Sederavondmaal en het Heilig Avondmaal
Veel kerkmensen kijken
nog vreemd aan tegen
samenlevingsvragen
L -4 1
T_3
Diaconale kritiek Vervolgd christendom'
s
tl 1
Illegale drukkerij bij
Leningrad opgerold
4t
Hoofd Roemeense
kerk overleden
VANDAAG
VOORBUGANGERS
Wij zijn bedelaars
DINSDAG 29 MAART 1977
KERK
Trouw/ Kwartet
INSD)
Vorig jaar april publiceerden wij op deze
pagina een discussie over hel voor en
legen van de viering van het Heilig
Avondmaal op de Goede Vrijdag. Dit
leverde een ingezonden brief op van me
vrouw H. M. Blok-Dragt uit Emmeloord.
Zij verklaarde met verbaxing van dit de
bat kennis te hebben genomen en schreef
onder meer:
,,Zijn de theologen xo slecht op de hoogte
van de oorsprong van dat xogena&mde
heilige avondmaal? Het is niets anders
dan een misvorming van de seidermaal-
tijd die Jexus als Jood met xijn leerlingen
heeft gevierd, volgens Gods bevel op de
vooravond van Pesach. Daarom xou het
avondmaal (wat hier een verkapte vorm
van is) slechts éénmaal per jaar en juist
op Goede Vrijdag gevierd moeten
worden."
Een paar dagen later kregen we het ver-
xoek van onze lezer de heer J. Vernhout
te Haarlem, om eens redactioneel aan
dacht te besteden aan de opmerkingen
van mevrouw Blok. Wij antwoordden
hem dat het ons beter voorkwam dit
onderwerp niet zoveel weken na Goede
Vrijdag aan de orde te stellen en dat we
dit liever gedurende de lijdensweken van
1977 zouden doen.
Kort geleden kwam er weer een brief van
de heer Vernhout, waarin hij ons aan
onze toezegging herinnerde en waarbij
hij behalve het ingezonden stuk van me
vrouw Blok nog een knipsel uit Trouw
insloot, namelijk een bijdrage van Rob
van Albada te Amsterdam in de krant van
12 oktober 1976. De heer Van Albada ging
in op de discussie ter gereformeerde sy
node over kindercommunie en betoogde
dat het avondmaal in het verlengde ligt
van de Seideravond, bij de viering waar
van de kinderen zeer nadrukkelijk be
trokken zijn.
We hebben de knipsels plus de vraag van
de heer Vernhout voorgelegd aan ds. S.
P. Tabaksblatt te Amersfoort. Deze her
vormde emeritus-predikant, die zelf tot
het Joods volk behoort is verbonden ge
weest aan de raad voor kerk en Israël van
de hervormde kerk.
De bijgevoegde afbeelding van een sei-
dermaaltijd is overgenomen uit Joods
gezinsleven" door Chaim Bermant (uitg.
Gaade, Amerongen).
door ds. S. P. Tabaksblatt
„In de nacht, waarin de Heer werd overgeleverd" (1 Corinthe. 11 vers 23), dus in de nacht van
donderdag op vrijdag hield de Heer Zijn laatste maaltijd met Zijn discipelen, waarbij het Heilig
Avondmaal werd ingesteld. De vraag doet zich voor, of dit ook de avond was waarop de joden hun
Sederavond vieren. Met andere woorden: was dit de avond van 14 op 15 Nissan? Mattheus 26 vers
17, Markus 14 vers 12 en Lukas 22 vers 7 verschillen hierin met Johannes 18 vers 31 en 42. Zeer
waarschijnlijk viel het laatste avondmaal niet samen met de Sederavond. Maar dat zegt nog niet
dat het laatste avondmaal geen Sederavondmaal was.
Volgens Lukas 22 vers 15 was het de
vunge begeerte des Heren om het
Pascha met de Zijnen te eten voor
dat Hij het lijden Inging. Het ls dus
waarschijnlijk dat de Heer. wetende
dat dit Hem de volgende dag niet
meer mogelijk zou zijn, de laatste
maaltijd met de Zijnen tot een 8ede-
ra vondmaaiUJd maakte. Vooral als
men let op de liturgie, die de Heer
tijdens die maaltijd volgde.
