Nauwkeurigheid en
veiligheid
De adviezen van
Jan Lanser
Beste
keuze
toch maar
als partisaan
in de politiek
VRIJDAG 4 MAART 1977
Trouw/Kwartet "13
Welke berichten de
ex-Joumaallezer Bob Meijer op het
oog heeft in zijn boekje over het
verzwegen nieuws, is mij nog niet
bekend; maar dfit er nieuws
verzwegen wordt, is bulten kijf.
Alle media zullen dit ook
volmondig toegeven. Er gebeurt te
veel voor één krant per dag.
August Strindberg heeft terecht de
gewoonte om het schrijven in
kranten lager aan te slaan dan het
produceren van bellettrie ook eens
omgekeerd: „De kunst om op het
ogenblik dat de zetter zit te
wachten, een vraag te behandelen
lie van belang is voor komende
tijden, vergt meer
tegenwoordigheid van geest, meer
inzicht, een scherper verstand en
een groter vermogen om het kaf
van het koren te schelden, en de
kunst om op dat ogenblik het enige
werkelijk doeltreffende motief te
kiezen uit een menigte motieven
die zich aandienen, maar waarvoor
de smalle krantekolom geen plaats
heeft, vergt meer talent dan het in
een rustige kamer moeizaam
voltooien of in de stille natuur
uitdenken van een toneelstuk of
roman. Als de maatschappij de
rechtschapen Journalist wat meer
sociaal aanzien had gegeven, zou
de krant nletzo'n laag niveau
hebben gekregen. De welbekende
neigingen van de kranteschrijver
om auteurs een pin op de neus te
zetten, worden hem Ingegeven door
een vaag gevoel van onrecht, en
niet alleen door Jaloezie, zoals men
beweert".
Maar al wil ik de kunst van het
selecteren van het nieuws niet
onderschatten, toch verbaas ik mij
telkens over wat er wél en wat er
niét ln de krant komt. Waarom
haalden de moorden van Amin de
voorpagina pas na de dood van een
bisschop, ook in kranten die
andere door Rusland en de
Palestljnene gesteunde
staatshoofden alleen al dédrom op
de vingers kijken?
Hoe de voorlichting in de pers te
kort kan schieten, bewijst een
reactie op mijn vorig artikel in deze
rubriek. Naar aanleiding van
aarzelingen over het aanvaarden
van een Indonesische
onderscheiding door prof. Verkuyl
is dat geen verraad aan de
politieke gevangenen? schreef
ik, dat nu Juist de Intensivering van
contacten de beste weg naar hun
vrijheid bleek. Maar, vroeg iemand,
ZIJN er dan gevangenen
vrijgelaten?
Die vraag ligt voor de hand, want
dat mede door contacten van
Verkuyl in december '76 in een
groot aantal plaatsen 2500
gevangenen de vrijheid herkregen,
werd in onze pers niet gemeld.
Trouwens, hun gevangenschap
kreeg niet zoveel méér aandacht
dan hun vrijlating. Nederlandse
Journalisten moeten zich toch
zeker nauw verbonden voelen met
hun gearresteerde en
gecensureerde collega's in een land
waarmee wij van oudsher nauwe
betrekkingen hebben; toch weten
wij bijna niets over hen. Iedereen
kent de namen van dissidente
Russische schrijvers als
Solzjenitsin en Boekowski. Maar
wie heeft er ooit gehoord van
Pramudya Ananta Tur? Met nog
minstens 21 schrijvers zit hij al
sinds '65 gevangen op Boeroe. Er
zijn wel schrijversorganisaties die
steeds weer geprobeerd hebben
met de gevangen schrijvers ln
contact te komen. Maar zelfs langs
de officiële weg ls dat niet gelukt.
Sommigen vinden zulke pogingen
gevaarlijk: het zou weer een order
voor de Nederlandse scheepsbouw
kunnen kosten. Al is het niet nodig
alle pogingen tot contact aan de
grote klok te hangen, Iets meer
voorlichting daarover zou men
toch van onze massamedia wel
mogen verwachten. Zouden zij die
een stem kunnen verheffen, hun
mond niet eens vaker moeten
opendoen?
