Verzoening langs de weg
van geleidelijkheid
Moskou: beroep
op patriottisme
De koning van Hispanje ook door oppositie geëerd
Zeven partijen gelegaliseerd
Prawda maakt houding Kremlin duidelijk
kTEHDAG 19 FEBRUARI 1977
BUITENLAND
T rouw/Kwartet17
door Herman Amelink
De recente ongeregeldheden
in Spanje hebben het tempo
waarmee de regering Suarez
de oude orde afbreekt niet
kunnen vertragen. Het wach
ten is nog op de vrijlating van
l alle politieke gevangenen en
I de vaststelling van de datum
van de eerste vrije algemene
verkiezingen in ruim veertig
jaar. De verwachting is dat
deze in mei zullen plaats vin
den. Dan is de weg naar de
democratie afgelegd.
Ondanks het aandringen van de
oppositie in het niet tot een demo
cratische „ruptura" of breuk met
het verleden gekomen. De regering
van premier Suarez, die sedert juli
van het vorig jaar aan het bewind
is, heeft de politieke orde van Fran
co volgens de regels van die orde
afgebroken. De democratische op
positie had dat graag anders ge
zien. Ze heeft zich echter neerge
legd bij de procedure die de rege
ring heeft gekozen, omdat de da
den van de koning en zijn ministers
geen twijfels deden rijzen over de
oprechtheid van hun hervormings
streven.
Legalisering
De onverwachte vrijlating van een
aantal Baskische politieke gevan
genen aan het begin van deze week
vormde het zoveelste bewijs dat de
regering op weg is naar een demo
cratische staatsvorm.
Eerder deze maand besloot Suarez
de legalisering van politieke partij
en aan de bevoegdheid van de rege
ring te onttrekken. Daarmee werd
tegemoet gekomen aan een be
langrijke eis van de oppositie. Par
tijen kunnen zich voortaan laten
registreren door hun statuten in te
leveren bij het ministerie van bin
nenlandse zaken. Als de regering
niet binnen tien dagen het oordeel
van het Hooggerechtshof vraagt
over de legaliteit van de partij,
dan kan de partij zich officiéél er
kend weten. Het oordeel of een
partij al dan niet zal worden toege
laten berust dus niet meer bij de
regering maar bij de rechterlijke
macht.
Een andere recente gebeurtenis die
aantoont dat Spanje op weg is een
„normaal" land in WestrEuropa te
worden is het aanknopen van di
plomatieke betrekkingen met de
Sowjet-Unie. Voor de dood van ge
neraal Franco waren de betrekkin
gen met Moskou ai hersteld, maar
tot officiële diplomatieke relaties
op het niveau van ambassadeurs
was tot dusver niet gekomen.
Voor veel Spanjaarden zijn de Rus
sische communisten het grote ge-
Vaar waartegen gestreden moet
Worden. Zo zijn ze door Franco
Opgevoed. Vooral bij het Spaanse
leger is het anti communisme nog
groot. Het aanknopen van officië
le betrekkingen met Moskou is in
het ideologische licht van het Fran
co-verleden dan ook een hele stap.
Het feit dat deze stap vrijwel sa
menviel met de herziening van de
legaliseringsprocedure van de poli
tieke partijen biedt een redelijk
perspectief dat het land ook de
communistische partij tot het po
litieke leven zal toelaten.
Inmiddels heeft de Spaanse com
munistische partij zich al aange
meld om erkend te worden. Het is
nauwelijks aan te nemen dat die
erkenning geweigerd zal worden,
nu voor de verkiezingen de
betrekkingen met Moskou genor
maliseerd zijn. Die erkenning ligt
te meer voor de hand omdat de
Spaanse communisten zich volle
dig vrij van de door Moskou gege
ven richtlijnen opstellen. Met de
Italiaanse en Franse communisten
staan de Spaanse roden vooraan in
de rij van de critici van het beleid
zoals dat door Moskou gevoerd
wordt.
