Nederland mag vetorecht niet opgeven
rnstige botsing met de politie verwacht
l/ïozambique: staat van arbeiders, niet van boeren
U%
If
fy
smonstranten willen „Brokdorf" stormenderhand veroveren
Winkels pas in
1978 zaterdags
om 5 uur dicht
wijfels over rol van Frelimo en achterstelling landbouw
T rouw/Kwartet RH 15
aadh
Me;
2 or J. van Houwelingen
discussie over kernenergie is tegen verwachting in van sommige „deskundigen" nog lang niet
«rond. En dat is maar goed ook. Immers een beslissing over de toepassing van kernenergie is
1 zo maar een technische zaak, maar vereist een eerlijke publieke afweging, gebaseerd op een
ntei de meningsvorming binnen heel de samenleving.
llen
k is r
discussie tot nu toe werd helaas
ma ter niet altijd even duidelijk en
t gevoerd. Verschillende oorza-
spelen hierbij een rol. Een moei-
e factor is zeker de omstandig-
kel< dat de politieke problemen zich
wee ^ds voordoen met betrekking tot
concreet deelprobleem: de leve-
van reactorvaten aan Zuid-
milj ka, de proefboringen voor opslag
aan radioactief afval en zeker de
ip 15 ste maanden de uitbreiding van
iltracentrifuge fabriek in Almelo.
tweede negatieve factor is de
ing bij sommige politieke partij-
Ie PPR) de kernenergie te mono-
ren als politiek herkennings-
it. Hierdoor maakt men een eer
meningsvorming haast onmo-
ik. Bovendien is het onzin, dat er
;n binnen de PPR zorgen zouden
over de snelle uitbreiding van de
lassing van kernenergie.
van,
ias wordt er nogal eens „struis-
(1 politiek" bedreven door
luitend te oordelen op grond van
ico's verbonden aan de toepas
van kernenergie. Het feit dat wij
n zeer hoog tempo de bekende
'levoorraden aan het opmaken
is zeker ook een bijzonder be-
imende zaak. Wat de consequen-
hiervan kunnen zijn, ondervindt
b reeds nu in de Verenigde
Iten.
Idanks alle noodzakelijke activi-
jen op het gebied van besparin-
f, verhoging van onze gas- en olie
exploitatie, zal er na 1985 bij voort
zetting van de huidige toeneming in
het verbruik een aanzienlijk tekort
ontstaan.
De snel groeiende wereldbevolking
en de niet te rechtvaardigen ach
terstand in „welvaart,, van de derde
wereld dient ons te dwingen tot een
herbezinning over het huidig om
gaan met de schaarse energievoorra-
den. Voor zover we nu kunnen over
zien zal het wereldvoedselprobleem
niet oplosbaar zijn zonder te kunnen
beschikken over een aanzienlijke
hoeveelheid energie.
Het dilemma waarvoor we thans lij
ken te staan is de keuze tussen twee
alternatieven met elk geweldige risi
co's. In ieder geval is het te gemak
kelijk een standpunt over kernener
gie te formuleren zonder dat de rela
tie met ons energieprobleem hierbij
aan de orde is geweest.
Kernwapens
De bezwaren met betrekking tot de
toepassing van kernenergie zijn ze
ker ook de laatste weken weer vele
malen in alle toonaarden verwoord.
De risico's verbonden aan de opslag
van radio-actief afval (gedurende ve
le eeuwen), de kans op sabotage
maar vooral ook het gevaar van het
misbruik maken van de nucleaire
technologie (vervaardiging van de
atoombom). Steeds duidelijker be
seft men dat dit risico het centrale
probleem is.
Ruim dertig jaar na de eerste atoom
bom is dit probleem nog steeds niet
onder controle. Integendeel, de ver
spreiding van kernwapens dreigt op
een grandioze manier uit de hand te
lopen. Met India en (waarschijnlijk)
Israël meegerekend zijn er nu reeds
zeven kernwapenstaten. Dit aantal
lijkt zich in de komende jaren aan
zienlijk te zullen uitbreiden via de
verdere verspreiding van het gebruik
van kernenergie. De opkomst hier
van als opwekker van elektriciteit
heeft zich de laatste jaren stormach
tig doorgezet (o.a. gestimuleerd door
de oliecrisis). Reeds nu zijn er inzo'n
twintig landen al ca. 175 kerncentra
les in bedrijf, terwijl er zo'n 350
centrales, verdeeld over 32 landen in
aanbouw zijn.
leder zijn atoombom
Nu gaat het niet alleen om de risi
co's met betrekking tot de kerncen
trales, maar om alle nucleaire activi
teiten die hiermede verband hou
den: de winning van het uranium
erts, de verrijking, de opwerkingsin-
stallaties en de behandeling (het be
heer) van het radio-actieve afval.
