Sadat wil openheid van EG over Palestina Zuid-Afrika bereidt processen voor Rechts verovert Zuid-Libanon Derde Wereld maakte geen vuist in Geneve Militaire samenwerking Moskou en Mozambique Oltmans verhaal aangevallen Egyptische president naar VS Coalitie in Suriname hersteld Neo-nazi's uitgerookt Demonstratie voor Moboeto van Zaire werd mislukking Zweden wijst twee illegalen naar West-Duitsland uit Nasleep van zwarte opstand vorig jaar MAANDAG 4 APRIL BUITENLAND Trouw/Kwartet MIAMI De Nederlandse pu blicist Willem Oltmans heeft met zijn nieuwe verhaal over de moord op president John Kennedy niet iedereen in de Verenigde Staten kunnen overtuigen. Een oliebaron uit Texas noemde Oltmans zelfs een „publiciteits-maniak", die alleen maar probeert zichzelf op de voorgrond te plaatsen. Oltmans legde eind vorige week een verklaring af voor de commissie uit het Huis van Af gevaardigden die (en nu offici eel) een nieuwe onderzoek in stelt naar de moorden op Ken nedy en de zwarte leider Mar tin Luther King. De Nederlan der vertelde daar het verhaal dat hij voor het grootste deel ontleent aan George de Moh- renschildt, een volgens eigen familie niet geheel toereke ningsvatbare man, die vorige week zelf een eind aan zijn leven maakte. Deze De Moh- renschildt zou hebben bemid deld tussen een groep rijke za- kenleiden in Texas en Lee Har vey Oswald, de man die Ken nedy vermoordde. Volgens de officiële lezing handelde Os wald geheel op eigen initiatief, maar Oltmans is aanhanger van de theorie dat er een complot achter zat. Nadat Oltmans voor de com missie had getuigd zei één van de leden, Richardson Preyer, dat zijn onderzoeksteam geen enkel bewijs heeft om het ver haal van de Nederlander te sta ven. De dochter van De Moh- renschildt verklaarde in een gesprek voor de televisie dat haar vader nooit iets heeft af geweten van de plannen om Kennedy te vermoorden. De 33-jarige Alexandra de Moh- renschildt zei ook dat haar va der bang was geweest voor Oltmans. „Die man probeerde hem te intimideren, hem din gen te laten zeggen die hij niet wilde zeggen", vertelde zei. Ze voegde er aan toe dat haar vader geestesziek was geweest. Bij de samenzwering tegen Kennedy zouden betrokken zijn geweest de Texaanse olie magnaten Lester Logue en H. L. Hunt. Die laatste leeft niet meer. Logue noemde Oltmans zaterdag een „publiciteits- maniak", die probeert „de ge schiedenis te herschrijven." Hij vertelde dat de Nederlan der zes zeven jaar geleden voor het eerst contact met ham had gehad. Namens de familie van Hunt is gezegd dat uit de bestaande stukken niet blijkt dat De Mohrenschildt en Hunt contacten met elkaar hebben gehad. „Oltmans ver klaringen zullen door de mees te mensen op huil juiste waar de worden geschat: een poging om zichzelf enige persoonlijke bekendheid te geven door het noemen van mensen die zich na hun dood niet langer kun nen verdedigen,, aldus de woordvoerder van de familie Hunt (AP, Reuter). PARAMARIBO De onlangs van de Surinaamse regeringscoalitie af gescheiden Javaanse partij KTPI heeft de band met die coalitie (NPK) weer hersteld. De afgetreden minis ter van Sociale Zaken Soeperman is zaterdag weer beëdigd in zijn oude functie. De oud-minister van landbouw, W. Soemita, die op het politiebureau van Paramaribo in voorarrest zit op verdenking van het aannemen van steekpenningen, kan terugkomen als parlementslid. PARIJS (AFP, Reuter) De Egyptische president Anwar Sadat wil dat de Westeuropese landen openlijker steun betuigen aan de Palestijnse zaak. Hij heeft aangedrongen op publikatie van de verklaring over het Midden-Oosten, die de ministerraad van de Europese Gemeenschap op 31 Januari