Onderwijsuitgaiven na lange tijd weer dalende KEUS ckdr we dl Merkiélihfshonêji v8n kef Molen van hout, zeildoek en touw lommentaar )ngeloofwaardig - thodesië Kostenstijging moet beneden de acht procent blijven Kameragenda Breuk tussen PPR en PvdA in Ede Vondeling pleit voor korte interrupties weer weerrapporten Regen op komst Wintersport iSDAG 25 JANUARI 1977 BINNENLAND TROUW/KWARTET 5 navolging van de vakbonden tbben nu ook de verbonden van erkgevers hun standpunt in het onconflict neergelegd in een tamflet, dat in bedrijven kan wor- tn verspreid. In het werkge- •rspamflei komt een merkwaardi- zin voor, daar waar het andpunt van de vakbeweging in de io-onderhandeiingen wordt weer- (geven. Dat standpunt is volgens »t pamflet van de werkgevers:. Wij willen nergens over praten als werkgevers, niet eerst verklaart it u volledige prijscompensatie lit handhaven. Zo niet, dan hoe- tn we niet verder te onderhan- eten". u herinneren wij ons nog erg goed »n de zijde van FNV- en CNV- onden bij het afbreken van de nderhandelingen over onder meer bouw- en metaal-cao is gezegd it voor de vakbeweging de „prijs- impensatie geen heilige koe" is en it er over eventuele „modalitei- n'Kte praten viel. En ook herinne- cn wij ons nog goed de woorden in deneer Prins, voorzitter van de ictaalwerkgevers, dat hij wel over odere modaliteiten" zou kunnen iraten maar dat dat wat het jaar 977 betreft niets kon uitmaken, mdat dit jaar het geld er gewoon iet was, voor wat voor „modali- it" dan ook. let valt te begrijpen dat er ,,in het ruur van de onderhandelingen ook ingen worden gezegd die onjuist ijn", zoals de werkgevers zelf in un pamflet al opmerken. Het be treft hier echter het meest cruciale unt, namelijk: zijn partijen over- n-weer bereid de kwestie van het l-of-niet handhaven van de auto- latische prijscompensatie tot on- rwerp van overleg te maken? Par ijen proberen nu elkaar af te schil den als de meest pnredelijke die iet wil praten. J Zoals het nu gaat wordt de bewe- ing, van beiden zijden gedaan, dat len niet uit is op langdurige acties et schade voor de economie, to- al ongeloofwaardig. let is Smith weer gelukt. Opnieuw >as er een sprankje hoop voor een plossing van de kwestie-Rhodesië, pnieuw heeft de leider van de lanke minderheidsregering die ioop doen vervliegen. Ook bij eer- re gelegenheden (op de bijna ver- ;ten Tiger, boven de Victoria- Uen) wist Smith de indruk te rekken dat hij wilde meewerken tan een vreedzame oplossing, en ook toen krabbelde de premier lerug. let antwoord op de vraag van het .waarom" is gissen. Vond Smith chteraf de Britse voorstellen voor iverdracht aan de zwarte meerder- eid te ver gaan? Hij kan toch auwelijks hebben aangenomen dat Ie eerste voorstellen van de Ameri- aanse minister Kissinger onaan- astbaar waren. Smith gezwicht voor binnen- indse druk van de rechterzijde? logelijk, maar niet waarschijnlijk mdat hij onlangs juist zijn positie, iet name ook op het jongste partij- ongres, had Verstevigd. 'erwacht hij nieuwe steun van de !uidafrikaanse premier Vorster, de nige die hem op de knieën kan wingen? Ongetwijfeld, omdat 'orster geen gematigd, „betrouw- aar" zwart bewind aan zijn noord- rens verwacht, en daarom toch ever Smith heeft, leeft Smith opnieuw tijd willen inen? Dat ligt het meest voor de and en bovendien is Kissinger in- liddels opgestapt. lis Smith inderdaad alleen maar heeft willen winnen, dat kan nu t anders dan worden vastgesteld it hem geen vreedzame oplossing —platen zal worden. De toestand in hodesië kan dan niet meer worden (gedaan met een ,,het is vijf voor raalf", of „alle hoop is nog niet srvlogen". De zwarte