Stap voor stap is de Spaanse rege
ring bezig het land zo op weg naar
de democratie te helpen. De oppo
sitie steunt de regering hierbij om
dat ze beseft dat een radicale breuk
met het verleden van de ene dag op
de andere een ersntige bedreiging
zal betekenen voor de stabiliteit in
het land. Zonder die plotselinge
breuk is de onrust al groot genoeg,
zo heeft de eerste maand van dit
jaar al wel aangetoond. De moord
op twee politiemensen door Links,
het doodschieten van vijf linkse
advocaten door rechtse elementen
en de verscheidene slachtoffers die
bij demonstraties in januari geval
len zijn, tonen aan hoe ontvlam
baar de Spaanse politieke nog
steeds is.
MADRID (Reuier, UPI) De
Spaanse koning Juan Carlos heeft
gisteren zeven politieke partijen ge
legaliseerd. Met betrekking tot de
positie van de communisten heeft de
Spaanse regering nog geen actie on
dernomen.
Tot de zeven gelegaliseerde partijen
behoren onder meer de socialis
tische PSOE van Felipe Gonzalez,
de socialistische volkspartij PSP van
Tierno Galvan, de liberale partij van
Enrique Larroque, de sociaal
democratische beweging van Fer
nandez Ordonez en een aantal klei
nere groeperingen. Behalve de nu
zeven wettige partijen hebben nog
zeventien andere politieke groepe
ringen een verzoek om legalisatie
ingediend.
Ook de communistische partij van
Santiago Carrillo heeft een verzoek
tot legalisering ingediend. De rege
ring heeft tot maandag de tijd dit
verzoek door te spelen aan het
Spaanse hooggerechtshof, dat in
laatste instantie beslist over legali
sering. Doet de regering dit niet dan
wordt de PCE automatisch gelegali
seerd, maar het is niet aan te nemen
dat het zo vanzelf zal gaan.
Leger
De weg van de geleidelijkheid is
daarom de enig begaanbare in de
huidige omstandigheden. Hoewel
de Spaanse regering bezig Is het
militaire apparaat aan de toe
komstige democratie aan te pas
sen, zijn er binnen het leger nog tal
van krachten die zeer gereserveerd
staan tegenover de hervormingen.
Onder Franco fungeerde het leger
als de handhaver van de bestaande
orde. Ook de politie behoorde tot
het leger. De militairen voelen zich
hierdoor rechtstreeks verantwoor
delijk voor wat er op politiek ter
rein gebeurt
De regering heeft dit heel goed
door. Daarom heeft zij de hervor
mingen ingevoerd volgens de regels
die Franco hiervoor had gesteld.
Deze komen er op neer dat een
•hervorming van de grondwet met
een meerderheid van twee derden
door de Cortes moet worden geac
cepteerd en daarna In een referen
dum aan het volk worden voorge
legd. In december sprak de over
grote meerderheid van het Spaanse
volk zich voor de democratisering
uit. zodat ook de militairen zich
hierbij hebben kunen neerleggen
zonder dat ze het gevoel hoeven te
hebben dat ze daarmee de erfenis
van Franco hebben verkwanseld.
Koning
De koning speelt bij dit alles een
sleutelrol. Voor het leger Is hij de
legale opvolger van generaal Fran
co. Zijn positie is onomstreden.
Ruim twintig jaar lang is Juan Car
los door Franco op het koning
schap voorbereid. Voor de militai
ren en de aanhangers van Franco is
de koning de legale voortzetting
van het regime van de generaal
ook als hij het politieke systeem
aanpast aan de eisen van de tijd.
Aan de andere kant is Juan Carlos
ook de voortzetting van de oude
democratische orde van voor de
Franco-periode. Hij is de recht
streekse afstammeling van de
laatste regerende vorst, Alfonso
Xin, die in 1931 het land verliet
toen de verkiezingen van dat Jaar
een duidelijk republikeinse meer
derheid opleverden. De huidige ko
ning is de kleinzoon van Alfonso.