in Londen heeft aangenomen. Tot dusver is die verklaring niet gepubliceerd omdat daarmee de Amerikaanse diplomatie in het Midden-Oosten zou worden doorkruist. Volgens de Egyptische pers staat in die verklaring dat de EG voorstan der is van Palestijnse deelname aan de vredesconferentie over het Mid den-Oosten in Genève. Er zou ook in staat dat de Europese Gemeenschap een „concrete bijdrage" wil leveren aan de oplossing van het Arabisch- Israëlisch conflict en ook wil helpen bij het scheppen van waarborgen die nodig zouden zijn voor een regeling. Een oplossing zou volgens die (niet gepubliceerde) EO-verklaring geba seerd moeten zijn op het recht van de Palestijnen „uitdrukking te ge ven aan hun nationale identiteit" en het recht van de Israëliërs binnen veilige erkende grenzen te leven. De verklaring, die werd opgesteld door de ministers van buitenlandse zaken van de negen EG-landen, is destijds niet gepubliceerd, vooral op aandringen van Engeland, West- Duitsland. Het argument was toen dat de nieuwe Amerikaanse minister van buitenlandse zaken, Cyrus Van ce, op het punt stond naar het Mid den-Oosten te gaan. De EG wilde hem daarbij niet voor de voeten lo pen met een nogal vergaande verkla ring. Vervolg van pagina 1 Frankrijk niet moeten laten bedotten door de industrielanden, maar liet aan de andere kant vertrouwen op ooit eens een grondstoffenfonds doorscheme ren; voorwaar geen radikale taal. Van de kant van de rijke landen zie de Brit Ban-as dat er een beduidende vooruitgang was geboekt bij het „verbreden van de terreinen van overeenstemming". Mooie woorden allemaal, maar daarmee was de con ferentie nog niet geslaagd. Er is geen akkoord bereikt over een grondsto fenfonds, zelfs niet besloten om er verder over te praten, en van een document van conferentie-voorzitter Walker dat „het wenselijk schijnt dat de conferentie niet later dan november 1977 wordt hervat" verwij derden de Amerikanen (de felste te genstanders van een grondstoffen- fonds) zich openlijk. De ooizaken van het mislukken van de conferentie in Genève zijn eigen lijk dezelfde als die van het falen van de „grote" Unctad, vorig jaar in Nairobi, Kenya. De meeste rijke lan den willen niet aan een grondstof fenfonds, en de derde wereld weet geen vuist te maken om het er door te krijgen. Dat laatste op Unctad- Genève nog veel minder dan tijdens de conferentie in Nairobi. In Genève stelden de Afrikaanse landen zich nog het hardst op, wat hen door het merendeel van de Aziatische en ze ker de Zuid-Amerikaanse ontwikke lingslanden niet in dank is afgeno men. Ook speelde een rol dat Afrika sterk ondervertegenwoordigd is bij het Parijse Noord-Zuid gesprek, zo dat het in Genève wat moest halen. De Afrikaanse landen hadden eer der ook al meer hulp, en een regeling voor hun hoge schulden moeten „in leveren" in de hoop op een grondstoffenfonds, dat er voorlopig niet komtr. Dat zat de Afrikanen dwars, maar hun belangrijkste ver tegenwoordigers waren tegen het slot van de bijeenkomst in Genève al vertrokken omdat zij er geen heil meer van verwachtten. Brazilië Daardoor ook kon de slotbijeen komst zo gematigd zijn, terwijl ver der het plaatsvervangend woordvoerderschap van de Brazili aan Maclel een rol speelde. Brazilië heeft op het ogenblik veel voordeel van de hoge koffieprijzen en daarom moeite met een grondstoffenfonds dat voor dit land wel eens lagere prijzen zou kunnen betekenen. Ver der is Maciel een goede vriend van de Amerikanen, bewoont hij naar verluidt een schoon kasteeltje in de buurt van Genève en is hij zeker geen hemelbestormer. Allemaal re denen om het tijdens de slotzitting rustig te houden. Dat rustig houden