Maar dan moet het evenmin
verzwegen worden, als bepaalde
contacten tot resultaten hebben
geleld. Natuurlijk kan een bericht
over vrijlating zo verkéérd
gebracht worden, dat het averechts
werkt. Toen een rapport van het
Amerikaanse ministerie van
Defensie de wapenverkoop aan
Indonesië moest goedpraten, was
het argument: „In Indonesië
werden meer dan een half miljoen
mensen gearresteerd, maar nu
zitten er nog slechts 31.000
gevangen."
Van dat „nog slechts" houden we
een nare smaakover. Zo lijkt het
best mee te vallen, terwijl toch het
feit dat zovelen sinds '65 zonder
enige vorm van proces gevangen
zitten, met alle mensenrechten
vloekt. Maar daar heeft iemand als
Verkuyl nooit doekjes om
gewonden. Ook toen hem de
onderscheiding werd uitgereikt, zei
door prof, dr. H. J. van Zuthem
Jan Lanser heeft eind vorige week voor zijn adviseurschappen
bij OGEM en ABN bedankt. Op allerlei manieren is de
publieke opinie over hem heen gerold. Nogal negatief. Lanser
heeft gemeend, in het belang van het CNV, aan die publieke
opinie te moeten toegeven. Hij was en is zelf van mening, dat
die adviseurschappen met zijn functie van verbondsvoorzitter
zijn te verenigen.
Er zijn aan deze zaak twee aspec- tact hebben met vakbondsbestuur-
ten verbonden: de kwestie van de ders. Men dient bij dit alles te be-
verenigbaarheld van functies en de denken, dat Lanser met zijn advie-
vermeende geheimzinnigheid. Ik zen op geen enkele wijze zichzelf
begin met het laatste punt. Het is geweld heeft aangedaan of het
intussen duidelijk geworden, dat CNV of een aangesloten bond heeft
een deel van de pers te snel is gebonden. Lanser heeft dezer da-
uitgegaan van geheimzinnigheid, gen duidelijk verklaard, dat de
Met betrekking tot de ABN is er al aard van zijn adviezen geheel over-
helemaal geen sprake van geheim- eenstemt met zijn beleid als voor-
zinnigheid. Dit adviseurschap man van het CNV. Dit beleid heeft
heeft destijds ln alle kranten ge
staan. Bij de OGEM wisten honder
den mensen, dat Lanser daar zo nu
en dan aan de directie een paar
hij in de afgelopen Jaren in zijn
publikatles en lezingen aan ieder
een laten weten.
Er zit aan die verenigbaarheid ook
adviezen op sociaal terrein gaf. Bo- een principiële kant. Lanser be-
vendien was bij het CNV ln ieder hoort tot de mensen, die de verhou-
geval het verbondsbestuur vanaf ding tussen werkgever en werkne-
het begin op de hoogte. Het feit,
dat bestuursleden van betrokken
bonden niet op de hoogte waren
van het adviseurschap, mag een
blijk zijn van onzorgvuldige of
misschien zelfs van een gebrekkige
communlcaUe, het kan onmogelijk
als een teken van geheimhouding
worden gezien.
Het belangrijkste punt ls het
eerste, de kwestie van verenigbaar-
mer niet als een vijandige zien. HIJ
gelooft niet in de klassenstrijd. In
zijn publikatles wijst hij wel op
tegenstellingen, zoals er tegenstel
lingen bestaan tussen allerlei groe
pen. Maar strijd en tegenstellingen
zijn daarom nog niet kenmerkend
voor de verhouding tussen werkge
ver en werknemer. Strijd en vij
andschap zijn geen regel. Wie dat
beweert kent de praktijk van de
held van functies. Hierbij moeten arbeidsverhoudingen niet.
we eerst een paar nuchtere feiten
onder ogen zien. Adviezen vanuit
de vakbondswereld aan bedrijven
zijn geen abnormale zaak. In West-
Duitsland bijvoorbeeld zijn vak
bondsbestuurders commissaris
van ondernemingen. Een zaak, die
veel verder gaat dan zo nu en dan
eens een advies. Hoewel ln dit op
zicht in onze wetgeving (Structuur
wet) beperkingen zijn aangebracht,
kunnen ook hier vakbondsbestuur
ders commissaris worden. Het
komt voorzover ik weet niet voor,
maar de gedachte zelf ls niet
vreemd.
Wat wel regelmatig gebeurt ls, dat
vakbondsbestuurders adviezen ge
ven aan leden van ondernemings
raden. JCen ondernemingsraad ls
evenzeer een orgaan van de onder-
Uiteraard mankeert er nog veel aan
die praktijk. Zo is bijvoorbeeld de
zeggenschap van de werknemers
veel te gering. Het sociale beleid
dient nog op tal van punten te
worden verbeterd. Daarom moet er
ook een vakbeweging zijn, die op
komt voor recht en gerechtigheid.
