Een vrouwenfilm-of niet
Circusmuseum in trailers
trekt door het hele land
Met milieubeleid mogen we best voorop lopen
ouchka van Brakel achter de camera's voor „Het debuut"
Hobby van vroegere clown leidde tot uniek museum
Staatssecretaris Brinkhorst:
VRIJDAG 18 MAART 1977
BINNENLAND
door Cisca Dresselhuys
AMSTERDAM „Er is in Nederland nog niet eerder een Van
een onzer verslaggevers
speelfilm gemaakt door een vrouw. Dat betekent, dat ze die van
mij wel met argus-ogen zullen bekijken. Net zoals men naar
iemand kijkt die op z'n zestigste nog z'n rijbewijs haalt: daar
staan de mensen ook hoofdschuddend bij van: dat kan toch
nooit goed gaan. Het is wel een eng gevoel, dat deze film straks zo
kritisch beoordeeld zal worden, speciaal met de gedachte in het
achterhoofd dat de maakster ervan een vrouw is. Eigenlijk is dat
toch te gek: een film moet beoordeeld worden op z'n kwaliteiten
als film en niet als werkstuk van een man of een vrouw. Maar ja,
als je hoort, dat ze het nu al steeds over de „eerste vrouwenspeel
film" hebben, dan voel je wel hoe men er tegenaan kijkt".
Nouchka van Brakel (36) is een van
de weinige vrouwelijke cineasten in
Nederland en op het ogenblik de
enige van deze groep die een speel
film op haar naam heeft staan In
mei zal haar film „Het debuut" (ge
baseerd op het gelijknamige boek
van Hester Albach) in première
gaan. Het is een anderhalf uur du
rende film over een jong meisje (een
scholiere van veertien) die een tijdje
een verhouding heeft met een oudere
getrouwde man
Weerstanden
„Het boekje van Hester Albach is
eigenlijk meer een novelle, zo kort.
Om er een film van te kunnen ma
ken. hebben we er wel het een en
ander bij moeten maken. Zo hebben
we de karakters van de verschillende
personen veel verder uitgediept dan
in het boek gebeurt. Met name de
vrouw van de man en de moeder van
het meisje hebben we veel meer uit
de verf laten komen. Het blijft al met
al maar een „klein verhaal" met vijf
mensen en een paar kleine bijrolle
tjes. Het verhaal is ook vrij eenvou
dig van opzet: een schoolmeisje van
veertien krijgt een verhouding met
een buurman, een ongeveer veertig
jarige hoogleraar. Die verhouding
duurt maar kort en aan het einde
van de film is ze afgelopen. Dan
blijkt dat de man er veel meer moei
te mee heeft dan het meisje, voor
haar was het gewoon een episode, die
afloopt wanneer de verliefdheid af
loopt. Zij leeft gewoon verder, naar
een volgend avontuur in haar leven,
maar bij de man heeft de verhouding
heel wat diepere sporen achtergela
ten." aldus Nouchka van Brakel.
Zij denkt dat haar film wel weerstan
den zal oproepen bij veel mensen,
vooral bij gezinnen waar men doch
ters in deze leeftijd heeft „De men
sen moeten niet denken, dat het hier
om een sex- of pornofilm zou gaan,
waarin je steeds maar een jong kind
met een man het bed ziet induiken.
Beslist niet. We hebben juist veel
meer de achtergronden van zo'n ge
beurtenis willen laten zien: zowel bij
de man. zijn vrouw, het meisje en
haar vader en moeder. Mijn eigen
dochter van veertien speelt een klein
bijrolletje in de film. Die vindt het
een zeer belachelijk verhaal, toen ze
de film pas in z'n geheel te zien
kreeg. Zij zit, net als de hoofd
rolspeelster in de tweede klas van
het atheneum, maar dergelijke za
ken liggen nog beslist niet in haar
wereldje.
Toch wil dat niet zeggen, dat iets
dergelijks nooit gebeurt. Integen
deel. het komt veel vaker voor dan
wij denken. Dat heb ik wel gemerkt
toen ik een meisje zocht voor de
hoofdrol in deze film. Ik ben werke
lijk overspoeld door aanbiedingen,
ongeveer tweeduizend. En bij al die
meisjes die ik gezien en gesproken
heb. waren er toch verschillenden
die zo'n situatie zelf kenden. Dit wa
ren meest meisjes uit grote steden,
dus misschien komt het buiten de
grote steden minder voor. dat weet
ik niet. maar het is in ieder geval
geen irreële situatie, die de film te
zien geeft," meent Nouchka van
Brakel.
