Per Norgard als
gast-componist
KUNST
Messiaens nieuwste werk
'Des canyons aux étoiles'
Vroege absurdist
perfect gespeeld
Boeiende Cosi fan
tutte van Mozart
Opwindende theatervaring
bij Squat in Rotterdam
Kindertheater uit
Chili naar Nederland
Hans Zender brengt 'n
interessant programma
MET EEN KEUKENTRAPJE NAAR DE STERREN
De kinderen aan de macht
De gevlochten cirkel
Wereldpremière Twilight in Rotterdam
Hongaarse groep in ballingschap:
dAANDAG 21 MAART 1977
BINNENLAND
•Trouw/Kwartet
door R. N. Degens
AMSTERDAM Na ruim anderhalf uur luisteren naar de muzikale indrukken die Olivier
Messiaen neerlegde in zijn nieuwste orkestwerk 'Des canyons aux étoiles' (wat mij betreft te
vertalen met: van hier tot gunder...) kreeg ik meer dan ooit het gevoel dat de nu 69-jarige
componist nog steeds meent op een keukentrapje tot aan de sterren te kunnen reiken
door André Rutten
ARNHEM Een vroeg staal van het Franse absurdistische
theater. ..Victor of de kinderen aan de macht" (1926) van Roger
Vitrac (1899-1952) is nu in een verbluffend goede voorstelling bij
de Toneelgroep Theater te zien.
Het Canyon-winterkoninkje uit Messiaens „Des canyons aux étoiles".
Dit laatste en grootste orkestwerk,
dat zondagmiddag met een pauze na
liet tweede deel, in het Amsterdamse
Concertgebouw werd uitgevoerd
idoor het Radio Filharmonisch Or
kest onder Jean Fournet, schreef hij
tussen 1971 en 1974. Aanleiding was
i?en bezoek aan het Canyon-
(andschap in Utah (VS). De composi-
iie-opdracht kwam van Miss Alice
Tully en het stuk was bestemd voor
het Musica Aetema Orchester in
New York. dat er ook de première
van gaf.
Zoals gebruikelijk heeft Messiaen
ook dit driedelige in 12 hoofdstuk
ken of scènes onderverdeelde
,werk van een uitvoerig commentaar
•voorzien. Met aanhalingen uit de bij-
»bel. teksten van de 14e eeuwse mys-
.Ticus Ruysbroeck, van Ernest Hello
en van Romano Guardini worden
Messiaens religieuze gevoelens met
betrekking tot ..de schoonheid van
het werkelijke heelal en de schoon
heid van het spirituele heelal" aan
geduid. Verder zijn er de namen van
ettelijke gevederde vrienden, wier
nauwkeurig genoteerd en kunstig
geïmiteerd gezang in bijna geen en
kel werk van Messiaen ontbreekt. De
woestijnleeuwerik (op crotalen. pic
colo en viool) opent de rij. en via het
canyon winterkoninkje, de blauwge-
kleurde gaai en nog enkele kleurrij
ke zangers loopt het in de laatste
hoofdstukken van dit werk uit op
een getierelier van spotvogels, woud
lijsters. omao's. leiothrixen, elepaio's
en shama's. Tot aan de slotclimax
'Zion Park en de Hemelse stad' waar
alle vogels in een oorpij nigend ge
krijs van overblazende piccolo-
fluiten en carillonklokken, bijdragen
aan het vreugdevolle slot dat. als ik
het goed heb begrepen. Messiaens
klinkende voorstelling van het para
dijs moet zijn
Windmachine
Het is allemaal op soortgelijke ma
nier en toegelicht met dergelijke
mystiekerige wartaal al eerder door
Messiaen vertoond. Hij beperkte
zich in dit geval (in tegenstelling tot
bijvoorbeeld zijn gigantische Turan-
galila-Symfonie) tot een klein in
strumentarium. Waarin de ko
perblazers en het slagwerk overheer
sen en waarin op een uiterst naïef-
illustrerende manier gebruik wordt
gemaakt van een windmachine (een
draaiende cilinder langs een stuk
zeildoek) en van de „zandmachine"
(een platte trommel waarin erwten
of knikkers geschud worden).