De Sederavondmaal tijd bestaat uit
veertien onderdelen, waarin o a. het
wassen der handen, opening meteen
beker wijn, gevolgd door nog andere
bekers wijn. het zingen van Hallel
Psalm 113 en 114), breken van brood
(of matse) en eten van bittere krul
den als Inleiding van de eigenlijke
maaltijd, die besloten wordt met het
drinken van een derde beker wijn,
genaamd „Kos sjel berakha" be
ker der dankzegging, (vgL 1 Corinthe
10 vers 16). het doorgaan van het
zingen van Hallel, Psalm 115 tot 118
besloten met Psalm 136, het grote
Hallel, en het drinken van de vierde
beker.
Deze orde, of.seder" werd ook door
de Heer gevolgd bij de laatste maal
tijd met Zijn discipelen. En volgens
de apostel Paulus heeft de Heer bij
het drinken van de derde beker „na
dat de maaltijd afgelopen was" het
Heilig Avondmaal ingesteld (Co
rinthe 11 vers 25 en 26). Het feit dat
zulk een orde of „seder alleen bij de
Sedermaaltijd gevolgd wordt, maakt
het Heilig Avondmaal tot een Seder
avondmaal. De Heer gaf echter aan
deze maaltijd een bijzondere di
mensie.
Gedenken
De Sederavond ls een gedenken van
de ellendige tijd die de kinderen Is-
raëls In Egypte doorgemaakt heb
ben. De bittere kruiden en een
mengsel dat op leem lijkt, wijzen
daarop en het verhaal over de uit
tocht uit Egypte brengt het wonder Dikwijls
Gods met Zijn volk ln herinnering.
Corinthe 11 vers 24 en 25). In Exodus
12 vers 14 werd het Paasfeest Inge
steld tot een gedachtenis aan de
uittocht uit Egypte. De Messias stelt
het Heilig Avondmaal ln tot een ge
dachtenis aan Zijn lijden en sterven.
De grote leermeester van de apostel
Paulus rabban Gamliël zegt: „In elk
geslacht ls de mens verplicht zich te
beschouwen alsof hijzelf uit Egypte
was getrokken, zoals geschreven
staat verkondigt het mijn kinderen
op die dag", (Misjna traktaat Pesa-
chim 10 vers 5). De apostel zegt het
hem na met betrekking tot het
avondmaal: „Want zo dikwijks gij
dit brood eet en deze beker drinkt,
verkondigt gij de dood des Heren
totdat Hij komt" (1 Corinthe 11 vers
26. Evenals het volk Israël de uit
tocht uit Egypte ln gedachtenis
moet houdden, zo moet ook de ge
meente van de Messias Zijn lijden en
sterven ln gedachtenis houden.
BIJ het breken des broods en het
drinken van de wijn wijst de Heer op
Zijn lichaam en bloed (Lukas 22 vers
19 en 20), dat de volgende dag gebro
ken en vergoten zal worden, hieraan
toevoegend: „Doet dit tot Mijn ge
dachtenis", (Lukas 22 vers 19 en 1
Afgaande op het woord van de apos
tel: „zo dikwijls enz.", meende de
eerste Messiaanse gemeente het niet
alleen bij de Goede Vrijdag te laten.
„Dikwijls" ls Immers meer dan één
keer per Jaar. Op elke eerste dag der
week - de dag der opstanding des
Heren kwam de gemeente ergens
bij elkaar ln het „breken des broods
en der gebeden", (Handelingen 2,
vers 42 en 46), en 20 vers 7, de dood
des Heren te gedenken. Het waren
zgn. „liefdesmaaltijden". In de ge
meente te Corinthe werd daaraan
ook de viering van het Heilig
Avondmaal verbonden.
Zulke liefdesmaaltijden zijn tot op
heden nog gebruikelijk bij de Joden.
De zg. „derde maaltijd" van de Sab
bath wordt door vrome Joden nog
altijd gebruikt in het leerhuis na het
uitspreken van het middaggebed.
Iedere Jood brengt wat mee van
huls, geeft het aan de koster en deze
dekt de tafels. Na het middaggebed
werd er aan tafel aangezeten om het
meegebrachte eten en drinken te
nuttigen. Gewoonte is echter, dat
rijkere mensen, die lekkere dingen
meebrengen, nooit de door hen mee
gebrachte etenswaren gebruiken,
maar laten deze aan de minder be
deelden over. In de gemeente te Co
rinthe aten de rijken hun eigen mee
gebrachte dingen, terwijl de armen
het met hun schamele boterham
men, of met helemaal niets moesten
doen Deze houding der rijken
wordt door de apostel gelaakt en als
„onwaardig" beschouwd om aan de
daaraan gevolgde viering van het
Heilig Avondmaal deel te nemen (1
Conrinthe 11, vers 20 tot 23).