Het is duidelijk dat reeds nu de
kennis, de technologie, de brandstof
bijna voor alle landen beschikbaar
is en dus ook de mogelijkheid voor
het vervaardigen van een
atoombom.
Dit gevaar wordt gelukkig nu door
steeds meer landen onderkend. De
nieuwe Amerikaanse regering Car-
J. van Houwelingen
ter is onmiddellijk gestart met nieu
we initiatieven (de reis van Mondale
naar Europa) om waar mogelijk de
risico's te beperken. Het bestaande
„non proliferatie verdrag" waarbij
de deelnemende landen beloven
zich te onderwerpen aan internatio
nale controle en verklaren geen
atoombom te zullen vervaardigen, is
hiertoe onvoldoende. Bovendien
hebben niet alle landen dit verdrag
ondertekend.
Beperking van de export van de
meest essentiële onderdelen van de
nucleaire technologie, de opwer
kingsfabrieken en de verrijkings
technologieën, is zeer noodzakelijk.
Juist omdat de kennis en technische
mogelijkheden met betrekking tot
deze activiteit nog beperkt zijn tot
enkele landen, kan hierdoor voorlo
pig nog een al te snelle ongecontro
leerde verspreiding van kernenergie
worden voorkomen.
Buiten de kernwapenstaten be
schikken alleen West-Duitsland en
Nederland over de kennis van de
verrijkingstechnologie. Hierdoor
draagt Nederland een relatief grote
verantwoordelijkheid voor de verde
re ontwikkelingen op het gebied van
de beheersing van de uiterst gevaar
lijke nucleaire technologie.
Niet meedoen?
De vraag is nu of Nederland onder
deze verantwoordelijkheid uit kan
door aan een verdere uitbreiding
van de uraniumverrijkingsfabriek in
Almelo niet mee te doen. Betekent
dit werkelijk een positieve bijdrage
om een verdere verspreiding van de
nucleaire technologie te voorko
men? De Amerikanen zijn tot de
overtuiging gekomen dat Juist leve
ring van verrijkt uranium (en het
garanderen hiervan ook op langere
termijn) kan voorkomen dat steeds
meer landen zelf de genoemde „sleu
teltechnologieën" gaan ontwik
kelen.
Ook al om deze reden is niet-
levering van verrijkt uranium, maar
vooral de export van de technologie
van grote betekenis. In het verdrag
van Almelo hebben de partnerlan-
den het vetorecht met betrekking
tot alle exportactiviteiten. Door al
of niet gebruik te maken van dit
vetorecht heeft Nederland de moge
lijkheid een belangrijke bijdrage te
leveren tot beperking van een verde
re verspreiding van de nucleaire
technologie. Naar mijn mening mag
Nederland deze positie niet al te snel
opgeven.
Voorwaarde is echter wel dat er dan
ook iets terecht komt van een actief
beleid bij het tegengaan van de ver
dere proliferatie. Daarom zijn mijns
inziens de volgende voorwaarden
voor de uitbreiding van de Ultra-
centrifugefabriek in Almelo essen
tieel:
een vetorecht met betrekking tot
alle exportactiviteiten ook na 1980;
een verbod om naast de geza
menlijke verrijkingsactiviteiten nog
eigen nationale verrijkingsprojec
ten te starten bulten het verdrag
om.
het verbinden van stringente
controle-voorwaarden aan iedere le
vering.
Tegenstanders van het ultracentri-
fugeproject in Almelo betwijfelen of
van dit vetorecht gebruik zal wor
den gemaakt om de verdere ver
spreiding van kernenergie ook daad
werkelijk te voorkomen. Het con
tact tussen West-Duitsland en Bra
zilië is inderdaad een weinig opti
mistisch perspectief. Op geen enke
le wijze zal Nederland mede
verantwoordelijkheid mogen dra
gen voor de uitvoering van dit
contract. Nederland zal met alle mo
gelijke middelen moeten trachten te
voorkomen dat de levering van
vooral de opwerkingsfabriek en ver-
rijkingsfabriek aan Brazilië zal
doorgaan.