meerderheid het land zal nu met wapens de lacht nemen waarop zij recht eeft; de guerrilla' zal verhevigd orden. ok een poging van Smith om met «schop Moezorewa in zee te gaan il daar niets aan veranderen. Moe- irewa heeft een groot deel van de varten in Rhodesië achter zich, aar Inist de steun van de guerrilla- rijders. Zij zulten ook blijven :chten tegen een bewind onder jn leiding. t „oplossing" voor Rhodesiëe zal b waarschijnlijk komen uit de loop in een geweer, in plaats van van conferentietafel, ten koste van cl, onnoemelijk veel leed, „ten thoeve" van de positie van de tanken die uiteindelijk onhoud- l aar is. Dat is dan wat Ian Smith tet zijn halsstarrigheid heeft treikt. Van onze parlementsredactie DEN HAAG Van veel kanten Is minister Van Kemenade ïervan beschuldigd dat hij op de begroting van onderwijs die deze week door de Tweede Kamer wordt behandeld zwaar heeft bezuinigd. Zwaarder bij voorbeeld dan minister Van Veen tegen wie in 1971 een storm van kritiek opging. Zo zwaar zelfs dat het aandeel van onderwijs in de rijksbegroting voor het eerst sinds Jaren dalende is. Wie wil weten hoeveel er in de begro ting voor 1977 in feite bezuinigd wordt, vindt het antwoord op die vraag niet zomaar in de begroting zelf. Daarin staat wel dat er bijna een half miljard (453 miljoen gulden om precies te zijn) is bezuinigd, maar het effect daarvan op de totale uitgaven is toch moeilijk vast te stellen. Om te beginnen mogen de bezuini gingen niet los gezien worden van de nieuwe uitgaven die zijn aangekon digd. Om die nieuwe maatregelen (kleinere klassen, uitbreiding experi- ge bedenktijd kregen we schriftelijk antwoord. Reservepot Hij schrijft ons dat de ministerraad heeft afgesproken de kostenstijging per departement beneden die acht procent te houden. De sUJglng van de loonkosten is gesteld op 7.S pro cent, die voor de Investeringen op vijf procent en die voor de matertële uitgaven op vier procent. Daarnaast is er dan een reservepot voor extra kostensUJgingen, die wel in de acht procent voor de totale rijksbegroting is verwerkt, maar »og niet in de departementale begro tingen. In eerste instantie lijkt dat een be vredigend antwoord. We hebben echter geprobeerd de minister na te rekenen en dan blijkt het er maar van af te hangen welk deel uit de reservepot straks naar onderwijs gaat. Vorig Jaar steeg de onderwijs begroting ulteindèlijk (dus na verde ling van het potje) slechts met 7,6 procent. Als dat nu weer zou gebeu ren, zou dat toch nadelig zijn voor onderwijs, te meer daar het al lergrootste deel (85 procent) van de uitgaven aan salarissen wordt besteed. Minister Va» Kemenade gaf ons de volgende verdeling van de uitga venstijging die hij nu voorziet: meer leerlingen en leerkrachten 4SO miljoen nieuwe maatregelen 120 miljoen salaris- en prijsstijgingen 1147 miljoen 1727 miljoen 453 miljoen bezuinigingen „gezuiverde" stijging 1274 miljoen Onze conclusie na deze rijstebrij berg van cijfers is dat het financiële gewicht van onderwijs binnen de totale rijksuitgaven toch aan het verminderen is. Na een Jarenlange stijging zijn we nu op een keerpunt gekomen. De verklaring daarvan is niet zozeer dat onderwijs gigan tische bedragen moest Inleveren, als wel dat andere posten (sociale uitke ringen bijvoorbeeld) in een veel ho ger tempo (bleven) stijgen. Minister Van Kemenade inenten, enzovoort) mogelijk te ma ken, moet elders besnoeid worden. Met oud geld nieuwe dingen deen, heette dat al onder de zo bekritiseer de minister Van Veen. In de begro ting van Van Kemenade wordt overi gens meer oud hout gekapt dan dat er jong groen wordt aangeplant: te genover de bezuiniging van 