De democratische gezindheid van
de huidige koning, die na de dood
van Franco overduidelijk is gewor
den, maakt hem ook voor de ver
klaarde tegenstanders van de voor
malige dictator volledig accepta
bel. Zijn banden met twee elkaar
wezensvreemde delen van de
Spaanse geschiedenis hebben Juan
Carlos tot een ideale brug-figuur
gemaakt tussen de twee grote te
genstanders uit de Spaanse burger
oorlog. Onder Franco kon het
nooit tot echte verzoening komen
tussen de aanhangers en de te
genstanders van de dictator. De
koning is door zijn positie en door
de houding die hij in die politie
aanneemt bij uitstek geschikt de
rol van verzoener op zich te nemen.
Het evenwicht dat de koning in zijn
positie moet zien te bewaren is ui
terst precair. Niet voor niets heeft
hij zich de afgelopen tijd veelvuldig
in tal van militaire kampementen
laten zien als wilde hij de militairen
tonen dat hij als opvolger van gene
raal Franco nog wel degelijk het
heft in handen houdt.
Na de verkiezingen
De regering van premier Suarez
heeft met de voorstellen die door
het Spaanse volk medio december
bij een referendum zijn aanvaard
bovendien de garantie geschapen
dat de ontwikkelingen ook na de
algmene verkiezingen, die naar
men verwacht in mei gehouden zul
len worden, niet al te snel gaan. Er
komt een parlement van twee ka
mers. De tweede kamer wordt ge
kozen op basis van evenredige ver
tegenwoordiging, zij het dat er een
garantie is Ingebouwd dat uit lan
delijke dunbevolkte districten een
minimum aantal afgevaardigden
moet komen. Dat betekent dat de
ze districten, waar de oude Franco-
aanhang nog groot is en de wat
behoudende elementen nog over
heersen. enigszins zullen worden
oververtegenwoordigd. Dat gaat
ten koste van de dichtbetolkte ste
den, waar de aanhang van de de
mocratische oppositie het grootst
is. De eerste kamer zal gevormd
worden door gelijke vertegenwoor
diging van de vijftig provincies van
Spanje, zodat ook hier het conser
vatieve element sterk zal zijn.
Daar komt bij dat de regering be
schikt over het monopolie bij radio
en televisie, zodat zij in de verkie
zingsstrijd haar Invloed breed kan
laten gelden, ook al zullen opposi
tiepartijen gelegenheid krijgen in
de door de regering ten behoeve
van de politieke partijen gevorder
de zendtijd hun zegje te zeggen.
Bovendien beschikt de regering
nog steeds over het goed georgani
seerde apparaat van de Movimien-
to, de Beweging, de „politieke par
tij" van wijlen generaal Franco, die
vooral op het platteland nog grote
invloed heeft Ook al doet premier
Suarez zelf niet mee bij de verkie
zingen en heeft hij gezegd dat de
regering zich geheel neutraal zal
opstellen in de verkiezingsstrijd,
toch moet worden aangenomen dat
genoemde factoren ertoe zullen lei
den dat in mei de in de regering
vertegenwoordigde gematigde her
vormingsgezinde room zal komen
bovendrijven. Met een doorbraak
naar links houden zelfs socialisten
en communisten geen rekening.
Dat zou in de huidige overgangssi
tuatie ook nog te gevaarlijk zijn.
Elke dag een schepje democratie
vinden ook zij veel gezonder dan
alle democratie in een keer. Daar
zou 8panje zich in verslikken.
Nu de ontvoering van De Oriol en
Vlllaescua is opgelost kan de ko
mende weken de laatste wens van
de oppositie door de regering wor
den vervuld: de vrijlating van alle
politieke gevangenen. In principe
lijkt de regering hiertoe bereid. De
vrijlating van een aantal Basken
aan het begin van deze week vormt
hiervoor een duidelijke aanwijzing.
Is de totale amnestie eenmaal een
feit dan zal 8panje zich volledig
kunnen wijden aan de verkiezings
strijd.