En dan ls er nog Iets. Wie het gebod
van de naastenliefde ernstig
neemt, wil in de ander ook geen
vijand zien. Dan behoort overleg en
samenwerking uitgangspunt en re
gel te zijn. Lanser staat achter deze
benadering, niet alleen ln theorie.
Als bedrijven hem benaderen voor
wat meer persoonlijke adviezen,
dan verschuilt hij zich kennelijk
niet achter goedkope verontschul
digingen.
De betrokken bedrijven zullen ge-
nemlng als een directie. Het ls mij merkt hebben, dat het ultgangs-
bekend, dat er in ons land commis
sarissen zijn, die regelmatig con-
punt van overleg en samenwerking
niet gelijk staat met een slap of
meegaand standpunt. De visie van
het CNV op bijvoorbeeld medezeg
genschap en de Inhoud van het
sociale beleid vraagt om lngrljo-
pende hervormingen. Ik weet niet,
ln hoeverre deze bedrijven de ad
viezen van Lanser hebben opge
volgd. Lanser heeft in ieder geval
de kans gegrepen om niet alleen
voor het forum van het grote pu
bliek maar ook ln concrete be
drijfssituaties van zijn inzichten
blijk te geven.
Aan die adviseurschappen moest
ln dit landje een eind komen. Hoe
X, hoe bekrompen.
hij tot de ambassadeur: „Ik heb
altijd getracht ten opzichte van uw
land eerlijkheid en liefde te
combineren, en uw regering heeft
dat ook gemerkt, als de
mensenrechten in het geding
waren."
Toen ln *73 duizenden werden
vrijgelaten, was dat mede onder
invloed van de consultatie tussen
de Indonesische en de Nederlandse
raad van kerken. De kerken waren
de enige instantie die de
gevangenen en hun familie
daadwerkelijk hielpen. Maar
Verkuyl drong er terecht op aan, de
zaak ook op politiek niveau te
bespreken met de belangrijkste
sleutelpersonen, zodat niemand ln
Indonesië kon blijven zeggen, alle
kritiek komt van communistische
zijde. Als voorzitter van de
werkgroep-Indonesië van de
Nederlandse raad van kerken
bezocht hij de opperbevelhebber ln
'73. Sindsdien heeft hij het contact
voortgezet, o.a. door briefwisseling
met de direct-verantwoordelljke
personen voor het
gevangenenbeleld.
Ongetwijfeld heeft het een
gunstige invloed gehad, dat de
werkgroep in hem een voorzitter
bezat, die al als kind droomde over
een werkterrein in een vrij
Indonesië, reeds in '35 openlijk
partij koos voor de drang naar
nationale zelfexpressie onder
Indonesische studenten, ln '46 over
de demarcatielijn ging om
Soekamo te ontmoeten en in ,47 de
souvereiniteitsoverdracht
bepleitte in een persoonlijk
gesprek met koningin Wilhelmlna.
Zo'n antikoloniaal Nederlander
moest wel een open deur vinden.
Als zulke relaties eenmaal zijn
gelegd, ls niet het afbreken, maar
de intensivering ervan de
aangewezen weg om (mét de
voorvechters voor de gevangenen
in Indonesië zelf) hun vrijlating te
stimuleren en te bespoedigen. Zo
zijn er volgens het
decembernummer van „Berita
Oikoumene" van de Indonesische
raad van kerken 2.500 gevangenen
van de zg. B-groep naar hun
gezinnen teruggekeerd; in '77
zullen er 10.000 volgen en in '78
weer 10.000, terwijl ook de zaak van
de A-groep ln '78 via gerechtelijke
processen zal zijn afgewikkeld. Dat
de vrijlating ln etappes
plaatsvindt, hangt volgens
admiraal Sudomo samen met de
noodzaak van het beschikbaar-zijn
van een werkkring en de opleiding
voor een vak. waarvoor geld en tijd
nodig is, zoals ook voor de
ontwikkeling van de plaatsen van
hervestiging voor hen die elders
geen werk kunnen vinden. Ook
wanneer wij rekening houden met
de soms versluierende werking van
de Indonesische terminologie (de
kampen heten
rehabilitatie-instituten en
deportatie naar Boeroe wordt niet
zelden transmigratie genoemd),
moeten wij toch begrip hebben
voor de dankbaarheid van de
Indonesische kerken. En de
Nederlandse christenen mogen de
voorlichting niet ontberen, die hen
kan laten méé-danken.
