Heimwee naar
Leuke kolder in een trein
Hollywood
Kinderen der Onderontwikkeling
Zwijmelen in Kimono
Uw bank is
op Goede\Wjdag
Kazan en Bogdanovitch
THE SILVER STREAK
SEVEN NIGHTS IN JAPAN
SWEENEY
Geweld met
Prolongaties en reprises
sociaal sausje
VRIJDAG 1 APRIL 1977
FILM
door W. Wielek-Berg
De nostalgie, die achterwaartse beweging, is nog lang niet
weggekwijnd in de bioscopen, al zijn er gelukkig aanwijzingen
dat het tij gaat keren tón gunste van een heel wat progressiever
stroming: het revolutionaire pathos.
Zolang die nog niet modieus en daar
door geperverteerd is geworden kan
men er, als het gevoel in die richting
gaat, veel emotionele opkikkers door
krijgen. Maar Elia Kazan, de oude
half-meester, zeer bekwaam doch
nooit briljant, houdt het in zijn
laatste film bij het heimwee. In „The
Last Tycoon" gaat het zelfs dubbe
lop want niet zomaar het verleden is
aan bod, nee, het gaat om het Holly-
woodse verleden, voor adepten het
heiligste der heiligen. Tegelijkertijd
draait er in onze bioscopen een film,
die zich bezighoudt met de begintijd
van de cinematografie, „Nickelode
on" van Peter Bogdanovitch. Bogda
novitch heeft de nostalgie zo onge
veer uitgevonden en in zijn eerste
films „Targets" en vooral „The last
Picture-Show" wist hij aan het verle
den bitterzoete tonen te ontwringen.
Maar de bron blijkt niet onuitputte
lijk: een zekere krampachtige onwe
zenlijkheid heeft zich allengs van
zijn werk meester gemaakt.
The last Tycoon
Kazan heeft als basis voor zijn film
de onvoltooide, gelijknamige novelle
van Scott Fitzgerald genomen (toen,
de schrijver in 1939 stierf was het
boek nog niet af). „The last Tycoon"
speelt in het Hollywood van de late
jaren dertig, dat hij uit eigen erva
ring kende, want hij schreef er, zwaar
ondermijnd door de drank, scenari
o's. Als sleutelfiguur fungeert Irving
Thalberg (in boek en film omge
doopt in Monroe Stahr), de produc
tie-chef van MGM, rusteloos, crea
tief, perfectionistisch, met een goede
neus voor zaken en een grote intuïtie
voor artistieke kwaliteit, die in 1939
op 37-jarige leeftijd stierf. Irving/-
sstahr is uit hetzelfde hout gesneden
als alle helden van Scott Fitzgerald:
zij zijn rijk, geniaal, machtig, een
zaam, melancholiek en droomziek,
kortom, zij gaan gebukt onder een
verheven vorm van herenleed.
Scott Fitzgeralds werk beleeft de
laatste jaren een renaissance, de be
roemde Harold Pinter heeft het boek
tot film-script bewerkt, Kazan wist
een hele zwerm voortreffelijke ac
teurs te verzamelen (Robert de Niro,
Robert Mitchum, Jack Nicholson,
Donald Pleasance, Jeanne Moreau,
Tony Curtis, Ray Mill and, Dana
Andrews) kortommijn liefje wat
wil je nog meer.
Matheid
Toch wel het een en ander. De film is
ongetwijfeld knap gemaakt,
filmscènes tussen twee ouderwor-
dende sterren (Moreau en Curtis)
zijn heel knap in het verhaal ver
werkt, distinctie is geen minuut uit
oog en oor verloren, het decor is
onberispelijk, maar het geheel is van
een matheid die niet nalaat van tijd
tot tijd irritatie op te wekken.