Eerste stap
Bij dit alles zullen we ons echter
moeten realiseren dat beperking
van de export van de „sleutel
technologieën" slechts een eerste
stap is op weg naar een meer ver
antwoord beheer van de kernener
gie. Hoe men ook over kernenergie
denkt, op langere termijn is volledig
internationaal beheer van alle nu
cleaire activiteiten noodzakelijk om
de risico's althans zoveel mogelijk te
beperken. Het voorkomen dat ver
rijkingsactiviteiten verrichtworden
onder verantwoordelijkheid van na
tionale overheden is slechts een
eerste stap.
Nieuwe initiatieven door Nederland
zijn op korte termijn uiterst noodza
kelijk. Wij zouden alvast kunnen
beginnen in het kader van de Euro
pese samenwerking. Ik betreur het
dat tot nu toe het beleid ook van de
Nederlandse regering te passief
blijft. Het is duidelijk d3t hiervan
pas iets terecht kan komen in het
kader van een internationaal ge
coördineerd energiebeleid. Juist het
ontbreken van garanties dat landen
gezamenlijk kunnen beschikken
over de energievoorraden, is een sti
mulans om te blijven streven naar
een onafhankelijke positie en werkt
daarmee ook als een katalysator
voor eigen nationale kernenergie
activiteiten.
Het streven naar een meer ver
antwoorde beheersing van nucleaire
techqplogie betekent nog niet dat je
daarmee ook kernenergie op dit mo
ment als een bruikbare energiebron
accepteert. Uitbreiding van kernen
ergie moeten we zelfs naar mijn me
ning onder de huidige omstandighe
den zoveel mogelijk voorkomen.
BIJ de behandeling van de Energie-
nota in de Tweede Kamer heb ik
namens de CDA-fracties dan ook
gepleit voor concrete maatregelen
met betrekking tot de beperking
van het gebruik aan energie (isolatie
van woningen), toepassing van ko
len in plaats van kernenergie en
stimulering van het onderzoek naar
andere alternatieve energiebronnen.
De realiteit blijft echter dat er thans
reeds zo'n 175 kerncentrales in be
drijf zijn en dit aantal spoedig zal
worden uitgebreid tot ruim 500. BIJ
zo'n situatie mag je mijns inziens
niet „getuigend" aan de kant blijven
staan.
De heer Van Houwelingen is lid van
de Tweede Kamer van de A.R.P.
lag-,
oor J. den Boef
de buurt van het Westduitse Brokdorf dreigt morgen een zeer ernstige botsing tussen
monstranten tegen de bouw van een kerncentrale en een uit de gehele Bondsrepubliek
Jeengebrachte politiemacht. Een deel van deze betogers heeft zich voorgenomen, het voor de
_iuw van de centrale bestemde en door een zware omheining van ijzer en prikkeldraad van de
"iitenwereld afgesloten terrein stormenderhand te veroveren.
\l
ert
;e stormloop op het bouwterrein
Brokdorf, gelegen aan de Elbe in
iNoordduitse deelstaat Sleeswij k-
stein zal als de voortekenen
bedriegen veel bloediger zijn
de krachtmeting tussen veront-
irdigde demonstranten en poli
eenheden, die enkele maanden
eden op het terrein plaatsvond,
nt de organisatoren van de storm-
ival willen niets aan het toeval
irlaten. Zij zijn van plan de omhei-
g over een grote afstand neer te
en door gebruikmaking van las-
laratuur, werpankers, speciale ij-
scharen en schoppen om de kuil
ht te gooien, die rondom het ter-
is gegraven.
voorbereidende werk moet door
„stoottroepen" worden verricht, na
dat deze door de politie-afzettingen
zijn gebroken. En als de omheining
over een breedte van 20 tot 30 meter
omver is gehaald moeten de duizen
den demonstranten een stormloop
op het terrein uitvoeren om het op de
politie te veroveren.
Bouwstop afgekondigd
Men zal zich afvragen hoe het komt,
dat de mensen in de wijde omgeving
van Brokdorf in hun poging om de
bouw van een kerncentrale vlak voor
de deur te voorkomen, naar ge
welddadige middelen grijpen om
hun doel te bereiken. De actie van
vorig jaar had er al toe geleid dat de
bouw op gerechtelijk bevel werd op
geschort. Vorige week werd deze
bouwstop verlengd. Het wachten is
nu op een beslissing van een hogere
gerechtelijke instantie in Lüneburg
(in de deelstaat Nedersaksen) inzake
de mogelijkheid een veilige op
bergplaats te vinden voor het radio
actieve afval dat een eenmaal in
werking zijnde kerncentrale moet af
voeren.