Die dank mag niet de toon van het
Amerikaanse rapport hebben („nog
slechts"), maar kan wel een
vraagteken plaatsen achter het
voorstel van het congres van de
PvdA dwars tegen de wil van
Van der Stoel, Pronk en Van
Kemenade in om de steun aan
Indonesië te staken. Terecht
maakt de PvdA het haar eigen
ministers vaak moeilijk (bv. ten
aanzien van de NAVO en de kern
energie); terecht wil zij een partij
zijn die nu eens méér aan
gevangenen dan aan
scheepsbou w-orders denkt. Maar
de vraag ls hoè de aandacht voor de
gevangenen het meeste EFFECT
kan krijgen. Ook Pronk heeft in
Indonesië niet verzwegen hoezeer
hun onrechtmatig lot hem ter harte
gaat.
Zojuist vernam ik dat prof. Teeuw,
met wie Van Kemenade Indonesië
bezocht, de dlchter-schrijver 81tor
Sitomorang heeft ontmoet, die ook
tot de vrijgelatenen behoort. Deze
zei, voor geen tweeërlei uitleg
vatbaar, dat het stopzetten van de
steun aan Indonesië de slechtste
dienst zou zijn, die Nederland aan
de gevangenen kan bewijzen.
J. van Zuthem ia hoogleraar
in de bedrijfssociologie aan de
technisch* hogeschool Twente.
The proof of the pudding is in the eating
door A. A. Spijkerboer
In zijn „Nederlandse Kerkgeschiedenis" spreekt prof. dr Otto
de Jong in de laatste drie hoofdstukken over de kerk in een
gereformeerde staat, ln een protestantse natie en in »en
neutrale maatschappij. Je ziet dan wel dat de goede zaak van
de Reformatie er ln de laatste eeuwen niet op vooruit ls
gegaan, en Je vraagt Je wel even af, wat er na die „neutrale
maatschappij" zal komen, maar waar het mij nu om gaat ls het
gereformeerde protestantisme en het CDA.
Groen van Prins te rer schreed over
de geschiedenis van ons volk vóór
de Franse Revolutie: „De Her
vormde Kerk was het middelpunt
en de kern van het gemenebest.
Elders ls de kerk opgenomen door
den staat; hier is de Republiek niet
slechts met de kerk verenigd, zij is
geboren uit de belijdenis der kerk."
"Wat moest het gereformeerde pro
testantisme, toen in de negentien
de eeuw bleek, dat de hervormde
kerk niet meer „het middelpunt en
de kem van het Gemenebest" kon
zijn, en dat andere krachten het
terrein begonnen te beheersen?
Met die vraag hebben onze groot
vaders geworsteld, en het
antwoord, dat zij vonden, leidde tot
de opbouw van een protestants-
christelijke zuil, met o.m. eigen
christelijke partijen.
Het ls moeilijk om in de huid van je
grootvader te kruipen, maar als Je
het toch probeert, kun Je best be
grijpen, dat hij „de christelijk-
historische of anti-revolutionaire
beginselen,' van harte was toege
daan: wat moest hij anders wan
neer hij b.v. voor zijn kinderen een
school met de Bijbel wilde?
Maar niet alleen voor grootvader,
ook voor vader stond nog vast, dat
de belijdenis van de Reformatie
gold ln zijn CHU of ARP, én dat tot
het uiterste gepoogd moest worden
die voor ons volksleven vruchtbaar
te maken.
CDA
Toen kwam een Jaar of vijftien ge
leden de oecumenische beweging
machtig opzetten, en werd alles an
ders. De protestanten bleken er ge
noeg van te hebben om nog met
stukken uit de zestiende eeuw op
„de roomsen" te schieten. Laten we
eerlijk wezen: dat was ook niet de
meest zinvolle manier om Je tijd
door te brengen, en het was goed
dat protestanten en rooms-
katholieken elkaar leerden kennen
;en waarderen.