Deze matheid komt niet voort uit
het feit dat de regisseur zijn onder
werp niet au-sérieux neemt, nee, de
grootsheid van de droomwereld
waarin de karakters eerder rondwa
ren dan leven wordt nooit in twijfel
getrokken. Maar dat is het hem nu
juist: vergeleken met het echte leven
buiten de studiomuren wordt er een
soort schimmenspel gespeeld, waa
rin Stahr's plotselinge, romantische
en reflectieve (zij lijkt op zijn gestor
ven vrouw) liefde voor een meisje dat
hij voor het eerst aanschouwt tijdens
een aardschok, gezeten op het ver
gulde hoofd van een Indische godin
die moet dienen als accessoire voor
een van Cecil B. de Mille's monster-
produkties, wonderwel past. Natuur
lijk verliest hij haar na een paar
navrante namiddagen, want hij is
een held (of een half-god), die zijn
droefgeestige distantie moet behou
den als voorbeeld voor het gewone
mensenvolk. Hij is een self-made
man, die uit eigen kracht opsteeg uit
het plebs naar „het wereldje".
Deze verheerlijking van macht, geld
en schoonheid, een kenmerk van
Fitzgerald's werk, doch door Pinter
en Kazan trouw gevolgd, maakt dat
de film het hart voorbijschiet en ook
het intellect niet raakt. Over blijft
een slappe, esthetische waardering.
Nickelodeon
Bogdanovitch gaat in zijn „Nickelo
deon" verder terug in de geschiede
nis van de Amerikaanse film, naar de
begintijd voor de eerste wereldoor
log, toen de filmpjes van dertien
minuten gretig aftrek vonden in de
„nickelodeons" (de naam was een
samentrekking van de nickel, het
geldstuk dat men voor het genot
moest betalen en het Griekse woord
odeon). Ook toen werd er al hard
geknokt om de macht, want con
cerns probeerden de zelfstandige
filmmakers van de markt te verdrin
gen en gebruikten daarvoor niet zel
den geweld. In deze turbulente we
reld verzeilt een jonge advocaat uit
Chicago (Ryan O'Neil) die na de no
dige wederwaardigheden in onher
bergzame oorden ongeschoold aan
het regisseren wordt gezet; een won
derschoon kippig meisje (Jane
Hitchcock) dat letterlijk over haar
eigen voeten struikelt; een jonge
Jeanne Moreau in „The last Tycoon".
avonturier (Burt Reynolds) en een
verknipte, verbeten teen-ager met
een nikkelen bril (Tatum O'Neil) die
er een struisvogelfarm op nahoudt in
de hoop dat de veren weer in de
mode zullen komen. Te zamen ma
ken zij er een burleske van, met
catastrofale ballonreizen, zwartge
maakte blanken die voor neger spe
len, vallen en opstaan, vechten en
beminnen. Wanneer ze de première
van Griffith's film „The Clansman"
(„Birth of a Nation") bezoeken, be
grijpen ze dat de tijd van de „nic
kelodeon" voorbij is en betreden
vastberaden het pad van de „echte"
film.
„Nickelodeon" is soms aardig, soms
vervelend, en veel te lang. Langs een
heel andere weg komt hij terecht bij
hetzelfde euvel dat Kazan's film aan
kleeft: ook Bogdanovitch beschouwt
Hollywood met al zijn minne hoofd
en bijverschijnselen, blijkbaar als
een magisch centrum, het middel
punt van de wereld.
The last Tycoon: Amsterdam-
Leidseplelntheater; Rotterdam-
Calypso; Den Haag-Calypso; Utrecht-
Rembrandt 2: Eindhoven-Select, 14 jr.
Nickelodeon: Amsterdam-City I; Den
Haag-Odeon; Leiden-Trianon; Rotter-
dam-Lumière; Utrecht-Camera, a.l.
Toen scenarioschrijver Colin
Higgins eens per trein van Los
Angeles naar Chicago reisde
verveelde hij zich zo ontiege
lijk, dat hij allerhand vreemde
zaken verzon om zijn zinnen te
verzetten. Zo ontstond de op
zet van „The Silver Streak",
een aangename kolderfilm die
zich voor het grootste deel af
speelt in een trein.
Hoewel als route Los-Angeles-
Chicago werd aangehouden, maakte
men de opnamen deels in Californië,
deels in Canada, om het geheel wat
spektaculairder te maken neem ik
aan.