Die overstelpende belangstelling
voor de meisjeshoofdrol in haar film
kwam voor haar erg onverwacht.
„Toen de mensen eenmaal wisten
dat ik zo'n meisje zocht, stroomden
de aanbiedingen werkelijk binnen.
Meestal schreven de meisjes zelf,
maar toch waren er ook vaak moe
ders of tantes die hun dochters of
nichtjes „aanboden". Dat zoveel
meisjes zelf schreven, komt toch wel
doordat kinderen op deze leeftijd
behoefte hebben aan avontuur, aan
glamour, bekendheid, een beetje
roem, denk ik. Vanaf het begin heb
ben we erbij gezegd, dat er in de film
twee vrij-scènes tussen het meisje
en de man (gespeeld door Gerard
Cox) voorkomen. Nou, daar hadden
de meesten geen bezwaar tegen".
Zoals gezegd, wordt „Het debuut"
nu al aangekondigd als de eerste
Nederlandse vrouwenspeelfilm. „Ik
vind de term „vrouwenfilm" een ver
velend soort aanduiding, ten minste'
in die zin, waarin men haar meestal
gebruikt. Ze bedoelen er namelijk
mee, dat het een door een vrouw
gemaakte film is. Agnes Varda
maakt toch ook geen vrouwenfilms,
die maakt gewoon films en goeie
En van een man zeggen ze toch
niet, dat hij een „mannenfilm"
maakt. Het is iets anders, wanneer
men met „vrouwenfilm" een be
paald genre film zou bedoelen, want
ik ben het er wel mee eens, dat je
aan sommige films heel duidelijk
kunt zien, of hij door een vrouw of
een man gemaakt is. In die zin is
mijn film wel een „vrouwenfilm": er
is goed aan te merken, dat er een
vrouw achter de camera's heeft ge
staan. Als vrouw kijk je klaarblijke
lijk toch anders tegen de dingen
aan: vaak meer aandacht voor "de
tails, voor menselijke gevoelens en
voor het verfilmen van vrouwen. Ik
zal bijvoorbeeld altijd weigeren om
in mijn films een vrouw „neer te
zetten", zoals dat meestal gebeurt in
films: als een mooie sekspoes, een
gevaarlijke verleidster of iets derge
lijks. Zo zal ik vrouwen nooit filmen.
Je moet je als vrouwelijke filmer
(dat vind ik tenminste een soort
verantwoordelijkheid, die je hebt)
nooit voor het karretje laten span
nen van de mannen, door in je films
de vrouwen te laten zien in de geijk
te rolpatronen; dan ben je slecht
bezig, vind ik.
In „Het debuut" zit bijvoorbeeld een
scène, die de mannen er eigenlijk uit
wilden hebben: een gesprek tussen
het meisje en haar moeder, terwijl
die moeder in bad zit. Een fijn. ver
trouwelijk gesprekje tussen moeder
en dochter. Maar dat vonden de
mannen opeens gênant, dat moest
er maar uit, meenden ze. Maar voor
die scène zal ik vechten, die wil ik er
persé in houden. Daar spreekt na
melijk zo'n goed stuk vertrouwen
tussen moeder en dochter uit, een
verhouding, zoals die veel vaker zou
moeten zijn tussen ouders en hun
kinderen. Je hebt tijdens zo'n opna
me een druk circus met tientallen
mensen om je heen toch al veel
moeite om je eigen lijn vast te hou
den. Ik heb me een paar keer laten
overdonderen om dingen anders te
doen, dan ik ze feitelijk wilde. Onder
het mom: „dat is niet te filmen" of
zo, moest iets opeens anders, terwijl
ik achteraf dacht, dat ze het beslist
niet om praktische redenen anders
wilden dan ik, maar omdat ze het
niet eens waren met de strekking
van iets. Ik vond dat filmen met zo'n
hele crew een hele klus, het was voor
het eerst dat ik zoiets deed. Bij m'n
vorige films meest documentaires
deed ik het allemaal alleen of met
een of twee mensen erbij", zegt
Nouchka van Brakel.
Inmiddels heeft ze alweer een idee
voor een nieuwe speelfilm, die ze wil
gaan maken en waarvoor ook wel
kansen bestaan: een film over een
getrouwde vrouw van midden
dertig.
