Boeiende Leo Ferré
ÏVrolijke voorstelling
van Nieuwe Komedie
n
Janacek's
'Jenufa'
in goede
première
Reimann's Cyclus,
volmaakte eenheid
van tekst en muziek
J3RILLIG, FORS EN TEER
Veel bezoekers RAI
Voorstelling
geweldig succes
Residentie Orekest onder Ernest Bour
Twee hoboïsten
bij Nederlands
Kamerorkest
ANDAG 21 FEBRUARI 1977
Trouw/Kwartet
loor Ben Huising
tOTTERDAM Leo Ferré
as vrijdagavond in Rotter-
lams grote Doelenzaal. Een
,aar uur lang heeft hij, zonder
nderbreking, zijn gedichten
n gedachten voorgedragen.
;ingend en zeggend. Omspeeld
oor zijn eigen muziek, voor
irkesten, violen, gitaren, vrou-
jenzang, trommels. alles op
e band en door de luidspre-
lers. Of grillig, fors en teer,
legeleid door hemzelf op de
ileugel, die hij geweldig be-
ipeelt.
:en merkwaardige man, een eigen-
innige persoonlijkheid, in het zwart,
-t^pen hemd en broek met riem. Met
inge grijze haren rondom een hoog.
n nog ver doorlopend, voorhoofd
oven een scherpgetekend gezicht,
at gevoelig kan zijn en hard van
ekwetste gevoeligheid. Zoals zijn
tem van zachte warmte kan
itschieten tot een schreeuw
boeiende verschijning die de
aal in de ban brengt van zijn eigen
(eer Meer van zijn sfeer, zijn mu-
iek. zijn intentie dan in ons geval
Leo Ferré
van zijn woorden. Want Leo Ferré
is gemakkelijker aan te voelen dan
te volgen Zijn dichterlijke taal is
ingewikkeld, vol zinnebeelden, asso
ciaties. poëtische invallen Met,
soms. een opeenstapeling van schijn
baar willekeurige gedachten en ver
beeldingen. die van het trottoir naar
de wolken, van het Parijse venster
naar de zee gaan. van een sigaret
naar Lenin, van de stoel naar van
Gogh, of van de liefde naar het
scheldwoord. Daarbij ook nog van
verheven Frans naar het 'argot', de
Vonen of wijken: Jos Flühr hier als wethouderStella Knaack. Ursul de Geer (hier als directeur) en Bert Andre
1 hij
k
ïee,
bat
e te
se a loor André Rutten
5 me -
EN HAAG ..Wonen of wijken-
fan de Nieuwe Komedie is een hu-
loristisehe voorstelling over wijk-
erbeteringen. acties, inspraak
te opening is meteen al raak: de
letaalarbeider Karei komt in pyja-
na en met een grote sjaal om met
oor lerwarde haren boos zijn huiskamer
tele innen en BertAndré maakt daar
ran
en goede komische act van. Karei
n niet slapen omdat het zo tocht
omdat hij het benauwd krijgt met
ie sjaal, die hij tegen de tocht om-
edaan heeft. Het tocht zo omdat de
imen kieren en bovendien de bui-
ideur niet meer dicht kan. Ook
allen er brokken kalk uit het pla-
ikepnd als de bovenbuurman op de
loer stampt, wat die doet als Karei
'Ht* p de muur bonst omdat de hoven
de uurman op de vloer stampt. Dat
ebeurt als Karei probeert de bui-
indeur dicht te rammen,
en komische inleiding op wat er
allemaal komen gaat. Het huis waa
rin Karei en zijn vrouw wonen is
slecht, zoals al de huizen in die ne-
gentiende-eeuwse buurt slecht zijn.
De vrouw van Karei stapt dus naar
het wijkcomité met de boven
buurvrouw naar de wethouder. Para-
lel daarmee is Karei op zijn bedrijf
actief als lid van de ondernemings
raad.