En niet te vergeten de piano, die
altijd een belangrijk aandeel heeft
in het suggeren van vogelgeluiden.
De onvermijdelijke, maar ook on
vervangbare Yvonne Loriod (vrouw
van de componist) zat weer aan de
vleugel en speelde de uiterst zware
en omvangrijke pianopartij (het
stuk is ..voor piano en orkest") ge
heel uit het hoofd. Er is ook een
belangrijke hoornpartij; hoofdstuk
zes in het tweede deel is zelfs hele
maal voor hoornsolo. De manier
waarop Alan Civil die partij blies
heeft me wel overtuigd van diens
bewonderenswaardige spelkwalitei-
ten (zo'n pianissimo!), maar de „in
terstellaire roep" die o.a. via de imi
tatie van het Canyon-
winterkoninkje moest klinken, is
niet tot me doorgedrongen.
Grenzen
Het valt niet te ontkennen dat ook
in dit werk wel fragementen voorko
men (bijvoorbeeld het meesterlijk
geïnstrumenteerde zevende hoofd
stuk „Bryce Canyon"), die boeien
door de volstrekt eigen toonspraak
die Messiaen kan hanteren. En die
herinneren aan de beste werken uit
zijn zeer omvangrijke oeuvre; zoals
de „Trois petites liturgies". „Et ex-
pectum..." en (voor piano) de Vingt
régards sur l'Enfant Jésu". Maar hij
is in dit laatste werk de grenzen
vergeten tot waar hij zijn toehoor
ders kan irriteren met het herhalen
van uitentreure door hem toegepas
te compositie-procedé's en met het
„ondertitelen" van de meest banale
illustratieve muziek met diepzinni
ge teksten.
Dat van die keukentrap is geen
grapje; Messiaen komt. gemeten
naar hetgeen hij beoogt, met zijn
muziek zelfs nog geen stoofhoogte
van de grond.
door André Rutten
AMSTERDAM De Chileense groep Teatro Lautaro, die bij het
Volkstheater Rostock (DDR) onderdak gekregen heeft, maakt
een tournee door Nederland met het kinderstuk ,,De gevlochten
cirkel", dat in 1970 in Chili zijn première beleefde en daar ook
bekroond werd.
Het is eigenlijk een kinderlijke vari
ant op „de Kaukasische Krijtkring"
van Bertold Brecht, maar dat is pas
aan het slot te merken. Het kind in
Brechts stuk is hier vervangen door
ten sprekenden pop. De vraag aan
tie die toekomst wordt op eendere
nanier bantwoord. Eigenlijk is de
pop van het rijke meisje, maar het
arme meisje heeft er veel meer hart
voor. Als die twee ieder aan een
armpje de pop uit de gevlochten
rieten hoepel moeten trekken laat
het arme meisje de pop los om die
igeen pijn te doen. Daarom hoort de
pop toe aan het arme meisje, want
dat is er goed voor.
Het stuk is uiteraard naar dat slot
toe opgebouwd, maar het weerspie
gelt ook het regeringsprogramma,
dat de Unidad Popular onder Allen-
de in 1970 aan het uitvoeren was;
nationalisering van de grote interna
tionale ondernemingen om de bo
demschatten van Chili aan het land
zelf ten goede te doen komen en het
in eigendom geven van de grond aan
de boeren.
Eigendom
Het kinderstuk nu houdt zich vooral
bezig met het begrip „eigendom",
maar dat op een eenvoudige, speelse
en beeldende manier, die door het
gebruik van kleurige lappen en de
beweeglijkheid aan het Chinese
volkstheater doen denken.
