Menten bijt van zich af
met fel verweerschrift
't Is wéér Volvo,
die er mee begint!
Barokke Elckerlyc
van Care! Briels
VOLVO
KUNST
Als u dóórdenkt
Stalinistisch
materiaal
van geen
waarde'
Bij veertigjarig regiejubileum:
Geen animo voor
'Elckerlijc'
DINSDAG 5 APRIL
BINNENLAND
T rouw/Kwartet9
Pieter Menten in de auto die hem naar en van Amsterrdam bracht.
Naast hem een verpleegster van het gevangenisziekenhuis in
Scheveningen.
op de been wordt gehouden „met
acht pepmiddelen", dat hij te kam
pen - heeft met „een zeer ernstige
bloedvatenaffaire", dat hij verlam
mingsverschijnselen in het linker
been heeft en dat hij een
hartspierzwakte heeft opgelopen.
Die laatste kwaal is volgens hem in
het gevangenisziekenhuis in Sche
veningen, waarh ij sinds januari ver
blijft, niet te behandelen.
Menten sprak gisteren de verwach
ting uit dat hij nog maar een paar
jaar te leven heeft, „als alles goed
gaat." „Ik vecht niet voor m'n leven,
maar voor eerherstel."
Hans Knoop en de fotograaf Gqus
de Jong, een aantal verslaggevers
dat de Justitiële delegatie op haar
reis naar het oosten heeft vergezeld,
de in Cannes wonende broer van
Menten, en de Russische dissident
Almalrik. Het merendeel van de ge-
Simpkins
door André Rutten
UTRECHT Carel Briels viert zijn veertigjarig regie jubileum
met een reeks voorstellingen van de vijftiende-eeuwse moraliteit
„Elckerlyc". In het programma-geschrift uit hij de wens, dat dit
spel „in de week van goede vrijdag" iedereen de gedachte
(moge) geven voor diepe inkeer in een tijd van zorgen en
teleurstellingen".
De Jubilerende regisseur heeft aan
de allegorische zedepreek van de
Brabantse rederijker Peter van
Diest een rijk gecostumeerde, ge
danste en gemimeerde inleiding
doen voorafgaan, een wulpse orgie,
die het zondige leven uitbeeldt waar-
pit Elckerlyc door Doot ter ver
antwoording wordt geroepen. Rijke
lijk gecostumeerde leerlingen van de
Arnhemse dansacademie, bijna alle
maal meisjes met in kleurige mail
lots gestoken benen, die voor een
deel ook jongemannen uitbeelden:
een keurig geordende verbeelding
van vroegere losbandigheid.
Het ls een barok van eigen vinding,
die in het eigenlijke spel wordt door
gezet, maar dan hoofdzakelijk in de
fantastische, weelderige costuums.
Toch lijkt Carel Briels er daar ook op
uit de menselijke kanten van de alle
gorische figuren te laten zien. over
eenkomstig wat zijn zoon, dr. Jan
Briels, ter Inleiding o.m. schrijft:
als geen ander ls de dichter er in
geslaagd, uit gepersonifieerde ab-
strakte begrippen ('Doot', 'schoon-
heyt') levende Individuen te laten
voortkomen".
Statisch
Maar Trins Snijders, die Elckerlyc
speelt, kan dat menselijke in die
figuur eigenlijk alleen maar via haar
mimiek laten zien en door haar stem
laten horen, want haar weelderige
kleding maakt van haar een welis
waar bewegende en gebarende, maar
toch tamelijk statische figuur.
