VS en Sowjet-Unie
houden deur open
Engeland bouwt zelf
radarvliegtuigen
Afrikanen voelen zich in hemd gezet
Schmidt beleeft
benauwde tijden
Besprekingen over Cyprus
Zaire geeft opmars
van rebellen toe
Ondanks mislukking in Moskou
Strop voor NAVO en Amerika
Herrie om export
van EG-boter
naar Rusland
Heldin voor
Italiaanse
feministen
Ook in Bonn dreigt crisis
Verwarring op wereldhandelsconferentie Unctad
VRIJDAG 1 APRIL 1977
BUITENLAND
Trouw/Kwartet
MOSKOU (UPI.AP) De Sowjet-Unie en de Verenigde Staten willen blijven praten over
beperking van de strategische bewapening. De mislukking van de afgelopen onderhandelingsron
de in Moskou heeft niet geleid tot een verharding van standpunten. Beide grote mogendheden
onderstreepten gisteren het grote belang van een overeenkomst over de strategische bewapening.
Wel gaven belde partijen elkaar de
schuld door het mislukken van de
onderhandelingen, die de Ameri
kaanse minister van buitenlandse
zaken deze week in Moskou voerde.
Op een persconferentie in Moskou
zei Vance's Russische collega Andrei
Gromiko gisteravond dat de Ameri
kaanse voorstellen veel te eenzijdig
waren geweest. „Ik wil graag de hoop
uitspreken dat de Amerikaanse lei
ders een realistischer standpunt zul
len innemen, de veiligheid van de
Sowjet-Unie in beschouwing zullen
nemen en niet zullen proberen zulke
eenzijdige voorrechten te verwer
ven." aldus Gromiko. Het gebeurt
niet zo vaak dat de Russische minis
ter van buitenlandse zaken zelf een
persconferentie geeft.
In Bonn herhaalde Vance gisteren
wat hij woensdagavond al in Moskou
had gezegd: het Amerikaanse voor
stel was volstrekt eerlijk en even
wichtig. Over bepaalde onderdelen
was best te praten geweest, aldus
Vance.
Maar geen van beide ministers gooi
de de deur naar een akkoord dicht.
Gromiko zei: „Wij zijn allemaal voor
een nieuwe Amerikaanse Russische
overeenkomst over beperking van de
strategische bewapening. Dat zou in
het belang zijn van zowel de Sowjet-
Unie en de VS als andere landen."
Vance haastte zich uit te leggen dat
zijn mislukte missie naar Moskou
niet zal betekenen dat de Verenigde
Staten de bewapening nu zullen fn flpnpvp
gaan opvoeren. Hij verzekerde de vscitc
pers in Bonn dat zijn chef. president
Jimmy Carter „zeer aarzelend" zal
zijn bij beslissingen over uitbreiding
van de bewapening.
een dreigement mag worden uitge
legd. Zelf gebruikte hij ook geen
dreigende taal. In de onderhandelin
gen met Breznjew moet hij, volgens
ambtenaren die hem vergezellen, wel
wat harder zijn geweest. Zo heeft hij
Breznjew gewaarschuwd dat uitbrei
ding van de handel tussen VS en
Sowjet-Unie moeilijk zal worden als
er geen akkoord over de bewapening
komt
Niet dreigen
Carter zelf klonk woensdgnacht wat
dreigender. Hij zei dat hij wellicht
gedwongen zou zijn de ontwikkeling
van wapens een impuls te geven als
de Sowjet-Unie volgende maand zou
weigeren „in goed vertrouwen" te
onderhandelen. Vance zei gisteren
dat deze uitlating van Carter niet als
Gromiko en Vance zullen elkaar in
mei in Genève weer ontmoeten. Dit
staat in een gemeenschappelijke
verklaring die gisteren in Moskou en
Washington geltijktijdig werd uitge
geven. Het stuk valt op door zijn
algemeenheid. Beide grote mo
gendheden belijden daarin nog eens
hun gezamenlijke verantwoordelijk
heid voor de meeste grote problemen
in de wereld. Er bestaat volgens de
verklaring ook heel wat wederzijds
begrip tussen beide landen, maar
enige bijzonderheid wordt daarover
niet verschaft.