De voorstelling is opgebouwd uit een
reeks eenvoudige scènes, die humo
ristisch zijn. omdat de figuren erin
wel serieuze mensen zijn. maar met
humor getekend, en afgewisseld met
opgewekte liedjes. Als Karei zich
kwaad maakt is hij echt kwaad,
maar wel zo dat het komisch werkt.
Er is met zorg aan gewerkt, dat de
figuren herkenbare mensen blijven,
hun eigenaardigheden een beetje
aangezet, zodat je er om moet la
chen Omdat de spelers zelf samen
met Guus Baas als schrijver en Bart
Schepens als regisseur de voorstel
ling gemaakt hebben, zijn de figuren
die zij spelen natuurlijk geheel op
maat voor hen gesneden BertAndré
en Stella Knaack zijn steeds Karei
en zijn vrouw, Ursul de Geer en Jos
Flühr voornamelijk de bovenbuur
man en zijn vrouw, maar die twee
nemen nog enkele andere figuren
ook voor hun rekening. Die bijfigu
ren als b v de wethouder of de
directeur worden ook met humor
getoond, maar blijven uiteraard
schematisch. Zij functioneren niet
als mens. maar als autoriteit.
Wat de voorstelling aan de orde stelt
zijn vooral vragen, waar ook de
antwoorden, die soms gegeven wor
den, weer op uitdraaien. Zij worden
speels en begrijpbaar gesteld. Er
wordt bij de voorstelling, die ruim
een uur duurt, hartelijk gelachen,
wat een goed ding is.
Parijse taal van de straat. Een in
onze nette Franse lessen kwamen
con en cul. mee en flic om maar
wat te noemen niet voor
Zelfs als je hem leest, en nog eens
leest, kan hij hier en daar duister
blijven. Bij alleen maar luisteren
gaat het nog meer voorbij, al zijn
stem, muziek, intonatie en gebaar
dan toch ook weer veelzeggend
Opstandig
Leo Ferré is een dichter, verwant aan
Aragon. aan de 'poètes maudlts' als
Verlaine, Baudelaire. Rimbaud. Vil
lon (waarvan hij gedichten op mu
ziek zette). Hij ligt dus overhoop met
de burgerlijkheid, hij hekelt macht,
mode en zeden, hij is opstandig. En
verdrietig ook. om wat niet bereikt
wordt en voorbij gaat. Hij zegt ook
vaak nee. omdat hij ja zegt tegen het
goede van het leven. Hij is een 'chan
sonnier anarchiste', en hij bezingt de
anarchisten ook in een van zijn be
roemdste chansons. Chansons die.
meer zijn dan liedjes, want Leo Ferré
is ook componist, een klassieke wel
te verstaan, die een opera, een orato
rium. een symfonie schreef. Zodat de
muziek bij zijn teksten meer en uit
voeriger is dan een chansonbegelei
ding en, in prachtige eigen arrange
menten, een zelfstandige dramatiek
en gedragenheid krijgt. Al werkt hij
ook met roek-ritmen, en maakte hij
(bij voorbeeld) van Verlaines mooie
Chansons d'automne en blues-
achtige song.
Met Ferré zelf. als de ideale vertolker
van zijn eigen vervoerde werk. werd
dit recital met ruim dertig chan
sons, gedichten, monologen, en toe
giften een bijzondere gebeurtenis,
tussen de populaire 'tour de chant'
en de klassieke poëzie- en liede-
renavond in.
Van een verslaggever
AMSTERDAM De gisteren beëin
digde internationale personenauto
tentoonstelling in het RAI-gebouw
in Amsterdam heeft in totaal
411.262 bezoekers getrokken. Dat
zijn er bijna 23.000 meer dan twee
jaar geleden (388.428) en daarmee
zijn de verwachtingen overtroffen,
aldus een woordvoerder van de RAI.
Gary Glazle, Wendy Fine en Jan Blinkhof in Jenufa.