was ook de reden waarom Neder land niet met de eigen verklaring kwam die delegatieleider Kllnken- bergh in zijn binnenzak had zitten. Nederland wilde vanwege het rusti ge karakter van de slotbijeenkomst niet al te veel landen opnieuw tegen zich in harnas Jagen. Bovendien hik te de Nederlandse regering nogal aan tegen een eigen v erklaring, waarmee ons land zich nadrukkelijk buiten de Europese Gemeenschap zou plaatsen, Juist nu de West- Duitsers wat bereidwilliger lijken. Daarom bleef de verklaring onuitge sproken. De enige afzonderlijke lan den die nu het woord voerden waren China (dat als gebruikelijk van leer trok tegen de supermachten) en So malië (wiens vertegenwoordiger een notoire spreker is). Hij zal nog vele kansen krijgen want een andere ordening van de werelde conomie (meer in het voordeel van de ontwikkelingslanden, met een grondstoffenfonds of iets dat daar op lijkt) is nog ver verwijderd. Iede re hoop is nu weer gevestigd op de slotzitting van de Parijse Noord- Zuid conferentie. Eind mei komen ministers van de 27 deelnemende landen daar bij elkaar en naar ver luidt zouden de Verenigde Staten in Parijs wel wat weg willen geven. Een beetje meer mogelijkheden voor de derde wereld, in ruil voor de gestage olieaanvoer, want daarover wordt in Parijs óók gepraat. President Sadat deed zijn verzoek tijdens een kort verblijf in Parijs, op doorreis naar Washington. Hij vond ook dat Frankrijk „alleen of binnen de EG" een rol moet spelen bij de voorbereiding van de Geneefse con ferentie. De EG moet Israël duidelijk maken dat het niet hindernissen voor deze conferentie moet blijven opwerpen, en zich niet moet bl ijven verzetten tegen Palestijnse deelne ming. Op de Geneefse conferentie, aldus Sadat, zullen alle partijen, dus Israël inbegrepen, een vredesak koord sluiten, en daarmee zal de toestand in het Midden-Oosten ge normaliseerd zijn. In de Amerikaanse stad San Francisco heeft een groep van naar schatting vijftig mensen zaterdag een kantoor met een boekhandel van een nazistische organisatie vernield. De menigte drong het gebouw binnen, vernielden allerlei nazi-attributen zoals vlaggen met hakenkruisen en andere emblemen, en stichtten vervolgens brand. KISNJASSA (UPI, AP) Een door de regering van Zaire bijeengeroe pen „spontane" demonstratie voor president Moboeto Sese Seko, die „de meest giganlsche in de geschie denis van Knsjassa" zou worden, is gisteren op een mislukking uitge lopen. De demonstratie duurde een uur en verliep uiterst zwijgzaam. Er werd vrijwel niet gejuicht en tijdens de rede van Sakongi Inongo, de gouver neur van de hoofdstad, liep men al weg. Daarop werd het stadion, waar de demonstratie plaats had en dat meer voor de helft gevuld was. door politiemannen gesloten om een eind te maken aan de uittocht. Een groot deel van het publiek bestond uit kinderen die per bus waren aange voerd door de revolutionaire volksbeweging, de enig toegestane politieke partij in Zaire. Aan het eind van zijn rede hief Skongi beide armen in de lucht en riep „de revolutie zal winnen". Een oorverdovende stilte was zijn antwoord. Hij probeerde het nog eens. maar opnieuw was iedereen muisstil. Inmiddels heeft de opperbevel hebben van de Zaïrese strijdkrach ten. generaal Boemba, gezegd dat het grootste deel van het leger is teruggetrokken naar het belangrij ke mijnbouwcentrum Kolwezi in de provincie Sjaba. het vroegere Ka- tanga. Zij bereiden zich daar voor op de verdediging van de stad tegen het oprukkende leger van de zoge naamde Katangese gendarmes. Vol gens Boemba vechten er aan de zij-, de der rebellen Russen, Cubanen en Portugezen mee. Kowezi zal „nooit" opgegeven worden, aldus