De Doot van Lo van Hensbergen als
een pompeus opgedirkte oude
veldheer met brede grijnslach, ls op
zichzelf een schitterende vondst,
maar de hang naar decadente barok
leidt tot een tweeslachtigheid, waar
onder de eenvoudige helderheid van
het middeleeuwse spel het zwaar te
verduren heeft. Hoewel de mlse en
scène op zichzelf doorgaans wel een
voudig en helder ls, zodat de bedoe
lingen van de Brabantse moralist
wel duidelijk worden als een tweeër
lei sterven: makkers, vrienden en
familie laten het afweten, bezit blijkt
alleen maar op het slechte pad ge
voerd te hebben en dus verraderlijk,
zelfkennis leidt tot beter inzicht en
doet iets van de deugd herleven,
maar de aftakeling van het aardse
bestaan gaat onherroepelijk verder,
schoonheid verdwijnt, kracht gaat
heen, het verstand gaat weg, de zin-
tulgen staken, alleen de deugd vangt
het einde op: Elckerlyc sterft In haar
schoot, onder het toeziend oog van
de zelfkennis.
Overdreven
Dat gebeurt alles uiterst simpel, is
daardoor heel goed te overzien en te
begrijpen, maar de overdreven uit
monstering die ook gebruikt wordt
om het allegorische karakter van het
geheel te handhaven, blijft te bizar,
is hinderlijk overdreven. Zoals de
geeselscène bij wijze van boetedoe
ning na de biecht: het deerntje uit
het vóórspel mlmeert dat zij de gee-
selslagen ondergaat (en zo uit
Elckerlycs geest verdwijnt?)
De voorstelling is dus typisch Briels:
hij is een barok man in een weinig
barokke tijd, ook al daarom vol te
genstrijdigheden. „Een markant
man, een vierkante cirkel", zei bur
gemeester Vonhof zondagavond in
een kort toespraakje voor de voor
stelling.
Van een verslaggever
AMSTERDAM De voorstellingen
van het vijftiendeëeuwse spel
„Elckerlyc", waarmee Carel Briels
in de Paasweek zijn veertigjarige
regiejubileum wilde vieren, zijn af
gelast. Voorstellingen in Apeldoorn
(gisteravond), Maastricht (vandaag,
Breda (morgen) en Amsterdam (7 en
8 april) gaan niet door.
„Elckerlyc" is vrijdag in Tilburg in
première gegaan en speelde zondag
avond in een goed bezette
stadsschouwburg te Utrecht. De
voorstelling in Den Haag, die zater
dag zou plaatsvinden, werd afgelast
wegens te weinig belangstelling.
Van de steden die nog op het pro
gramma stonden, gaf alleen Breda
een goede kassaverkoop te zien.
Carel Briels: „Wij moeten stoppen
omdat de culturele belangstelling
voor dit geweldige stuk onvoldoen
de blijkt. Ik heb tegen de stroom op
willen roeien en dat is helaas niet
gelukt".
Volgens mr Van Heijningen is het
niet „te rijmen met een goed beleid"
Menten te vervolgen, nadat 25 jaar
geleden ls besloten de zaak te sepo
neren. „Toen was de heer Menten 52
jaar en dus in de kracht van zijn
leven. Hij zou toen een eerlijke kans
gehad hebben zich te verdedigen.
Destijds zouden Wahrheit und Dich-
tung niet zo ineengevloeid zijn als
nu."
De raadsman van Menten legde er
de nadruk op dat hij zijn verveer
niet voerde, omdat zijn cliënt be
handeling van zijn zaak zou vrezen.
„Hij verklaart onschuldig te zijn en
de afschuwelijke misdrijven waar
van hij wordt beticht, niet te hebben
verricht er daaraan op geen enkele
wijze deel te hebben gehad. Maar hij
heeft al zoveel geleden en doorstaan
da hij ten spoedigste op vrije voeten
dient te worden gesteld."
De rechtbank willigde dat verzoek
om in vrijheidsstelling niet in. Het
verweer van de verdediger werd op
alle punten verworpen. De
rechtbank zei in haar beslissing van
oordeel te zijn „dat de gronden voor
de voorlopige hechtenis nog steeds
aanwezig zijn."