Aangezien er voor dit probleem in
West-Duitsland nog geen oplossing
is gevonden is er reden om aan te
nemen, dat de gerechtelijke beslis
sing in het voordeel van de te
genstanders van de kerncentrale-
bouw uitvalt. Waarom dan toch zo'n
krachtdadig optreden, terwijl in juri
disch opzicht de zaak van de pro
testgroepen er goed voor lijkt te
staan?
Dat is nu juist het probleem, waar
voor deze groepen zich geplaatst
zien. Aanvankelijk lag het helemaal
niet in de bedoeling, opnieuw naar
Brokdorf op te trekken en daar een
treffen met de politie te riskeren. De
gToepen die uitsluitend gemotiveerd
zijn door hun verzet tegen de
kerncentrale-bouw, hadden al beslo
ten een vreedzame demonstratie te
organiseren in het op ongeveer 20
km van Brokdorf gelegen Itzehoe.
Tegelijkertijd namen zij afstand van
het voornemen van andere groepen,
wèl naar Brokdorf te gaan om het
bouwterrein te bezetten. Zelfs de
DKP, de officiële communistische
partij in West-Duitsland, gaf tot gro
te woede van uiterst linkse groepe
ringen haar aanhangers het dringen
de advies, op 19 februari niet in
Brokdorf, maar in Itzehoe te gaan
betogen.
Toch naar Brokdorf
Na verloop van tijd veranderden tal
rijke groepen en groepjes van me
ning. In meerderheid verkozen zij
alsnog naar Brokdorf te gaan. Daar
is de organisatie van de stormloop
op het bouwterrein in handen van de
KPD (een extreem-communistische
groepering die zich de naam heeft
toegeëigend van de verboden „Kom-
munistische Partei Deutschlands"
van Max Reihmann, die onlangs is
overleden) en enkele andere radi
caal-linkse splintergroepen.
De KPD die op bijzonder gespannen
voet leeft met de DKP, de eigenlijke
voortzetting van de verboden KPD.
propageert de omverwerping van de
bestaande orde in West-Duitsland.
Haar woordvoerder, Jens Scheer, is
de man achter de stormloop naar
Brokdorf. In een gesprek met het
Westduitse weekblad Der Spiegel
gaf hij toe dat het streven van de
KPD en de andere splintergroepen
er op gericht is de mensen er van te
overtuigen, „dat zij zich niet alleen
tegen een slecht energieprogram en
een gevaarlijke technologie moeten
keren, maar tegen de staat zelf".
Brokdorf wordt daarvoor gebruikt.
Veel zal er van afhangen, hoeveel
echte tegenstanders van de bouw
van kerncentrales, die geen politieke
bijbedoelingen hebben naar Brok
dorf zullen gaan omdat zij menen,
niet afzijdig te kunnen blijven. Ook
de mensen die alleen maar uit
nieuwsgierigheid naar Brokdorf
gaan. kunnen ongewild nog een be
langrijke rol spelen in de opzet van
Scheer, die gezegd heeft „met
technische middelen de toeschou
wers bij de stormloop te willen be
trekken".
De politie-eenheden, die over Brok
dorf en Itzehoe verdeeld moeten
worden, krijgen het bijzonder moei
lijk, omdat ook in Itzehoe de vreed
zaam bedoelde demonstratie kan
omslaan in een krachtmeting met de
politie. En wat er kan gebeuren, als
de „stoottroepen" van Scheer er in
slagen de toevoer van elektriciteit af
te snijden door lichtmasten neer te
halen, kan nu nog nauwelijks wor
den bevroed.
Steun van Bonn
Bij de bloedige demonstratie van
enkele maanden geleden stond de
politie van Sleeswijk-Holstein al
leen. Morgen heeft zij versterking uit
alle deelstaten van de Bondsrepu
bliek. In Bonn heeft kanselier Hel
mut Schmidt (die verklaard heeft
dat Sleeswijk-Holstein in over
eenstemming met het energiepro
gram van de regering in Bonn han
delde, toen het vergunning gaf voor
de bouw van een kerncentrale in'
Brokdorf) eenheden van de grens
troepen gestuurd. Activist Scheër'
heeft gezegd dat de politiemacht in
de gelegenheid zal worden gesteld,
zich terug te trekken, voordat tot de
overval zal worden overgegaan. De
oproep zal vergeefs zijn.