'Maar betekent dat nu ook, dat de
Reformatie maarzo gauw mogelijk
„Een losse schoenveter," zo dichtte
Robert Herrick in de zeventiende
eeuw, „fascineert mij meer dan
wanneer de kinst in alle opzichten te
nauwkeurig wordt". Vandaag wordt
in het gebouw van de Franse Natio
nale Vergadering in Parijs gespro
ken over de kunst van de militaire
nauwkeurigheid. Onder auspiciën
van de West-Europese Unie is giste
ren een symposium begonnen over
een Europees wapenbeleid, en nu is
aan de orde een van de militaire
toverspreuken van de twintigste
eeuw: de nauwkeurige geleide wa
pens of „precision guided muniti
ons". Ingewijden spreken dit ver
schijnsel aan bij zijn afkorting:
PGM.
Slaan we bij voorbeeld de recente
maar door het partijcongres en
igszins in de verdrukking geraakte
nota „Vrede en veiligheid in Eu
ropa" van de Tweede-Kamerfractie
van de Partij van de Arbeid op, dan
lezen we daar op blz. 19 de navolgen
de aanbeveling: „Langs de
Westduitse oostgrens worden de
strijdkrachten vooral uitgerust met
zgn. „precision guided munitions",
geleide precisie-wapens. Daarmee
kan de defensieve kracht van die
strijdkrachten aanzienlijk worden
versterkt, hetgeen tot uitdrukking
wordt gebracht in de aantallen en
opstelling van de desbetreffende wa
pensystemen. Bovendien hoeven de
hier aangeduide wapensystemen
slechts te beschikken over een be
perkte mobilitiet, omdat ze bedoeld
zijn voor een effectieve verdediging
in de eerste lijn, en niet voor het
doordringen in vijandelijk gebied (of
hef ongedaan maken van vijandelij
ke doorbraken). Naar wij menen kan
met behulp van het plaatsen van
geleide precisiewapensystemen de
rol van de tactische kernwapens
daadwerkelijk worden teruggedron
gen, ook al blijft voorlopig het poli
tieke element van oorlogsvoorko-
ming door afschrikking van beteke
nis". Tot zover het citaat uit de nota
„Vrede en veiligheid in Europa".
Wat zijn nu deze precisie-wapens?
Een belangrijke datum in dit ver
band is 12 mei 1972. Op die dag
door H, J. Neuman
'namelijk werd de Doumer-brug over
de Rode Rivier in Hanoi door één
enkele Amerikaanse bom verwoest.
Geen enkele overgang over de Rode
Rivier was zo zwaar door Russische
raketbatterijen verdedigd als deze
,brug. Verscheidene malen was ver-
.geefs en ten koste van gevoelige
verliezen geprobeerd de brug on
klaar te maken. Nu lukte het vrijwel
'moeiteloos, omdat de bom door
elektronische golven en licbtimpul-
sen werd „bestuurd". Diezelfde dag
werd ten zuiden van Hanoi de brug
bij Than Hoa opgeblazen. Deze
Amerikaanse bom werd geleid door
een laserstraal. De Amerikaanse Ze
vende Luchtmacht heeft later in een
rapport de schatting uitgesproken
dat Noord-Vietnam tijdens de eerste
twee maanden van de inzet van deze
„denkende bommen" meer schade
heeft geleden dan tijdens de luch
toorlog van de vier voorafgaande
jaren.
Precisie-wapens werden ook In
Zuid-Vietnam gebruikt door de
Amerikaanse landmacht. De TOW-
raket (Tube-launched, Optically-
tracked, Wire-guided) werd met
groot succes ingezet tegen pantser
voertuigen van Russische makelij.
Maar het gebruik van precisie-
wapens in het gevecht bereikte zijn
grootste omvang tijdens bet Ara-
bisch-lsraëlische conflict van okto
ber 1973. Beide partijen beschikten
toen over nauwkeurig geleide anti
tank raketten; de Arabieren gebruik
ten nauwkeurig geleide luchtafweer»
raketten; de Israë's gebruikten
nauwkeurig geleide raketten om de
luchtafweer van hun tegenstanders
tot zwijgen te brengen; en zowel de
Arabische als de Israëlische
strijdkrachten raakten grote delen
van hun arsenalen kwijt, vooral
tanks, vliegtuigen en luchtafweer-
systemen.