AMSTERDAM - „De Pleegdoch
ter"' zoals het Moravisch mu
ziekdrama van Leos Janócek aan
vankelijk was getiteld, heeft in de
eerste jaren na zijn ontstaan (1903)
nauwelijks de aandacht getrokken.
Pas nadat het werk in Duitsland en
in Duitse versie werd opgevoerd en
tevens naar de hoofdfiguur Jenufa
werd genoemd, verkreeg het werk
(en zijn schepper» wereldroem. Na
bijna driekwart eeuw kan men zeg
gen. dat deze roem alleszins ver
diend is.
Het verhaal komt nog steeds op ons
over als levensecht. Het verhaal van
Laca. die door alles heen Jenufa
blijft beminnen, ook al is zij de ver
loofde van zijn stiefbroer, waarvan
zij een kind verwacht en al wordt zij
nog meer te schande, door dat haar
pleegmoeder haar baby verdrinkt,
nadat zijzelf door de vader in de
steek is gelaten. „Ze krijgen me
kaar". maar dat niet via een roman
tisch foefje, doch niettegenstaande
alles, dat tegen hen is
En Janócek heeft dit drama, ge
schreven door Gabrielle Preissova,
voorzien van een muziek, die gezien
de tijd waarin zij werd geschreven,
buitengewoon geavanceerd kan wor
den genoemd en die de inhoud van
het gebeuren op welhaast volmaakte
wijze verklankt. Dat geldt zowel voor
de treurigste scène's als voor die
momenten. waarop b.v een
door Jac. Kort
dorpsfeest of een bruiloft in het
beeld komt Steeds hoort men. vo-
kaal. zowel als instrumentaal, de mu
ziek. die past bij het gebeuren op het
toneel
De voorstelling van „Jenufa". die
vrijdagavond in de Stadsschouw
burg in première ging. kan men zich
nauwelijks beter denken. Oeen won
der. wanneer men weet. dat niet al
leen de dirigent. Bolrumll Gregor en
de regisseur, Premise Koci Tsjechos-
lowaken zijn, maar dat ook de decors
van Josef Svoboda en de costuums
van Sarca Heinova van het Praagse
Nationaltheater afkomstig zijn
Voortreffelijke zang en spel noteerde
ik van Wandy Fine. Jenufa. van Gary
Glazy, haar eerste minaar, van Nacz
da Kniplova. de pleegmoeder om
niet met de buitenlandse gasten te
beginnen, zowel als van Jan
Brinkhof. Laca, Pieter van den Berg,
dorpsrechter en Roberta Alexander,
als zijn dochter. Een sterke bezetting
waarin alleen Marianne Dleleman
(een conventioneel oud-vrouwtje
met bovendien een onhoorbaar
stemgeluid) uit de toon viel, als zijn
de volstrekt onvoldoende
Het Nederlands Operakoor, Ingestu
deerd door Thijs Kramer en leden
van het Nationaal Ballet In de chore
ografie van Ronald Snijders, zowel
als het voortreffelijke spel van het
Amsterdamse Philharmonlsch Or
kest, alles werkte mede aan het ge
weldige succes van deze voorstelling.
Herhalingen op 20 en 28 februari en 2
maart in de hoofdstad, op 22 februari
in de Rotterdamse Schouwburg, op
24 en 26 februari in het Circustheater
in Schevenlngen en op 4 maart in de
Stadsschouwburg in Utrecht
door R.N. Degens
DEN HAAG Arnold Schönbergs leraar en zwager Alexander
von Zemlinsky schijnt hem ervoor gewaarschuwd te hebben dat
zijn in 1903 gecomponeerde symfonische gedicht „Pelleas und
Melisdande" te lang en te gecompliceerd was.
Hij had gelijk, maar Schönberg had
ook gelijk dat hij het liet zoals het
was. Hij kon trouwens niet anders.