453 mil joen staat een bedrag van 120 mil joen voor nieuwe daden. Nationaal inkomen Maar als we willen weten hoeveel er nu werkelijk bezuinigd wordt moe ten we niet alleen naar onderwijs kijken, maar ook naar het aandeel van onderwijs in het totaal der rijk suitgaven. Behalve de uitgaven van het departement van onderwijs ho ren daar ook de uitgaven van andere departementen bij. Het percentage voor onderwijs bin nen de rijksbegroting blijkt dan in derdaad te dalen. En als we de uitga ven voor onderwijs afzetten tegen het nationaal inkomen zien we in deze kabinetsperiode eerst een stij ging en nu een daling. In 1973 gaven we 6,6 procent van ons nationaal inkomen uit aan onderwijs, in 1976 liep dat op tot 8,1 procent, en dit jaar zal dat percentage weer zakken tot 7.9. Nu zeggen de cijfers en percentages nog niet alles. Een belangrijk gege ven als men de uitgaven voor onder wijs bekijkt is de jaarlijkse kos tenstijging. Volgens de Miljoenen nota zal de loon- en prijsstijging dit Jaar acht procent bedragen. Als men dan ziet dat de onderwijs begroting slechts met 7,5 procent stijgt, lijkt de conclusie dat er bezui nigd wordt (opnieuw) voor de hand te liggen. We hebben die conclusie voorgelegd aan minister Van Keme nade. maar die bleek tegen zijn gewoonte niet meteen een antwoord paraat te hebben. Na eni- DEN HAAG De Tweede Kamer begint vandaag met de behandeling van de begroting van onderwijs en wetenschappen. De Kamer zal daar de hele week wel mee bezig zijn. Tussen de bedrijven door spreekt de Kamer voorts over een grondwetsherziening op het punt van het Nederlanderschap, de invoe ring van de zomertijd en een wijzi ging van de provinciewet. De Eerste Kamer vergadert niet Van een verslaggever EDE - De PPR ln Ede heeft afgelo pen weekeinde de samenwerking met de PvdA ln deze gemeente op gezegd. De PPR heeft de PvdA laten weten het overleg tussen beide raadsfracties op te zeggen. Als reden wordt aangegeven, dat de verwach te bundeling van progressieve krachten niet het gewenste resul taat heeft gehad. Volgens de PPR is de PvdA een politiek gaan bedrijven die weinig overeenkomst vertoont met het ver kiezingsprogramma. Dit kwam vooral tot uiting nadat de PvdA een zetel ln het college van B en W kreeg. Het opzeggen van de samen werking wordt door de PvdA be treurd. Teleurstellend noemt men het dat de PPR niet eerst heeft overlegd over het functioneren van de samenwerking. Van onze parlementsredactie DEN HAAG Schoolmeester Von deling heeft zijn Tweede- Kamerklasje weer eens bestraffend toegesproken. Die gewoonte wil nog wel eens ergernis wekken bij de Kamerleden. Sommige parlemen tariërs, ook van Vondellngs eigen PvdA-fractie, worden er zelfs van verdacht stiekem te verlangen naar de tijd dat het CDA de grootste fractie wordt en dan gewoontege trouw de Kamervoorzitter mag le veren. De strenge leermeester zou dan door een wat zwieriger type kunnen worden vervangen. Zolang Vondeling echter nog de Kamer voorzit zullen de leden naar hem moeten luisteren en dat is deze keer niet ao'n slechte zaak. Vondeling heeft namelijk gelijk. Het gaat om de interrupties, die korte, flitsende onderbrekingen van andermans betoog die een de bat zo aardig kunnen maken. Zon der interrupties zou het. zeker voor de buitenstaander maar een saaie bedoening in de Kamer worden. Lange, over het algemeen weinig sprankelende van het papier afge lezen bijdragen van Kamerleden, doorgaans even saai, ook van het papier af beantwoord door de mi nister. Interrupties brengen leven in de brouwerij en ze voorkomen vaak dat een minister of Kamerlid met een wijdlopig antwoord toch langs de ,kem van de zaak