Weerter Rogstaekers geven
het carnaval meer
SB
m
rm
Kleertjes kiezen voor de baby
Uit brieven
ze
PROBLEEM
HET ONZE
Kapellen en wegkruisen staan er niet zo maar
-4
MAANDAG 21 FEBRUARI 1977
Trouw/Kwartet
AA
door Annemarie Lücl
door Fred Lammers
WEERT De inwoners van
het Noordlimburgse Weert heb
ben wel een beetje vreemd op
gekeken toen de vasten
avondvereniging ..De Rogstae
kers" dit jaar in het kader van
carnaval aandacht vroeg voor
de vele kapelletjes die in deze
gemeente en aangrenzende
kerkdorpen staan. Dat is ge
beurd in de vorm van een alma
nak, die als kalender kan wor
den gebruikt naar eind 1977 de
basis zal gaan vormen van een
boeiend boekwerk, dat over elf
jaar compleet zal zijn.
..Om vast te houden aan het voor een
vastenavondvereniging magische
getal van elf hebben wij besloten nog
tien vari die almanakken te laten
verschijnen, telkens met een ander
onderwerp Volgend jaar nemen we
de gevelstenen bij de kop en in 1979
de wegkruisen. Zo is er genoeg te
bedenken". vertelt Joep
Goldschmitz (57) van ..De Rogstaec-
kers" Waarom zij deze niet alledaag
se activiteit hebben ontplooid? „Vo
rig Jaar kwam onze 'schrieever' tot
de ontdekking dat in onze statuten
staat dat het niet alleen de taak is
van onze vereniging rond vasten
avond evenementen te organiseren,
maar dat wij ook moeten proberen
de belangstelling voor de historie en
de folklore van stad en lande van
Weert levendig te houden".
..In het verleden hebben wij dat fa
cet verwaarloosd maar het is nooit te
laat om Je leven te beteren Vandaar
die almanak. Wij hebben die kapel
len als eerste onderwerp genomen
omdat zoiets heel goed aansluit bij
de eigenlijke betekenis van vasten
avond. We hebben daarmee willen
onderstrepen dat het carnaval een
emsUge achtergrond heeft, in wezen
een serieuze zaak is. hoewel veel
mensen dat er niet in zien."
„Want hoe Je ook tegen het carnaval
aankijkt, uiteindelijk is het een jaar
lijks moment in het leven, waarop Je
even stil mag staan, rangen en stan
den wegvallen en Je helemaal Jezelf
mag zijn. Het hele jaar door neem Je
netjes Je hoedje af voor allerlei men
sen. op carnaval heb Je daar lak aan
en hoeft het ook niet Iedereen kan
dan een paar dagen degene zijn die
hij diep in zijn hart graag zou willen
zijn: tamboer-maitre. landloper, ge
neraal of een stoere kapitein", zegt
Joep Goldschmitz, die naast zijn ac
tiviteiten bij „De Rogstaekers" be
stuurslid is van de plaatselijke
VVV.
Hulp
Voor het samenstellen van de kapel
len-almanak hebben „De Rogstae
kers" de hulp ingeroepen van de
pater-bioloog drs Godfried Egelie,
wetenschappelijk medewerker aan
het Biohistorisch-instituut van de
rijksuniversiteit in Utrecht, die zich
al jaren verdiept in kapellen en
wegkruisen.
Godfried Egelie (nu 47 jaar) kwam in
1970 in Weert terecht tijdens een
onderzoek dat hij voor de Utrechtse
universiteit instelde naar de gevol
gen die het ingrijpen van de mens in
een vrij afgesloten gebied in de loop
der tijden heeft gehad op de wereld
van plant en dier. Als hij me dat
vertelt, moet mijn conclusie wel zijn
dat dit een wat uitzonderlijke bezig
heid is voor een pater. Dat is
Godfried met me eens."
„Priester ben ik alleen nog in het
weekend in de St. Servaas in
Maastricht. De biologie is mijn voor
naamste bezigheid. Dat ik bioloog
ben geworden is heel wonderlijk ge
gaan. Ik ben biologie gaan studeren
op verzoek van mijn communiteit,
omdat er op het seminarie van onze
congregatie in Bergen op Zoom be
hoefte was aan een bioloog. Toen ik
klaar was met mijn studie was dat
seminarie inmiddels opgeheven.