WENEN (Reuter, UPI, AP) Onder voorzitterschap van VN-
secretaris-generaal Kurt Waldheim is gisteren in Wenen de zesde
ronde begonnnen van het overleg tussen vertegenwoordigers van
de Griekse en Turkse bevolkingsgroepen op Cyprus.
De opening van de Cyprus-
onderhandelingen in Wenen. Links
de Griek Soeleiman Onan en rechts
de Turk Tassos Papadouplos, met in
het midden de deugd, Kurt Waldheim
van de VN.
Waldheim, die de eerste dagen de
vergadering zal leiden, deed een be
roep op de deelnemers „een geza
menlijke poging te ondernemen de
kloof tussen de ver uiteenliggende
standpunten te verkleinen." Hij
waarschuwde ook voor al te optimis
tische verwachtingen. De ge
spreksronde in Wenen heeft tot doel
een grondwettelijke oplossing te vin
den voor het in feite opgedeelde ei
land. Verder zullen de bewegingsvrij
heid en het recht op vrije vestiging
van de beide bevolkingsgroepen op
het eiland aan de orde komen.
Richtlijnen
De leiders van de Griekse en Turkse
gemeenschappen, die in de loop der
tijd een hartelijk wantrouwen ten
opzichte van elkaar hebben opge
bouwd. zijn in Wenen aangekomen
met een aantal richtlijnen opgesteld
door aartsbisschop Makarios (voor
de Grieken) en Rauf Denktasj (voor
de Turken). De eerste richtlijn voor
de onderhandelaars in Wenen is dat
zij een „onafhankelijke, niet-
gebonden federale republiek met
twee gemeenschappen" moeten na
streven. Maar hierover verschillen de
interpretaties. Denktasj vindt dat
dit een verdeling van het eiland in
houdt in twee regio's, één voor de
Turken en één voor de Grieken. Ma
karios is hier fel tegen. Een tweede
richtlijn is dat het gebied verdeeld
zou moeten worden „in het licht van
economische vatbaarheid, produkti-
viteit en grondbezit." Ook over de
uitvoering hiervan bestaan grote
meningsverschillen.
De Turkse gemeenschap, die 18 pro
cent uitmaakte van de totale bevol
king, bezet momenteel 36 procent
van de grond. Denktasj maakt aan
spraak op ruim 32 procent, terwijl
Makarios 20 tot 25 procent voor de
Turken meer dan genoeg vindt.
Cyrus Vance doet alsof hij niets hoort terwijl Helmut Schmidt en Hans-Dietrich Genscher (de Westduitse minister van
buitenlandse zaken) zich even met elkaar verstaan.
BRUSSEL De Sovjet-Unie tracht
opnieuw boter te kopen in de Euro
pese Gemeenschap. Ditmaal gaat
het om 35.000 tot 40.000 ton, die de
Russen uit West-Duitsland willen
importeren. De voorzitter van de
Europese Commissie, de Brit Jen
kins, en de landbouwcommissaris,
de Deen Finn Oundelach, willen dit
voorkomen met „geëigende maatre
gelen".
Op dit ogenblik bestaat er echter
geen enkele formele belemmering
voor de export van Europese boter
naar Oostbloklanden. Eind februari
ontstond voor de eerste maal grote
beroering toen bekend werd dat een
Frans bedrijf 75.000 ton boter naar
de Sowjet-Unie wilde exporteren.
In Britse kranten verschenen toen
artikelen waarin schande werd ge
sproken van de uitvoer van „goed
kope" boter naar Rusland. Vermeld
werd niet dat het de Europese belas
tingbetaler meer kost boter ln koel
huizen op te slaan.
Jenkins greep toen in, waarop een
stroom van kritiek volgde. Jenkins
werd ervan verdacht onder druk van
zijn partij (Labour) gehandeld te
hebben. De kritiek leidde zelfs tot
het indienen van een motie van wan
trouwen (door de Franse Gaullisten
in het Europees Parlement. Die mo
tie werd verworpen.
LONDEN (Reuter) Engeland gaat voor zijn luchtverdediging
vliegende radarstations van eigen ontwerp bouwen. Dat is een
ernstige tegenvaller voor Amerika, dat al lang probeert om de
Boeing-versie van dat systeem aan de gehele NAVO te verkopen.