„Ik vind het erg fijn dat dit plan er al
is; het gebeurt namelijk erg vaak,
dat je na het maken van een film
weer zo'n jaar of twee in de W.W.
moet, omdat je geen nieuw werk
hebt. Dat is natuurlijk zonde van je
ervaringen en je kennis. Maar ja, je
moet wachten tot een maatschappij
jou een film wil laten maken. Een
eigen produktie: dat zou natuurlijk
mooi zijn, maar dan moet je flink
wat geld achter je hebben, want je
bent dan verantwoordelijk voor een
grote groep mensen, dus dan kun je
het je niet penhitteren opeens geen
geld meer te hebben.
„Wat ik verder nog voor films zou
willen maken? In ieder geval een
over twee oude mannen; daar heb ik
een scenario voor geschreven, maar
dat heb ik tot nu toe aan niemand
kwijt gekund. Ach, een film over
oude mensen is natuurlijk niet zo'n
publiekstrekker en daar zoeken de
meeste filmproducenten toch naar.
Maar die film wil ik toch echt een
keertje maken, al zou het als-eigen
produktie moeten. Ik ben erg geïnte
resseerd in die perioden in een men
senleven. die een breukvlak verto
nen: dus de overgang van kind naar
volwassene, van jonge vrouw naar
vrouw van middelbare leeftijd, de
overgang, de ouderdom: allemaal
zaken waarover ik graag een film
zou willen maken. Dat zouden niet
allemaal speelfilms hoeven te zijn,
maar ook documentaires of ge-
bruiksfilm, zoals ik ze liever noem.
Nouchka van Brakel tijdens het opnemen van een scène uit ge plai
debuut" met (liggend) de hoofdrolspelers Gerard Cox en Mari
de Graaf.
877. He
met vrouwen, die meer op pop an de g
dat op echte vrouwen lijken.
„Of ik een fiministisch cine
ben? Het ligt eraan hoe je dat be
In die volgende film, over die vrouw
van midden dertig, zal ongemerkt
wel veel over mijn eigen situatie
en denkbeelden terecht komen, ik
zit tenslotte zelf in die periode. Maar
ik vind, dat je niet te persoonlijk
moet worden in een film, het moeten
beelden en situaties blijven, die voor
veel meer mensen herkenbaar zijn.
Wanneer ik over een bepaalde zaak
echt een 'boodschap' heb, iets met
een bepaalde strekking wil maken,
dan doe ik dat veel liever in een
documentaire dan in een speelfilm.
Documentaires worden voor zeer ge
richte groepen gemaakt, terwijl
speelfilms voor een gewoon bios
cooppubliek aantrekkelijk moeten
zijn: daaruit vloeit volgens mij so-
wie-so voort, dat je makkelijker je
ideeën kwijt kunt in een documen
taire. Er ligt voor vrouwelijke cine
asten nog een enorm terrein braak,
namelijk dat van het maken van
films, die nu eens een reëel beeld
geven van hoe vrouwen leven, den
ken en reageren. De meeste mannen
besteden daar namelijk volstrekt
geen aandacht aan, die maken films
eel lan
itbreid
ubasti
utii; ü&V viaan uuc jc uai Uc
wilt uitleggen. Als het zou befj^^;
nen, dat ik dan nooit meer een
over kangoeroes mag maken,,
voorbeeld, maar alleen nog oveiiatste c
positie van de vrouw, dan wil ik gnder d'
feministisch filmer genoemd i 'estku:
den. Maar als ermee bedoeld wo istemn
dat je in je films een bepaald b< evolkii
van de vrouw wilt geven, da
weigert om haar alleen ma:
portretteren als een sekspoes of
dommertje, dat je aandacht
steedt in je werk aan de echte
blemen van de vrouw, hoe ze wi
leeft en denkt, ja, dan wil ik
feministisch genoemd worden."
(De rolbezetting van het „Het
buut" is: Marina de Graaf (sch(
re), Kitty Courbois (haar moi
Dolf de Vries (haar vader) Gi
Cox (de minnaar), Pleunie
(zijn vrouw). Joop Keesma;
raar). Judith Hees (vrouw v:
leraar).
door Lotty van Bakel
DEN HAAG „Hooggeëerd
publiek. Het Circusmuseum is
in aantocht". Dit jaar trekt niet
alleen het circus door het land.
Voor het eerst in Nederland zal
ook het pas opgerichte
Circusmuseum een rondreis
maken.