Toen ze me in Utrecht vroegen te
blijven, heb ik dat gedaan omdat die
biologie me ook sterk was gaan
boeien."
Tijdens zijn onderzoek, zwervend
door het land van Nederweert. werd
Godfried Egelie geconfronteerd met
allerlei zaken die mensen in de loop
der tijden in het landschap hebben
aangebracht. „Daartoe behoren ook
kapelletjes en wegkruisen. Als je
daar eenmaal belangstelling voor
krijgt ga je er steeds meer op letten.
Sacraal landschap
Vroeger reed ik er voorbij; nu zie ik
zelfs wegkruisen al op verre afstand.
Vaak kun Je van tevoren al zeggen
waar je grote kans loopt er een tegen
te komen."
Die interesse voor kapellen en
wegkruisen wordt bij Godfried Ege
lie gevoed door zijn religieuze ach
tergrond. „Mijn werk als bioloog
krijgt er diepere Inhoud door. Die
kapellen en wegkruisen in combina
tie met de plaats waar zij staan
hebben ons iets te zeggen. Ze vertel
len hoe mensen vanuit hun geloof
hebben aangekeken tegen de na
tuur. Ze werden nooit zo maar er
gens neergezet. Men had er een be
doeling mee. Door de latere bebou
wing valt dat in ons land meestal
niet meer op. maar de plaats waar
een kapel werd gebouwd werd In de
regel met grote zorg uitgezocht. In
een land als Zwitserland zie Je dat
nog. Daar gaat de term sacraal
landschap nog helemaal op. Als Je
daar bij een kapelletje komt en de
omgeving er rondom op Je laat in
werken. gaan Je gedachten automa
tisch verder en voel je Je een pelgrim
op weg naar een hoger doel." Aan
elke kapel en wegkruis is een ver
haal verbonden. Zo staat op de weg
van Weert naar Hamont. tussen de
bomen, een kruis met het opschrift:
Alvorens gij den weg betreedt
Die door de bergen leidt.
Bidt hier. Die voor uw zaligheld
Den bittren kruisdood leed.
De oorspronkelijke versie van dit
wegkruis dateert waarschijnlijk uit
de zestiende eeuw. Met die bergen
werden de zandverstuivingen van de
Peel bedoeld. Nu staat dit kruis
vlakbij een moderne asfaltweg,
vroeger een smalle zandweg in het
bos op de plaats waar de veilige,
vertrouwde wereld eindigde en de
woeste Peel met zijn moerassen en
uitgestrekte heidevelden begon. De
Peel was in die tijd een gebied
waarover de meest lugubere verha
len de ronde deden.
„Hagelkruisen"
Soms werd zo n wegkruis opgericht
na een dramatische gebeurtenis. Zo
herinnert het „moordkuis" bij Tun-
gelroy aan de koopman die volgens
de overlevering in de zeventiende
eeuw. terugkerend van de markt in
Weert waar hij een partij spijkers
had gekocht, op deze plaats werd
overvallen en vermoord. De dader
keek wel op zijn neus toen hij ont
dekte dat in de buldel van de koop
man. die hij zo verleidelijk had ho
ren rammelen, inplaats van
geldstukken doodgewone spijkers
zaten.