Eerst komt er een volkszanger op.
bont aangekleed, met een grote trom
op de rug en daarop bekkens, die hij
via een touwtje aan zijn been kan
laten rinkelen, en die hij soms ook
als een Chinese gong gebruikt. Er is
dan eerst een simpele markt, waar
twee vrouwen ieder een kraampje
hebben, maar zij worden beide weg
geconcurreerd door de rijke hande
laar. die er dan een supermarkt van
maakt, ijverig geholpen door de om
koopbare, brute politieagent. Zijn
begeerte wordt ook gewekt door een
sprekende pop. die een arme balon-
nenkoopman gemaakt heeft, en om
dat die arm is en veel geld ervoor kan
krijgen staat hij zijn pop af. De koop
man verkoopt haar voor nog veel
meer geld aan de rijke dame, die er
haar dochtertje mee verrast. Maar
dat verwende meisje maakt de pop
kappot, gooit haar weg en na wat
omzwervingen komt ze bij het arme
meisje terecht, dat er mee naar de
poppendokter gaat. en vervolgens
door het rijke meisje, haar moeder
Zij heeft er de eerste reeks voorstel
lingen van gegeven in het Theater
aan de Rijn. treedt deze week (22
t.m 26 maart) in Piccolo Rotterdam
op. ook in serie in De Brakke Grond
Amsterdam (4 t.m 9 april), in De
Toneelschuur Haarlem (13 t.m. 16
april), weer in het eigen theatertje in
Arnhem (19 t.m. 23 april), in het
Kruithuis Groningen (28. 29.30 april»
en ook in een aantal andere
plaatsen.
Het stuk speelt op de negende ver
jaardag van Victor, een feestdag dus
met feestelijke gasten, maar in feite
een afschuwelijke dag. die 's nachts
om half twaalf eindigt met vier do
den. allen in de betere standen.
Vandaar dat het stuk bij de eerste
opvoering in 1928 werd aangekondi-
ge als een „burgerlijk drama". Het
werd toen geregisseerd door Antonin
Artaud (1896-1948) bekend door zijn
„theater van de wreedheid", in een
schouwburg, die regisseur en schrij
ver samen exploiteerden en er de
naam aan gegeven hadden van de
feitelijke schepper van het Franse
absurdisme verwant aan het Duit
se Dada Alfred Jarry (1873-1907).
als toneelmaker vooral bekend door
zijn „Ubu roi".
Moet je dat allemaal weten om deze
voorstelling van Theater te kunnen
waarderen"5 Ik geloof het niet.
Misschien is het wel nuttig tevoren
even te lezen, wat er in de program-
ma-folder staat over „Roger Vitrac
en Victor". Dan is te zien. dat Vitrac.
die in zijn prille jeugd zich echt ge
lukkig voelde, ongelukkig is gewor
den. toen hij wat ouder werd en weet
ging krijgen van de ruzies tussen zijn
keurig lijkende ouders, die hem eerst
vooral uit de slaap hielden, maar
waarvan gaandeweg ook de oorza
ken tot hem doordrongen.
Herinneringen
In de negenjarige Victor en zijn zes
jarig vriendinnetje Esther tekent Vi
trac zoiets als zijn kinderlijke herin
neringen: hoe hij zijn ouders onder
ging. hoe een bevriend echtpaar
de ouders van Esther hoe hij half
wel en half niet begreep wat zij on
derling uitvoerden. Daardoor ont
staat de absurde vertekening van
een werkelijkheid, die het stuk is
Onder regie van de Roemeense thea
terman Ion Omesco (leraar aan de
toneelschool van Maastricht) is er
een zeer goede voorstelling ontstaan
Roemenen hebben blijkbaar een
goed gevoel voor het absurde, de
spelers volgen hem daar uitstekend
in: Rob Fruithof als Victor. Nettie
Blanken als Esther. Eric van der
Donk en Trees van der Donck air het
ene ouderpaar, Arthur Boni en
Margreet Blanken als het andere.
