Onderwijs in Japan: Voortdurende oorlog
BESTE OEFENTERREIN VOOR JUDOKA'S
AFVALRACE
BEGINT AL BIJ
DE KLEUTERS
Ondanks snelle opkomst andere sporten
ZATERDAG 2 APRIL. 1977 ft >t 4 JR 'ik MI P [Ül [uïj [fi| <|[i ffÜ P l"l l"l Üjtf 'f4 lift ffi lift tc M ik Hl P l"l N Ifl TROUW/KWARTET 3g.
Wie eenmaal de be
roemde rode poort
van Todai) gepas
seerd ts, vindt zijn
weg wel in de
hoogste regionen
van de Japanse sa
menleving".
Todal], de staatsuniver
siteit van Tokio en de
oudste en meest voor
aanstaande onder
wijsinstelling van Japan
heeft de afgelopen hon
derd Jaar de Japanse bu
reaucratie en de zaken
wereld van de be
langrijkste leiders voor
zien Een opleiding aan
deze universiteit, die de
hoogste In rang is ln Ja
pan, ls zeer ln trek bij
aankomende studenten
en vooral bij de ouders
van aankomende stu
denten.
Om er te komen moet echter
een lijdensweg worden afge
legd en een competitieslag
worden geleverd die zijn
weerga niet kent In de onder
wijssystemen ln de wereld.
Niet voor niets wordt het Ja
panse onderwijssysteem wel
vergeleken met een oorlog,
en dan een oorlog zonder
staakt het vuren.
Leergierig
Afgaande op de cijfers ls de
Japanse maatschappij een
zeer leergierige maatschappij
met een scholingsgraad die
waarschijnlijk hoger ts dan
die ln de meeste Westeuro pe-
se landen.
Al ln 1872, enkele jaren na
het begin van de Melji-
restauratie, voerde de rege
ring een modern onderwijs
systeem door met een lagere
school, een middenschool en
een universiteit. In 1886 werd
drie tot vier Jaar lager onder
wijs verplicht gesteld, uitge
breid tot zes Jaar in 1908. Zo
rond het Jaar 1920 volgde
meer dan 99 procent van de
Japanse Jeugd daadwerkelijk
zes Jaar verplicht onderwijs,
zodat men op het ministerie
van onderwijs mijn vraag
hoeveel analfabeten Japan
nog telde, trots kon be
antwoorden met „geen**.
Amerikaans
Na de Tweede Wereldoorlog,
tijdens de Amerikaanse be
zetting voerde men verre
gaande hervormingen door
en werd het onderwijssy
steem op Amerikaanse leest
geschoeid Sinds de wet op
het onderwijs van 1947 ls het
systeem verdeeld in vijf fa
sen: de kleuterschool, die een
tot drie Jaar duurt, de zes
jarige lagere of basisschool,
daarna drie Jaar lager voort
gezet onderwijs «junior mgn
schoolt en drie Jaar hoger
voortgezet onderwijs (senior
high school) en tenslotte de
universiteit, die normaal vier
Jaar duurt.
Dan zit men ongeveer op het
niveau van ons kandidaats
examen. Een doctoraalstudie
duurt twee tot drie Jaar en
een promotie gemiddeld nog
eens drie Jaar.
Hiervan ls tegenwoordig de
zes Jaar lagere school en de
drie Jaar voortgezet lager on
derwijs verplicht en voor
iedereen hetzelfde Daarna is
er de keuze tussen de volgen
de drie Jaar voortgezet hoger
onderwijs, een groot aantal
beroepsopleidingen in de ad
ministratieve en dienstensec
tor en een groot aantal
technische opleidingen. Na
het hoger voortgezet onder
wijs kan er gekozen worden
tussen de zogenaamde junior
colleges (twee tot drie Jaar)
en de universiteiten.
In alle fasen van dit systeem
bestaan er naast de
staatsscholen particuliere
scholen, die vooral bij het
nlet-verpllchte onderwijs een
zeer belangrijke rol spelen.