Voorwaarde is wel dat de politieke
gewelddadigheid tot een absoluut
minimum beperkt blijft. Er is een
aantal extreme elementen ter lin
ker en ter rechter zijde die de ko
mende maanden zullen proberen
roet In het eten te gooien. Tot dus
ver zijn regering en oppositie zeer
eensgezind geweest in het afwijzen
van deze acties, die de tegenstellin
gen in het land alleen maar vergro
ten. Verzoening is het sleutelwoord
voor de politieke ontwikkeling in
Spanje in de komende tijd. Die
verzoening heeft echter de volledi
ge inzet van regering en oppositie
heel hard nodig.
door J. den Boef
Van werkelijke liberalisering
van de politieke situatie in de
Oosteuropese landen kan pas
sprake zijn als in de Sowjet-'
Unie zelf een ontwikkeling
mogelijk blijkt naar grotere
persoonlijke vrijheid. Het is
daarbij de vraag of de activi
teiten van „dissidenten" in de
DDR, Polen en Tsjechoslowa-
kije een dergelijke gang van
zaken in de Sowjet-Unie zul
len bespoedigen, dan wel in
de weg staan.
De drang naar vrijheid in de Oost
europese landen heeft vergele
ken bij die in de Sowjet-Unie een
extra dimensie: die van het verlan
gen naar nationale onafhankelijk
heid en zelfstandigheid, die slechts
verwezenlijkt kunnen worden door
beëndiging van de overheersing
door een vreemde mogendheid, de
Sowjet-Unie. Dit kan de bevolking
van deze grote communistische
staat ertoe brengen, de llbeiialisa-
tiedrang in Oost-Europa mede te
beoordelen tegen de achtergrond
van de door de Sowjetleiders
steeds ten tonele gevoerde bedrei
ging van de veiligheid van de Sow
jet-Unie.
Dit (niet bestaande) gevaar lijkt
ook nu weer te worden gehanteerd
om het optreden van „andersden
kenden" en het beroep op de uni
versele rechten van de mens in het
algemeen, aan de kaak te kunnen
stellen. Het is opgevallen dat de
Prawda (het blad van de commu
nistische partij van de Sowjet-
Unie) vorige week zaterdag een uit
voerig artikel heeft gewijd aan de
steun, die de dissidenten in de Sow
jet-Unie, de DDR, Polen en Tsje-
choslowaklje voor hun activiteiten
ontvangen in verklaringen van po
litici en publikaties in dagbladen
en tijdschriften in de westelijke
landen. Deze steun noemt de Praw
da „niet anders dan een zorgvuldig
voorbereide samenzwering"..
Grote invloed?
De dissidente kernfysicus Andrej
Sacharow heeft de actieve anders
denkenden in de 8owjet-Unle eens
op ongeveer 30 geschat. Dat moet
een voorzichtige raming zijn ge
weest, maar het is duidelijk dat de
dissidenten geen massale beweging
achter zich hebben. Niettemin
blijkt hun Invloed in de ogen van
de leiders in het Kremlin zo groot
te zijn, dat zij als bacillen behan
deld worden, die een levensgevaar
lijke ziekte overbrengen. Volgens
de Prawda vertegenwoordigen de
andersdenkenden „niets en nie
mand" en kunnen de groepjes
slechts voortbestaan „omdat zij
door het Westen gesteund, betaald
en geprezen worden"
Dit laatste is waar: zonder de more
le steun uit de westelijke landen
ook die van de communistische
partijen van Frankrijk, Italië en
Spanje zouden dissidenten als
Sacharow al lang tot zwijgen zijn
gebracht. Men kan zich afvragen of
het Prawda-artlkel dat niet on
dertekend was vooruitloopt op
ontwikkelingen, die ook voor Sa
charow niet veel goeds inhouden.
