wordt
nijpend
jaar
glas
tuin
bouw
en bloemen houden
ilkaar nu in evenwicht
Toestand gastarbeiders
sociaal 'schrijnende zaak'
Het kan echter ook anders.
Westland: Vroeger en nu.
1,1
BINNENLAND
Produktie:
Lotty van Bakel
Arie Bergwerff
Teun Lagas
Leen Post
Layout:
Lotty van Bakel
Foto's:
Rob Hendriksen
>|5DAG 22 MAART 1977
T rouw/Kwartet P6/RH11
V
V
WESTLAND. De
glazen tuin van Europa.
Al jarenlang is dit de
benaming voor het
Westland, het grote
tuinbouwgebied. Op 2
april a.s. viert het West-
land zelfs het feit, dat de
glastuinbouw hier al
weer 100 jaar wordt be
dreven. Hoe en waar
door ontstond hier ech
ter de tuinbouw?
Eén van de voornaamste
aanleidingen de juis
te oorsprong of aanlei
ding is waarschijnlijk
toch niet meer te achter
halen is ongetwijfeld
de aanwezigheid van de
vele kastelen en bui
tenplaatsen geweest.
Hollands kuststrook is
vanouds een bewoond
gebied geweest Ook
leenheren, graven en
andere adellijke perso
nen kozen zich in deze
omgeving geleidelijk
aan een woonplaats.
Vast en zeker zullen er
bij deze behuizingen
tuinen met boomgaar
den zijn geweest. Bij
het zeer fraaie slot van
prins Frcderik Hendrik
bij Honselcrsdijk was
dit zelfs een buitenge
wone mooie tuin. Op
de open dag, die in het
teken van de 100 jaar
glastuinbouw op 2 april
wordt gehouden, stellen
tientallen kwekers van
groente en bloemen hun
bedrijven open
Inlichtingen
over deze opeii dag zijn
te verkrijgen bij de heer
A. v.d. Lee, tel. 01740-
28844.
Wethouder Boeters van Wateringen:
ving, waar toch zo'n dertien miljoen
inwoners wonen", zegt de heer Van
Velden.
Er wordt wel eens gevraagd naar het
„succes van het Westland", dat het
grootste glasareaal van de wereld
heeft. Er zijn daar vele aanwljzlgin-
gen voor. Maar de belangrijkste re
denen zijn misschien wel de ijverige
bevolking van dit gebied, de
vruchtbare grond, de kennis, die
met sprongen vooruit ls gegaan.
Maar niet in het minst door de inwo
ners van het Westland, die grote
Investeringen aandurven; ook al lo
pen ze daarmee flinke risico's. Want
de kosten voor een tuinder zijn
hoog. Alleen al de maandelijkse re
kening voor het gas bedraagt voor
een gemiddelde tuinder tienduizend
gulden.
Verscholen achter het glas van een warenhuis en bijna aan het oog onttrokken is hier een
onderkomen voor buitenlandse arbeiders ingericht. Het aantal arbeiders wat zich moet behelpen met
volstrekt ontoereikende woon- en leefruimte is helaas nog erg groot.
NAALDWIJK Gelukkig zijn er
echter ook nog tal van buitenlandse
gastarbeiders te vinden in het West
land, die wel een goede behuizing
hebben. Migmoun Bouazatti is er
één van. Al vijf jaar lang werkt hij,
samen met zijn broers, bij de firma
Groenenwegen in Naaldwijk. Op het
terrein, vlakbij de tomatenkassen
staat het vroegere huis van de heer
Groenenwegen. „Ik heb hier zelf zes
jaar gewoond. Daarna heb Ik iets
verder op het terrein een nieuw huls
laten bouwen." Migmoun, die hier
samen met vier andere Marokkanen
woont, kon toen dit huls betrekken.
Zij betalen zelfs geen huur. De heer
Groenenwegen vertelt lachend, dat
er nu zelfs een douche ls bijgebouwd
achter het huis. terwijl hij die zelf
heeft moeten ontberen, ln de tijd dat
hij er met zijn vrouw woonde. Dat
ook Migmoun gelukkig is met deze
regeling, blijkt wel uit het feit, dat
hij elk Jaar opnieuw na zijn vakantie
naar Marokko, steeds weer terug
keert naar de tomatenplukkerlj van
de gebroeders Groenenwegen.
Migmoun Bouazatti ls één van de Marokkanen in het Westland, die het wel
getroffen heeft met de huisvesting. Samen met vier andere Marokkanen
woont hij op het terrein in het vroegere huls van zijn werkgever, de heer
Groenenwegen.