Bloedvatenaffaire
Ook het beroep van mr Van Heijnin
gen op de gezondheidstoestand van
zijn cliënt legde de rechtbank naast
zich neer. De verdediger betoogde
onder meer dat Menten, die volgen
de maand 78 Jaar wordt, in ernstige
mate aan suikerziekte lijdt. Menten
zelf liet de rechtbank weten dat hii
betuigen
Aan het slot van de zitting liet de
officier van justitie weten dat hij 17
getuigen zal dagvaarden. Onder hen
zijn twee medewerkers van het Rijk
sinstituut voor oorlogsdocumenta
tie. Eapnaantal getuigen woont in
Polen en de Sowjet-Unie. De verde
diger wil minstens 81 getuigen dag- „We hebben
vaarden. helaas geen
Onder de door mr Van Heijningen P<«® n
op te roepen getuigen bevinden zich meer
door Leo Kleyn
AMSTERDAM Op de eerste, zogeheten pro-forma-zitting die de bijzondere strafkamer bij de
Amsterdamse rechtbank gisteren aan zijn zaak wijdde, heeft de van oorlogsmisdaden verdachte
zakenman Pieter Menten uit Biaricum fel van zich afgebeten. Geëmotioneerd las hij een ettelijke
pagina's beslaand verweerschrift voor, vol beschuldigingen aan het adres van de officier van
justitie, getuigen, de politie en de strafkamer zelf.
Menten. keurig in een krijtstreeppak
gestoken, en vergezeld van een ver
pleegster, sprak van „stalinistisch
bewijsmateriaal", dat zijns inziens
„van nul en gener waarde" is. Hij
hield de rechtbank voor dat het er
bij het verzamelen van het bewijs
materiaal slechts om te doen is ge
weest „de Russen te behagen" en dat
met zfjn berechting geen enkel Ne
derlands belang gediend is.
Verklaringen van getuigen uit de
Sowjet-Unie zijn volgens Menten
volstrekt onbetrouwbaar. „Slechts
zij die levensmoe of dissident zijn.
zullen verklaringen afleggen die het
systeem onwelgevallig zijn." Die
zienswijze bracht Menten ook tot de
uitspraak dat het gerechtelijk voor
onderzoek dat een Justitiële delega
tie in de Oostbloklanden heeft Inge
steld, „zinloos en totaal overbodig"
was.
Hij sprak van „duistere machina
ties" en „slinkse methoden" waar
van met name officier van justitie
mr. A. F. J. C. Habermehl, de com
missaris van de rijksrecherche C. G.
J. Peters en de hoofdredacteur van
het weekblad Accent, Hans Knoop,
zich bediend zouden hebben. „Mr..
Habermehl", aldus Menten, „heeft
op een schandelijke wijze misbruik
gemaakt van de situatie waarin hij
de getuigen had gemanipuleerd. De
getuigen zijn uitgeknepen als citroe
nen. Die reis naar Rusland is een
schande geweest. Bij justitie zitten
zwaar betaalde mislukkelingen."
Peters en Knoop, die beiden de zit
ting bijwoonden, omschreef Menten
als „persona grata in de Sowjet-
Unie". Volgens hem hebben zij zich
„uitgesloofd" voor de KGB, de Rus
sische geheime dienst, om hun eigen
belangen veilig te stellen. „Zij slagen
erin een doelmatige verdediging te
verhinderen, door mij van mijn vrij
heid te laten beroven. Ze hebben mij
in korte tijd geestelijk en lichamelijk
te gronde gericht. Het zijn mensen
met een sadistisch beroep."
Hyena
Na in zijn filippica te hebben opge
merkt dat hij geen enkel vertrouwen
heeft in welke beslissing ook van de
rechtbank, werd Menten door de
president, mr. J.A. Schröeder, on
derbroken met de woorden dat het
dan weinig zin had door te gaan met
zijn beledigingen. Menten was het
daar in het geheel niet mee eens. „Ik
wil graag uitspreken," liet hij de
president weten. „De rechten van de
mens staan mij dat toe."
Hij vervolgde zijn requisitoir met de
beschuldiging dat de zaak tegen
hem aan het rollen is gebracht door
„twee valste getuigen die door Tros-
Aktua en Knoop waren gehuurd".