Een derde richtlijn zegt dat de kwes
tie van vrijheid van beweging, vesti
ging en eigendomsrecht „open staat
voor discussie." Maar de Turks-
Cyprische leiders hebben al duide
lijk gemaakt niets te voelen voor een
massale terugkeer van bij de Turkse
Invasie verdreven Grieken.
Volgens de vierde richtlijn moeten
de functies en bevoegdheden van de
toekomstige federale regering vol
doende zijn om de eenheid van het
land te waarborgen. Ook hierover
bestaan er meningsverschillen. De
Turken willen een federatie met zeer
beperkte macht voor de centrale re
gering. De Grieken zijn voor een
federatie waarin de „deelstaatrege
ringen" weinig te vertellen hebben.
Voorwaar genoeg te onderhandelen
in Wenen. Waarnemers menen dat er
bijzonder weinig hoop is op een spoe
dige regeling.
Minister Fred Mulley van financiën
kondigde gisteren in het Lagerhuis
aan dat Engeland bij Hawker Sidde-
ley elf Nimrods bestelt, voor een to
taal bedrag van meer dan een mil
jard gulden. Daarmee kunnen
laagvllegende vliegtuigen worden
opgespoord op afstanden van 300
kilometer, wanneer ze voor grondra
dar nog ver achter de horizon on
zichtbaar zijn.
De kosten liggen iets hoger dan de
Britse bijdrage van 18 procent die
Amerika op prijs had gesteld voor de
financiering van een vloot van 27
Boeings E-3A vliegtuigen, die de hele
oostflank van de NAVO zou moeten
bewaken. Bijna alles wat lager dan
1750 meter komt aanvliegen levert
nu nog een complete verrassing op
voor het defensiesysteem. De
Boeings zijn veruit de duurste vlieg
tuigen uit de militaire geschiedenis:
220 miljoen gulden per stuk.
Behalve meer vliegtuig voor zijn geld
krijgt Engeland door het bouwen
van de Nimrod 7000 extra arbeids
plaatsen. Londen had aangekondigd
dat het zijn eigen weg zou gaan ais
de NAVO niet vóór 1 april over
eenstemming had bereikt over het
gezamenlijke project, dat het eerste
geïntegreerde wapensysteem van
het bondgenootschap zou moeten
worden. Dat lukte niet omdat vooral
West-Duitsland zijn geprojecteerd
aandeel van 1,8 miljard gulden niet
tegen het militaire nut vindt
opwegen.
Engeland heeft de deur voor het ge
zamenlijke systeem niet dichtge
gooid. Volgens Mulley wordt bij de
ontwikkeling van de Nimrod reke
ning gehouden met de mogelijkheid
van samenwerking met „welk ra-
MADIRD (Reuter, UPI, AP) Het
dagelijks bestuur van de Spaanse
communistische partij is gisteren in
spoedvergadring bijeengekomen
om zich te beraden over het bericht
dat het opperste gerechtshof heeft
geweigerd een beslissing te nemen
over legalisering van de partij.
darvliegtulg dan ook dat het
bondgenootschap uiteindelijk
misschien gaat produceren". De te
leurstelling op het hoofdkwartier in
Brussel was niettemin zeer groot.
Behalve dat er een mcol idee gesneu
veld is standaardisatie in de bewa
pening stuit telkens opnieuw af op
nationale industriebelangen komt
de financiering van het Boeing-
project nu nog moeilijker te liggen.
Legerchef in Sjaba vervangen
KINSJASSA (Reuter, UPI, AP) De Zaïrese regering heelt
gisteren voor het eerst toegegeven dat de strategische belangrij
ke stad Moetsjatsa in handen ls gevallen van de opstandige
Kantangese rebellen. President Moboeto Sese Seko heelt de
legerbevelhebber van de provincie Sjaba vervangen en een
censuur ingesteld op de berichtgeving over de strijd.