Uitgever Caldwell (Gene Wilder), die
nog een massa boeken moet lezen en
de „Silver Streak Expresse" neemt
om zich rustig door de berg heen te
worstelen, heeft zich nauwelijks in
zijn slaapcompartiment geïnstal
leerd of een tussenschot kraakt open
en maakt het zicht vrij op de fraaie
Hilly (Jill Calyburg) die bezig is zich
te ontkleden. Het vervolg laat zich
raden en vormt het minst aantrekke
lijke, want nogal kleffe, deel van de
film die pas leuk wordt wanneer er
tijdens een met drank overspoeld
herdersuurtje een lijk langs het
raam komt vliegen.
Wie is de overledene? Volgens de
omslag van een boek Hilly's baas,
een professor die zich opmaakt sen
sationele onthullingen te gaan doen
over ene Rembrandt van Rhijn.
Maar is hij wel vermoord? Tijdens
een onderzoekingstocht komt
Caldwell hem tegen, doch hij wordt
ook geconfronteerd met vreemde vo
gels (een klein kereltje met gemene
Jill Clayburg, George Caldwell
en Richard Pryor in „Silver
Streak".
oogjes en een reus met gouden tan-
den) die hem ruw bejegenen en hem
zelfs uit de trein smijten Maar hij
komt terug, door middel van een
exuberante oude dame die hem met
een vliegtuig over grote afstëiiden
transporteert.
Raadsels
De raadsels stapelen zich op: wie is
de dikke man. die alleen maar oog
schijnt te hebben voor de vrouwtjes?
En welke rol speelt een president
commissaris in een goedgesneden
pak met een bloem jn het
knoopsgat? En Hilly, is die wel te
vertrouwen? Aan zijn nieuwsgierig
heid is het te wijten dat hij niet
minder dan driemaal uit de trein
wordt geworpen, doch telkens komt
hij terug.
Op zijn omzwervingen buiten het
trein-territorium ontmoet hij een
zwarte autodief (Richard Pryor) die
hem allerhand nuttige foefjes leert.
Op dat moment bereikt de film zijn
hoogtepunt: de scènes met Wilder en
Pryor, die voortreffelijk op elkaar
inspelen, zijn bijzonder gek en gees
tig. de situaties waarin zij verzeild
raken origineel. Trouwens, de climax
mag er ook zijn.
Zodat we hier met een zeldzaam fe
nomeen te doen hebben: een kolder-
film die niet zijn kruit in de eerste
helft verschiet, doch allengs wint
aan amusementswaarde. Regisseur
Hiller en schrijver Colin Higgins
kunnen tevreden zijn met hun werk.
Amsterdam-Bcllevuc Cinerama;
Eindhoven-Chicago; Den Haag-Asta;
Groningen-Camera; Den Bosch-Euro
Cinema; Rotterdam-Cinerama;
Utrecht-Catharijne I, 14 jr.
„Kinderen der Onderontwikkeling" is de trieste balans van het
leven van kinderen in een ex-kolonie, een ontwikkelingsland. De
Colombiaan Carlos Alvarez maakte een documentaire over het
leven van kinderen in zijn land waarvan de ondertitel luidt:
„Colombiaanse getuigenissen no. 2". Zijn eerste film, „Wat is
Democratie", een getuigenis over wat democratie niet is, had zijn
gevangenneming door de geheime militaire dienst tot gevolg.
Beeld uit „Kinderen der Onderontwikkeling".
De beelden en cijfers uit Colombia
zijn van een eindeloze ellende. Zo is
kinderarbeid er de gewoonste zaak
van de wereld, terwijl er toch werk
loosheid is. Weinigen doorlopen de
lagere school tot het einde. De kinde
ren tot 15 jaar vormen samen de
helft van de bevolking en 95% van
hen lijdt honger. Het voedsel bevat
bij lange na niet de benodigde voe
dingsstoffen en vitaminen. Tenge
volge hiervan en van de ontoereiken
de behuizing sterven velen aan ziek
ten die in rijke landen onschuldig
zijn. Een ander gevolg is de onmoge
lijkheid om op te groeien tot geeste
lijk en lichamelijk volwassen men
sen. De kinderen kijken je aan met
ogen waarin geen hoop meer is.