Anita Menist als dienstmeisje. Wim
Hoddes als generaal en als dokter.
Andy Daal als Ida Mortemart
Uitstekende decor en kostuums van
Mircea Iunescu Marosin
door Jac. Kort
AMSTERDAM Er kan nauwelijks twijfel over bestaan, dat
van alle onwaarschijnlijke opera-libretto's, dat van „Cosi fan
tutte" een der ergste is. Twee Napolitaanse jongedames, die
onder tranen afscheid nemen van hun geliefden, maar binnen
anderhalve dag in het huwelijk treden met twee wildvreemde
Albanezen". En dat allemaal vanwege een weddenschap, die de
oude Alfonso met de jongemannen heeft gesloten over de
trouweloosheid der vrouwen. „Zo doen ze allen" (Cosi fan tutte),
beweert deze en ziedaar, hij krijgt gelijk. De beide meisjes
trouwen met de (vermomde) verloofde van de ander, waarna, als
klap op de vuurpijl, alles toch weer goed komt.
De balonnenkoopman met de
sprekende pop in het Chileense
kinderstuk „De gevlochten
cirkel".
en de politieagent beschuldigd
wordt van diefstal.
De voorstelling wordt in het Spaans
gespeeld, maar door een uitvoerige
Nederlandse uitleg ingeleid. De vele
kindertjes, die er zondagmiddag in
het Theater Speterijn naar keken
werden door het kleurige, lichtvoeti
ge en grappige spel zeer geboeid.
Dat je anno 1977 drie uur lang ge
boeid zit te kijken en te luisteren
naar zoveel onzin, bewijst, hoe groot
het meesterschap is geweest van
Wolfgang Amadeus Mozart, die zelfs
met zo'n onnozel gegeven uit de voe
ten kon. Het genie-Mozart is voort
durend aanwezig en wat er allemaal
op het toneel gebeurt, volg je alleen
maar. om te kunnen waarnemen,
wat hij daar muzikaal mee doet. En
dat is iets geweldigs, in iedere aria,
ieder koor en elk recitatief.
De Nederlandse Operastichting, die
vrijdagavond aan een serie voorstel
lingen van Cosi fan tutte is begon
nen, heeft daarmee een goede greep
gedaan De volle Stadsschouwburg
was enthousiast, zowel voor het werk
zelf als voor de vertoning.
door Adr. Hager
DEN HAAG De Franse componist Olivier Messiaen. die in
verband met de uitvoering van zijn Des Canyons aux Étoiles
door het Radio Filharmonisch Orkest onder leiding van Jean
Fournet een week lang in ons land vertoeft, had zaterdagavond
de weergave van het in 1933 gecomponeerde 1'Assension (de
Hemelvaart) kunnen bijwonen.
door R. N. Degens
ROTTERDAM - Wat de danseres Dinna Björn zou doen bij
„Twilight" van de Deense componist Per Norgard, zijn we niet te
weten gekomen. Zij was verhinderd vrijdagavond medewerking
te verlenen bij de wereldpremière van dit „Twilight" in de
Doelen te Rotterdam
Hanneke van Bork en Cora Canne
Meijer, de beide jongedames, en Da
vid Kuebler en John Vierkens, hun
verloofden (alias Albanezen) boeiden
telkens weer door fraaie zang en le
vendig spel. Maar niet minder be
langrijk was het aandeel, dat Hubert
Waber (Don Alfonso) en Lillian Wat
son (het duvelse kamermeisje) in het
geheel hadden. Zij waren de beide
intriganten, die voor de humor moes
ten zorgen en dat schitterend deden.
Jan Bouws tekende voor de regie, die
alles vlot en aannemelijk deed verlo
pen. Harry Wich had voor mooie
kostuums en decors zorggedragen
Het Omroep Kamerkoor en het Ra
dio Kamerorkest stonden onder lei
ding van Hans Vonk, die behoudens
enkele ongelijkheden in het tempo,
toneel en orkest uitstekend in de
hand had.