Moemba. SIDON (Reuter, UPI) Rechtse Libanese troepen hebben in het zuiden van hun land veel terrein veroverd op linkse troepen en de Palestijnen. In een soort veldtocht zouden de rechtsen vorige week verscheidene dorpen onder controle hebben gebracht. Dit hebben reizigers en vluchtelingen uit het omstreden gebied verteld. Er kwamen het afgelopen weekeinde meer dan honderd gezinnen aan in de havenstad Sidon en omgeving. Deze mensen waren hun dorpen ontvlucht wegens de zware gevechten. De strijd tussen rechts en Palestijn se troepen in het zuiden van Libanon is een nasleep van de burgeroorlog, die tot voor enkele maanden in het hele land woedde. In de rest van het land wordt de rust gehandhaafd door een Arabisch vredesleger, waar van het grootste deel is geleverd door Syrië. Het zuiden, sinds jaren een Pales tijns bolwerk, is echter niet bezet door het vredesleger, omdat Israël geen prijs stelde op een Syrische troepenmacht zo dichtbij de grens. De strijd is daardoor in het zuiden in feite gewoon doorgegaan. Volgens de mensen uit het gebied hebben de Palestijnen, versterkt met wat linkse Llbanezen, zich nu teruggetrokken in en rondom het dorpje Ajataroen. De rechtse troe pen zouden tot op ongeveer drie kilo meter van dit dorp zijn doorge drongen. De winst van de rechtse eenheden is voor Israël niet ongunstig. Het zuid en van Libanon is jarenlang voor de Palestijnen een uitvalsbasis geweest voor acties tegen Israël. Het lijkt erop dat de rechtsen dit gebied nu min of meer „zuiveren" van Pales tijnse strijders. STOCKHOLM (Reuter. AP) Zwe den heeft gisteren de twee Westdult- se illegalen, die vrijdag in Stockholm werden gearresteerd op verdenking van het plegen van ter roristische acties, naar West- Duitsland uitgewezen. De 26 jarige Norbert Erich Kröger, die ervan verdacht wordt de hand te hebben gehad in de ontvoering van de Westberlijnse politicus Peter Lo- renz, en de 27 Jarige Manfred Ri chard Adomeit, werden gisteravond op het vliegtuig gezet. Zaterdag liet de Zweedse politie een aantal van de dertig gearresteerden vrij. MAPOETO, MOSKOU (Reuter, AP) Het nieuwe Russisch- Mozambiqaanse vriendschapsverdrag, dat vorige week werd getekend door president Nikolai Podgorny en president Samoro Machel, voorziet in militaire samenwerking en overleg over defensieaangelegenheden tussen beide landen, aldus blijkt uit gisteren gepubliceerde bijzonderheden. De Cubaanse president Fidel Castro wordt begroet op het vliegveld van Oost-Berlijn. De militaire samenwerking, zo zegt het verdrag, „zal verder worden uit gebouwd op basis van de al bestaan de overeenkomsten." In gevallen dat de vrede wordt bedreigd of ver stoord, zullen Moskou en Mapoeto onmiddellijk contact leggen voor het coördineren van de standpunten op dat de dreiging kan worden afge wend of de vrede hersteld. Meer spe cifieke informatie werd hierover gis teren niet gegeven. Wel, dat het Kremlin de nlet-gebonden koers van Mozambique respecteert. De twee landen gaan krachtens het verdrag ook Intensiever samenwer ken op velerlei gebieden: industrie, verkeer, communicatie, landbouw, visserij en grondstoffen. In het ver drag wordt verder opnieuw gepleit voor een vredeszone in de Indische Oceaan, die volgens Moskou en Ma poeto vrij van militaire bases moet blijven. De Sowjet-Unie heeft nu vriendschapsverdragen met drie Af rikaanse staten, Angola, Spmalië en Mozambique. Podgorny is gisteren in Moskou te ruggekeerd van zijn twaalfdaagse rei^ door Tanzania. Zambia, Mozam bique en onverwachts ook Somalië. Na een onderhoud met de Soma lische president Siad Barre meldde het Russische persbureau Tass dat de betrekkingen tussen de twee