Sterilisatie
De gemakkelijkste en goedkoopste
oplossing, die door de rijke landen
dan ook enthousiast wordt aanbevo
len, is sterilisatie. Gemakkelijker en
goedkoper dan economische investe
ringen: in 1965 zei de Amerikaanse
president Johnson al, dat het effec
tiever is om vijf dollar te investeren
in geboortenbeperking dan honderd
dollar in de economische groei. Veel
propaganda voor de sterilisatie dus,
terwijl andere voorbehoedmiddelen
op arme plattelandsvrouwen worden
uitgetest. Alvarez zet een groot
vraagteken achter deze „oplossing",
die door de overheid als alleen zalig
makend wordt aangeprezen.
„Kinderen der Onderontwikkeling"
is een uitstekende documentaire, die
zeker zijn weg naar de vormings
centra zal weten te vinden. De enige
aanmerking die je erop zou kunnen
maken is, dat er misschien teveel
informatie in een korte film (45 mi
nuten) is gepropt. Hij wordt uitge
bracht door Fugitive Cinema en het
Comité Colombia en gaat deze week
in première in 't Spuigat in
Dordrecht.
(Ad. Int.)
Michael York en Hidemi Acki in „Seven nights in Japan"
Vorstentrouw, toevallige ontmoetingen, onbaatzuchtige liefde in een idyllisch hutje aan een
buitengewoon fraai meer, verijdelde moordaanslagen van verdwaasde boeven, een bitter afscheid
omdat de plicht roept, dit alles gedrenkt in exotische zon en regen kan dat vandaag de dag nog
allemaal in één film?
Welzeker, waarom niet, zal men bij
de multinationale Britse produktle-
maatschappij EMI (die ook in gram
mofoonplaten doet en zijn oude en
nieuwe films afzet bij het Amster
damse City-concem) gedacht heb
ben. Fluks werd regisseur Lewis Gil
bert naar Japan gestuurd om de
„Madame Butterfly"-variant ln el
kaar te draaien en hij lokte acteur
Michael York mee. HIJ speelt de
kroonprins uit de een of andere
Scandlnavisch-aandoende natie die
naar het land van de rijzende zon
wordt gezonden om in marine
uniform de vorstelijke zaken waar te
nemen, doch verliefd wordt op een
Japanse gids in een autobus en voor
haar eventjes uit de dagelijkse sleur
van recepties en werkbezoeken
breekt.
't Is een hoogst ernstige en naïeve
jongeman die er blijkbaar nog geen
weet van heeft dat vorstenhuizen in
hun nadagen verkeren en de dialoog
gaat dan ook van zo: „Hoe kan ik u
liefhebben wanneer gij uw plicht ver
zaakt?" of woorden van gelijke
strekking. Terwijl deze onzin werd
opgenomen fladderden een hele ne
ven-intrige (het complot van kami
kaze-chauvinisten om de prins te
vermoorden) en een bijfiguur (de
dochter van de ambassadeur) het
filmvenster uit. zonder dat iemand
het nodig achtte er ook maar een
blik op te werpen. Is het een paro
die? Niks hoor, 't is een flutfilm die
onhandig mikt op vals sentiment,
gemaakt door mensen die blijkbaar
tot elke prijs een tijdje uit Engeland
weg wilden.
Amsterdam City 7, 14 jr.
ADVERTENTIE
■'Affiche Rouge Prachtige film over
een verzetsgroep in de Tweede We
reldoorlog. Regisseur Frank Cassen-
ti laat verleden en heden geraffi
neerd in elkaar overlopen en speelt
met muziek. De gehele week in Cine-
tol, Amsterdam Filmhuis, Delft en
De Koffer, Rotterdam.