De „hagelkruisen" op de landerijen
die je vaak midden in het weiland
tegenkomt, hebben weer een geheel
andere achtergrond. Godfried Ege
lie vertelt daarvoer: „Het zijn teke
nen die ons veel vertellen over de
plaats die het geloof innam in het
leven van alledag. Boeren brachten
daarmee tot uiting dat je grond in
cultuur kunt brengen en bebouwen,
maar dat zich gebeurtenissen in de
natuur voordoen die Je niet in eigen
hand hebt maar die Je moet overge
ven in de handen van God. Er zijn
wel eens mensen geweest die derge
lijke kruisen als hocus-
pocusmiddelen zagen om onheilen
af te wenden, maar voor de meesten
waren het enkel middelen om je er
telkens opnieuw bij te bepalen dat
God het ten slotte voor het zeggen
heeft, dat Je je aan Hem moet over
geven. Dat betekent niet dat nare
dingen die Je overkomen daarmee
leuker worden, maar wel dat je als je
in dat vertrouwen leeft er niet on
derdoor gaat." Vandaar dat
Godfried Egelie zo geestdriftig heeft
meegewerkt aan het initiatief van
„De Rogstaekers"
Te veilig
„Het is heel belangrijk dat de men
sen weer de betekenis gaan zien van
die kapellen en wegkruisen. Wij heb
ben de heiligen en al dat soort za
ken, die vroeger een rol speelden als
tussenschakel tussen God en de
mens als men bad verschoond te
mogen blijven van natuurrampen
en andere tegenspoed, overboord
gezet als niet meer passend in onze
tijd. WIJ hebben nu allerlei middelen
om rampen te voorkomen. Vaak heb
ik echter het gevoel dat ons leven
tegenwoordig te veilig is. Daardoor
zijn veel mensen er niet meer zo
gevoelig voor dat de zaken toch van
bovenaf worden geregeld."
„DE Rogstaekers" willen er met hun
almanak aan meewerken dat juist in
de carnavalstijd de mensen aan het
denken worden gezet over de diepe
re betekenis van die zichtbare ge
loofsuitingen van hun voorouders.
„We hopen dat ze weer een funktie
gaan krijgen in het leven van alle
dag, niet uit een soort nostalgie,
maar echt van binnenuit." Joep
Goldschmitz komt tot deze uit
spraak omdat hij het roerend eens is
met Godfried als die opmerkt dat
kapellen en wegkruisen ons mensen
van 1977 zeggen dat er een God is
die ons allen wil helpen bij onze
bestemming te komen.
De meeste kraamvrouwen worden
overstelpt met cadeautjes voor hun
pasgeboren baby, meestal zijn dat
kleertjes voor de allereerste
periode. Hoe kleiner hoe liever, hoe
leuker om cadeau te doen. Dat is
jammer, want de aanstaande
moeder is al maanden in de weer
geweest om de uitzet samen te
stellen en de baby heeft zo meer
kleertjes dan hij ooit zal kunnen
dragen.
Geef daarom liever een kleertje of
een speeltje voor een latere leeftijd.
De basis-aanschaf van een uitzet is
de laatste Jaren steeds kleiner aan
het worden. De superautomatische
wasmachines en dïogers zorgen er
in een paar uur voor dat de
kleertjes en de luiers van dezelfde
dag weer schoon en droog in de
kast liggen. Er zijn moeders die
hun babies vanaf de eerste dag al in
de papieren luiers leggen, andere
moeders-zweren bij gewone luiers.
Financiën spelen hierbij vaak een
grote rol.
De baby-uitzet van Mothercare
voor de eerste periode is zorgvuldig
samengesteld en bestaat uit een
aantal bijzonder praktische
kleertjes (catalogus bestellen
020-251970). Voor 264 gulden hebt u
twee dekentjes, twaalf modelluiers,
twaalf hydrophielluiers, zes
inlegluiers, drie badstof
stretchpakken, een tweedelig
pakje, tweehonderd papieren
luiers, tien plastic strik-slipjes, drie
totaal-trappelzakken (katoenen
tricot met lange mouwen en
overslaghalsje), drie katoenen
overslaghemdjes, een bus
luierwaspoeder, zes
veiligheidsspelden, drie plastic
luierbroekjes, anti-krab wantjes,
warme wantjes en twee paar
sokjes.
Het is natuurlijk erg leuk om zelf
baby kleertjes te maken, maar
vaak kom je niet verder dan een
truitje of een hesje. Bij uitgeverij
Bert Bakker verscheen „Het
babykleertjesboek" van
modeontwerpster en illustratrice]
Pieke Stuvel. Pieke maakt voor
haar zoontje Joris Mo allerlei
kleertjes van restlappen en
couponnetjes. De patronen in h^
boekje zijn duidelijk en de
kleertjes zijn makkelijk te makenj
De maten lopen van 56 (pasgeb
baby) tot 86 (anderhalf jaar).