Losgemaakt
Toen de gemeente zich uitbreidde
werd de Avondmaalsviering losge
maakt van deze „liefdesmaaltijden"
of „agapè, en overgebracht naar de
gewone samenkomsten waar het
Woord verkondigd werd. Hoe vaak
de Avondmaalsviering toen gehou
den werd ls niet met zekerheid te
zeggen.
In elk geval blijkt uit het vooraf
gaande, dat het Heilig Avondmaal
oorspronkelijk een Sederavondmaal
was. En aangezien bij de Sedera
vondmaal tijd de kinderen zelfs een
belangrijke rol spelen, ls er geen
rden om onze kinderen van de
Avondmaalsviering uit te sluiten.
En als men daarbij nog bedenkt, dat
de Sederavondmaaltijd wordt inge
leid met de woorden: „Dit is het
brood der ellende, dat onze vaderen
in het land Egypte gegeten hebben.
Wie hongerig ls, die kome binnen en
ete mee; wie behoeftig is, die kome
binnen en viere het Paasfeest mee",
dan lijkt mij de zgn. „Censura mo-
rum" in sommige reformatorische
gemeenten niet op zijn plaats
Van een onzer verslaggevers
DRIEBERGEN Bezig zijn
met zaken zoals werkloosheid,
het grondstoffenvraagstuk.
kernenergie of verkeersveilig
heid ls nog steeds niet vanzelf
sprekend voor alle kerkleden.
Dat bleek gisteren weer eens.
toen de hervormde synode het
verslag over de afgelopen drie
jaar besprak van de hervormde
raad voor zaken van overheid
en samenleving (ROS).
Veel mensen vinden het Je bemoeien
met dit soort politieke zaken persé
links en dus onwenselijk. Volgens
ouderling J. Haeck uit Hoevelaken
herkennen tienduizenden ln dit
soort kerkelijk werk de kerk niet
meer ZIJ vinden het maar politieke
prediking. Ouderling Haeck was het
eigenlijk wel met deze visie eens en
hij vroeg zich af. hoe de apostel Pau
lus het in zijn dagen zonder een raad
voor dit soort politieke zaken kon
stellen. Hij was niet de enige die ln
het bezig zijn met verkeerde structu
ren ln onze maatschappij een ont
kenning van de zonde zag
„Niet de structuren bepalen de men
sen. maar omgekeerd: mensen vor
men de structuren ln Ood's kracht",
zei ouderling Haeck. Hij meende bij
de ROS deze houding niet terug te
vinden en hij vroeg zich af waar de
rol van de zonde blijft wanneer men
sen van het evangelie uit zeggen dat
zij bezig zijn met de maatschappij.
De secretaris van de ROS. drs Jan
van Veen reageerde met de opmer
king dat dit een beetje gaat lijken op
verheerlijking van de zonde.
Theologie
Andere critici van de raad merkten
op dat er ln werk van de ROS wel
eens wat meer theologische Inbreng
zou kunnen komen. Drs Van Veen
meldde dat ln deze zwakheid bij de
R08 sinds enige tijd ls voorzien en
dat de raad samen met de raad voor
theologie bezig ls met een breed op
gezette studie over de theologie van
de arbeid. Prof. dr J. de Graaf, die de
kort geleden afgetreden voorzitter
van de ROS de heer R. Dijkstra
verving als woordvoerder, merkte
echter op dat de ROS speciaal aan
gewezen ls voor dit bezig zijn met
maatschappelijke vragen HIJ vertel
de bovendien dat de vergaderingen
van de raad tegenwoordig worden
voorafgegaan door een theologisch
gesprek van een half tot een heel uur
over een bijbels onderwerp dat ln
verband staat met een maatschap
pelijk gespreksthema
BIJ de ROS heeft men trouwens
open oog voor de verschillende soor
ten theologie die er bestaan. De the
ologie die men vertegenwoordigt
heeft mede te maken met Je salaris,
de straat waar je woont. Je afkomst
en je opleiding, zei dra. Van Veen. De
raad is dus enigszins beschroomd ln
zijn omgang met de theologie.