Moetsjatsa, 90 kilometer ten westen
van het mijnbouwcentrum Kolwezi,
werd zaterdag al veroverd door de
opstandige troepen die op 8 maart
vanuit het buurland Angola Zaïre
waren binnen gevallen. Tot gisteren
ontkenden de autoriteiten in Kisjas-
sa dat de stad gevallen was. De
opstandelingen staan nu voor Kol
wezi waar regeringstroepen zich heb
ben ingegraven.
De voormalige bevelhebber in Sjaba
(het vroegere Katanga) kolonel Eloe-
ki Mongo Aoendoe, maakte gisteren
persoonlijk bekend dat hij was te
ruggeroepen om zijn vroegere
functie als persoonlijke stafchef van
Moboeto weer te gaan bekleden. Hij
wordt opgevolgd door brigade
generaal Boyenge Singa, comman
dant van de Zaïrese gendarmerie en
lid van het ploitburo van de regeren
de revolutionaire volksbeweging, de
enig toegestane politieke partij in
Zaire.
Volgens kolonel Eloeki zijn er in het
gebied ruim 5000 rebellen, gewapend
met mortieren, raketwerpers,
gronddoelraketten en zogenaamde
„Stalin orgels". Ze kregen volgens de
kolonel versterkingen en materieel
aangevlogen vanuit Angola. Ze
maakten daarbij gebruik van een
aantal landingsbanen die ze vero
verd hadden op de regeringstroepen.
„Deze landingsbanen zijn nu on
bruikbaar als gevolg van de bombar
dementen door onze luchtmacht",
aldus Eloeki.
Regeringswoordvoerders hebben
buitenlandse verslaggevers beschul
digd van „ondermijning en sabota
ge" van de regering Moboeto door de
opmars van de rebellen in de provin
cie te overdrijven. Men waarschuw
de de buitenlandse pers tegen het
„lanceren van een bedwelmende
campagne" en zei dat de regering
mogelijk gedwongen zal zijn „de sta
tus te herzien" van de ongeveer 30
buitenlandse correspondenten in
Zaire.
Dit is de achttienjarige Claudia
Caputo uit Rome, momenteel
dc held van de Italiaanse femi
nisten. Claudia werd augustus
vorig jaar aangerand door een
grote groep jongens. Ondanks
de dreigementen van de jon
gens had zij toch de moed aan
gifte te doen. Een aantal jon
gens kon zij herkennen en ze
ven van ben staan nu terecht.
Drie van hen hebben, met de
hulp van enkele anderen, wraak
genomen en Claudia opnieuw
aangerand. Zij werd door de
jongens uren lang mishandeld.
Desondanks heeft zij weer een
aanklacht ingediend en de na
men genoemd van de jongens
die zij had herkend. De zaak
heeft in Italië de gemoederen
los gemaakt. De vrouwen bewe
gingen hebben demonstraties
georganiseerd om Claudia mo
reel te ondersteunen en boven
dien de behandeling van ver
krachte vrouwen in Italië aan de
kaak te stellen. Veel vrouwen
durven geen aanklacht in te die
nen uit vrees voor wraak of het
gevoel toch niet ernstig te wor
den genomen.
door J. den Boef
In vrijwel alle EG-landen heerst op het ogenblik een crisissitua
tie alleen Ierland en Luxemburg kampen niet met acute
politieke moeilijkheden nu ook de Westduitse regering in haar
voortbestaan wordt bedreigd.
door Nico Kussendrager
GENEVE De Afrikaanwe landen op de UNCTAD hier in Genève voelen zich in hun hemd gezet.
Vooral zij dreigen het slachtoffer te worden van de moeizame gang van zaken bij de wereldhan
delsconferentie.
Tijdens de „echte" Unctad, vorig
jaar mei in Nairobi, Kenia, moesten
de Afrikanen veel zaken inleveren ln
de hoop dat zij hier ln Genève wat
zouden bereiken. Er kwam ln Nairo
bi geen regeling voor de bijna niet
meer af te betalen schulden van
vooral de Afrikaanse ontwikkelings
landen. De Industrielanden zegden
niet meer hulp toe; ln feite werd
alleen besloten verder te praten over
Lonen der prijzen voor de grondstof
fen (koffie, koper, katoen bijvoor
beeld) die de derde wereldlanden uit
voeren. De afrikanen hoopten daar
bij ook op andere maatregelen zoals
spreiding van hun bedrijvigheid
(niet alleen maar afhankelijk zijn
van grondstoffen), onderzoek naar
nieuwe produkten die meer geld op
leveren, maar mogelijkheden om
hun produkten te verkopen.