Men kan deze voorstelling nog zien
op 22 en 24 maart in het Curcusthea-
ter in Scheveningen, de 29ste in Rot
terdam. de 31ste in Utrecht, 3 en 4
april opnieuw in Amsterdam en 6
april in Groningen
De negenjarige Victor (Rob Fruithof) en zijn zesjarig vriendinne
tje Esther (Nettie Blanken) in „Victor of de kinderen aan de
macht".
Het Residentie Orkest gaf onder
aanvoering van Hans Zender een uit
voering van dit. in oorsprong, orgel
werk. later door de componist omge
werkt tot vier symfonische medita
ties. Messiaen bedient zich tweemaal
van de woorden uit het Hogepries
terlijk gebed, van een deel uit de
Gregoriaanse hemelvaartmis en van
Psalm 46. In feite eenvoudige mu
ziek. doch de beeldende kracht van
Messiaen is groot. In een uitstekend
bezette PWA-zaal kreeg het werk
spanning en uitdrukkingskracht
dank zij een geïnspireerde interpre
tatie
Het concert, alweer het laatste in de
keuzeserie, werd geopend met
Khamma. een Légende Dansée van
Debussy Het is enigszins bezijden
de waarheid deze compositie geheel
op rekening van Debussy te schrij
ven De eerste bladzijden werden
door hem uitgewerkt, Charles
Koechlin zette de pianopartij over in
orkestrale taal. In een dergelijk ge
val kan men moeilijk een optimaal
geheel verwachten en het werk liet
dan ook een zwakke indruk achter.
Yvonne Loriod en Tristan Murail be
speelden de Ondes Martenot en Ri
chard Ram het orgel in Equatorial
van Edgard Varése, gebaseerd op
oen tekst uit een heilig boek van de
Maya's in Guatemala Een werk voor
vier trompetten, vier trombones pia
no. orgel pn twee Ondes Martenot
De bas Lieuwe Visser rleende de
tekst inhoud door een sfeervolle in
terpretatie. Hans Zender bewees on
omstotelijk, dat hij in een dergelijk
werk gelooft en dat hij er bovendien
in staat is dat geloof in suggestieve
klanken om te zetten.
Wiskunde
De Amerikaan Earl Brown heeft met
Varèse de liefde voor de wiskunde
gemeen. Brown dankt zijn bekend
heid in ons land aan Gaudeamus en
aan een m 1974 te Rotterdam gehou
den workshop. Hij was aanvankelijk
trompettist in een jazzband, later
werkte hij samen met John Cage en
demonstreerde hij zijn verwan
tschap met de beeldhouwer Calder
en de schilder Pollock. Hij was be
vriend" met Bruno Maderna en het
zaterdagavond uitgevoerde werk
Centering voor vioolsolo (door Ja-
ring Walta) en tien instrumenten is
dan ook in memoriam opgedragen
aan deze Italiaanse componist. De
term Centeringis is ontleend aan de
activiteiten van de pottebakker op
zijn wiel. de kleibal die hij met de
handen op de schijf tot een voorwerp
omtovert De uitvoerenden krijgen
de muziek van Brown als klei tot hun
beschikking en zij kunnen het kne
den of een vormgeven. Wie zal zeg
gen of dat in deze interpretatie naar
het idee van de componist ge
schiedde?