Behalve de patronen geeft het b
nog veel ideëen op het
basispatroon in de vorm yan
kostelijke tekeningen.
Korte duidelijk geschreven, liefst aan één kant getypte, brieven kunnen worden
gestuurd naar Secretaris Hoofdredactie Trouw/Kwartel. Postbus 859. Amsterdam. Bij
publikatie wordt de naam van de schrijver vermeld
Godfried Egelie (links) en Joep Goldschmitz bij de uit de zeventiende eeuw daterende St. Sebastiaanskapel in de
buurtschap Laar bij Weert. Het is een van de kapellen, die opnieuw in de belangstelling zijn komen te staan mede
door toedoen van „De Rogstaekers". (foto: Ad
Loonconflict (36)
Staken om te staken. Daar begint
het nu aardig op te lijken. Staken
om onze economie kapot te maken.
En dat op aanstichting van enkelen.
Want die zogenaamde „achterban"
is maar verlekkerij, als u weet dat
slechts 40% van de werknemers lid
is van een vakvereniging en dat niet
meer dan 2 procent van deze groep
een vergadering bezoekt. Maar dit
zijn dan ook de hoeraroepers, de
schreeuwers, de spandoekdragers.
En daar zijn dan ook aan overgele
verd de grote groep Nederlanders
voor wie het woord automatische
prijscompensatie een onbekend be
grip is en blijft. Ik bedoel: de kleine
boeren, de middenstanders met een
minimum Inkomen, de rente
trekkers. die jaren krom hebben ge
legen om met harde guldens een
(naar zij hoopten) een onbezorgde
oudedagsvoorziening op te bouwen.
Amsterdam J. Feenstra.
Loonconflict (37)
Van de WD en ondernemers wordt
gezegd: halen, hebben en houden.
Uit het loonconflict is inmiddels wel
gebleken dat dit ook voor de vak
bonden geldt, gesteund door de
PvdA. Waar is nu de solidariteit met
de werkelijk zwakke groepen in onze
samenleving en in de ontwikkelings
landen?
Hengelo J.D.P. van Merkerk.
Loonconflict(38)
Als Wim Kok en Van Veen met enke
le collega's een informatie tocht ge
maakt hadden naar Rusland, Egyp
te en Turkije en Zuid-Amerika enz.,
zouden ze wel tot de conclusie geko
men zijn, dat er in de wereld iets
anders te doen is dan staken om
deze dingen. De armoede bestrijden
is werken voor de vrede. Komt, Lan-
ser en CNV, breekt uw lans eens
voor de verdrukking van uw colle
ga's in de wereld. Proletariërs aller
landen verenigt u voor de armen en
verdrukten in de wereld. Ik geloof
niet dat de werknemers in Neder
land daar bijbehoren.
Vroom hoop J. Boessenkool
Poolse officieren
Nu de Russische autoriteiten bereid
bleken i.v.m. de zaak-Menten, in
Podhorodce een massagraf te ope
nen, vraagt de Poolse gemeenschap
in Nederland zich af, wanneer nu
eindelijk in Rusland ook de beide
grote massagraven met Poolse offi
cieren geopend zullen worden. Deze
in 1939 door de Russen in krijgsge
vangenschap afgevoerde officieren
werden, net als hun later bij Katyn
opgegraven lotgenoten, in 1941 door
de NKVD met een nekschot geëxe
cuteerd. Alleen al om humanitaire
redenen zou het openen van deze
graven belangrijk zijn. Veel families
in Polen krijgen dan na tientallen
jaren eindelijk de zekerheid, dat
hun als vermist opgegeven vader,
broer of zoon inderdaad niet meer in
leven is.