Eigenlijk kunkei^ precisie-wapens
het best worden omschreven als ac
curate vuurkrachtsystemen. Ze be
staan uit een aantal, onderling ver
bonden, bestanddelen die te tarnen
een grote mate van waarschijnlijk
heid opleveren dat een doel door het
eerste schot wordt geraakt. Eén zo'n
onderdeel is het mechanisme of de
methode om doelen op te sporen en
te localiseren. Het tweede be
standdeel, de bevels- en beheers-
uitrusting of -procedures, legt het
onmisbare verband tussen het vin
den van bet doel en bet leiden van
precisie-vuur. De precisie-munitie
zelf, het derde bestanddeel, wordt
halverwege of aan het einde van
haar baan door een grote verschei
denheid van technologieën en
'technieken naar haar doel geleid,
ongeacht of dit doel stationair dan
wel bewegend is.
Zojuist is als voorbeeld al de TOW
genoemd. Ook de Shillilagh-, Re
deye- en Chaparral-raketten kunnen
worden vermeld. Toekomstige moge
lijkheden zijn de „Cannon
Launched Guided Projectile"
(CLGP), HELLFIRE (Helicopter
Launched Fire and Target Antitank
Guided Missile) en de Stinger-
luchtverdedigingsraket. En dat zijn
dan nog enkel maar Amerikaanse
namen.
Ook de Europese geallieerden en
niet te vergeten Israël hebben
PGM's geproduceerd of onder han
den. Bepaalde weersomstandighe
den kunnen de effectiviteit van de
precisie-wapens ondermijnen (zoals
wanneer op de een of andere manier
het zicht wordt belemmerd) en de
tegenstander kan zich uiteraard met
verscheidene (al of niet elektro
nische) tegenmaatregelen wapenen.
Vanwaar deze belangstelling voor
ontwikkelingen die toch louter op
het terrein van de militaire techniek
schijnen te liggen? De richting van
het antwoord wordt aangegeven door
de eerdergenoemde PvdA-nota: de
invoering van precisiewapens in
West-Europa is klaarblijkelijk van
invloed op de kracht van een conven
tionele (d.w.z. niet-nucleaire) defen
sie. De PvdA-fractie kent blijkbaar
ook al de a a r d van het antwoord:
deze wapens versterken de defensie
ve kracht van de westelijke
strijdkrachten en wel in aanzienlij
ke mate. Bovendien zou de rol van
de kernwapens voor tactisch gebruik
op deze manier „daadwerkelijk"
worden teruggedrongen.
Heel wat vooraanstaande officieren
zijn het op dit punt met de PvdA-
fractie eens. Om maar een enkel
voorbeeld te noemen: enkele maan
den geleden heeft de vroegere voor
zitter van het Militaire Comité van
de NAVO, de Westduitse generaal
Steinhoff, zich uitdrukkelijk in ge
lijke zin uitgesproken tijdens een
conferentie van het defensie
studiecentrum in Noordwijk. On
langs citeerde de militaire corres
pondent van de New York Times,
Drew Middleton, enkele Amerikaan
se generaals, die zeiden te geloven
dat we nu een tijdperk naderen waa
rin een infanterist, die is uitgerust
met een precisiewapen van, zeg
5.000, in staat is een tank ter waar
de van 600.000 of zelfs een vliegtuig
van 14 miljoen te vernietigen.
Maar het is natuurlijk naïef om te
veronderstellen dat het westen het
monopolie van dergelijke wapens
zou bezitten. In feite is het zo, dat de
Sovjet-Unie zelfs de première van
.het precisie-wapen verzorgde, toen
se in 1959 de op grote hoogte vliegen
de Amerikaanse U-2 neerhaalde.
Voordat men werkelijk kan zeggen
of het precisiewapen de defensieve
kracht van het westen versterkt, zal
eerst onderzocht moeten worden of
er voor de aanvaller geen methoden
bestaan om zich deze wapens van
het lijf te houden, ja zelfs om er voor
zijn eigen offensieve plannen een
dankbaar gebruik van te maken. Of
de vertegenwoordigers van Mes-
serschmitt Bólkow-Blohm, Oto Me
iara en de Société Nationale Indus-
trielle Aérospatiale er vandaag in
Parijs in zullen slagen een afdpend
antwoord op deze vragen te geven,
moet vooralsnog worden afgewacht.
Stakingen
vergeten moet worden? Soms lijkt
het alsof de protestanten zelf niet
meer weten waar het om gaat.
Neem b.v. de discussie over de vor
ming van het CDA: telkens ging
het weer over het evangelie als
.richtsnoer" en „norm".