Ruim 75 percent van de
schoolgaande kleuters zit op
particuliere ..kindergartens"
en bijna 80 procent van de
hogere scholen en universi
teiten is in particuliere
handen
Japan telt momenteel ruim
500 Junior colleges met zo on
geveer 350 000 studenten en
ruim 400 universiteiten met
naar schatting meer dan
1.700.000 studenten. De waar
de van de behaalde diploma's
ls echter sterk verschillend
en hangt af van de status en
de rangorde van de verschil
lende scholen en universitei
ten. Volgens onze begrippen
zou een belangrijk deel van
de afgestudeerden van een
universiteit of hogeschool in
Japan het predlcaat ..acade
misch gevormd" zeker niet
mogen voeren.
Het ls deze verschillende
waarde van diploma's en de
rangorde van scholen en uni
versiteiten die de basis vor
men voor de enorme wedijver
in Japan om op de beste
scholen en universiteiten In
geschreven te worden. Voor
alle scholen moet namelijk
toelatingsexamen gedaan
worden en aangezien er veel
meer kandidaten zijn dan er
geplaatst kunnen worden,
ontstaat er een ware afval
race.
Examens
Zo hebben er de afgelopen
maanden voor de 34 staatsu
niversiteiten 229.375 Jonge
ren toelatingsexamens ge
daan. terwijl er slechts plaats
is voor 41.228 nieuwkomers.
Eén op de 5,5 kandidaten zal
dus slagen voor zijn toela-
tingsexamèn. Dit gaat
slechts om de 34 staatsuni
versiteiten. Bij de honderden
particuliere universiteiten,
en vooral bU de hoogste ln
rang. is de afvalrace niet min
der. Velen doen dan ook toe
latingsexamens voor ver
schillende universiteiten om
de kans van slagen zo groot
mogelijk te maken.
Bij de Junior colleges en de
high schools is het al evenzo.
Na de verplichte Junior high
school probeert bijna leder
een tegenwoordig op de seni
or high school te komen
(ruim 90 procent) en ook hier
wordt heftig gestreden om op
die scholen te komen die de
meeste status hebben en het
makkelijkst toegang geven
tot de volgende hoge scholen
of universiteiten. Dit Jaar
hebben zo rond de 2.400.000
Jonge mensen toelatingsexa
mens gedaan voor de high
schools, junior colleges en de
universiteiten. De hotels in
Tokio zaten voriga maand
propvol dood-zenuwachtige
opdat ze toch vooral niet ach
ter komen.
Voor verschillende scholieren
en studenten wordt de druk
te groot. Niet iedereen kan
slagen voor de examens en er
zijn grote aantallen kinderen
die falen. In de maanden van
de examens, februari en
maart en vooral als de resul
taten bekend worden ge
maakt ls er een piek ln het
aantal zelfmoorden in Japan.
De exacte cijfers zijn moei
lijk te krijgen, maar op de
verschillende ministeries en
bij de politie wil men wel
kwijt dat het cijfer bij de
jeugd de laatste tien Jaar ver
dubbeld ls.
Zelfmoord, en met name de
rituele zelfmoord (harakiri) ls
ln Japan met veel minder ta
boes omgeven dan ln het wes
ten. wat weer niet Inhoudt
dat men er bij staat te jui
chen. In bepaalde omstan
digheden. bijvoorbeeld bij
zeer zwaar gezichtsverlies of
bij een botsing van loyalitei
ten. wordt het soms als de
enige oplossing gezien en als
zodanig geaccepteerd.
Autoritair
Het Japanse "onderwijs
draagt ln zijn algemeenheid
een streng autoritair karak
ter. De docent ls de deskundi
ge op zijn gebied en de stu
denten hebben te leren, wat
nogal eens neerkomt op een
klakkeloos instampen van de
leerstof. Ook de examens zijn
gericht op het goed kunnen
reproduceren van het geleer
de, zonder dat er veel nadruk
gelegd wordt op eigen
inzicht.