Dat alles zit er op de Geneefse „her-
haiings Unctad" niet meer ln. als er
ai een grondstoffenfonds Inzit Zo'n
fonds moet de ontwikkelingslanden
verzekeren van evenwichtlgen en ze
kerder prijzen voor grondstoffen en
het staat bovenaan de agenda. Wat
niet Inhoudt dat er nu de afgelopen
weken ook echt over ls gepraat. Ei
genlijk ls de Unctad ln Genève nog
niets verder dan toen zij in de eerste
dagen van maart begon.
Extremisten
De rijke landen zijn het onderling
nog steeds niet eens geworden wat
zij de arme nu eigenlijk te bieden
hebben, of beter niet te bieden heb
ben. Eindeloos ls daarover doorge
praat. waarop binnen de Europese
Gemeenschap tenminste Iets werd
bereikt wat op overeenstemming
lijkt. De Westduitsers gingen sputte
rend door de bocht en aanvaardden
dat er zo'n grondstoffenfonds zou
moeten komen. Op de Europese mi
nisterraad. het afgelopen weekeinde
ln Rome. had de Westduitse
bondskanselier Schmidt daarin al
morrend toegestemd, onderwijl te
gen de Nederlanders roepend „Sie
slnd immer die Extremisten." West-
Duitsland ging schoorvoetend mee
met een grondstoffenfonds, maar
kennelijk ln de hoop dat de Verenig
de Staten het wel zouden tegen
houden.
Dat gebeurde dus ook prompt.
Steeds was gezegd dat de nieuwe
Amerikaanse regering van president
Jimmy Carter toeschietelijker zou
zijn tegenover de derde wereld dan
de vorige. Gisteren werd pas goed
duidelijk wat dat Inhield. De Ameri
kanen willen desnoods wel een
grondstoffenfonds, maar eentje zon
der eigen middelen
Geld nodig
De clou van zo'n fonds (dat een paar
miljard dollar zou moeten kosten) is
nu juist dat het grondstoffen die
weinig opleveren uit de markt kan
nemen, en weer verkoopt als de prij
zen wat beter zijn. Het opkopen van
grondstoffen kost geld. en dus moet
zo'n fonds om te beginnen eigen
middelen hebben. Het Amerikaanse
idee een fonds zonder handen en
voeten was daarom voor de Scandi
navische landen en Nederland on
aanvaardbaar. maar na meer dan
drie weken vergaderen moesten de
rijke landen zo langzamerhand wel
eens met een eigen voorstel op tafel
komen. Op de voltallige vergadering
tussen alle arme en rijke landen (de
eerste sinds tijden op deze Unctad)
kwamen de rijke landen dan ook
met dit verhaal niet eens.een echt
voorstel.
Verwacht werd dat de "77" (de groep
van inmiddels meer dan honderd
ontwikkelingslanden) wel zeer giftig
zouden reageren, maar dat bleef uit.
De Indonesische voorzitter Alatas
deelde mee dat de derde
wereldlanden onderling eerst moe
ten praten en dat zij later wel com
mentaar zouden leveren op de hou
ding van de rijke landen. Wat moei
lijk wordt omdat die niet met een
echt, op papier staand voorstel zijn
gekomen. Terwijl het zeer beknopte
voorstel van de „77" (er moet een
gemeenschappelijk fonds komen)
voor de rijke landen onaan
vaardbaar ls. Waarover praten we
nu ls de vraag na vier weken verga
deren ln Nairobi, en ruim drie ln
Oenève.
Zo langzamerhand begint een aan
tal ontwikkelingslanden als ge
zegd met name de Afrikaanse er
schoon genoeg van te krijgen. Te
genover westerse vertegenwoordi
gers liet de voorzitter Alatas van de
ontwikkelingslanden zich ontvallen
dat hij alle moeite had de club bij
elkaar te houden. Nog steeds zit de
kans erin dat enkele vertegenwoor
digers uit de derde wereld hun kof
fers pakken en naar huis gaan.