Hij noemde zijn arrestatiebevel „on
grondwettig" en een geslaagde po
ging van de Tros en van Knoop hem
in handen te spelen van politiemen
sen „die een sterke affiniteit hebben
met wilde beesten". Knoop kreeg te
horen een „over het paard getilde
hyena" en een „miskraam" te zijn;
zijn recente boek over de zaak-
Menten werd door de hoofdpersoon
als „schunnig" gekwalificeerd.
„Ik heb niets gedaan, ik heb met
deze zaak niets te maken", bezwoer
Menten de rechtbank. Daarbij wees
hij erop dat hij tijdens de oorlog
zakenman was en het zich op grond
daarvan niet kon veroorloven men
sen of groepen te discrimineren.
„Een zakenman", betoogde hij,
„moet met iedereen goed omgaan.
Een zakenman is geen racist."
De mededeling van de officier over
zijn in Krakau gevonden brieven,
imponeerde Menten in het geheel
niet. „Polen", liet hij weten, „is het
land van de vervalsingen. Er zijn
daar instanties die zich speciaal met
vervalsingen bezighouden." Volgens
hem heeft hij in Krakau stapels on
beschreven briefpapier achtergela
ten, en konden de „vervalsers" daar
op schrijven wat ze wilden. „Alles
wat nu nog binnenstroomt", aldus
Menten, „is vals materiaal."
Eerherstel
Voordat Menten gelegenheid kreeg
zijn hart te luchten, voerde zijn
raadsman, mr. L. van Heijningen,
een Juridisch verweer, dat uit
mondde in een verzoek om onmid
dellijke invrijheidstelling van zijn
cliënt. De verdediger betoogde dat
de Menten ten laste gelegde misdrij
ven verjaard zijn, dat in 1952 beslo
ten is geen verder onderzoek in de
zaak-Menten In te stellen, zodat het
niet aangaat hem nu alsnog te ver
volgen, en dat de dagvaarding („een
schot in de ruimte") nietig is.
tuigen, die de verdediging wil dag
vaarden, ls afkomstig uit Polen.
De rechtbank zal de rechter
commissaris opdracht geven in de
komende weken zoveel mogelijk
van deze getuigen a décharge te
horen. Mr Van Heijningen behoudt
zich het recht voor later te beslissen
wie van die getuigen hij ook op de
openbare zitting wil laten horen.
In 1959 was Volvo de eerste auto
fabrikant die zijn wagens standaard met
driepunts veiligheidsgordels uitrustte.
Nergens was dit nog een wettelijk voor
schrift Maar voor Volvo was het een
logische stap na langdurige onderzoe
kingen. Logisch ook bezien vanuit
Volvo's opvattingen over autoveiligheid.
Even logisch is het nu,dat Volvo in de
240 en 260-modellen 2 driepuntsgordels
en 1 heupgordel voor de
passagiers op de achter
bank brengt Met het
.fasten scatbelts" herin
neringslichtje tussen de tweevoorstoclen.
Het onderzoekmateriaal.dat zich in
de loop der tijd opstapelde wees zonne
klaar uit dat gordels voor de passagiers
hun veiligheid aanmerkelijk vergrootte.
Het is weerVolvo.die ermee begint
Wellicht voor u voldoende reden om
eens te beginnen met een proefrit in een
Volvo 240. De Volvo-dealer zal u graag
informeren over deze indrukwekkende
serie Volvo's.
Volvo Nederland Personenauto B.V, Stationsweg 2. Bcesd.
Vraag om informatie over Volvo leasing
of informeer eens naar Volvo op LPG. Gaat u
voor langere tijd naar het buitenland, vraag
dan informatie over het leveringsprogramma
van belastingvrije Volvo's.
Prijs Volvo 240 af Beesd. vanaf f l8.983.-exd. B.T.W.
en f 22400.- incl. B.T.W.
Prijs-en uitvoerings
wijzigingen
voorbehouden.