Wateringen„Er moet aan de mentaliteit van de Nederlanders nog heel wat verbeterd worden:
nog steeds is er ten opzichte van de gastarbeiders een grote mate van terughoudendheid." Aan het
woord is de heer L. P. Boeters, wethouder van de gemeente Wateringen. „Er is ontzettend weinig
voor de gastarbeiders gedaan, terwij, nog steeds een niet onaanzienlijk aantal werkgevers deze
mensen te lange dagen voor te weinig geld laat maken."
grootste vertegenwoordiging is af
komstig uit Marokko, een andere
grote leverancier ls Turkije. Verder
werken er wat Spanjaarden en Ita
lianen. Op het gebied van huisves
ting mankeert er voor deze arbeiders
nog al een en ander: veel te groot is
het aantal gastarbeiders, dat leeft in
een kleine caravan of in een afge
scheiden gedeelte van het warenhuis
of schuur. „Na de legalisering, die
voor veel gastarbeiders toch een goe
de zaak is geweest, is er op het ge
bied van huisvesting nooit wat ge
daan," zegt wethouder Boeters. Zijn
gemeente Wateringen is van plan om
gastarbeiders, die een woning zoe
ken te gaan accepteren als wo
ningzoekenden met dezelfde rechten
als Nederlanders. Ook is het gemeen
tebestuur ln onderhandeling met
een particulier pension, wat eind dit
jaar ter beschikking van de gastar
beiders zal moeten komen. „Er
wordt door het bedrijfsleven vaak
alleen naar de economische kant ge
keken, terwijl langs andere zaken
zoals huisvesting heengelopen
wordt," meent de wethouder, die on
derstreept dat er in het Westland
slechts incidenteel aan dit probleem
wordt gewerkt. Deze mening wordt
eveneens gedeeld door de heer Van
Son, directeur van de Stichting Re
gionaal Centrum Buitenlanders
Zuid-Holland West: „Nederland is
moreel verplicht om de aangetrok
ken buitenlanders een goede huis
vesting te geven. Zo lijkt het nergens
op: op dit gebied is een grote ach
terstandssituatie."
Centrum
De Stichting heeft in Naaldwijk, het
centrum van het Westland, onlangs
een gebouw betrokken. Sinds het
begin van dit jaar is er in dit pand
aan de Verspijcklaan 1 spreekuur
voor de buitenlandse arbeiders. In
het pand komt eveneens een ont
moetingscentrum, waaraan ln het
Westland een grote behoefte is. In
het Centrum werken twee buiten
landse functionarissen, de heren
Bouafi (Marokko) en Iska (Turkije).
Doordat belden de taal van de arbei
ders spreken is er op deze manier
geen sprake van de lastige taalbar
rière, die het contact tussen Neder
lander en buitenlander zo bemoei
lijkt. Ook zijn er ln het Westland
ongeveer 150 vrijwilligers, die met
de zgn. ABC-cursus de buitenlander
de belangrijkste Nederlandse woor
den proberen te leren.
Illegaliteit
De heer Van Son wijst op een nieu
we vorm van illegaliteit: buiten
landse arbeiders, die hier werken,
nodigen hun familie uit voor een
vakantie. Eenmaal in het Westland
keert de familie niet meer terug,
zodat gezinshereniging ontstaat.
Vooral Marokkanen maken gebruik
van deze mogelijkheid.
Voor deze nieuwe illegalen, maar
ook voor de al langer in Nederland
verblijvenden, kan de Stichting Re
gionaal Centrum Buitenlanders wei
nig doen. „Komt er zo'n illegale ar
beider bij ons klagen over z'n gerin
ge verdiensten of z'n te lange
werkdagen, dan gaat er iemand mee
naar de tuinder om te proberen tot
een verbetering te komen", aldus de
heer Van Son, „Tegen die gevallen
van misbruik kan echter niets ge
daan worden. Pak je de tuinder aan,
dan stuurt deze gelijk de arbeider
weg en dan is zo'n jongen wel z'n
broodwinning kwijt."
Ongetwijfeld ls er in de afgelopen
jaren zo het een en ander voor een
grote groep van de buitenlandse ar
beiders verbeterd, maar de leef- en
werkomstandigheden van velen van
hen blijft zoals wethouder Boe
ters het noemt „een sociaal schrij
nende zaak".
E LIER „Het Westland past zich aan de gewijzigde omstandigheden aan. Aan het snelle
[erschakelen van groenten op bloemen is een einde gekomen. Het is allemaal wat stabieler
fworden. Men kan in het Westland nu rustig spreken van een evenwichtige situatie".