Want de romantische somberheid
van dit doorwrochte stuk polyfonie
in symfonische vorm (geïnspireerd
op Maeterlincks toneelstuk) is type
rend voor Schönbergs componeren
in die tijd; en breedsprakigheid was
zijn tweede (muzikale) natuur.
Het was dan ook voor de bezoekers
van de concerten die het Residentie
Orkest o.l.v. Ernest Bour vrijdaga
vond in Den Haag (Congresgebouw)
en zondagmiddag in Amsterdam
(Concertgebouw) gaf een hele opgaaf
er drie kwartier de aandacht bij te
houden. Ondanks het welluidende
resultaat waarmee het orkest zijn
zware opgaaf wist te volbrengen in
(ET WEER door Hans de Jong
i kleine maar actieve de-
ssiekern van 980 millibar,
ten noorden van dc Wad
(eilanden naar Jutland
terste. heeft het weer van
sdag in ongunstige zin
vloed. Eerst viel er regen:
BI losendaal tot zondagmid-
12 uur 10 millimeter,
arna ging het harder waai-
in een van huis uit vrij
lets chte luchtsoort, waarin het
o»ik zondagmiddag om vier
r in Maastricht 12 graden
ius aanwees. In Midden-
el i iropa was het helemaal
peoppla met de thermometer:
wen 15. München 16 en
Izburg zelfs 19 graden Cel
ls. De vorstgrens in het Al-
ngebied liep omhoog
X 2.500 meter. Aan de
0 ond schoof de vorstgrens
zuid-Scandinavië wat
bK rder in noordelijke richting
Zondagmiddag rond vier
meldde Stockholm -0
naa g
ad
ik
bij
- en Celsius bij westzuid-
nw stenwind. Elders in zuid-
an^eden waren maxima van 2
3 graden boven nul.
omgaan van de wind van
töoost naar zuidwest, kwa-
enkele telefoontjes
952 jen er
binnen over het sterk buiig
karakter van de wind. Vooral
bezitters van een windsnel-
heidsmeter met elektro
nische aanwijzing konden
goed waarnemen hoe die
wind in korte tijd vaak grote
sprongen maakte (in sterkte).
Er waren rukwinden tot 70 a
85 kilometer per uur. De
vuurtoren Brandaris op
Terschelling mat om 16.15
uur een stoot van 81 kilome
ter per uur oftewel kracht ne
gen Windkracht 10 werd op
windmeters waargenomen op
Rozenburg en in Uithuizer-
raeeden
Voor de eerstkomende dagen
ziet het er voor wat de tempe
ratuur betreft niet slecht uit.
De middagwaarden zullen 8 a
9 graden Celsius bedragen,
plaatselijk is 10 graden mo
gelijk. Aanvankelijk zou er
slechts plaatselijk een bui
vallen, dinsdag wordt de
kans op meer buien groter
Dat houdt verband met een
volgende depressie van 967
millibar ten westen van Ier
land. die zijn invloed al tot de
Britse eilanden heeft uitge
breid. De barometers in west-
Ierland waren gisteravond al
tot onder 980 millibar ge
daald. Het weerschip Romeo
ten zuidwesten van Engeland
meldde een gemiddelde wind
van 9 Beaufort (storm) en een
golfhoogte tot 11 meter. Op
de Scilly-eilanden vielen gis
teren hagelbuien, op het
weerschip Scharley midden
op de oceaan was de tempe
ratuur slechts 2 graden Celi-
us, bij een zeewatertempera-
tuur van 5'/: graad Celsius De
oceaan blijft een toonbeeld
van levendige depressieacti
viteit. wellicht uitgelokt door
Amerikaanse en Canadese
winterkou, die de oceaan is
opgestroomd. Overwaaien
van de Amerikaanse kou
naar hier kan wel gebeuren in
de hogere niveaus.
