Volksverhalen meer in de belangstelling i
Adr. Hager vijfentwintig
jaar muziekrecensent
RMNEMEE BV
Was maar in de woestijn gebleven
C
Uitzend
bureau
Unitype
\Trouw)
Graad Engels schreef oude vertelsels op en bundelde ze tot boek
Co:
v
Pony's vergiftigd
2
Het Huygens Lyceum
Voorburg
Scholengemeenschap op
Oecumenische grondslag
voor ongedeeld VWO en HAVO
een schoolbediende
DINSDAG 22 MAART 1977
insd;
Van een verslaggever
DEN HAAG „De belangstel
ling voor zaken waarbij je ei
genlijk niet meer met beide be
nen op de grond staat, neemt
sterk toe. Vooral bij Jongeren.
Denk maar eens aan de astrolo
gische rubrieken in tijdschrif
ten en kranten, of aan de te
kens van de dierenriem, die
veel meisjes als sieraadje aan
een halsketting dragen. Maar
ook oude verhalen doen het
tegenwoordig weer goed".
Dit constateert de heer Graad En
gels te Helden-dorp In Noord-
Limburg. Hij wijst op de vele boeken
over volksverhalen die de laatste ja
ren zijn verschenen. Wellicht een
vlucht van de Jonge mensen uit een
koude geïndustrialiseerde wereld
naar de romantiek, de geheimzinnig
heid.
Graad Engels (69) heeft ruim dertien
jaar lang de boeren In zijn geboorte
streek In Noord-Limburg bezocht als
bedrljfsvoorllchter van de
Rij kslandbouwvoortlchüngsdlens t.
Na de gesprekken over de wijze waa
rop de boeren het meeste gewin van
hun bedrijf zouden hebben, zette En
gels graag nog een boom op over
oude volksverhalen en -gebruiken.
Hij schreef ze voor zichzelf wel op.
maar daar bleef het bij. Totdat ande
ren hem aanspoorden de beste ver
halen samen te voegen, tot een boek.
Het resultaat was de bundel ..Det
dank 'Uch d'n duvel, volksverhalen
tussen Peel en Maas", een uitgave
van uitgeverij Corrie Zelen te St
Odiliénberg.
..Eigenlijk ben Ut een consument,
geen producent", zegt Graad Engels,
waarmee hij bedoelt, dat hij veel
boeken leest, maar zich niet zo zeer
geroepen voelt zelf te schrijven. De
gepensioneerde bedrljfsvoorllchter
vindt zelf In de eerste plaats een
Jand-loper". zij het dat hij er graag
met de flets op uit gaat Toen hij nog
bij de landbouwvoorlichtingsdienst
werkte, wilde hij geen dienstauto
hebben. ..Dan verlies lk het contact
met de natuur", zei hij.
Vertellingen
De belangstelling voor oude verha
len ls aangewakkerd doorzijn groot
vader. Die vertelde graag over hek
sen. spoken en kabouters. Trouwens
ook vader en moeder Engels wisten
merkwaardige geschiedenissen uit
de streek te vertellen. Graad viel bij
de boeren dus met zijn neus ln de
boter. Zijn grootouders en ouders
geloofden zelf niet ln de heksen en
spoken, maar op zijn tochten heeft
Graad verscheidene mensen ont
moet, die er heilig van overtuigd
waren, dat hetgeen zij wisten te ver
tellen. werkelijk waar was. Graad:
..Toen een 88-jarige boer mij eens
een verhaal aan het vertellen was.
hield hij bij de clou gekomen
Ineens op. „Ik vertel je niets meer."
zei hij. ..want lk hoop, dat mijn ziel
rust krijgt na mijn dood."
Soms ook durven oude mensen in
afgelegen streken hun verhaal niet
te vertellen, hoewel vast staat dat zij
oude vertelsels kennen. De heer En
gels. die ook graag in oude boeken in
archieven pluist, heeft dikwijls ver
band kunnen vinden tussen een
volksverhaal en iets dat soms enkele
eeuwen eerder werkelijk ls gebeurd.
Als voorbeeld vertelt hij het verhaal
van de graaf van Kessel, wiens geest
na zijn dood geen rust kan vinden,
omdat hij, op oneerlijke wijze, aan
geslibd, land langs de Maas ver
wierf. 's Nachts kan men soms daar
aan de Maas een geklots horen. Zijn
geest is dan bezig het gestolen land
terug te scheppen. Een onzinnig ver
haal? Engels heeft ln oude geschrif
ten Inderdaad een en ander gevon
den van een proces, dat een van de
heren van Kessel om grond aan de
Maas heeft gevoerd.