Het is al weer tien jaar geleden dat
de eerste gastarbeiders in het West
land verschenen. De gastarbeiders
waren nodig, omdat er in het West
land een aantal arbeidsplaatsen on
gevuld bleef. Op legale manieren
werden toen in Marokko en Turkije,
om maar twee van de grootste leve
ranciers te noemen, arbeidskrachten
geworven. Tegelijk met deze legale
arbeidskrachten, kwamen er ook
veel Illegale arbeiders over de grens.
Nu, na tien jaren, zijn deze gastarbei
ders even onlosmakelijk aan het
Westland verbonden als de glastuin
bouw.
In die tien jaar zijn regelmatig min
der fraaie geluiden over het werk en
de woonomstandigheden van deze
gastarbeiders te horen geweest. Ge
luiden, die echter na een tijdje weer
verstomden, vooral ook omdat een
groot aantal tuinders hun gastarbei
ders wel een menswaardig bestaan
gunden.
Huisvesting
Op dit moment zijn er in het West
land ongeveer 2000 arbeiders: de
mengde bedrijven, waarbij de tuin
ders zowel groenten als bloemen
kweekten.
Bloemen
Hoewel in het Westland voor het
grootste deel nog groenten worden
verbouwd en op de tweede plaats de
bloemen komen, lopen de polen
steeds dichter naar elkaar. Tegen
over de zes tuinders, die in het West
land groenten verbouwen, staan er
vier tuinders die overgeschakeld
zijn op het telen van bloemen. Toch
is het laatste jaar de marge in de
winst, die op het kweken van bloe
men gemaakt wordt, teruggelopen.
Als oorzaak wordt onder meer een te
snelle uitbreiding van de bloemen
teelt genoemd. Voor de handel ln
bloemen bestaat een levendige
markt. Meer dan ooit worden er ln
onze tijd bloemen gekocht. Heeft
het misschien iets te maken met de
flats, die vooral in de naoorlogse
jaren als paddestoelen de grond
uitschoten? Wil men die grauwheid
misschien doorbreken door het ko
pen van een bloemetje. De tijd, dat
het meenemen van een bloemetje
een luxe was, behoort alweer lang
tot het verleden.
Ook in het buitenland liggen er op
dit gebied nog voldoende mogelijk
heden. „Want denk je van een men
senconcentratie in Parijs en omge-
w en woningbouw strijden om grond
[j* IALDWIJK Er is één probleem waar een tuinbouwgebied in
(Randstad wel per definitie mee moet kampen: ruimtegebrek,
/et hindert het Westland bij het maken van plannen voor de
-iekomst. Zelfs wanneer de Westlandse gemeenten de zaak
optimistisch bekijken en er van uitgaan, dat de omliggende
rote steden niet nog eens gretige happen uit de tuinbouwgebie-
ïimtelijke ordening in het West-
id is dan ook steevast een agenda-
nt op de vergaderingen van de
istlandraad, het samenwèrkings-
;aan van zeven Westlandse ge-
eenten. In de raad zitten vertegen-
lordigers van de gemeentebestu-
van Naaldwijk, Monster, De Lier,
Gravenzande, Wateringen, Maas-
id en Schipluiden. De
ïstlandraad is opgericht om met
"zamenlijke krachten problemen
n te pakken, die de gemeentegren-
n overschrijden, maar die gemeen-
_ii stuk voor stuk wel aangaan.
ast ruimtelijke ordening zijn er
nmeenschappelijke belangen als de
gil momische ontwikkeling van het
pstland, milieu- en verkeerszaken.
Iructuurplan
f Westlandraad wil de komende
En oplossingen aandragen in een
itschappelijk ontwikkelingsplan.
eerste stap tot dat ontwikkelings-
fcn is nu gezet: er ligt een ontwerp
lor een struktuurplan. In dit ont-
frp-struktuurplan staan verschil
lende mogelijkheden om de ruimte
in het Westland te ordenen. De
Westlandraad gaat nu werken aan
een definitief plan waarin staat aan
gegeven hoe, in ieder geval tot 1990,
de ruimte in het Westland zo effi
ciënt mogelijk moet worden inge
deeld.
Zonder rekening te houden met aan
tasting van buitenaf (de grote ste
den, nieuwe wegverbindingen) heeft
het Westland te maken met ruimte
claims uit vier verschillende richtin
gen. Er is grond nodig voor de groei
ende woonkernen, voor de uitbrei
ding van de tuinbouwbedrijven,
voor de uitbreiding van bedrijven in
andere sectoren en er is ruimte no
dig voor recreatie. Wat krijgt voor
rang? Bij de Westlandraad laat men
er geen twijfel over bestaan dat de
uitbreiding van de tuinbouw bij het
verdelen van de ruimte de hoogste
prioriteit heeft. Als nummer twee op
de prioriteitenlijst staat het bouwen
van nieuwe woningen, drie het vin
den van ruimte voor recreatie en als
vierde komt het bedrijfsleven aan
den nemen om aan hun nieuwbouwwijken gestalte te geven,
wordt het gebrek aan ruimte over tien twintig jaar erg nijpend.