Hoe sterker de wind daar.
hoe onversnedener de kou en
hoe groter de kans op buien,
soms met onweer in West-
Europa De lucht in de lagere
niveaus wordt uiteraard vrij
belangrijk aangewarmd door
het oceaanwater
Hier een temperatuurover-
zicht uit het oosten van de
Verenigde Staten Eerste cij
fer is de ochtendtemperatuur
van gisteren, daarachter de
waarden van 24 uur daar
voor. Charleston 9 graden'
(10). Kaap Hatteras 12 (2).
Washington 3 (-), Boston -2
(-1). Buffalo -8 (-12). Portland
-12 (-8). Val d'Or. Quebec -19
(-15). Lake Eon -17 (-24) en
Coral Harbour in noordwest-
Canada -34 (-29) De Bermu
da-eilanden gaven 17 graden
de vertolking van een werk dat. na
de daarvoor ontstane „Gurrelieder"
en „Verklarte Nacht", hoogstens en
ten overvloede nog eens de aandacht
vestigt op de minst persoonlijke pe
riode in Schönbergs ontwikkeling
Dat is ook het geval met „Miserae"
(ook al een symfonisch gedicht) van
Karl Amadeus Hartmann. Het is een
heel vroeg werk van de in 1963 op
58-jarige leeftijd overleden grote
Duitse symfonicus wiens overtui
gendste werken pas na 1940 geschre
ven werden. Dit Miserae", opgedra
gen aan zijn vrienden die in de jaren
dertig in de Duitse concentratiekam
pen omkwamen, is een soms wel
treffend getuigenis van muzikaal
mededogen Maar het mist nog de
kracht van de geconcentreerde vorm
waarin Hartmann later zijn rusteloze
vertwijfeling en zijn felle geënga
geerdheid doeltreffend wist te bun
delen.
Het meest indrukwekkend van dit
door somberheid gekenmerkte pro
gramma, was de „Cyclus voor bari
ton en orkest" uit 1971 van de 40-
nauwelijks 1 graad Celsius
In de zeer vochtige lucht ont- Doorzichtig
staan in de zomermaanden
december, januari, februari
talrijke onweersbuien, ge
middeld 771 millimeter regen
brengend, een hoeveelheid
die in Nederland in één jaar
omlaagkomt Januari is met AMSTERDAM - Wanneer je wilt
334 millimeter de natste weten hoe diep de invloed is geweest
maand, gevolgd door decern- die Mozart tijdens zijn Italiaanse
JJJ, her en februari met respectie- reizen heeft ondergaan, dan moet je
Terug in Europa De winter veliJk 196 en 241 millimeter, eens luisteren naar het Concertante
handhaaft zich in Rusland en In de winter ls de toestand in F grote terts van Federigo Fioril-
net andersom en waait van- lo Niet dat deze Fiorillo. die slechts
uit Australië de droge zomer-
moesson. Jaarlijks vangt
Djakarta 1760 millimeter re
gen op.
Albert Reimann
jarige, in ons land nog nauwelijks
bekende Berlijnse componist Ari-
bert Reimann Reimann koos uit de
bundel „Atemwende" van Paul Ce-
lan, die zich in 1970 het leven be
nam, een zestal teksten die in hoofd
zaak een verhulde existentiele angst
verwoorden. Het wonderlijke van
Reimanns muziek is, dat zij de moei
lik doordringbare poëzie van Celan
doorzichtig lijkt te maken, er de
onderliggende gedachte van binnen
het gehoor brengt, zonder die muzi
kaal te vertalen of te illustreren.