DEN HAAG Het wordt wel 1978,
eer winkels verplicht op zaterdag
om vijf uur dicht gaan. Het yias de
bedoeling de nieuwe regeling op 1
april of 1 juli van dit jaar te laten
ingaan maar het ministerie van eco
nomische zaken doet er veel langer
dan verwacht over om te bepalen
wie vrijstellingen kunnen krijgen.
Dit meldt het Detailhandelsbulle
tin, weekblad van het Hoofdbe
drijfschap Detailhandel.
De begin 1976 door het parlement
aangenomen wet bepaalt verder on
dermeer dat winkels hoogstens 52
uur per week open mogen zijn en dat
gemeenten mogen bepalen of er op
donderdag of vrijdag een koopa
vond komt.
or Nico Kussendrager
(gin deze maand werd in de Mozambikaanse hoofdstad Mapoe-
het derde congres van Frelimo gehouden. Frelimo was de
•vrijdingsbeweging die vocht tegen de Portugezen en is op het
-jnblik de enige politieke partij in het Jand.
-1.
was het derde congres van Freli-
en het eerste sinds de onafhanke-
jheid. De twee voorgaande waren
(lichtingsbijeenkomst (1962) en
vergadering waar de lijn voor de
ijdingsoorlog werd uitgestip-
I (1968). Op het jongste congres
fst het politieke beleid voor de
lende jaren worden bepaald,
iambique lijkt een staat van ar
iërs te willen zijn, meer dan van
ren, hoewel meer dan 90 procent
de bevolking op het platteland
int en werkt. President Samora
:hel heeft gekozen voor een Sow-
iocialisme in plaats van een
ikaans socialisme". Marx is veel
r zijn profeet dan bijvoorbeeld
kaanse onafhankelijkheidslei-
als Nkroemah, Loemoemba of
Nyerere.
„revolutie" en de ontwikkeling
het land moeten, vindt Machel
«heel in marxistische lijn ko-
van de arbeiders en niet van de
ren. Arbeiders zullen binnen de
Irno ook een belangrijker plaats
■men dan boeren. „De werkende
is de leidende klasse van ons
I. Zij alleen is in staat de veran-
ngen in de maatschappij te be
ien en daaraan leiding te geven,"
Machel in een toespraak op 13
iber, vorig jaar.
rare industrie
lie lijn past ook de ontwikkeling
een zware industrie, en wel naar
tduits voorbeeld. Volgens het
se blad The Guardian is Machel
onder de indruk van de manier
rop Oost-Duitsland de gevolgen
de tweede wereldoorlog is te
boven gekomen. Hij wil voor Mozam
bique hetzelfde voor wat betreft de
gevolgen van het Portugese kolonia
lisme. Machel meent dat Mozambi
que de brandstoffen (elektriciteit
van de Cabora Bassa-dam), de
grondstoffen (ijzer en kolen) en de
mankracht voor een industriële ont
wikkeling heeft.
Die zou dan het land minder afhan
kelijk moeten maken van het buiten
land. met name Zuid-Afrika. Nog
steeds werken veel Mozambikanen
daar omdat er in eigen land geen
werk is, en zijn de twee landen ook
op andere manier economische ge
bonden.
Opbouw van een zware industrie
geeft Mozambique de mogelijkheid
de eigen defensie verder uit te bou
wen voor de dreigende uitbreiding
van de strijd in zuidelijk Afrika, met
Rhodesië als eerste slagveld. Mo
zambique heeft steeds meer te kam
pen met Rhodesische aanvallen en
die zullen als een oplossing daar
uitblijft alleen maar heviger worden.
Voor zo'n industriële ontwikkeling
zal Mozambique sterk afhankelijk
zijn van Oosteuropese landen, met
name de Sowjet-Unie. Vertegen
woordigers daarvan bezetten dan
ook de ereplaatsen tijdens het Freli-
mo-congres, terwijl China om ondui
delijke redenen afwezig was. Presi
dent Machel heeft herhaaldelijk be
nadrukt dat de overwinning op het
kolonialisme voor een groot deel te
danken is aan de socialistische
landen.
Aan de andere kant zegt hij de onge
bondenheid van Mozambique te wil
len handhaven, en ook geen buiten
landse bases in zijn land toe te staan.
Geruchten over een Sowjetrussische
versterking op Bazaroeto werden de
kop ingedrukt door westerse diplo
maten een uitstapje te laten maken.