Er zou ook een gang onder de Maas
lopen, die begon bij de burcht van
Kessel. „Kan niet", zou men zeggen.
Maar... op een oude kaart kan men
zien, dat de gang er wél kan hebben
gelopen, echter niet onder de rivier
door. Want die had vroeger een an
dere loop. In het land kan men ter
plaatse nog de oude bedding terug
vinden.
De gang ls er werkelijk geweest. De
Ingang ln het kasteel ls Indertijd op
verzoek van een moeder-overste
er was een Internaat ln het kasteel
gevestigd dichtgemetseld. De
nonnetjes vonden de gang. afgeslo
ten door een plaatijzeren deur met
gaten, veel te griezelig.
In de oorlog toen de geallieerden
aan de westelijke oever van de Maas
zaten en de Duitsers aan de over
kant, zag een Engels kolonel ln die
gang een mogelijkheid de Duitsers
ln de rug aan te vallen. Doch het
kasteel was Inmiddels plat gescho
ten en de gang was niet meer terug
te vinden.
Luguber
Lugubere verhalen vormen een deel
van de volksvertellingen. Graad En
gels tekende ln 1962 uit de mond van
inmiddels overleden mensen het
verhaal op van een man die zijn
vrouw ln een waterplas verdronk.
De moord werd ontdekt, de man
onthoofd en sindsdien was het daar
niet pluis.
DuimzulgeriJ van oude boeren? In
1967 vond Graad Engels ln een pu
blicatie over Limburgse geschiede
nis, dat op 20 mei 1707 tussen Kessel
en Baerle een man werd terechtge
steld, die zijn vrouw met een pook
had doodgeslagen en daarna het lijk
ln een moeras liet verzinken. Het
verband tussen volksverhaal en wer
kelijkheid was dus gelegd. Na twee-
eneenhalve eeuw ls de gruwelijke
moord nog niet vergeten-
Graad Engels verhaalt in zijn boek
ook over kabouters en dwergen. Me
nig verhaal heeft hij oude streekge
noten horen vertellen. ZIJ hadden
nooit zelf kabouters gezien, maar zij
kenden de vertellingen van mensen
die de kabouters wel hadden gezien.
De vertellers hebben Graad Engels
Indertijd de boerderijen waar de ka
bouters kind aan huls waren, zelf
gewezen. ZIJ wisten ook waar de
huisjes van de kabouters hebben
gestaan tot het ogenblik waarop er
iets gebeurde, dat de kabouters
noopten weg te trekken. En het
paadje, waarlangs zij toen liepen,
kan men nog vaag ln het land zien
afgetekend. Als Graad de verhalen
door vertelt, de boerderijen aanwijst
en de houtwal tognt waar de kabou
tertjes hebben gewoond, ziet men zo
veel werkelijkheid dat de mannetjes
met hun puntmutsjes bijna realiteit
worden.
Waren ze er eens echt.Graad
Engels: „Ik denk dat de kabouters
zijn te herleiden tot de mensen uit
de steentijd, die kleiner geweest
moeten zijn dan de mens van tegen
woordig. Overleveringen kunnen tot
onheuglijke tijden teruggaan. Moge
lijk ook vinden de verhalen over
kabouters hun oorsprong ln de mis
vormde, gedrochtlgde mensjes die
vroeger ln groepen door het land
trokken, op zoek naar wat werk en
wat eten. Tegenwoordig ziet men
dergelijke zielige wezentjes niet
meer zij zitten ln tehuizen."
Graad herinnert zich nog zo'n man
netje, dat vroeger van tijd tot tijd
bij zijn school kwam kijken, te wijde
(gekregen) kleren had hij aan en hij
droeg een zak op de rug, waaruit hij
brokken krijt haalde voor de kin
deren.
Dialect
De heer Engels, die op zijn tochten
door het land ook zeker 2000
merkwaardige woorden uit zijn ei
gen dialect ontdekte en meer dan
honderd volksliedjes uitzijn geboor
testreek opschreef, heeft hiermee
bewezen een neus voor de oude
volkscultuur te hebben. Het Insti
tuut voor dialectologie en volkskun
de van de Koninklijke Nederlandse
Van een onzer redacteuren
DEN HAAG Omdat Adr. (D.