Breda J. S. Polkowski
Kleuterleerplicht
Het is toch waarlijk niet te hopen,
dat minister Van Kemenade nóg een
ambtsperiode toebedeeld krijgt. Wie
weet hoe vroeg die arme kinderen
dan leerplichtig worden. Wanneer
komt er eens een vrouwelijke minis
ter van onderwijs en dan liever niet
zo'n geleerde, maar een die in staat is
om even in de kleuter- of kinder
schoenen te gaan staan en zich dan
af te vragen, of 't zo leuk is, geen k
meer te mogen zijn. Vroeger 1
men zich druk gemaakt over de W
derarbeid. Kinder,,school"arb|
mag wel, ja móet( 't Past wel bij]
kistkalveren en legbatterijen. I
niets meer leven en dartelen,
alles op. Geen moeders meer in
ken achter kinderwagens, nee,
crèche. Dan kunnen we de bab
vast wiskunde leren en zijn ze te
't derde jaar toe aan 't Griekse a|lc
bet. Kinderen kunnen immers n
Zutphen A. D. M. J. Bo E,
Nieuwenhi
:rt
Rectificatie
„Waar blijft het bidden door
plaats van „voor") de gemeentelei
zelf in de diensten?" schreefjen
Schildstra te Groningen in de 1
„Werkdiensten (4)", die wij vrijdag c
plaatsten.
ed
lm
Wegens persoonlijke^
omstandigheden ont-
breekt deze week de","
rubriek van Mink vanj'
Rijsdijk
VRAGEN uitsluitend in envelop sturen neer postbus 507. Voorbur
Per vrssg een gulden in postzegels het liefst in waarden van 55
45 ets bi|voegen en beslis* met aan de buitenkant opplakkt
Geheimhouding verzekerd Briefkaarten worden terzijde gelegc
Ine
Vraag: Op een rommelmarkt kocht
lk een botervloot en een koektrom
mel. Ik durf ze niet te gebruiken,
want ze ruiken van binnen erg vies.
Antwoord. Die trommel kan na ste
vige reiniging misschien wel ge
bruikt worden voor vogelzaad of
zoiets. Die botervloot stinkt naar
het boterzuur, dat vla scheurtjes in
het glazuur naar binnen drong. Pro
beer het eens met Steradent (middel
voor kunstgebitten volgens gebruik
saanwijzing) of bleekwater, maar
dat ruikt ook niet lekker. Pas maar
een beetje op met die koopjes uit
het ongewisse verleden. Uit ons Jap-
penkamptljd-verleden zouden we u
heel wat merkwaardige verhalen
over het gebruik van serviesgoed
kunnen oplepelen.
Vraag: Ik zoek een boekje met een
grammofoonplaat, in elk geval In
structie met muziek voor eenvoudi
ge danspasjes. Waar die te vinden?
Antwoord: WIJ hebben ons tot de
BUMA gericht en kregen de volgen
de informatie: De firma Bas art te
Bussum (02159-46266) heeft de cur
sus te koop. De prijs moet u zelf
maar vragen, dat ligt niet op ons
gebied. In de catalogus onder Label:
Rozet, de nummers 76-6161 tot en
met 76-6166, betr. Instructie van de
volgende dansen: Quick Step, Cha
cha cha. Jive, Rumba, Engelse Wals,
Tango. Veel plezier!
VRAAG: Kunt u me ln begrijpelijke
en Nederlandse woorden uitleggen
wat er nu eigenlijk precies bedoeld
wordt met Hydrologie en bestaan er
leesbare boeken over dit onderwerp
(of artikelen)?
ANTWOORD: Ook verder spreekt
uw brief duidelijke taal. Het ls he
laas niet te vermijden, dat men in
kringen van wetenschappelijk on
derzoek vaak woorden gebruikt,
waarmee men Internationaal, dus
ook bulten Nederland kan werken.