Een uitvloeisel hiervan en
van de wedijver om de scho
len met het hoogste prestige
te bezoeken ls dat het zeker
niet altijd de meest briljante
en Intelligentste studenten
zijn die de top halen. Vooral
de doordouwers, de harde
werkers met een stevig ge
heugen halen de examens.
Volgens een buitenlander die
jarenlang Engels gedoceerd
heeft op een van de meest
vooraanstaande particuliere
universiteiten, zijn de stu
denten op het hoogste niveau
vaak bijzonder saai. nogal
wereldvreemd en zeker niet
creatief. De man vertelt ook
dat hij waarschijnlijk nooit
voor het toelatingsexamen
van zijn eigen faculteit zou
zijn geslaagd. „Het is een
archaïsch Engels dat Je vrij
wel nooit gebruikt".
Wat gebeurt er met al die
honderdduizenden die jaar
lijks de Japanse scholen en
universiteiten voorgoed ver
laten en de maatschappij in
gaan? Ook ln Japan doet de
economische recessie zich
voelen en ls het niet meer zo
vanzelfsprekend dat Je na
een studie meteen een ge
schikte baan vindt. Verder
groeit het aantal „acade
misch gevormden" zodanig
dat velen gedwongen worden
werk te accepteren dat ver
beneden hun niveau ligt.
Toch zet dit geen rem op de
nog steeds toenemende
vraag naar hoger onderwijs.
Het behalen van een gTaad
op de universiteit of hoge
school wordt meer en meer
een sociaal vereiste, zodat,
om er werkelijk boven uit te
schieten een opleiding aan de
betere high schools en uni
versiteiten noodzakelijk
wordt.
De wedijver en de afvalrace,
met alle spanningen ln de Ja
panse gezinnen vandien. zal
voorlopig eerder erger wor
den dan afnemen.
Weliswaar zegt het gros van
de Japanners dat het te gek
wordt en dat er verandering
moet komen, maar de men
sen die het onderwijssysteem
zouden moeten veranderen
zijn vaak degenen die de race
met succes afgelegd hebben
en daardoor ln hoog aanzien
staan. ZIJ vinden dat leder
een evenveel kansen heeft
en verwijten de tegenstan
ders van het systeem dat ze
alleen maar verandering wil
len omdat ze zelf of hun kin
deren er niet in geslaagd zijn
de top te bereiken. „Verder
moet het de Japanse jeugd,
die toch al in een wel
vaartsstaat opgroeit, niet te
gemakkelijk worden
gemaakt.
Kritiek
Op het ministerie van onder
wijs vindt men dat de kritiek
op de competitie sterk over
dreven wordt en verwijt men
de pers te veel nadruk te leg
gen op de uitwassen ervan.
Maar ook zij kunnen niet om
de piek ln het aantal
zelfmoorden heen.
Inderdaad ls de pers sterk
vertegenwoordigd als Todalj
op 3 maart zijn rode poort
opent voor de toelatingsexa
mens. Met name op de rech
tenfaculteit wemelt het van
fotografen. Niet verwonder
lijk overigens, want geduren
de honderd Jaar zijn hier de
top-figuren in de Japanse bu
reaucratie vandaan geko
men. Vrijwel zeker zitten er
onder de hyper-nerveuze
kandidaten de toekomstige
leiders van Japan en
waarschijnlijk zit er ook de
toekomstige premier bij. Is
de huidige premier Takeo
Foekoeda ook niet afkomstig
van de rechten-faculteit van
TodaU? JtH
Japan-Judo-Anton
Geesink, zo loopt de
sportieve verbin
dingslijn tussen Ja
pan en Nederland.
De vroege morgen van
vrijdag 23 oktober 1964.
Uit de op zich weinig op
windende bruine kast
die de PTT bij 'n draad
omroepaansluiting le
verde, klinkt de luide
stem van verslaggever
Dick van Rijn.