Tem opzichte van die muziek heeft
de tekst hier een soortgelijke wer
king en samen openbaren zij iets
van een schoonheidsbeleving die ai-
leen op deze manier tot stand lijkt te
kunnen komen
Reimann doet dat. in een volstrekt
persoonlijke dramatisch-lyrische
muziektaal, met verbluffend een
voudige middelen. Met een onbege
leide vocale melodielijn, de sonori
teit van een bas-dwarsfluit, maar
ook met een tradtiioneel bezet klein
orkest (waaraan alleen de hoge strij
kers ontbreken) weet hij de luiste
raar deelgenoot te maken van zijn
ongekend rijke verbeeldingswereld
Dit zeer indrukwekkende stuk mu
ziek, waarin ook de stilte een be
langrijke rol speelt, is opgedragen
aan Dietrich Fischer-Dleskau. Maar
ik kan mij moeilijk een indringen
der, en overtuigender vertolking
voorstellen van die welke Oünter
Reich er vrijdagavond in Den Haag
van gaf. In volmaakte eenheid met
de bijzonder zorgvuldige en evoca
tieve weergave van de intrumentale
partij door het Residentie Orkest
onder de inspirerende leiding van
Ernest Bour.
Scandinavië met temperatu
ren van -1 tot -22 graden Wat
de vorst betreft zal de huidi
ge maand februari in ons
land wel niet veel meer tot
stand brengen Deze maand
is het in verscheidene delen
En dan als mijn laatste bij
drie jaar ouder was dan Mozart, op
deze van invloed is geweest, maar de
muziek, waarvan deze componist
een vertegenwoordiger was. is. blij
kens dit werk voor twee hobo's en
HPH. MUHUPUUstrijkorkest, wel degelijk bepalend
van het land al veel te nat. draSe n°B even het etmaalre- geweest voor Mozarts vorming Het
onder meer in het zuidwesten eenrec°rd van d* wereld is frappant, hoeveel stijlkenmerken,
van Brabant ihet een over- Voor zover hekend staat dat die wij Mozartiaans plegen te noe-
srhnt van 20 millimeter op naam van ïsahaija in Ja- men. reeds bij zo'n volmaakt onbe-
Dc medewerker in Óud- pan met 1109,2 millimeter op kende Fiorillo worden aangetroffen
Beijerland geeft een paar bij- 2& juli 1957 Wie nog een
zonderheden over het weer scherper record heeft, mag Dat neemt natuurlijk niet weg, dat
op Java. ten zuiden van de het zeggen. Die dag vielen er het onvervreembaar eigene, dat wij
evenaar De gemiddelde jaar- vijfhonderd doden door over- „het geniale van Mozart noemen en
temperatuur daar is 26.9 gra- stromingen. Het water steeg dat dezelfde avond in zijn Hobo con-
den Celsius, de jaarlijkse anderhalve meter in 15 cert in D (K V 314) viel waar te ne-
schommelingen daar zijn minuten men. van al zijn voorbeelden is te
Door Jac. Kort
onderscheiden, maar dan blijft niet
temin het feit bestaan, dat het ge-
nie-Mozart zijn lessen in Italië heeft
geleerd.
Het concert waarop beide werken te
horen waren, was dat van het Neder
lands Kamerorkest onder leiding
van Szymon Goldberg De solisten
in bovengenoemde werken De Zwit
serse meesterhoboist. Heinz Holli-
ger en zijn landgenoot en oud
leerling Thomas Indermühle, die se
dert enige jaren als solo-hobotst bij
het N K O werkzaam ls. Hoewel bel
de spelers hun Instrument volko
men beheersen en met name Heinz
Holliger een grote faam geniet door
zijn vertolkingen van allerlei
avantgarde-muziek. vond ik zijn
optreden in Mozarts Concert en
igszins teleurstellend, zowel door de
nogal nuchtere, soms zelfs scherpe
toonvorming als door de onmogelij
ke cadenz, die Holliger in het eerste
deel speelde. In Ftorillo's dubbel
concert vormden de belde Instru-,
mentalisten een prachtige eenheid
Het Nederlands Kamerorkest, dat
de beide werken zeer zorgvuldig be
geleidde, trad zelfstandig op ln twee
bekende werken uit zijn repertoire
de Suite nr. 4 in D groot van Bach
aan het begin en Verklarte Nacht
van 8chönberg aan het eind van de
avond
