zijde ervan. De voor de hand liggende vraag van de lezer
is nu of ik een andere methode op tafel kan leggen om
het hoofdbestanddeel van de preek (het corpus oratio
nls» voor de toehoorders aanspreekbaar te maken
Puttend uit het grijze verleden van mijn collegetijd én
steunend op de ondervinding van tientallen jaren meen
ik hierop bevestigend te kunnen antwoorden. Dat
antwoord komt hierop neer: dat de predikant bij zijn
voorbereiding het thema van het hoofdbestanddeel
voor zichzelf vastlegt in een syllogisme. Een syllogisme
is een sluitrede, een redenering, waarin we drie delen
vinden waarvan de eerste twee premissen worden ge
noemd en het laatste deel de conclusie. In die premissen
worden stellingen verkondigd die in elkaar haken zó dat
er een wettige conclusie uit getrokken kan worden. Het
meest kinderlijke voorbeeld van een syllogisma is dit:
alle mensen zijn sterfelijk, welnu Ik ben mens dus ben ik
sterfelijk. Heeft Christus wel eens in deze vorm gepre
dikt? Wat dunkt u van zijn preek (plus optreden) bij
gelegenheid van de tempelreiniging? Kunnen we deze
niet samenvatten In de volgende sluitrede: het huis van
mijn Vader is een huis van gebed, welnu jullie hebt er
(met je rommel) een rovershol van gemaakt, dus er uit
(met je rommel).
Terugekerend tot onze predikheren: wanneer de predi
kant er in slaagt om voor zichzelf in een goed opgebouw
de redenering het thema van zijn preek vast te leggen,
dan bieden de premissen hem voldoende stof om uit te
leggen, toe te lichten, te bewijzen. Maar wat de omvang
rijkheid betreft blijft hij gebonden door en tot de
rendering waaruitzijn preek is opgebouwd. En het grote
winstpunt: hij kan in zijn slot zijn redenering voor zijn
toehoorders op tafel leggen. Want door zijn gegeven
uitleg en toelichting is die redenering voor hen een stuk
begrijpelijke en aanvaardbare waarheid geworden. Er is
meer kans dat ze heengaan met enige verdieping, n wat
diepere kennis over Jezus, ZIJ leven, werk en prediking.
Zijn üjden. dood en liefde voor ons.
Natuurlijk valt er over preken nog veel meer te zeggen.
Ofschoon gehouden aan beperking moet mij (als aan
hangsel) nog één ding van het hart. In veel gemeenten
en parochies schijnt het gebruik te groeien om de preek
voor te lezen. Nog nooit heb ik over deze preek-methode
een loffelijk woord gehoord. Wel veel kritiek en afkeu
ring die ik ook persoonlijk onderschrijf. In verreweg de
meeste gevallen zal het voorlezen dodend werken ten
opzichte van de voordracht maar ook ten aanzien van
het overkomen van de inhoud bij de luisteraars. Een
preek is het levende woord van mens tot mens met als
inhoud een boodschap van Christus aan ons.
Nog iets: er gebeurt plotseling iets onder de preek:
iemand wordt onwel en vertrekt, een kind roept: mijn
oma is óók dood!, kwajongens buiten gooien steentjes
tegen de kerkramen enz Consternatie' Vanzelfspre
kend! Heel menselijk! Dan zal er een retorisch handig
heidje voor nodig zijn om de aandacht -.-an de broeders
en zusters weer naar de kansel gericht te krijgen en dat
handigheidje staat natuurlijk niet op het papiertje.
We ontvingen heel wat reacties op wat we schreven over
en naar aanleiding van preken-in-punten. Voor publikatie
koren we dere bijdrage van dr Castricumse emeritus-
pastoor W'. G. Minnebo. die een stukje preekkunde weg
geeft. Hierna touden we het onderwerp voorlopig willen
laten rusten.
16 WO
dj*..Ê-d/ti
Niet leeg Is^eTiand. die zich opent voor arbeid.
Dankbaarheid vult haar.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Een realistisch stuntje van de
drukker heeft de gemeenschap voor doopsgezind
broederschapswerk veel extra werk bezorgd.
Elk jaar houdt de GDB in maart een financiële actie
voor het doopsgezinde vormingswerk. Om op een
originele manier wat extra aandacht te vestigen op
de inzameling, werd in de envelop met acceptgiro
kaart een blaadje uit een agenda van een fictief
gemeentelid ingesloten. Dat was zo goed nagemaakt,
dat velen dachten, dat het echt was en per abuis in de
envelop terechtgekomen zodat de bezitter van de
agenda erg onthand zou zijn.
Spontaan belden velen op of stuurden het blaadje
terug met het verzoek, dit aan de eigenaar te retour
neren. GDB-voorzltter Jaap Cuperus: Dit heeft ons
gewoon overweldigd en ook wel wat ontroerd. Zove-
len die zich zorgen maakten over afspraken en pro
blemen van iemand anders, en zich de moeite (tijd en
geld) getroostten om het agendablaadje te retourne
ren. Onze excuses aan de mensen die boos werden,
toen zij hoorden hoe de vork in de steel zat. Er waren
er zelfs, die, nadat wij vertelden dat het agenda
blaadje niet met de hand beschreven maar gedrukt
was, dit nauwelijks konden geloven. Een mevrouw
probeerde zelfs met water of het niet afgaf.
ADVERTENTIE
CENTRUM
lien stra.it in Amsterdam.
In 1477 werd de eerste in
het Nederlands vertaalde
bijbel gedrukt. Sinds die tijd
heeft de bijbel een enorme
invloed gehad op ons doen
en laten. Niet alleen op ons geestelijk
leven maar op onze hele kuituur.
Denk maar eens aan al die schilde
rijen met bijbelse voorstellingen, gevel
stenen, meubelstukken, schoolboeken
en bijvoorbeeld postzegels. Ook in
namen van schepen, straten, gebouwen
cn mensen is vaak iets bijbels terug te
vinden.
Over dat alles hebben C. W. Mönnich
en Michel van der Plas een bijzonder
origineel kijk- en leesboek samen
gesteld: "Het Woord in Beeld".
184 pagina's met vele, vele prachtige
foto's en kleurrijke illustraties nemen u
mee door het dagelijkse leven van
Nederland en laten u zien hoe de bijbel
door de eeuwen heen z'n stempel op
onze kuituur heeft gedrukt.
Een werkelijk unieke uitgave, die u
nu voor een speciale, heel lage prijs
wordt aangeboden als Boek van de
Maand. Een boek dat u beslist
niet mag missen als u
belang stelt in zo'n
boeiend facet van
onze vaderlandse
geschiedenis.
Deze aanbieding is geldig t/m 7 mei.
Eihtcr zolang dc voorraad strekt.
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