De periode van Hans Zender is weer
teneinde en samenvattend kan men
zeggen, dat hij met het Residentie
Orkest afgeweken is van het norma
le programmapatroon en daarbij tot
veelal goede resultaten is gekomen
Norgard (44) componeerde ..Twi
light" voor het Rotterdams Philhar-
monisch Orkest, in opdracht van de
Rotterdamse Kunst Stichting, die
hem ook had uitgenodigd een
maand lang in Rotterdam als
gastcomponist lessen en lezingen
aan het Rotterdams Conservatori
um te geven, praktisch met studen
ten te werken en diverse concerten
te dirigeren. Met de Amerikaan Ear-
le Brown en de Zwitser Klaus Huber
werd zoiets in 1974 en 1975 gedaan
Een mooi initiatief waarvan de prak
tische resultaten niet zo direct meet
baar zijn, en in het geval Norgard
niet afgemeten moeten worden aan
de minieme belangstelling voor het
Norgard-concert vrijdagavond,
waarbij behalve het meewerkende
koor weinig leerlingen van het
Conservatorium te bespeuren vielen
Maar goed. Per Norgard in het
orkest-huisorgaan omschreven als
een kruising tussen Eric de Noorman
en Ard Schenk blijkt zowel krach
tens zijn muziek als krachtens zijn
uitspraken iemand die de dingen
aardig weet te relativeren. Die geen
muziek schrijft om daarmee in het
gareel van „avant-garde" te kunnen
lopen, maar die uiteraard toch niet
ontkomt aan beïnvloeding door wat
er zo al in de muziekwereld gaande
is. Een componist die een eigen
schoonheidsideaal verkiest te verwe
zenlijken en daarvoor desnoods mid
delen kiest die helemaal niet of
niet meer „bon ton" zijn.
Zo zou je bijvoorbeeld zijn or
kestwerk „Iris" waarmee het concert
werd geopend, een persoonlijke
adaptie van bepaalde werken van
Ligeti kunnen noemen, waarnaar
Norgard dan ook zelf verwijst. Het is
met zijn fijne klankkleuren en soms
verrassende harmonische verschui
vingen een vriendelijk, plezierig stuk
muziek. In tegenstelling tot de daar
na uitgevoerde „Tweede symfonie"
die volle vijfentwintig minuten door
zeurt op een „voortdurend wisselen
de opeenvolging van een klein aan
tal karakteristieke figuren". Maar
daarom niet getreurd, want in „Sin-
ge die Gèrten, mein Herz, die du
nicht kennst" voor achtstemmig
koor en acht instrumenten, blijkt
Norgard ook een volbloed romanti
cus te kunnen wezen in een voortref
felijk voor koor geschreven composi
tie waarin aan het eind een door de
sopranen ingezet citaat (Du bist die
Ruh) van Schubert wordt verwerkt.
Visueel
En afgezien van wat de visuele bij
drage van danseres Dinna Björn nog
toegevoegd zou hebben aan het
nieuwste stuk „Twilight", bleek dit
ook als klankstuk zonder meer bij
zonder boeiend te zijn. Het is een
door sterke poly-ritmische impulsen
gedragen stuk waarin het slagwerk
een belangrijke rol speelt en waar
van de gestaag in intensiteit toene
mende en afnemende klankblokken
soms de een vage contour van Mah
ler in de schemering lijken op te
roepen.
Behalve het koorwerk, dat onder
Norgard zelf werd uitgevoerd, werd
het programma gedirigeerd door de
in Hongarije geboren Deen Tamas
Vetö, die een kundig vertolker van
Norgards werk is.
door André Rutten
ROTTERDAM De Hongaar-
se theatercommune in bal
lingschap, die zich bij haar
optreden in Mickery vorig jaar
nog The Elephant Theatre
noemde, maar nu „Squat",
speelt tot en met negen april
(niet op zondag en maandag)
om acht uur in een winkelpand
aan de Van Oldebarnevelt-
straat, ingang 129a.
Achter in de winkel is een kleine
tribune voor het publiek. De groep
speelt met de rug naar het grote
etalageraam, zodat ook van de straat
af te zien is wat er gespeeld wordt,
hoewel op een gegeven ogenblik een
gordijn voor het raam getrokken
werd.