Tot op heden heeft Nederland zo'n
museum moeten ontberen. In Duits
land, Oostenrijk. België en Frank
rijk daarentegen bestaan al Jaren
lang dergelijke musea. Nu kan ech
ter ook iedereen in Nederland ken
nismaken met de andere kant van
het cCircusleven. Dit alles is moge
lijk geworden door de vroegere
clown Johnny (Akkerman), die zich
vorig Jaar (ais gevolg van een har
taanval) moest terugtrekken uit het
circusleven. In al die 40 jaar. dat hij
als-clown, goochelaar en kunstrijder
heeft rondgetrokken, heeft hij aller
lei circusattributen, muziekinstru
menten en affiches verzameld. Deze
hobby is dan ook de eerste aanzet
geweest voor de oprichting van het
Circusmuseum.
Rondreis
Het museum, bestaande uit twee
aan elkaar gemaakte trailers, begint
zijn rondreis in Den Haag waar het
op 6 april zijn plaats inneemt op het
Lange Voorhout. Ook deze behuizing
staat in een schril contrast met de
musea in het buitenland, die alle zijn
ondergebracht in vaste behuizingen.
Eén nadeel zit daar natuurlijk wel
aan vast. Het publiek moet daar
naar het museum toe komen, terwijl
hier in Nederland het museum naar
het publiek komt. „Wij hadden
echter liever ook een vast pand tot
onze beschikking willen hebben," al
dus Johnny, die vertelt genoeg attri
buten te hebben om een echt groot
museum te vullen. „In de trailers,
wagens van Van Gend en Loos,
kunnen wij maar een klein deel van
de verzameling kwijt, maar helaas
kunnen wij de oprichting van een
permanent museum niet financie
ren. Wij hebben hierover al in 1974
met de gemeente Den Haag gespro
ken. maar van die kant werd en
wordt rog steeds geen belangstelling
getoond", aldus Johnny.
Stichting
Ook de kosten van een rondtrek
kend museum kon hij niet alleen
opbrengen, zodat er een stichting is
opgericht, waarvan zijn vrouw het
bestuur presideert Secretaris-
penningmeester van het museum is
de oud-spreekstalmeester Willy
Klijs. De stichting heeft inmiddels al
verscheidene donateurs. Hierdoor
was het nu ook mogelijk briefpapier
(waarop een silhouet van Philip
Astley, oprichter van het eerste cir
cus ter wereld, staat afgedrukt) en
affiches te laten maken.
Samen met zijn vrouw en een aantal
vrijwilligers is Johnny al vanaf vorig
jaar zomer bezig zijn hele verzame
ling (de mooiste attributen staan in
de huiskamer) van zolder te halen,
na te kijken en te rubriceren. Maar
wat is er nu straks te zien? Allereerst
een aantal affiches, waarvan de
oudste dateert uit 1886. Hierbij be
vindt zich ook het affiche van het
echte Barnum en Bailey-circus, dat
in 1896 voorstellingen gaf op het
Alexanderveld in Den Haag. In vitri
nes worden daarnaast enkele curieu
ze circusattributen getoond, zoals
een mandoline-fietsje, een harmoni
ca en een aantal goochelattributen,
waar de grootvader van Johnny nog
mee gewerkt heeft. Op de vraag of
Johnny nu alles zelf verzameld en
aangekocht heeft, antwoordt hij dat
hij natuurlijk ook veel gekregen
heeft. „Als je zelf zo'n veertig jaar in
het circus zit, is het natuurlijk wel
bekend dat je dat soort spullen ver
zamelt. Elke verjaardag kreeg ik er
dus meestal wel iets bij". Het mu
seum wordt ten slotte opgesierd met
planten.
Etalagepop
Een leuke bijkomstigheid is het feit
dat ook de plantenbakken weer di
rect met het circus te maken hebben.
Zo staat er een grote clownskop, die
echt dient om er planten in te zetten.
Waar Johnny bijzonder trots op is, is
het feit dat er ook enkele kleding
stukken worden getoond. „Hiervoor
heb ik beslag kunnen leggen op een
etalagepop, die aangekleed als clown
(Johnny's eigen kostuum) bij de in
gang komt te staan met een bordje
„Welkom". Bij de uitgang wil ik nog
zo'n pop neerzetten, maar helaas kan
ik geen andere etalagepop te pakken
krijgen", vertelt Johnny, die hoopt
toch nog voor de opening ook dit
idee gerealiseerd te hebben.
Na de start in Den Haag zal het
museum zo'n 30 plaatsen in Neder
land bezoeken. „Dit jaar bezoeken
wij voornamelijk het westen van het
land. zoals Leiden, Delft, Gouda, enz.