Het Kremlin is blijkbaar nogal
geïrriteerd door de Amerikaanse
steun voor de geleerde, nadat deze
met arrestatie en strafvervolging
was bedreigd. Prompt werd Alek-
sandr Glnsburg gearresteerd, niet
als dissident, maar omdat hij (als
beheerder van het Solzjenltsin-
fonds) in strijd met de wet over
buitenlands geld zou hebben be
schikt.
Ook Jiri Orlow, voorzitter van het
Comité voor de verdediging van de
mensenrechten in de Sowjet-Unie,
werd gearresteerd omdat hij gewei
gerd had, gehoor te geven aan een
oproep om voor de politie te ver
schijnen. Orlow wordt op die ma-
Andrej Sacharow
nier eveneens niet als andersden
kende vervolgd en zo heeft de
Prawda gelijk als zij schrijft, dat
„in de Sowjet-Unie niemand van
wege zijn overtuiging wordt ver
volgd". In één pennestreek voegt
het partijblad daar echter aan toe,
dat volgens de huidige wetgeving
iedereen een strafbaar feit pleegt,
die zich „met anti-SowJet-
propaganda of agitatie bezig
houdt". Het is in de praktijk echter
zo moeilijk gebleken, de anders
denkenden van zulke activiteiten
te beschuldigen, dat zoals bij
Glnsburg en Orlow naar andere
middelen wordt gegrepen.
„Samenzwering"
De Prawda stelt vast dat het kleine
groepje afvalligen voor het Sowjet-
systeem geen gevaar Inhoudt, maar
voegt er aan toe: „Niettemin ves
tigt alleen het bestaan ervan de
aandacht op het feit dat bij ons de
overblijfselen van de oude maat
schappij niet geheel verdwenen
zijn. Er zijn nog altijd enkelingen
die in het bedrog van de burgerlijke
propaganda trappen. Daarom is
het belangrijker dan ooit de politie
ke waakzaamheid in het land te
versterken, een voortdurende strijd
tegen de nog bestaande a-politieke
tendensen te voeren en de Sowjet-
mensen in de geest van vader
landsliefde en de communistische
idealen op te voeden". Geen ge
vaar, volgens de Prawda, maar
toch een beroep op de vader
landsliefde.
Door het verschijnsel van de dissi
denten en hun strijd voor de men
senrechten als een duistere sa
menzwering van krachten in het
buitenland af te doen, hoopt men
in Moskou te kunnen appelleren
aan de patriottische gevoelens en
de achterdocht Jegens alles wat
vreemd is, die onder de bevolking
van de Sowjet-Unie leven. Sinds de
tweede wereldoorlog is de Sowjet-
burgers bijgebracht dat hun veilig
heid in sterke mate afhangt van het
voortduren van de directe Invloed
van de Sowjet-Unie in de gebieden
langs haar westelijke grens. Als
zich binnen het Sowjetblok moei
lijkheden voordeden, werd het
„Duitse militarisme" ten tonele ge
voerd, dat traumatische herinne
ringen moet oproepen aan de gru
welen van de tweede wereldoorlog.
Sedert de volksrepubliek China
zich onafhankelijk van Moskou
ging opstellen en om belangrijke
„grenscorrecties" vroeg, kreeg het
eenzelfde kwalijke rol toebedacht.
Na het overlijden van Mao Tse-
toeng op 9 september vorig jaar
betrachtte de Sowjet-Unie grote te-
rughoudendheid tegenover zijn op-
1 volgers. ZIJ hield rekening met een
i koerswijziging in Peking, waardoor
een verbetering van de betrekkin
gen, zonodig op ba6is van een defi
nitieve regeling van het grenspro-
bleem, mogelijk zou worden. Voor-
,al wilde zij echter de Ideologische
wapenstilstand gebruiken om Chl-
;na de schuld te kunnen geven van
'een eventueel toenemende verwij
dering tussen de beide communis
tische grootheden.