lan den zich voorspoedig ontwikkelen. Ook de Cubaanse president Fidel Castro heeft nog een onverwacht be zoek aan zijn Afrika-reis vastgek noopt. Hij kwam zaterdag in Oost- Berlijn aan en zei dat hij In de loop van deze week nog naar Moskou zal gaan. Hij zal dan mooi zijn ervarin gen in Afrika met die van Podgorny kunnen uitwisselen. Zowel Podgorny als Castro hebben de Afrikaanse be vrijdingsbewegingen van Rhodesië, Namibië en Zuid-Afrika steun toege zegd. door Harm Lamberts In 1960 werden in Sharpeville 67 mensen gedood toen de Zuidafrikaanse politie het vuur opende op een menigte betogende Afrikanen. De geschiedenis herhaalt zich nooit precies, maar er zijn soms wel treffende overeenkomsten. Na Sharpeville heeft de Zuidafrikaanse veiligheidsdienst hard toegeslagen en iedere vorm van protest proberen te smoren. Honderden mensen werden opgepakt. De gevangenissen raakten overvol. Haat, woede en verbittering groeiden. Een lange serie wetten werd ontworpen die het leven van de Afrikanen nog verder aan banden legde. De positie van de blanke minderheid was vooralsnog weer veilig gesteld. Orde en rust keerden terug. Na de opstand van vorig Jaar in Soweto en de daarop volgende bloe dige maanden voltrekt zich het zelfde scenario. Opnieuw honderden arrestaties, opnieuw razzia's bij nacht en ontij, opnieuw processen, nog veel meer doden en gewonden dan in 1960 en nog meer wetten die de zwarten er onder moeten houden. Voor speciale gerechtshoven in Pre toria en Witbank worden de komen de maanden ruim honderd mensen berecht op beschuldiging van terro risme en communisme. Persbreidel Opdat de hele operatie zo geruisloos mogelijk zou verlopen wilde derege- ring-Vorster vooraf de persvrijheid helemaal afschaffen. Maar er stak zo'n storm van kritiek op tegen de nieuwe perswet dat Vorster aankon digde dat hij het nog een jaartje zou aanzien en dat de pers in dat Jaar maar moest laten zien zelf genoeg discipline te hebben. Zelf-censuur dus. Zuid-Afrika kent trouwens al geraffineerde maatrege len die belangrijk nieuws uit de krant houden zonder dat de censor In hoeft te grijpen. Een ervan is dat mensen die „geband" zijn niet geci teerd mogen worden. D:arüoor vor- den zonder formol eeneuur de echte leiders van de Afrikanen en de blan ken die daadwerkelijk iets tegen de apartheid willen ondernemen monddood gemaakt. Net als na Sharpeville wordt niet het kwaad bestreden, maar de symptomen. Aan de echte grieven van de Afrikanen wordt niet tegemoet gekomen. In plaats daarvan wordt met groot machtsvertoon geprobeerd de zwar te bevolking te intimideren. De haat wordt aangewakkerd en de kloof tus sen zwart en blank alleen maar ver groot. Doden Dat gebeurt ook door het bekend worden van de verschrikkelijke cij fers over mensen die sterven in de gevangenissen. Volgens de officiële cijfers van minister van politie en Justitie Kruger en die zullen be slist niet overdreven zijn zijn er tot juni 1975 335 mensen in de Zuid afrikaanse gevangenissen omgeko men: 267 zwarte, 56 kleurlingen, 9 blanken en 2 Aziaten. In 1975 alleen al stierven volgens de officiële gege vens 92 mensen in de gevangenis en voor vorig Jaar en dit jaar zullen de cijfers zeker niet lager zijn. Tot voor kort was de officiële doods oorzaak steeds zelfmoord of een on geluk. Maar er gleden zoveel gevan genen uit in de douche en er vielen er zoveel uit ramen en van trappen, dat niemand die verhalen meer geloofde. Minister van Justitie Kruger heeft nu wat anders uitgevonden. Kijk, zei hij onlangs in het parlement, die politie ke gevangenen zijn keiharde com munisten die opdracht hebben ge kregen van hun partij liever zelfmoord te plegen dan iets