Prof. dr. A. Geense, uit Groningen,
die de synode ais adviseur bijwoon
de. vond dat de raad te veel wan
trouwen heeft Jegens theologie. Als
Je de theologie onvoldoende ver
trouwt. zei prof. Geense, zaag je de
tak door waar je op zit". Hij gaf toe
dat de theologie door de maatschap
pelijke positie van de theoloog
beïnvloed wordt maar hij wilde daar
niet de conclusie aan verbinden dat
Je de theologie niet kunt gebruiken
als je met de maatschappij bezig
bent
Traditie
Prof. Geense wees er verder op dat
er een calvinistische traditie is van
maatschappelijke betrokkenheid;
daar heb je niet eens de tenach-
theologie bij nodig, die de Wasse-
naarse dr. Th. C. Frederikse aanbe
val om de kloof tussen kerk en actie
groep te helpen dichten. Dr. Frede
rikse gaf een ontleding van de be
zwaren die mensen hebben tegen de
maatschappelijke betrokkenheid
van de gemeente. Hij dacht dat deze
vooral voortkomen uit het dualis
tisch geloofspatroon dat velen bezit
ten. Men komt krachtens deze hou
ding niet naar de kerk om daar ook
nog over de maatschappij te horen
praten. Dit patroon moet Je volgens
dr. Frederikse te lijf gaan met het
herstellen van de band tussen het
oudtestamentische en het nieuwtes
tamentische denken. Doordat te
nach en evangelie teveel losge
maakt zijn van elkaar kan de ge
meente de actiegroep enerzijds en
kan de actiegroep de gemeente van
de andere kant niet meer begrijpen,
en hij pleitt^, ervoor dat mensen in
de actiegroep meer oog zouden krij
gen voor het geheim van de ge
meente.
Prof. de Graaf antwoordde hierop
echter dat er bij de gemeente ook
schuld ls. doordat zij een te weinig
overtuigde visie heeft en voor de
actiegroep de Geest teveel verbor
gen houdt.
Moderamen
Ds. G. Spilt uit Ede is herkozen als
praeses van de generale synode. In
het moderamen werd gekozen ou
derling dr. G. J. van Kolmerschate
uit Delft; hij volgt ouderling A Rui
terkamp uit Almen op.
BOEKAREST Patriach Justiani-
an, het hoofd van de Roemeense
orthodoxe kerk, is zondag overle
den. Hij ls 76 Jaar geworden.
De Roemeense kerk is met haar
zestien miljoen gelovigen na de Rus
sische de grootste orthodoxe kerk
ter wereld. Ongeveer 88 procent van
de bevolking van Roemenië zegt
orthodox te zijn. Justianlan heeft
zijn kerk bijna dertig Jaar geleid,
sinds 1948.
In deze periode is hij erin geslaagd,
een redelijke bewegingsruimte voor
de orthodoxe kerk ln communis
tisch Roemenië te bewaren. Ook
beijverde hij zich oecumenische
contacten te leggen, zowel ln de we
reldraad van kerken als ln bilaterale
contacten, met name met de angli
caanse kerk.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM Naar eerst nu in
het westen bekendgeworden is, heeft
de Russische geheime politie vorige
week maandag in de buurt van Le
ningrad een illegale drukkerij van
christelijke lectuur opgerold. Drie
mensen, die zich in de drukkerij be
vonden, werden gearresteerd.
De inval ls bekend gemaakt door de
organisatie „Vervolgd Christendom"
(zie elders op deze pagina). Het zou
gaan om een afdeling van de samiz-
dat-ultgevers „Khristianin". De
GRONINGEN Gedeputeerde
staten van Groningen hebben een
subsidie van 1500 gulden verleend
aan de stichting Comité hulpverle
ning Zuid-Oost-Azië te Groningen.
De stichting wil met dit geld meer
bekendheid geven aan haar
hulpwerk onzer vluchtelingen uit
Vietnam, Laos en Cambodja in Thai
land, dat gedaan wordt in samenwer
king met de Parousia-zending.
LAAG ZUTHEM Vormings
centrum Den Alerdinck in Laag Zu-
them krijgt er dit voorjaar een cur
suszaal bij, waardoor er voortaan
drie groepen tegelijk terecht kun
nen. Financieel staat Den Alerdinck
er gunstig voor, volgens het zojuist
verschenen jaarverslag 1976. De in
teresse voor het cursuswerk neemt
toe: vorig jaar vonden 4100 mensen
de weg naar Laag Zuthem, driehon
derd meer dan in 1975.
drukkerij bevond zich in het huis
van David Koop in Iwangorod, bij de
grens van Estland. Een grote voor
raad papier werd in beslag genomen.