HIJ heeft het over de machti
ge Utrechtse Judoreus, een
kronkelende Japanner, wan
hopig kronkelend zelfs en
over de dertig seconden die
de houdgreep, zeg maar ge
rust de ijzeren houdgreep,
moet duren. Dan tikt de
scheidsrechter de Nederlan
der op de schouder, het ls
afgelopen Half Nederland
veert gelijk Ln extase op van
de ontblJttafeL
De Olympische Spelen van
1964 markeren de grote op
komst van de Judosport ln
Nederland en van Anton
Oeealnk ln het bijzonder.
Zijn gouden medaille In To
kio. door de Nederlander* ge
noeglijk uitgelegd als een
diepe tragedie voor het land
van de rijzende zon. was een
kleinood dat de poort naar de
persoonlijke welstand
opende.
Uniek
Uniek was Oeeslnks presta
tie zeker. Toen acht Jaar later
op de Olympische Spelen van
München de Amsterdammer
wim Rusk a twee gouden me
dailles bij het Judo veroverde
en zich zo ln de zeer selecte rij
Nederlander* met meer dan
één gouden Olympische me
daille schaarde, was het en
thousiasme aanzienlijk min
der. Rus ka werd ln feite snel
vergeten „O Ja, dié." zei een
deelnemer aan een quiz on
langs toen de naam van Rus-
ka gevraagd werd Geesink
bleef beroemd. Fanny Blan-
kers-Koen, Ard 8chenk, Rel-
nler Paping en Anton Gee
sink zijn vaste klanten als er
weer sportpromlnenten moe
ten opdraven.
Maar ook de populariteit van
de Judosport ln Nederland
heeft het niveau van de Jaren
Geesink niet kunnen vast
houden Andere landen zijn
de sport ook gaan beheersen.
Nederland kon geen nieuwe
prominenten blijven leveren
en de jeugd kwam niet langer
massaal op de sportscholen
af. Er kwam een rits andere
oosterse vechtsporten bij,
dikwijls aanzienlijk specta
culairder dan het Judo dat ln
wezen een verdedigende
sport ls.
Die ontwikkeling ls ook ln
Japan niet ongemerkt geble
ven. De Judosport is ook daar
ln het gedrang gekomen al
blijft Japan natuurlijk de
toon aangeven. Daarvoor zit
de sport er te diep ln gewor
teld.
Die Judo-historie ln het kort.
Helemaal duidelijk ls die ge
schiedenis niet, maar volgens
vrijwel alle lezingen begint
het bij de Chinese monnik
Chin Gen Pin die Ju-Jitsu ln
Japan Introduceerde, een
vorm van ongewapend ge
vecht die dreigde te verdwij-
.wn toen wapens algemc-cn
gezien werden als effectieve
re strijdmiddelen
Dr. Jigoro Kano behield de
kunst van het ongewapende
gevecht voor Japan. Hij had
de verschillende Ju-Jltsu vor
men bestudeerd en destilleer
de daaruit de Judosport die
hij onderwees ln zijn ln 1882
gestichte Kodokan Judo. Ju
do bleek toch effectief en Ka
no slaagde er langzaam ln
zijn vorm van vechten beken
der te maken.
In Europa heeft dat proces
zeer lang geduurd. Pas ln
1951 werden voor het eerst
Europese kampioenschap
pen gehouden, ln 1956 was
het aantal beoefenaren bui
ten Japan zo ver gegroeid dat
het houden van wereldkam
pioenschappen nodig werd
gevonden. Tot 1961 werd de
sport echter nog steeds volle
dig door de Japanners be
heerst
Revolutie
In dat Jaar kwam voor Euro
pa de ommekeer. In Parijs
won Anton Geesink de we
reldtitel. HIJ zorgde daarmee
meteen voor een revolutie ln
de Judosport. Immer* totdat
moment ging men ervan uit
dat het gewicht van de deel
nemers niet van Invloed was
op het wedstrtjdverloop.
Juist door zijn verfijnde vor
men van techniek moest het
nog voor een dwerg mogelijk
zijn een reus te vellea Reus
Oeeslnk vulde echter een gat
in de lessen omdat hij bewees
dat gebruik van het li
chaamsgewicht ln combina
tie met een goede techniek de
zwaardere Judoka voordeel
verschaft. Pas daarna wer
den de gewichtsklassen Inge
voerd die later nog nieuwe
verfijningen ondergingen.