Aanvallen hervat
Nog maar enkele dagen geleden
begon Moskou zijn aanvallen op
China te hervatten. In een door
„Waarnemer" ondertekend artikel
duidend op instemming van de
hoogste Kremlin-kringen schreef
de Prawda dat „het steeds weer
herhalen van de bewering dat de
Sowjet-Unie een bedreiging vormt,
op geen enkele wijze de belangen
van het Chinese volk dient en de
vijanden van het socialisme en de
ontspanning in de kaart speelt".
Het artikel, dat reageerde op een
gebeurtenis die zich twee weken
eerder had voorgedaan, moet het
resultaat zijn van een grondige
overweging van het ten opzichte
van China gevolgde beleid.
Onmiddellijke aanleiding tot het
publiceren van het Prawda-artikel
was een circulaire van het centrale
cpmité van de communistische
partij van China, waarin werd ge
waarschuwd voor „concentraties
van Sowjetstrijdkrachten langs de
lange gemeenschappelijke grens".
De leiders in het Kremlin werden er
van beschuldigd dat zij „hun wilde
eerzucht tot onderwerping van Chi
na nog steeds niet hebben opgege
ven". Het was dan ook geen toeval
dat Gregori Arbatow, Amerika-
deskundige van het Kremlin (in
zijn functie van directeur van het
Moskouse Instituut voor studie be
treffende de Verenigde Staten en
Canada) onlangs in bedekte ter
men het „Chinese probleem" aan
de orde stelde. Hij verdedigde de
bewapeningsinspanningen van de
Sowjet-Unie door te herinneren
aan de „lange grenzen van mijn
land. waaraan voor een groot deel
niet alleen vrienden wonen".
In het beeld van de vijandige bui
tenwereld past ook de opkomst van
West-Duitsland als belangrijkste
Westeuropese mogendheid, niet al
leen in economisch, maar ook in
politiek opzicht. Het bezoek dat
partijleider Leonid Breznjew aan
de Bondsrepubliek zou brengen
(reeds voor de Bondsdagverkiezin
gen van 3 oktober vorig jaar aange
kondigd) blijkt op de lange baan te
zijn geschoven. Ondanks het feit
dat Bonn het non-proliferatie
verdrag (tegen verspreiding van
kernwapens) heeft getekend, wordt
gedaan alsof West-Duitsland bezig
is een atoommacht van betekenis
te worden. De DDR krijgt weer
volop de gelegenheid om het posi
tieve resultaat van de „Ostpolitik"
van Willy Brandt teniet te doen.
Vastberaden
Blijkbaar is de Sowjet-Unie
vastbesloten zich niets aan te trek
ken van de kritiek uit het Westen,
maar ook uit China, op het niet
naleven van haar in Helsinki geda
ne toezeggingen betreffende de
mensenrechten. ZIJ zal volhouden
dat niemand vanwege zijn overtui
ging wordt vervolgd en zij zal daar
bij uitgaan van de (waarschijnlijk
juiste) veronderstelling, dat haar
houding voor de westelijke landen
geen belemmering zal zijn om ver
dragen te sluiten op het gebied van
beperking van strategische wapens
(8ALT 2). de wederzijdse en evenre
dige beperking van strijdkrachten
in Centraal-Europa, waarover in
Wenen wordt onderhandeld en de
economische en technologische sa
menwerking in het algemeen.
De vraag is, of de Sowjet-Unie hier
mee het probleem van de dissiden
ten kan oplossen. Er mogen dan
weinig actieve andersdenkenden in
dat grote land rondlopen, wier da
den bovendien slechts in kleine
kring openlijk weerklank vinden:
het feit alleen dat de leiders in het
Kremlin zich gedwongen voelen, er
zoveel aandacht aan te besteden en
er het bestaan van een buiten
landse samenzwering achter ver
moeden (of suggereren) doet ver
moeden dat de drang naar vrijheid
in de 8owjet-Unie sterker is dan
men in Moskou wenselijk acht.
De dreiging van de Chlfiese mUltalre activiteit (loto) wordt door het KremUn gebruikt ln de
strijd tegen de dissidenten.