Het is niet duidelijk, of ook een druk
pers werd gevonden. De namen van
de gearresteerden zijn Iwan Leven
uit Miroljoebowka, district Omsk (in
Siberië) en de gezusters Lyoeda en
Larissa Zaitsewa uit Rostow. De ei
genaar van het huis is onder huisar
rest.
Onze adressen:
AMSTERDAM:
Postbus 859
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT:
Postbus 948
Westblaak 9. Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN:
Postbus 101
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN:
Postbus 3
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
vam eem onzer verslaggevers
AMSTERDAM Het gerefor
meerd en het hervormd we-
relddiaconaat en de stichting
Oecumenische Hulp hebben in
een gezamenlijke verklaring
geadviseerd, geen geld te geven
aan de organisatie „Vervolgd
Christendom", waarvan het
Nederlandse bureau gevestigd
is in Soest.
De drie diaconale InstanUes zijn het
niet eens met de werkwijze van deze
organisaUe, die zich hulp aan chris
tenen ln communistische landen ten
doel stelt Volgens hen wordt nog
geen veertig procent van de miljoe
nen, die „Vervolgd Christendom"
binnenkrijgt, werkelijk aan dit doel
besteed. De rest zou besteed worden
aan apparaatskosten.
De organisatie, die Internationaal
bekend staat onder de naam „Under
ground Evangelism", heeft haar
hoofdkwartier In Los Angeles (VS).
ZIJ werd ln 1960 gesticht door de
Amerikaanse predikant L. Joseph
Bass, die nog steeds president ls. De
Nederlandse afdeling werd ln 1973
gesUcht en heeft als directeur de
heer w R. Repko.
Er is een comité van aanbeveling,
waarin onder andere zitting hebben
mevrouw dr. F T. Diemer-
Lindeboom. prof. dr. G. A Linde
boom. ds. R. J. van Pagée, prof. dr. ir.
H. van Riessen, mr. D. Schaafsma en
uitgever L. Wever.
Het algemeen diakonaal bureau van
de gereformeerde kerken, de genera
le diakonale raad van de Neder
landse hervormde kerk en de stich
ting Oecumenische Hulp gaan in
hun negatief advies, dat in eerste
instantie bedoeld is voor de plaatse
lijke diakonieén, vooral in op de
jaarrekening van het laatste boek
jaar (1 april 1975 tot 31 maart 1976)
van Underground Evangelism.
Apparaatskosten
In dat jaar ontving de organisatie
ruim 6.6 miljoen dollar (16,5 miljoen
gulden) aan giften plus een geringe
opbrengst uit de verkoop van boe
ken en geluidsbanden. Daar staat
aan de 1 astenkant voor achtUen pro
cent aan beheer en administratie
tegenover en nog eens bijna veertien
procent voor propaganda (fund rai
sing). Voorts ging ruim achttien pro
cent op aan „geestetjke zorg", waa
ronder de helft van de Informatie-
kosten en alle kosten van film- en
preekdiensten blijken te vallen Sa
men betekent dit meer dfan vijftig
procent aan apparaatkosten.
Bijna 22 procent ging weg aan lec-
tuurversprelding. bijna vier procent
as an radio-uitzendingen naar com
munistische landen en bijna voor
twaalf procent werd materiële hulp
verleend. Dat ls samen 37,5 procent
Tenslotte werd 12,5 procent (bijna
800.000 dollar) niet besteed. In een
paar jaar ls zo rond drie miljoen
dollar opgespaard, aldus de verkla
ring.
De drie diakonale Instanties wijzen
erop, dat al eerder in Internationaal
beraad van Westeuropese christelij
ke organisaties voor Oost-Europa-
werk aan vertegenwoordigers van
afdelingen van Underground Evan
gelism de toegang ls geweigerd we
gens ernstige bedenkingen tegen de
financiële handel en wandel. De be
oordeling van het financieel beheer
wordt bemoeilijkt door overboekin
gen van gelden tussen de afdelingen
in de verschillende landen onder
ling.