Maar moeten normen en richtsnoe
ren nu echt de eerste woorden zijn,
die Je te binnen schieten, wanneer
Je aan het evangelie denkt? De
Reformatie heeft toch Juist weer
aan de dag gebracht, dat het evan
gelie spreekt over een ontzagwek
kende gebeurtenis, waarin Ood
Zich over de mens ontfermt? Als
dat tot Je doordringt, sta Je daar
toch paf van? Dan ga Je toch probe
ren naar de stem van God in het
getuigenis van de Bijbel te luiste
ren, om het allemaal goed tot je
door te laten dringen, en om met Je
hele hart uit deze dingen te leven?
Dan kun Je eventueel nog wel eens
over normen en richtsnoeren gaan
'denken, maar het hóeft echt niet!
Hoe het ook zij, het CDA is niet op
de belijdenis van de Reformatie
aan te spreken, en dat ls de reden,
waarom ik heb afgehaakt.
Partisaan
Je kunt wel begrijpen, dat er voor
grootvader weinig anders op zat
dan chrlstelijk-historlsch of anti
revolutionair te zijn. Toch zou Jc
hem, als dat mogelijk was, best
eens willen vragen, of hij zich niet
erg ln de antlhese heeft vastgebe
ten, en of hij niet veel meer met de
liberalen en de sociaal-democraten
had kunnen samenwerken. Je zou
hem zelfs willen vragen, of hij het
uitgesloten had geacht zelf liberaal
of sociaal-democraat te worden.
Want wanneer Je ln de klassieke zin
van het woord gereformeerd denkt,
weet je dat Ood niet aan de christe
nen gebonden is.
Wat moet Je nu. wanneer Je van
mening bent, dat ons gemenebest
dan wel niet uit de belijdenis van
de Reformatie geboren ls. maar dat
die belijdenis toch wel de
vroedvrouw ls geweest, die ons ge
menebest ter wereld heeft helpen
brengen, en dat die belijdenis nog
steeds een zegen voor ons volksle
ven kan zijn? Het CDA lijkt mij
uitgesloten, omdat zij niet op die
belijdenis ls aan te spreken en
dat is wel een voorwaarde, als Je de
C in Je naam draagt en ln de
SGP, het OPV en de nieuwe RPF
lijkt het mij zo benauwd, dat ik
vrees er ademnood te krijgen.
Het lijkt mij het beste om Je maar
als partisaan ln het politieke strijd
gewoel te begeven om daar vanuit
de belijdenis van de Reformatie
mee te doen. Het doet er niet zoveel
toe waar. en Je zult er overal wel
moeilijkheden mee krijgen. (Hebt u
gemerkt, dat er hier en daar gefluls-
,terd wordt over een mogelijk
bondgenootschap tussen PvdA en
;WD?)
Maar maakt het nu echt zoveel
verschil of Je vanuit de belijdenis
van de Reformatie denkt? Ik meen
van wel, en Ik kan ln dit korte
bestek maar één voorbeeld uit de
actualiteit nemen. Door de Refor
matie weet Je weer, dat de overheid
„Oods dienares" ls, en dat ze daar
om de mensen moet dienen. We
hebben in de afgelopen weken de
stakingen gehad. Dat de werkne
mers prijscompensatie willen is te
begrijpen, maar prijscompensatie
plus loonsverhoging zal er wel toe
lelden dat de inflatie nog sneller
toeneemt, en dan is alles wat er
bereikt ls, dat de gulden nog sneller
zijn waarde verliest. Zit er dan niet
veel ln het pleidooi van Tinbergen,
De Oalan en Van den Doel voor een
gelelde loonpolitiek, waarin de re
gering de zaak niet door belan
gengroepen laat uitvechten, maar
Zelf in de hand neemt?
De drie genoemden zullen het zelf
wel niet zo zeggen, maar ln hun
pleidooi wordt iets zichtbaar van
een overheid, die zich tegenover de
massa's opstelt om van Godswege
de mensen te dienen. Nog eens: wie
ln de klassieke zin van het woord
gereformeerd denkt, verbaast zich
niet wanneer hij kan Instemmen
met wat hij bulten een christelijke
partij hoort zeggen.
Ds. A. A. Spijkerboer is hervormd
predikant te Amsterdam. Hij rea
geert met deie beschouwing op het
verhaal van AR-voorzitter Hans de
'Boer dat wij twee weken geleden op
de Podium-pagina afdrukten.