Voordat dit gebeurt is ook de straat
zelf in het spel betrokken. Het meest
opzienbarend in het tweede van de
vijf delen. Binnen is het dan vrij
donker. Aan een tafel, het hoofd op
zijn armen, slaapt een man naast een
aantal flessen. Aan het raam zit een
meisje in rode komono. Op straat,
waar mensen, auto's, trams voorbij
komen, verschijnt een speurend
schijnwerperlicht, dat op een auto
gericht blijgt. die net is komen aan
rijden en stopt. Er stapt eerst een
blond meisje uit, daarna twee keurig
gekelde heren. Het meisje neemt
weer achter het stuur plaats en rijdt
weg Eén heeft posteert zich voor het
etalageraam, de ander stelt zich aan
de overkant van de straat op Lang
zaam richten zij een revolver op
elkaar.
Adembenemend
Het is adembenemend Meer nog wat
er dan volgt. Er blijven buiten voor
bijgangers staan, die voor het raam
samendrommen als de handeling
zich naar binnen verplaatst heeft
Antonin Artauds „theater van de
wreedheid" is niet herkenbaar, wel
in een bijzonder perspectief, als je
bedenkt dat de groep het spelen in
Boedapest onmogelijk is gemaakt,
zodat zij nu in ballingschap in Parijs
leeft.
De meer geestelijke wreedheid is
aanwezig in het eerste deel. waarin
de bekentenissen van Nikolaj 8ta-
wrogien uit Dostojewski's roman
„Demonen" worden voorgelezen, m
een Engelse vertaling. Stawrogien.
van betere komaf, is een „demon",
die verschillende mensen bewust de
dood indrijft, o.a een meisje van
twaalf Jaar Aan het eind van de
roman hangt hij zich op.
Er hangt dan ook een meer dan
levensgrote, in zwart kostuum ge
stoken mannenfiguur boven de
speelruimte, tussen diens benen een
mannenhoofd van normale grootte,
dat blijkt te horen bij een man, die
op het eind tussen die benen wordt
uigetrokken en dan eender gekleed
is. Hij sterft vrijwel onmiddellijk na
de „bevalling". Maar dat gebeurt
pas. als de bekentenissen geheel zijn
voorgelezen (wat. als in de roman,
een uur duurt). Dat voorlezen ge
beurt door een jonge vrouw, in het
rood gekleed, die tussen allerlei
rommel verschillende dingen doet
o.a. het voederen van een levend,
heen en weer rennend bokje die
niets met de bekentenissen te ma
ken hebben.
Achter haar rug. buiten voor het
raam. verschijnt telkens een gebaar
de man in legerjas. met een herders
hond. die een sigaret rokend, de
hond voerend en met hem heen en
weer rennend naar binnen blijft kij
ken Ook hier blijven soms gewone
voorbijgangers een poosje staan
kijken.
In deze twee delen gebeurt wat de
groep bedoelt als zij zegt. dat zij
voortdurend de conflicten tussen
„voorstelling" en omgeving sfeer
analyseert
Toeschouwers
In het derde deel „diner" richt zij
zich op de verhouding acteur
toeschouwer Maar daarvoor ge
bruikt zij twee kindertjes (van vier
en twee. schat ik) die met hun ..moe
der" aan een witgedekte tafel koffie
met slagroom drinken en krenten
brood eten. heel ontspannen babbe
lend (in het Hongaars) Vierde gast
aan tafel is een monitor, waarvoor
ook een koffiekopje geplaatst is Via
een videocamera worden op het
scherm close-ups van de bezoekers
geprojecteerd, die al vrij snel van
zelf gaan proberen een hand boven
dat echte koffiekopje te krijgen
In het vierde deel leest een actrice,
door de videocamera onder de rok
ken gekeken, een brief voor, die An
tonin Artaud (in 1947. enkele maan
den voor zijn dood), geschreven
heeft aan de surrealist André Bre
ton, een veelzeggende, maar niet
eenvoudige tekst, die in gestencilde
vorm aan de toeschouwers wordt
uitgereikt. Een uitzonderlijke tonee
lervaring. alleen in Rotterdam, mo
gelijk gemaakt door de Toneelraad