Ook hebben zij kritiek op de inhoud
en de presentatie van het
maandblad „Vervolgd Christen
dom". Er wordt volgens hen vrijwel
geen originele Informatie ln ver
werkt, maar de presentatie wekt de
indruk, dat dit wel het geval ls. De
lezer krijgt de Indruk, dat er maar
één organisatie ls. die met zegen in
Oost-Europa werkt en weet, hoe het
moet.
Misverstand
Directeur Repko van „Vervolgd
Christendom" toonde zich gistera
vond onaangenaam verrast door de
publikatie Er ls volgens hem Juist
geen organisatie, waar het geld zo
verantwoord besteed wordt als de
zijne en die ook altijd bereid is volle
dig financieel opening van zaken te
geven.
Er is volgens hem sprake van een
misverstand, omdat de diakonale
instanties alleen de hulp, die recht
streeks aan de christenen in com
munistische landen ten goede komt,
beschouwen als „het eigenlijke
werk" en al het geld, dat ln het
westen besteed wordt, zien als appa
raatkosten. „Een belangrijk deel
van ons werk is juist de bewustma
king van de christenen in de niet-
communistische landen van de pro
blemen van hun geloofsgenoten.
Met ons tijdschrift en onze uitge
breide filmdienst roepen wij de
christenen ln het westen op tot ge
bed, op verzoek van de mensen ln
Oost-Europa". Men kan dus volgens
hem beslist niet spreken van meer
dan 50 procent apparaatkosten. De
reservering van drie miljoen dollar
noemt hij noodzakelijk vanwege
voorgenomen uitbreiding van het
radiowerk en wegens het feit, dat de
organisatie geheel afhankelijk ls
van giften.
Volgens de heer Repko is de ach
tergrond van de kritiek van de drie
diakonale Instanties, „dat zij het
niet kunnen hebben, dat wij gras
duinen op hun terrein" en misgun
nen zij „Vervolgd Christendom" het
succes, dat gebaseerd is op het han
teren van Amerikaanse publiciteit»-
en managementsprincipes.
Overigens overweegt de Neder
landse afdeling een neutrale raad
van toezicht in te stellen. „Wij had
den zelfs de gedachte, om daarvoor
ook vertegenwoordigers van het her
vormd en gereformeerd werelddia-
konaat uit te nodigen", aldus de
heer Repko.
Toezicht
Underground Evangelism heeft
niets te maken met de „Onder
grondse Kerk", de organisatie van
Richard Wurmbrand, die nauw sa
menwerkt met de internationale
raad van christelijke kerken (ICCC),
die enkele weken geleden ln op
spraak raakte op verdenking van
financiële manipulaties. De alge
meen secretaris van de ICCC, ds. J.
C. Maris, heeft aangekondigd,
woensdagmiddag over de moeilijk
heden in de ICCC opening van za
ken te zullen geven.
HET WAAROM
Het ls al gezegd: wat valt er bij zoT
ramp als het op elkaar botsen var
twee dermate grote vliegtuigen oj
het vliegveld van Tenerife nog U
zeggen? De omvang van de ramp
verbijstert ons. Een ogenblik vraagt
men zich af: waarom? Vielen niel
onlangs aanmerkelijk meer slacht
offers te betreuren bij allerle
aardbevingen? En wie kan het aan
tal doden en getroffenen nog bljhou- m sy.
den die het slachtoffer zijn van blin-1*
de terreur en onderdrukking? Dtslach
verbijstering om het aantal doden
hangt samen met de aard van het^™^
ongeluk. Het geldt voor twee vlieg-
tulgen. Beide vol met vakantiegan
gers en een niet onaanzienlijke be
manning. We kunnen de dingen te
rugbrengen tot hun proporties en
dan toch constateren dat we het
onzegbare naderen. Die situatie
waarin woorden klinken als nerveu
ze signalen van mensen die het niet
meer weten. En de stilte al even
ondraaglijk vinden. En daarom
woorden gebruiken. Er moet op een
bepaald ogenblik gesproken wor
den. Het komt ons na aan het leven.
We zitten niet in stilte bijeen. We
bevinden ons weer ieder in onze ei
gen leef- en werksituatie en moeten
het daar verwerken. Onze gedach
ten proberen hen te bereiken di
door deze ramp het meest getroffei
zijn. Degenen die thuis of op Schip
hol nog weigenoemd afscheid na
men, een laatste vermaning riepen:
„Goed op Jezelf passen", en hun
geliefden en vrienden zagen verdwij
nen ln de deur van het toestel. Of die
thuis een laatste groet wisselden. Zij
dragen de smart van het onbegrijpe
lijke. Van die ene vraag die deze
dagen in het donker zet. De vraag
naar het waarom. Die vraag waarop
geen gereed antwoord bestaat. Maar
die toch niet wijkt En zelfs in veel
gevallen na jaren nog niet slijt.