Koffie
Dat zullen dan niet de Zuidamerika
nen zijn die helemaal niet zo afwij
zend staan tegenover de westerse
ideeën. Op Unctad-Nairobl lieten
landen als Brazilië en Colombia al
blijken helemaal niet zo veel zin te
hebben ln een grondstoffenfonds
dat voor hen wel lagere prijzen voor
koffie zou kunnen betekenen.
Gaan sommige Afrikanen naar huls
en blijven de Zuid-Amerikanen, dan
betekent dat een breuk binnen de
groep ontwikkelingslanden, en dat
is waar met name de Verenigde Sta
ten op uit zijn. De Afrikaanse lan
den zullen zich daarom nog wel een
keer bedenken voordat zij hun ble
zen pakken. Doen ze het wel, dan ls
er een mogelijkheid dat enkele ont
wikkelingslanden met steun van de
olielanden een „eigen" grondstof
fenfonds beginnen Daar zal het
westen dan niets over te zeggen
hebben-
Er bestaat overigens nog altijd een
goede kans dat de sociaaldemocra
tische kanselier Helmut Schmidt de
zware crisis overleeft, waarin de coa
litie tussen zijn partij en de liberale
FDP verkeert. Enerzijds kan
Schmidts kabinet al vallen door de
weigering van een gering aantal libe
ralen om hun steun aan de coalitie te
blijven verlenen. Maar anderzijds
verzet de linker vleugel van de FDP
zich zo sterk tegen een eventueel
samengaan met de christen
democraten, (CDU en CSU) dat het
voortbestaan van de coalitie tussen
SPD en FDP voorlopig nog wel gega
randeerd lijkt
In grote moeilijkheden kan deze coa
litie komen als de christen
democraten een zogenaamde „con
structieve motie van wantrouwen"
zouden indienen, die oppositieleider
Helmut Kohl met de steun van enke
le afvallige liberalen aan het kanse
lierschap zou moeten helpen. Het is
echter niet waarschijnlijk dat dit
laatste zal worden geprobeerd. Kohl
heeft namelijk sinds de verkiezingen
van 3 oktober steeds gezegd, geen
Jacht te zullen maken op liberale
overlopers. Alleen door middel van
officiële onderhandelingen wil hij
naar samenwerking met de FDP
streven.
Les van 1972
Er ls nog een andere reden om het
niet te doen. In 1972 heelt de toen
malige kanselierskandidaat van de
christen-democraten, Rainer Barzel.
voor het eerst ln de geschiedenis van
de Bondsrepubliek Duitsland zo'n
„constructieve motie van wantrou
wen" lngendiend. Bij de geheime
stemming ln de Bondsdag bleek ech
ter. dat er zich in de gelederen van de
CDU ook (al dan niet omgekochte)
overlopers bevonden Een herhaling
van deze onverkwikkelijke affaire,
zal Kohl zeker niet wensen. Een der
de motief moet voor de oppositielei
der wel zijn, dat het onder de huidige
bijzonder ongunstige sociaal-
economische omstandigheden be
slist niet aantrekkelijk ls om met een
kleine en onberekenbare meerder
heid te gaan regeren.
Niettemin heeft kanselier Schmidt
het zekere voor onzekere genomen.
In een brief aan alle SPD- en FDP-
afgevaardigden in de Bondsdag
heeft hij gewaarschuwd dat de vai
van de coalitie tussen belde partijen
tot grote sociale onrust ln het land
zal leiden. Schmidt heeft hiermee
een beroep willen doen op het ver
antwoordelijkheidsgevoel van weife
lende afgevaardigden
De uitslag van de verkiezingen in de
deelstaat Hessen was een nieuwe
aanwijzing dat de sociaal
democraten de wind tegen hebben.
De liberalen dreigen meer en meer ln
het verlies van SPD te gaan delen.
Daardoor doemt voor hen opnieuw
het spook op van de vijf procents
clausule. die té kleine partijen uit
het parlement weert Dit Jaar wor
den ln West-Duitsland geen be
langrijke verkiezingen meer gehou
den. Mogelijk stelt dit feit sociaal
democraten en liberalen in staat,
hun gemeenschappelijke moeilijk
heden voorlopig te overwinnen.