Begeeft men zich als leek op een
zuiver wetenschappelijk terrein,
dan ls een verklarend woordenboek
je toch wel aan te raden. Dat de
meeste „moeilijke" woorden toch
wel lets met het Grieks en het Latijn
te maken hebben ls terug te voeren
op de tijden dat het gesprek over
wetenschappelijke onderwerpen
hoofdzakelijk ln het Latijn werd ge
voerd en het onderwijs in die talen
al op zeer Jeugdige leeftijd werd
gegeven. Hydrologie is de we
tenschap. die zich bezig houdt met
het water: Hoeveel water er op aarde
is, hoe het verdeeld en hoe het ge
bruikt wordt, hoe men het kan be
waren en verlies ervan kan voorko
men. enz. enz. Een aardig boekje,
dat ook voor een leek heel begrijpe
lijk ls en waarbij het woordenboekje
niet dikwijls hoeft te worden ge
bruikt en met een overzicht van
publikaties op dit gebied, is: Dr. G.
B. Engelen: Rentmeesters van water
(1974. Rede bij ambtsaanvaarding
aan de Vrije Universiteit te
Amsterdam).
Vraag: Hoe komt het bokbier aan z*n
naam? Is het waar dat daar bloed
van een bok ln ging vroeger? En dat
het daarom ln de slachttijd werd
getapt?
Antwoord: Wij lieten ons voorlichten
op een plaats waar Vakmanschap en
Meesterschap samengaan: De naam
ontstond uit de plaatsnaam Eln-
bock (D). Op dezelfde manier als
men ook ln ons land bepaalde plaat
selijke produkten of soorten aan
duidt met de naam: Gouda, Edam,
Voorburg, bestelde men bier: Eln-
bock en dat werd 'n Bock en dat
werd Bock of Bok. Volgens de tradi
tie werd dit het eerste brouwsel van
de nieuwe gerstoogst. De kwaliteit
van de gerst hing nauw samen met
de weers- en kllmaatsomstandighe-
den (net als bij de druif het geval is).
Er waren goede gerstjaren, die ook
goede bierjaren werden. Ook de bij
voegsels waren mèt die verse gerst,
vers en fris en aan het eind van het
seizoen had de gerst al een hele
winter op de zolders gelegen en de
ingrediënten waren ook niet meer
wat ze geweest waren. Het nieuwe
en Jonge bier kwam klaar in de tijd
van de najaarsslacht, maar dat ge
knoei met dat bloed kwam er echt
niet bij te pas; volgens onze
zegsvrouw zou het dan ondrinkbaar
geworden zijn. Tegenwoordig gaat
de bereiding van het bier eigenlijk
het hele jaar op dezelfde manier. De
ingrediënten kunnen beter bewaard
worden en de gerst wordt samenge
steld uit verschillende soorten. Men
zou theoretisch sprekend kunnen
constateren dat alle bier van alle
merken te allen tijde nu ook de
zelfde smaak zou moeten hebben.
Dat is beslist niet zo, al heeft het
wegvallen van kleine brouwerijen en
de combinatie van grote bierfabrie-
ken wel enige invloed gehad. Op
onze vraag, waar nog de hop, die
hier te land het meest wordt ge
bruikt, vandaan komt, werd gezegd:
Uit Beleren en Frankrijk, uit stre
ken waar men nog niet weet, wat
milieuverontreiniging betekent.
Reacties op de vragen over nd
laatste terechtstelling in Ne in
land" te Lelden, werd Arie B) üoi
niet ln de zestiger jaren, maa ig
1856 terecht gesteld (hij had iar
melkmeisje ln een spoelbak i j
dronken). Over Gouda nog iets ch
ders: Het schavot zou daar op M
Botermarkt gestaan hebben, ir
publiek stond in een halve cirk ?lsi
omheen en er waren heel veel i ire
sen. Opeens kwam er een open iep
tuig, bespannen met vier paai em
Daarin zat Piet Pijnacker met iizi
geestelijke naast zich en de beul is
een purperrode mantela ng
naar waarheid opgetekend t
ons uit deze verhalen sterk op on
was. dat de oude mensen, wier k) er
kinderen ons deze dingen schre rd
niet meer spraken over de emo 3
die ze als kind ondergingen bij ir
meemaken van zoiets afschuwel ad
maar dat deze kinderen wel ontd st
waren van het flauwvallen vanrei
lose vrouwmensen, waaronder fl t j
ders en zusters". Na 1948 werde i c
Nederland twintig mensen idi
rechtgesteld, de laatste ln 1952. en