Waarop het antwoord geleerd moet
worden. Misschien ls het wel de be
doeling dat hij die de vraag stelt zeil
ook het antwoord geeft. Luisterend
naar de Stem die door het verhaal
heen klinkt van Hem die eens voor
altijd die vraag stelde: „Waar
om Hij moge hen nabij zijn.
ui
st
gel
va:
de
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Oldenbroek: J. Jonger-
den te Harderwijk; te Broek opLan-
gedijk: S. G. J. Goverts te Nieuw
Vennep; te Molenaarsgraaf: p. v.
Bergenbravenboer. kand. te BergJ
ambacht.
Aangenomen naar Buurse: J. H. Is
raël te Coevorden.
Bedankt voor NOP (Creil-Espel): A.
G. v. d. Linden te Koudekerk a.d.
Rijn; voor Kampen (toez.): G. v. d.
End te Papendrecht.
GEREF. KERKEN
Beroepen te Nijkerk: H. Eendebak
te Dalfsen.
Aangenomen naar Rotterdam-
Zuldwijk/Kralingseveer: J. Lems,
vlootpred. te Rotterdam; naar Din-
teloord: K. E. Bras, kand. aldaar;
naar Willemstad: J. M. Wilschut,
kand. aldaar.
GEREF. KERKEN (VRUG.)
Bedankt voor Hasselt: H. D. v. Herk-
sen te Heemse; voor VI aar dingen,
Buitenpost en Lelystad: E. Hoogen-
doorn te Zevenbergen; voor Capelle
a. d. IJssel, Enschede N. en Rotter
dam C.: H. J. Begemann te Assen N.
CHR. GEREF. KERKEN
Beroepen te Drogeham: A Bijkerk
te Aalten.
Bedankt voor Dokkum: J. Dol te
Sneek.
GEREF. GEMEENTEN
Beroepen te Hellevoetsluis: H. Lig
tenberg te Terwolde.
Bedankt voor Ancaster (Can.): drs A
Vergunst te Veen; voor Wageningen:
A. Moerkerken te Nieuw Beijerland;
voor Enkhuizen J. Mijnders te Rid
derkerk.
BAPT. GEMEENTEN
Beroepen te Sneek: O. Oldenburgei
te Stadskanaal.
Ds. H. J. de Wilde
Op 67-Jarige leeftijd ls te ZutphenlJ r
overleden de emeritus doopsgezinde! 1. V.
predikant H. J. de Wilde. Hij heeft
de doopsgezinde gemeenten ge-1
diend te Wleringen, Stadskanaal/As« ft
sen, Balk/Woudsend en te Steen-"
wijk/Blokzijl. In 1966 ging hij
gezondheidsredenen met vervro*
emeritaat. Nadien heeft hij nog toL
1971 samen met zijn vrouw, de pre-"an
dikante M. C. de Wilde-Mulder, de*wo
leiding gehad van het doopsgezinde*"?"
Vredeshlem te Steenwljk.
'Ds D. Middelkoop kos*
Aan de gevolgen van een ongeval is^0l8e:
gistermorgen overleden ds D. Mid-j
delkoop (72) te Ede. Van 1929 tot zijn
emeritaat ln 1970 was hij gerefor
meerd predikant, achtereenvolgens
ln Mildara, 8Int Pancras, Zaamslag1
en Workum. Daarna verleende hij'
nog vier Jaar hulpdiensten in Voorst'
Ds Middelkoop was bijzonder actief" v
ln het gereformeerd mannen-®00
bondswerk en ook in de gerefor-|jan h
meerde organisatievereniging. dat 0(
Oo
Ui
Kv
Ga
lar
Lij
tie
Sp
Ek
en we schamen er ons niet voor.
Wij bedelen om het brood des levens (Het Nieuwe
Testament) voor schoolkinderen in Brazilië. Er zijn er I
100.000 nodig, 1.87 per stuk.
Doet u mee? Giro 901.000
Stichting ln de Rechte Straat te Velp, met verm.
„N.T.Braz.".
JEr woi