R. Hager 25 Jaar achtereen als
medewerker zijn alom gewaar
deerde kritische beschouwin
gen over muziek, meestal ln de
vorm van recensies over con
certen, aan de Nieuwe Haagse
Courant en Trouw/Kwartet
bijdraagt, wilden we dat feit in
een passend redactioneel stuk-
Je met foto herdenken.
Wat schrijf je bij zo'n gelegenheid
als Je het niet een droge opsomming
van feiten en data en een wat opge
poetste presentatie van kwaliteiten
wil doen zijn- Adr. Hager zelf hielp
ons uit de moeilijkheden. Voortref
felijk Journalist als hij ls (en dat mag
dan hier nog wel eens duidelijk ge
zegd worden) diste hij ons een pas
send ..persklaar" verhaal op. ..Het
begon" aldus Hager „op 29 maart
19S2 met een concert voor de Vrien
den van het ResidenUe Orkest ln de
Oude Kerk te Rijswijk. De aanlei
ding was het schrijven in een perso
neelsblad over de concerten van het
Algemeen Haags Comité ln de Hou
trus thallen Gewapend met een aan
tal van die bladen toog ik naar de
O rote Marktstraat en de verslagen
waren kennelijk voldoende om een
proef te nemen. Voorlopig geen ho
norarium. want „lk moest 't nog
leren en muziek was ro'n hobby dus
bofte lk toch maar dat ik gratis
concerten kon bijwonen". Maanden
later ƒ3-. per recensie, dat wil zeg
gen eerst naar het concert, dan naar
huls om te schrijven en 's nachts of
de volgende ochtend vroeg de kopij
wegbrengen.
Plakboeken
Vijfentwintig Jaar werkzaam te zijn
als muziekrecensent voor de Nieuwe
Haagse Courant en Trouw ls vijf
entwintig Jaar lang het verzamelen
van herinneringen. Ter gelegenheid
van deze mijlpaal de achttien plak
boeken nageslagen en voor 't eerst
eens de aantallen geteld. Je staat
dan zelf versteld van het feit, dat Je
ln die periode ruim 4600 recensies,
verslagen, artikelen. Interviews
schreef. Zo n 100 per Jaar Tussen die
4600 zijn er velen die volkomen ver
geten zijn Maar al bladerend kom Je
ook namen tegen waarbij Je denkt
wat zou er van die pianist, van die
zangeres geworden zijn ZIJ leken zo
talentvol, zij wekten zulke hoge ver
wachtingen. Je kon ze ln Je recensie
een vrijwel zekere glansvolle toe
komst voorspellen. Maar toch. ze
kwamen, ze overwonnen en
daarna niets meer.
Vijfentwintig Jaar .meedraaien" ln
de carrousel van het muziekleven ls
een werveling van grote namen, van
grote evenementen, van gebeurte
nissen die het karakter van de
Kunst in Den Haag en omgeving
bepaalden. Enkele van de vele na
men Ignace Neumark. Alfred Cor-
x' j" V
Een recente foto van onze medewerker Adr. Hager
tot, Erich Klelber, Anja Sllja. Teresa
Bergania. Elisabeth Schwarzkopf.
Oundula Janowltz. Leonard Bern
stein o.a. ln Nederland ln 1968 met
zijn New York Philharmonic, Ru
binstein enz. De wat nostalgische
herinnering aan het Gebouw van K.
en W. waarin mijn eerste vrouw haar
debuut maakte. Een verguisd ge
bouw, doch de schok van de brand
op 18 december 1964 was groot Ja,
die zalen, daar raak Je ln Den Haag
nooit over uitgepraat. K. en W.. Kur-
zaal. Congresgebouw en op dit mo
ment staat de vraag „Ja of nee een
concertzaal aan het Spui" weer hele
maal centraal
Akoestiek
En toch waren we ln oktober 1966
bijzonder blij met het Circustheater,
geopend met een glansrijke Fldello-
voorstelling. En dan de Prins Wll-
lem-Alexanderzaal. Nog zie lk het
gezicht van Willem van Otterloo
voor me bij die eerste repetitie ln
december 1968. Een teleurgesteld
gezicht, de verlichting boven het or
kest deugde niet, de akoestiek nog
minder. In maart 1969 werd de PWA-
zaal ln gebruik genomen en het on
derwerp „akoestiek" la nog steeds
actueel! Wat zijn er een kerken ge
sloten ln die 25 Jaar! En wat heb lk
alles bijeen uren doorgebracht ln
kerken ln Den Haag. ln Delft, ln het
Westland. Honderden orgelconcer
ten. concerten met zes bezoekers,
ook met 1500 bezoekers. BIJ al die
orgelbespelingen staat de naam Fel-
ke Asma centraal. Een hartstochte
lijk en warmbloedig organist, een
voortreffelijk man die veel succes
sen heeft gekend ln een periode van
vijftig Jaar, maar ook veel teleurstel
lingen.