Ook daardoor kon Japan een
belangrijke Invloed, zowel
technisch als prestatief be
houden.
Maar voor velen betekende
het invoeren van de ge
wichtsklassen wel een ver-
grofflng van het Judo. Niet de
techniek was steeds
doorslaggevend, het gewicht
kon wel degelijk een hoofdrol
spelen. Zo zijn er onmisken
baar Invloeden van het Rus
sische sambo een veel har
dere manier van vechten ln
het modeme Judo te vinden.
Tot zover die historie.
Sensatie
Het moet duidelijk zijn dat
de veranderingen ln de sport
sporen nalieten ln Japan.
Maar de belangrijkste aan
slag kwam wel vla de snel
veranderende maatschappij,
waarin na de oorlog steeds
meer Amerikaanse Invloeden
merkbaar werden. Een maat
schappij die steeds meer om
sensatie ging vragen en
steeds minder gaf om de ver
fijnde vorm van sportbeoefe
ning.
Dat verklaart ook voor een
deel de opkomst van Japan
ln andere sporten. In feite ls
honkbal daarvan een goed
voorbeeld. Een nadrukkelijk
door de Verenigde Staten
geïntroduceerde sport, die in
korte tijd zeer veel publiek
wist te trekken. Omdat op de
universiteiten de aanpak van
de sportbeoefening weinig
verschil vertoont met de
Amerikaanse is het ook mo
gelijk sneller toppers af te
leveren. Met name op de
Olympische Spelen ls die In
vloed duidelijk merkbaar ge
worden.
Op volleybalgebled ls Japan
een toonaangevende natie.
Een status die stoelt op een
keiharde aanpak en een
scherpe selectie. Ook op bas-
ketbalgebled valt die op
komst te zien. In de
schaatssport blijft het be
perkt tot de korte afstanden,
ook ln het wielrennen ls dat
waarneembaar Belde spor
ten zijn overigens vla een to
to populair geworden. Japan
levert ook belangrijke top-
turners.
Dat en andere zijn de sporten
waaronder het Judo te lijden
heeft gekregen. Al blijft Ja
pan toonaangevend door de
enorme hoeveelheid
technische kennis die men in
reserve heeft. Vandaar ook
dat men vanuit het buiten
land nog steeds Japan als het
beste oefenterrein be
schouwt. Een status overi
gens waar de Japanners ze
ker niet ontevreden over zijn.
In belangrijke mate hebben
de Japanse judoprofessoren
bijgedragen tot de successen
van Judoka's als Geesink en
Ruska, belden zijn regelma
tig op stage geweest Niets
zou gemakkelijker zijn dan
die bezoeken afschaffen en
zich volledig gaan concentre
ren op de eigen Judoka's. Dat
ls niet gebeurd. Geesink
heeft zo een gewaardeerde
bijdrage kunnen leveren ln
de tralningsopbouw die voor
judo werd vereist.
Zoon
Vandaar ook dat het in 1964
toch niet de grote tragedie
voor het Japanse judo was.
toen Geesink Olympisch
kampioen werd. Natuurlijk,
Geesink droeg zelf een steen
tje bij. Na zijn triomf weiger
de hij een overspannen huldi
ging van dolle westerlingen
op de mat. maar wenste de
hele wedstrijdceremonie zo
als die door de Jaren heen
gegroeid was af te maken.
Daarna was hij bereid toe te
geven dat hij ln Japan zoveel
geleerd had dat hij tot beste
Judoka van de Olympische
lichting 1964 kon worden. Op
dat moment herkende Japan
de Judoka Anton Geesink
een beetje als een eigen zoon
Het droeg aanzienlijk bij tot
de nog steeds bestaande gro
te populariteit van de Neder
lander in Japan.