Volgend jaar willen wij dan naar het
noorden en het oosten trekken", al
dus mevrouw Akkerman, die natuur
lijk ook nauw betrokken is bij dit,
voor Nederland, toch unieke
museum.
Johnny toont hier één van de affiches, die te zien zijn in het Circusmuseum, waarop de clown And 0 cs'
is afgebeeld. Johnny heeft nog met deze inmiddels overleden clown samengewerkt. Een leuk as| e vefj
van het Circusmuseum is de ruilbeurs, waar mensen affiches en/of programma's kunnen ruil ,ggen.
ongres
:n z\
laar de
leriks
Keni
Ik wei
ensen
Film over ruimtelijk^ i
ordening van Van f
Van een onzer verslaggevers
WAGENINGEN Staatssecretaris Brinkhorst (Buitenlandse zaken) meent dat Nederland niet
bang hoeft te zijn met het milieubeleid een voorhoedepositie in te nemen. Nederland kan in zijn
nationale milieubeleid best verder gaan dan andere Europese landen, mits het internationaal
gezien niet al te zeer uit de pas loopt.
Staatssecretaris Brinkhorst, die on
der meer is belast met internationale
milieu-aangelegenheden, zei dit gis
teren op een bijeenkomst van de
landbouwhogeschool in Wagenin-
gen. waarmee een serie lezingen over
internationaal milieubeleid werd af
gesloten.
Volgens mr Brinkhorst behoeven de
gevolgen van het milieubeleid uit
economisch Oogpunt niet altijd ne
gatief te zijn en kan een vooruitstre
vend milieubeleid zelfs lelden tot een
voorsprong in milieu vriendelijke
technologie Dat kan uiteraard ook
voor de industrie interessant zijn.
Wat de economie betreft, wees mr.
Brinkhorst erop dat Nederland een
overbevolkt en overgeïndustriali-
seerd land is en dat milieu
maatregelen zo dringend kunnen
zijn dat in bepaalde gevallen econo
mische overwegingen pas op de
tweede plaats mogen komen.
Internationaal
Door het afsluiten van diverse ver
dragen. aldus staatssecretaris
Brinkhorst, bestaat er een Internati
onaal kader voor een milieubeleid,
maar maatregelen tot uitvoering
Staatssecretaris Brinkhorst
moeten nog worden genomen: „Er
zijn al belangrijke afspraken ge
maakt, maar de wezenlijke onder
handelingen over de uitvoering van
deze afspraken moeten nog be
ginnen."
Over de Europese Gemeenschappen
zei mr. Brinkhorst dat het verdrag
waarbij de Europese gemeenschap
pelijke markt is opgericht, slechts
een gebrekkige juridische basis
vormt voor een gezamenlijk milieu
beleid. Bij de vergaande Europese
eenwording dient meer aandacht te
worden besteed aan de bescherming
en verbetering van het leefmilieu en
het verantwoord beheer van de na
tuurlijke hulpbronnen.
Nationale maatregelen moeten meer
met elkaar in overeenstemming wor
den gebracht, hoewel er van plaats
tot plaats verschillen zullen blijven
omdat de milieu-omstandigheden
sterk verschillend kunnen zijn. Het
moet volgens mr Brinkhorst moge
lijk zijn dat specifieke maatregelen
in specifiek vervuilde gebieden wor
den genomen die strenger zijn dan
maatregelen in andere gebieden. Hij
wees erop dat internationaal over
eengekomen normen in Nederland
vaak het karakter van een minimum
hebben. De Europese richtlijnen la
ten dan ook de mogelijkheid van
nationale verscherping open, aldus
staatssecretaris Brinkhorst.
DEN HAAG De Amsterd
cineast René van Nie gaat voo
ministerie van volkshuisvestir
ruimtelijke ordening een dertii
nuten durende film over ruiml
ordening maken. De film
titel „Eerlijk zullen we alles
ik een beetje meer dan jij" en
in de plaats van de al veel vei
film „Een bewoonbaar land'
door de snelle ontwikkeling
ruimtelijke ordening is veroud
Het scenario voor de nieuwe li
van Harry van den Eerenbeei
samenwerking met René var
Het is de bedoeling dat de film I
het eind van dit jaar in uitle*
kunnen worden gegeven vil
Rijksvoorlichtingsdienst.
yestm Av
dertig
uimtdjori
krij^©
les d# a
and
ig vi