Dan kan in het Westland zelfs niet meer voldaan worden aan de
woningbehoefte van de eigen bevolking. Er is dan ook niet meer
genoeg grond voorhanden om tuinders gelegenheid te geven hun
bedrijf uit te breiden.
bod. Deze „top vier" van de ruimte
lijke ordening moet niet gezien wor
den als een ranglijst waarop de
waardering voor vier verschillende
factoren staat af te lezen. Tuinbouw
staat hoger op de lijst omdat, zelfs
in het Westland, nu eenmaal niet elk
stukje grond geschikt is om kassen
op te zetten met bloemen, tomaten
of komkommers. Bij het zoeken
naar grond voor de tuinbouw moet
je rekening houden met de resulta
ten van bodemonderzoeken. Voor
woningbouw geldt dat in mindere
mate. voor recreatie nog minder en
bedrijfsruimte kun je bij wijze van
spreke op elk braakliggend terrein
stichten, wanneer dat voldoet aan
een aantal vestigingsvoorwaarden.
Uiteraard gelden er meer belangen
dan de resultaten van een bodem-
kundig onderzoek. Dat is echter een
afwegingsproces dat binnen ver
schillende bestuurlijke organen van
het Westland en daarbuiten plaats
moet vinden.
Tekort
In de ontwerpstructuur gaan de pla
nologen er van uit dat er tot 1990
totaal 708 hectare grond gevonden
moet worden voor de tuinbouw. Zij
rekenen voor dat er jaarlijks vijftien
nieuwe tuinbouwbedrijven opge
richt worden, die gezamenlijk zo'n
25,000 vierkante meter grond nodig
hebben. Daarnaast hebben zij reke
ning gehouden met de glastuin
bouw, die het loodje moet leggen
voor nu bekend zijnde woningbouw
plannen. Die ruimte moet immers
gecompenseerd worden. De wo
ningbouwplannen schieten overi
gens tekort om te voldoen aan de
woningbehoefte van de Westlan
ders. Er is tot 1990 behoefte aan
10.855 nieuwe woningen. De totale
capaciteit van de nu bekend zijnde
bouwstroom voorziet in 946 wonin
gen minder. Dat betekent dat er nog
eens 31,5 hectare grond gevonden
moet worden om het tekort op te
heffen.
Dat gebrek aan woningen zou voor
Westlanders nog groter zijn wanneer
zich ongelimiteerd bewoners uit om
liggende gebieden in het Westland
blijven vestigen.
het Westland is het zaak steeds weer af te wegen hoe de ruimte verdeeld wordt tussen de tuinbouw en het wonen. Woningbouw
de tuinbouw in de weg, tuinbouw staat de woningbouw in de weg.
zoals in de kris is jaren gebonden was
aan de areaalgrootte, kwamen ook
de nieuwe mogelijkheden in het vi
zier. Zeer vele tuinders gingen over
op het telen van bloemen. Er kwa
men schakelcursussen en geleidelijk
aan vond de teelt van bloemen er
kenning. Hoewel het overschakelen
van groenten op bloemen in het
Westland geleidelijk aan ging, wer
den al spoedig zeer goede zaken ge
daan. Vooral de Jaren 1968, 1969,
1970 en 1971 waren topjaren! Waren
het in de eerste stadia tulpen, fresi
a's en chrysanten, die geteeld wer
den; men ging zich steeds meer spe
cialiseren. Legde de ene tuinder zich
toe op het kweken van een bonte
verscheidenheid aan bloemen, een
ander bouwde een heel assortiment
potplanten op. Door deze speciali
satie verdween een fors aantal ge-
het woord is de heer D. van
Iden, voorzitter van de veilingver-
ng Delt-Westerlee in De Lier.
let is moeilijk om zo'n twintig jaar
uit te kijken. Maar mijn ver-
Jchtingen voor de toekomst op dit
rein zijn bepaald niet pessimis-
h", zegt hij.
nand heeft kunnen voorspellen,
t in het midden van de zestiger
*n zovele tuinders in het West-
over zouden schakelen op de
t van bloemen. Men ging als het
bloemen over. Voor
zijn verschillende
aan te wijzen. Zo waren de
vele jaren achtereen gebon-
n de areaalgrootte. De
tok speelde bij vele generaties
belangrijke rol. Toen daarin ver-
ring kwam en men niet meer