Naast het orgel met zijn „vox huma-
na" ls mijn liefde altijd uitgegaan
naar de menselijke stem. De stem
van de solist, de stem ln het koor, de
stem ln de opera, ln het oratorium.
Geen Instrument ls mooier dan de
stem die de mens heeft meegekre
gen. Het Instrument dat hij altijd bij
zich draagt en dat zo kwetsbaar ls.
Zoals niet één van die 4600 concer
ten hetzelfde was, zo ls niet één stem
hetzelfde. Dat maakt 't zo boeiend,
zo afwisselend, zo nieuw Iedere keer
weer. Een verrassing of een teleur
stelling?
Die liefde voor de stem bracht me er
toe om enkele Jaren het hoofdredac
teurschap op me te nemen van Vo
caal, het orgaan van de Koninklijke
Bond van Christelijke Zang- en Ora
toriumverenigingen. Achter die lan
ge naam gaat de grootste zangbond
van Nederland schuil. Een bond met
de heer Brune als eminent voorzit
ter, met wie lk steeds de prettigste
contacten had en heb. En wat ls
Nederland, wat ls Den Haag geluk
kig met zo'n rijk bezit aan koren in
alle mogelijke samenstellingen.
Contacten
Die contacten zijn van die 25 jaar
het belangrijkst. Want die muziek
komt slechts tot klinken dank zij
mensen. Contacten met „ledereen"
ln de muziek. Met musici, met koor-
en orkestbesturen, met lmpressa-
rio's, met de managers van de pla
tenmaatschappijen, met al die hard
werkende mensen die een concert
zaal runnen, met debutanten en met
kunstenaars aan het eind van hun
carrière. Ik had ze niet willen mis
sen, die contacten. Contacten ook
met lezers. Goede contacten maar
ook wel eens negatief, zoals van die
lezer, die de naam Hager verwarde
met de bijbelse Hagar en schreef:
„Was maar beter ln de woestijn ge
bleven."
Aan het eind van het verhaal zijn er
slechts twee wensen: de wens iets
positiefs te hebben bijgedragen aan
25 Jaar muziekleven en de Innige
wens nog veel concerten te mogen
bijwonen ln een harmonieuze
wereld.
Van een verslaggever
ARNHEM Een 20-Jarige leerling-
pikeur heeft bij de politie ln Arnhem
aangifte gedaan van vergiftiging
van zijn drie pony's. De pony's zijn
op advies van een dierenarts overge
bracht naar de diergeneeskundige
«faculteit ln Utrecht. Daar zijn er
Inmiddels twee overleden, aldus de
politie gisteren. De pikeur was niet
verzekerd. De schade bedraagt vol
gens zijn zeggen 17.000 gulden.
Graad Engels ontmoette verscheidene mensen, die ervan overtuigd waren, dat hetgeen zij wisten te
vertellen, werkelijk waar was.
Academie voor Wetenschappen te
Amsterdam en de universiteit te Nij
megen hebben hem dan ook als me
dewerker aangesteld.
Bekijkt men de volksverhalen niet
zo zeer van de romantische, maar
van de wetenschappelijke kant, dan
kan men het hoofd breken over de
vraag, hoe het komt, dat men ele
menten van de Limburgse volksver
halen ook terugvindt ln verhalen die
Grote
eens t
kers d
ling ri
State
„schor
sluit"
in andere delen van ons land spelenl schors
Sterker nog: Graad Engels heeft ieman
soortgelijke verhalen ook gevondei i
in volksvertellingen uit Rusland zaak
van zigeuners en zelfs uit Japan. Op
zich een mysterie.
ZAKENFLITSEN
Loodgieter biedt zich aan v. alle
voork. werkzaamheden. Altijd
beschikbaar.
Tel.'070-45.08.35.
TELEFOON-
BEANTWOORDERS
Bel Bumifoon
tel. 070-633789
of 070-633006
vraagt voor directe uitzen
ding
trttlsUi Nederlands
typistes talen
boekhoudmachlnlstes
ponstypistes en
administratieve
krachten
Komt n langs: Unitype.