Anton Gees in Je;
een beetje Japans eigen zoon.
scholieren die de laatste
loodjes legden aan de voorbe
reiding voor hun examens.
Niet alleen scholieren overi
gen*. Ook veel, waarschijn
lijk nog nerveuzere ouders,
en dan vooral moeders, wa
ren aanwezig.
Kinderen
Vrijwel niets ln de opvoeding
ln de Japanse gezinnen ls zo
belangrijk als het onderwijs
voor de kinderen. Kosten nog
moeiten worden gespaard om
de kinderen naar de beste
scholen te sturen.
Het ls vooral de moeder die
de kinderen voortdurend
achter de vodden zit om toch
maar vooral de examens te
halen. De vader komt er door
zijn lange arbeidstijden veel
minder aan te pas. Het begint
vaak al bij de kindergarten,
waarvan er te weinig zijn om
aan de toenemende vraag te
voldoen. Dus moeten er zelfs
hiervoor toelatingsexamens
worden gedaan. Peuters van
drie Jaar doen toelatingsexa
mens om op een schooi te
komen....
De kinderen worden er thuis
al op voorbereid, zodat het
proces van leren nog eerder
begint. Moeders zijn bereid
uren met hun kinderen te
reizen ln overvolle bussen en
treinen om hun kinderen
naar een schooltje te brengen
dat nog net even iets beter
bekend staat dan de rest van
de scholen.
Kindergartens zijn niet ver
plicht en de particuliere vaak
erg duur. maar een goede kin
dergarten geeft meer kans op
een goede lagere school en
deze weer meer kans op een
betere high school enzovoort,
zodat aan het eind van het
liedje de hogescholen en uni
versiteiten met de hoogste
rang ln het verschiet komen.
Al vroeg wordt (met name
door de ouders) gedroomd
van, om maar een paar na
men te noemen, de Todalj,
Kejlo, Kyoto staatsuniversi
teiten of van Wasseda, wat
dan een zeer hoogstaande
particuliere universiteit ls.
Bijlessen
Er zijn zelfs zwan
gerschapsklinieken ln Japan
bekend die meer kans geven
op de betere kindergartens.
Naast de normale scholen
gaan de meeste kinderen dan
ook nog eens bijlessen volgen
in de zogenaamde djoekoe's.
Alles om meer kans van sla
gen te hebben bij de toela
tingsexamens van een vol
gende school. Verschillende
ouders, die hun kinderen ten
dele deze uitputtingsslag wil
len besparen, klagen er over
dat hun kinderen ln de buurt
na schooltijd geen speelka
meraadjes kunnen vinden
omdat ze allemaal zonodig
bijlessen moeten volgen.
Klncferen ln Japan spelen
blijkbaar niet. In steden als
Tokio vraag Je Je toch al af
waar ze dat zouden moeten
doen).
Hoewel er in de wet geregeld
is dat ieder met vergelijkbare
capaciteiten evenveel kans
moet hebben op hetzelfde on
derwijs komt de kostenfactor
wel degelijk om de höek kij
ken. De beste djoekoe's en de
beste particuliere scholen
zijn namelijk ook de duurste,
zodat ln toenemende mate
toch de meer welgestelden de
hoogste opleidingen kunnen
volgen.
Het hoeft geen betoog dat dit
hele systeem een enorme
druk legt op de Japanse
jeugd en haar ouders. En dit
des te meer ln een cultuur
waar falen en gezichtsverlies
bijzonder zwaar wegen.
Voortdurend zitten de ouders
en dan weer vooral de moe
ders er bij hun kinderen op
te hameren de lessen niet te
verzuimen en zo hard moge
lijk te studeren. Kinderen die
om welke redenen dan ook in
het ziekenhuis opgenomen
moeten worden, krijgen de
volgende dag hun moeder op
bezoek mét de nodige boeken
'i* ra '14 lift i'i' lift yt JR 'ik lil n tul M M ,1.'. BS jfil Ui I"I ra '14 lift .I'll .ift ft JR ik IH P l»l 1*1 RIBS «lli rfii IS 1