Zij zagen er geiten.
Platteland
De nadruk op de industrie, meer dan
op de landbouw, zal Machel op het
platteland niet in dank worden afge
nomen. De bevrijdingsstrijd begon
dóór en het zag ernaar uit dat de
landbouw grondslag voor de ontwik
keling van Mozambique zou zijn,
naar voorbeeld van het noordelijke
buurland Tanzania.
Boeren hebben meer dan bij reto
riek belang bij resultaten, en aan
dat laatste ontbreekt het Mozambi
que vooralsnog. „Produktie is de
graadmeter voor het politiek be
wustzijn", meldden de kranten da
gelijks in kader, en dat doet voor het
politiek bewustzijn het ergste
vrezen.
Volgens een schatting van de Fran
se krant Le Monde is de produktie in
landbouw en industrie sinds het ver
trek van de Portugezen met de helft
teruggevallen. De uittocht van de
koloniale heersers is daar voor een
deel zelf oorzaak van. Zij lieten de
Mozambiquanen op plantages en in
fabrieken achter zonder kennis en
scholing. En vaak zonder onderde
len. Portugese handelaren vertrok
ken waardoor afzetmogelijkheden
voor veel produkten minder werden.
Dat ontmoedigde kleine boeren en
leden van „gemeenschapsdorpen"
die er wèl in slaagden de oogsten te
vergroten, wat ook voorkwam.
Toch is dat niet de enige reden voor
de minder goede economische ont
wikkeling op het ogenblik. In de
zelfde toespraak op 3 oktober vorig
jaar noemde president Machel ge
brek aan discipline, eerzucht,
diefstal en corruptie.
Als veel Afrikaanse regeringen heeft
ook die van Mozambique het te stel
len met haar ambtenaren. Zij mis
sen in ve$J gevallen het revolutionai
re vuur van de vrijheidsstrijders en
slaan het eigen belang hoger aan
dan het belang van land en volk.
Door de naasting van bijvoorbeeld
onderwijs en gezondheidszorg, maar
ook van grote delen van landbouw
tn industrie is dit probleém steeds
nijpender.
Het vertrouwen dat na de onafhan
kelijkheid alles nieuw, anders en be
ter zou worden heeft in Mozambique
een behoorlijke knauw gekregen.
Nieuw vertrouwen
Het derde partijcongres van Fre
limo was ook bedoeld om döt ver
trouwen te herstellen. Gezien de
geestdrift en de samenzang is dat bij
de congresgangers wel gelukt. Maar
Machels Frelimo zal grotere delen
van de bevolking achter zich moe
ten houden en krijgen.
Dat wordt gepoogd op de ge
spreksbijeenkomsten die in het hele
land worden'gehouden en waar de
uitwassen van het kolonialisme in
de felste kleuren worden geschil
derd. Ook wordt steeds gewezen op
het falen van de onafhankelijk
heidsstrijd in veel andere Afrikaan
se landen, waar de plaats van de
blanken is ingenomen door een
zwarte elite. Het merendeel van de
bevolking dóir heeft nog maar wei
nig voordeel gehad van de vrijheids
strijd.
In bedrijven in Mozambique zijn ar
beiderscomités gevormd en in de
gemeenschapsdorpen wordt ge
streefd naar voortdurend overleg
tussen de boeren. De uitkomsten
daarvan worden weer besproken op
hoger niveau en uiteindelijk vol
gens het revolutionaire boekje in
partij en regering. Op die manier
werd ook het derde congres van Fre
limo voorbereid.
Die opzet is bekend in meer socialis
tische landen in Afrika, en (nog) niet
altijd met succes. Moeilijk in te pas
sen in deze „democratische" gang
van zaken in Mozambique is de
voorhoede plaats die de Frelimo
moet krijgen. Dat betekent minder
leden (vooral arbeiders).
Niet-partijleden (boeren maar ook
de vrouwen, die in de vrijheidsstrijd
een belangrijke rol hebben ge
speeld) zullen zich aan moeten slui
ten bij andere bewegingen. Dat
bergt het gevaar in zich van centra
lisme, van beslissingen aan de top,
„voor u. over u. zonder u" Met het
twijfelachtige ontwikkelingsmodel
(meer nadruk op industrie dan op
landbouw) lijkt dat op het ogenblik
één van de grootste gevaren voor
Mozambique.
9
r*
Samora Nachel