Vennstr. 16, Den Haag,
tel. 070-647820.
f Jw advertentie in I
BEGRAFENIS- EN CREMATIEVERZORGING
Waarom zou u de nabestaanden belasten met hetgeen
u zelf kunt doen?
Wij stellen u in de gelegenheid u in te schrijven in ons
unieke archief-systeem waarbij rekening gehouden
wordt met uw specifieke en persoonlijke wensen.
Financiële regelingen en overname bestaande
polissen mogelijk.
De inschrijving is geheel gratis.
Wij zijn dag en nacht bereikbaar.
worde
vlucht
leid v
meer
Kame
moe te
sende
de SK
Ani
Andei
samei
staat:
Iec
te he
met 1
f OORLOF SrJ GSWSjJi
tees je
IN bE KkAHr.,cv\
OVER MUN veouw
CE BEZORÖER
Vosmaeretraat 1, tal. 070-872222,
rector: dra G. H. A. Engberta
het verplichte godsdienstonderwijs heeft
een open karakter;
ongedeeld V.W.O. garandeert grote keuzemo
gelijkheden bij eventuele academische studies;
begeleiding in de brugklas: hulp bij aansluitings
problemen tussen basisschool en brugjaar;
mogelijkheid tot nadere differentiëring VWO-
/HAVO in de tweede klas;
computerkunde als verplicht vak in de mid
denklassen; de school bezit een eigen com
puter;
overzichtelijke leerstofindeling gecombineerd
met vakkenintegratie in de laatste 2 leerjaren
Havo;
nauwe samenwerking met de Thomas More
School voor Mavo aan de Prinses Irenelaan in
Voorburg bij de determinatie van de lagere
leerjaren;
De inschrijftermijn voor het Huygens Lyceum sluit
op maandag 25 april a.s. Het aantal te vormen
nieuwe brugklassen ligt dan vast.
Na die datum kan plaatsing van brugklasleerlingen
niet meer gegarandeerd worden. Ook als u nog niet
over alle gegevens beschikt (b.v. de testuitslag) is
het nodig uw kind toch aan te melden.
Dit kan gebeuren: bij het secretariaat van de rector
of via een persoonlijke afspraak met hem.
In beide gevallen belt u 070-072222.
Gemeente de Lier
Ontwerp-plan ex artikel 11 van de Wet op de
Ruimtelijke Ordenig.
De burgemeester van De Lier maakt bekend, dat met
ingang van 22 maart 1977 gedurende 14 dagen ter
gemeentesecretarie, afdeling algemene zaken, voor een
ieder ter inzage ligt een ontwerp-uitwerkingsplan als
bedoeld in artikel 11 van de Wet op de Ruimtelijke
Ordening voor een gedeelte van de als woongebied tr
aangewezen gronden in het bestemmingsplan Noorder-
tee na eerste herziening met de daarbij behorende
voorschriften en toelichting.
De onderhavige gedeeltelijke uitwerking heeft uitsluitend
betrekking op een voor openbare en bijzondere doelein
den te bestemmen perceel grond, gelegen aan Diepen-
burg.
Gedurende bovengenoemde termijn kunnen belangheb
benden tegen voornoemd ontwerp-uitwerkingsplan schrif
telijk bezwaren indienen bij burgemeester en wethouders.
De Lier. 22 maart 1977
De burgemeester voornoemd.
M. Paats.
's-Gravenhage
Christelijke Scholengemeenschap
„Overvoorde"
Westhovenpleln 121, tel. 070-662484
Gevraagd voor zo spoedig mogelijk
voor 40 uur per week. in tijdelijke dienst ter vervanging
wegens ziekle 1 maand).
Inlichtingen te verkrijgen bij de conciërge van de school,
de heer Leidekker, tel. 662434.
Uw betrouwbare
vakantiepartner
Perscombinatie reizen
Kijk in het vakantieprogramma vol ver
rassingen zomer 1977.
Gratis thuisgezonden als u de bon
invult.
Naam
Adres
Plaats
Opsturen aan Perscombinatie Reizen,
Antwoordnummer 2792, Amsterdam.
In open envelop, geen postzegel plak
ken s.v.p.
De of
een bi
Weurz
eerst
zoveel
vens
zeker
grond
len.m
zit gei
het ee
In tot
arseer
stof. v
in pri
slaan
Maar
dienst
keurig
dat z;
duren,
De za