Le Juge et l'Assassin.Film van
Bertrand Tavernier, waarin aan een
Franse moordenaar uit het eind van
de vorige -eeuw het sociale onrecht
wordt gedemonstreerd. De gehele
week in Kriterion, Amsterdam.
Mr Klein Regisseur Joseph Losey
tekent geniaal de sfeer in bezet Pa
rijs en Alain Delon speelt met mees
terschap de hoofdrol van een profi
teur, die zijn identiteit verliest. De
gehele week in Beyerd, Breda en
Odeon 2, Den Haag.
Nashville Briljant panorama van
Amerika, geschetst door Robert
Altman, gesitueerd in de stad van de
country- en Western-music. De gehe
le week in 't Venster, Rotterdam en
Roxy, Bergen op Zoom.
De Markiezin van O Perfecte
„morele comedie" van Eric Rohmer,
naar een novelle van Heinrich von
Kleist. De gehele week ln Studio K,
Amsterdam.
Histoire d'Adèle H. Tedere film van
Francois Truffaut over de wrede
liefde van Victor Hugo's dochter. De
gehele week in Studio, Leiden.
1900 Schitterend epos van Bernardo
Bertolucci over het Italiaanse boe
renleven tussen 1900 en 1945 met
opkomst van socialisme en fascisme.
Deel I: Tuschinski 3, Amsterdam:
Saskia, Eindhoven; Camera, Til
burg; City, Hilversum; Mabi, Maas
tricht.
Deel II: Select. Delft; Tuschinski 3,
Amsterdam; City, Hilversum: Roxy,
Haarlem: Camera, Tilburg.
Barry Lydon, Meesterwerk van
Stanley Kubrick over de verre,
mooie, koude wereld van het verle
den. De gehele week in Scala, Venlo
en Buitensociëteit, Zwolle.
India Song Intrigerend film-gedicht
van Marguerite Duras, 1 april, Clne-
mien, Amsterdam.
Kuhle Wampe. Klassieke Duitse
werklozenfilm van Slatan Dudow uit
1932, waarvoor Brecht zijn „Solidari
teitslied" schreef. 1 april Zienema
Oktopus, Amsterdam.
The Third Man Evergreen van Carol
Reed naar een scenario van Graham
Greene, met Orson Welles en Joseph
Cotton in de hoofdrollen, 4 en 5 april,
City 4, Amterdam.
Wij willen graag voorkomen banken op vrijdag 8 april
dat u tevergeefs bij ons aanklopt. (Goede Vrijdag) gesloten zijn.
Daarorti herinneren wij u
eraan dat de kantoren van alle De gezamenlijke banken en spaarbanken.
Schelden op maatschappelijk on
recht in het algemeen en de multi
nationals ln het bijzonder is natuur
lijk nooit weg, maar in heel wat
films wordt tegenwoordig zo'n soci
aal sausje over een bloedpudding
gegoten en dat geeft een hypocriete
smaak ln de mond. In de Engelse
film „Sweeney" (genoemd naar een
afdeling van de Londense politie)
zijn zowel de slager als de dipsau-
zenspeclallst duchtig aan het werk
geweest en ze hebben er nog wat
woede en verontwaardiging over de
verloedering van Groot-Brlttannië
bijgemengd.
Carter, een politieman van de oude
stempel, hard en cynisch doch niet
zonder zachte plekjes, trekt op
tegen een syndicaat van olie-
magnaten dat, geadviseerd dooreen
puur-slechte Amerikaan, er niet te
gen opziet mooie meisjes te misbrui
ken. ministers van het koninkrijk te
chanteren en huurmoordenaars
handen vol werk te geven. Voor hij
het complot heeft opgelost wordt er
veelvuldig geweld gepleegd de lij
ken groeien in tal en last, het bloed
spuit somtijds tot de zoldering. En
fin, het gewone werk. We besteden
er toch enige ruimte aan. omdat
regisseur David Wieken bewijst dat
hij spanning en tempo uitstekend
weet te hanteren. Hopelijk vindt hij
nog eens een waardiger onderwerp
om mee te stoeien.
Amsterdam, C?ity 2, 18 jr.