los te laten. De minister kan toch niet ver wachten dat zo'n „verklaring" ge ruststellend is. Huiveringwekkende taferelen komen Je dan voor ogen uit de tijd van de tweede wereldoorlog toen ook ondervragingsmethoden werden toegepast die mensen tot zelfmoord brachten. Wet schuldig In het parlement wees mevrouw He len Suzman er op dat als er al sprake zou zijn van zelfmoord de Zuidafri kaanse wetgeving dan in ieder geval schuldig is. In ieder beschaafd land hoeft een verdachte geen zelfmoord te plegen uit vrees voor martelingen. Tijdens de verhoren, voorarrest en processen biedt het recht de ver dachten bescherming. Maar in Zuid- Afrika bestaat een dicht netwerk van wetten die het de politie moge lijk maakt mensen zonder enige vorm van proces vast te houden in volstrekte afzondering. Dat is een van de redenen voor wanhoopsda den. Maar afgezien daarvan geloven maar weinig mensen dat de minister waarheid sprak. Er zijn foto's van deerlijk verminkte lichamen van mensen die in de gevangenis uitge gleden zouden zijn, er zijn teveel gevallen van hersenbloedingen en hartaanvallen, er zijn teveel „onge lukken". Er is niemand die gelooft dat de regering van Zuid-Afrika geen eind zou kunnen maken aan het op zo grote schaal sterven van gevange nen als ze dat werkelijk zou willen. Daarvoor beschikt de Zuid afrikaanse politie over uitstekende outillage. Een van de Afrikanen die vorig jaar in de gevangenis stierf was Mapetla Mohapi (28). Hij werd vorig jaar op 15 juli gearresteerd op grond van de wet op de bestrijding van het terro risme. Hij was actief in de zwarte studentenbeweging en schreef een rubriek in de Rand Daily Mali. Op 5 augustus vertelde de politie dat hij zelfmoord had gepleegd in zijn cel. Zijn vrouw was verbijsterd. Haar man had nog brieven uit de gevange nis gesmokkeld en daarin schreef hij juist dat hij vol goede moed was. HIJ had al eerder 168 dagen gevangen gezeten en toen hadden ze hem ook niet klein gekregen. Dr. Ramphele en dr. Msaull onderzochten in aan wezigheid van mevrouw Mohapi en haar advocaat het lichaam. Ze moch ten niets in het openbaar over hun bevindingen zeggen en werden in de loop van diezelfde maand ook gear resteerd. Terwille van de binnen landse veiligheid, zo heette het offi cieel. De zaak is nog steeds in onder zoek. Onschendbaar Intussen heeft het Zuidafrikaanse parlement een wet aangenomen die de politie onschendbaar moet ma ken voor aanklachten van hun slachtoffers. Een ander geval is dat van dr. Nabaoth Ntshuntsha. Hij zou zich begin van dit jaar in een vel opgehangen hebben. Toen dr Jona than Oluckman namens de familie het lichaam zou onderzoeken, kwam hij tot de afschuwelijke ontdekking dat er al op diverse plaatsen In het lichaam gesneden was. Hij weigerde toen het onderzoek te doen, omdat alles er op wees dat men sporen van een misdrijf had willen wegwerken. In het parlement verklaarde minis ter Kruger, dat er zonder toestem ming van de autoriteiten insnijdin gen waren aangebracht, maar dat dit gangbare praktijk was in sommige moratoria. De werkgroep Kairos, die de kerken in het Westen wil mobiliseren tegen de apartheid, heeft al tweemaal in een brief aan de Nederlandse rege ring aangedrongen op actie. Wordt het niet de hoogste tijd dat de Neder landse ambassadeur in Zuid-Afrika Indringend om inlichtingen vraagt? Wat in Oeganda gebeurt is een af schuwelijk drama, maar daar kan de Nederlandse regering maar betrek kelijk weinig tegen doen. Veel meer Invloed kan ze uitoefenen op de ge beurtenissen in Zuid-Afrika, waar de regering-Vorster zegt christelljk- nationale politiek te bedrijven.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 5