heenglljdt. Te zoute pap een hard beleid te gaan voeren. Iedere langdradige Interruptie zal voortaan zonder pardon door Von deling afgehamerd worden. Een of twee zinnen, hoogstens dertig woorden, daar moeten de Kamerle den het voortaan mee doen. Dat lijkt wat al te drastisch, maar enige overdrijving kan nodig zijn om het gewenste doel te bereiken. In zijn brief wijst Vondeling erop dat interrumperen heus niet zo'n vanzelfsprekende zaak is als men Interrupties I vormen het zout ln de ta 1Jflerl"nd, w^lcht den" ,ntf p»p, zo sc hl IJlt Vondeling ln «n z"n 17 de s6 P"1*' brief aan de Kamerleden, maar de pap dreigt asat al te zout te worden. Interrupties ontaarden de laatste tijd volgen» Vondeling tot halve betogen en /dat kan toch niet de bedoeling zi(jn. Om de Interrupties weer het iuirakter te geven van „een spontane uitbarsting, een prik die een opgeblazen betoog ineen doet schrompelen, een kreet enzo voort" heeft Vondeling nu besloten ruptles zijn ln 17 van de 56 parle menten op de wereld helemaal niet toegestaan (onder andere Zweden, Zwitserland. Oostenrijk, Denemar ken en de Westduitse bondsraad). In België alleen over de orde en in Frankrijk uitsluitend als degeen die aan het woord is, dat toestaat Het is dus een soort voorrecht en daar moet zorgvuldig mee worden omgesprongen. DE VAN EEN LEZER Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat» sturen oan: Trouw, jury politieke prent. Postbus 859, Amsterdam. Naam en adres aan de achterzijde vermelden. Voor gepl"t*te prenten is er een boekenbom Savoniusrotor 'Zachte technologie' in Groningen door Jan Sloothaak GRONINGEN In 1928 maakte de Fin Savonlus een molen die sindsdien bekend staat als de Savoniusrotor. Het mate riaal: hout. zeildoek en touw; goedkoop en eenvoudig. Hoe het werkt is dit te zien op een tentoonstelling „Zachte Technologie'' ln het Universiteitsmuseum (Academiege bouw) te Groningen. Een team van de Groningse uni versiteit gaat eT te zijnertijd proe ven mee doen ln het universitaire Paddepoel-complex. Dit winde nergie-project maakt deel uit van een programma van de Stuurgroep Windenergie Ontwik kelingslanden. waaraan ook wordt meegedaan door de Technische Hogescholen ln Eindhoven en Twente, TNO-IWE- CO Delft en het ingenieursbureau DHV te Amersfoort. Het project wordt gefinancierd door het mi nisterie van ontwikkelingssamen werking. „Zachte Technologie" is een rondreizende tentoonstelling, sa mengesteld door het Studium Oe- nerale van de TH te Eindhoven. Nu de expositie Groningen tot 16 februari aandoet, heeft de univer siteit van deze stad dit aangegre pen om er tijdelijk een Savonius rotor (model schaal 1.10) aan toe te voegen, omdat het windener gieproject goed past ln de „zachte technologie dit is een milieu vriendelijke technologie die de aandacht wil vestigen op alterna tieve mogelijkheden. De gedachte Is ook Ingegeven door de oliecrisis, toen de be langstelling werd gewekt voor zon-, wind- en andere soorten en ergie. Het Oronlngse windener gieproject is vooral ook van be lang voor de ontwikkelingslanden die de olieprijzen niet kunnen be talen. Door met de Savoniusrotor verder te experimenteren hoopt men deze derde-wereldlanden aan een goedkope energie te helpen. Goedkoop De uitvinding van de Fin is erg aantrekkelijk wegens het eenvou dige en overal goedkoop te krij gen materiaal. Bovendien is het unieke van die hout-zell-touw- molen dat de richting van de wind er niet toe doet. De Savoniusrotor vangt elk windvlaagje op. van welke richting het ook komt. Win denergie is erg geschikt voor het oppompen van water Voor de ontwikkelingslanden is dit vooral van belang voor de veeteelt (drinkwater) en landbouw (Irri gatie). Het project past goed in de rei zende tentoonstelling die alterna tieven toont door bijvoorbeeld toepassing van wind- en zonne- energle, het halen van energie uit afval, waterkracht-energie, het opwekken van energie uit tempe ratuurverschillen enz., alsmede eventuele toepassingsgebieden. De samenstellers zeggen overi gens dat het niet mogelijk is ge bleken de grenzen van de zachte technologie precies vast te stel len. Ze vragen slechts belangstel- llng.Een aardige leidraad daarbij wordt verstrekt in de vorm van een boekje met naast tekst ook veel illustraties. Samkalden ziet weinig in „porno-motie" AMSTERDAM Gistermiddag kwam de „porno-motie" van alle raadsfracties met uitzondering van het CDA, opnieuw ln de raad. nadat de Indiener in overleg met dr. Sam kalden de betrokken motie van vori ge week, enigermate had gecorri geerd. In deze motie wordt geconstateerd, dat het voornemen van de procu reurs-generaal om strafrechtelijke vervolgingen te gaan Instellen tegen exploitanten van bioscopen van een bepaalde omvang, die porno-films draaien, ln flagrante strijd ls met uitspraken en Intenties van de sta- ten-generaai Inzake de afschaffing van de filmkeuring. In de motie wordt b. en w. verzocht aan Den Haag mee te delen, dat de acties worden betreurd en dat aan de voor bereiding daarvan Amsterdam geen medewerking zal verlenen, voor zo ver die medewerking niet door of ingevolge wettelijke bepalingen wordt bevorderd. Samkalden zei de motie ongelukkig te vinden, hoewel hij het wel met de bedoeling eens ls. „Men reikt naar Iets, dat bulten de raad omgaat.De burgemeester vond. dat het moeilijk wordt om de Justitie te hinderen straks een landelijke maatregel ln Amsterdam uit te voeren. De motie komt aan het einde van de begro- tingszltting Volgende week ln behandeling. DRUTEN Op een kruising ln Puif- Ujk (gemeente Druten) zijn gister middag twee Inwoners van Beneden Leeuwen omgekomen toen de auto waarin zij reden door een vrachtau to werd aangereden. De slachtoffers zijn de 63-Jarige J. a. van Zwan en de 46- Jarige D. van Ingen. door h ans de jong Hupsaké daar gaat 'ie weer de barometer. HIJ daalt door toedoen van een nieuw oceaanfront dat over de Brit se eilanden ln de richting van de Noordzee en van daar naar zuid-Scandinavië trekt. Deze eerste uitloper geeft vandaag hier en daar regen of motre gen, het eerst in het zuidwes ten of westen. BIJ dit alles past natuurlijk ook de in kracht toenemende zuidelij ke wind welke de strijd aan bindt tegen de mlstvelden en die zal winnen. Het is nu totaal geen winter meer ln West-Europa. In Deneraar ken kon het vannacht nog wel eenmaal min 10 graden worden maar ook daar gaat het kwik de hoogte in. Het totale luchtdrukbeeld wijst op zacht weer in de rest van deze week, nu de Oceaan het speelterrein ls geworden van een grotere depressie meteen luchtdrukken van 966 milli bar. Er mag dan eens een kerntje uit de bocht vliegen, zoals het minimum dat giste ren in Frankrijk zijn Water loo vond. toch brengt dit de koude Skandinavlschi' lucht vrijwel geen stap dichterbij Nederland. Pas te gem het weekeinde kan er iets k oelere en drogere lucht binnenko men met opklaringen. Een abonnée in Beverwijk heeft tot nu toe ln deze ru briek tevergeefs gezocht naar het verschijnsel, dat naar zijn waarnemingen en inlichtin gen namelijk een tempera- tuurpiek (naar boven) tussen Kerstmis en Nleuwjaatr ls ge weest. HIJ beeft het bU het rechte eind. Ik heb onmiddel lijk in enkele boeken nageke ken hoe het precies alt. Wel. een kaartje van de jaarlijkse temperatuurgang ln een werk van dr. 8. W. Visser brengt uitkomst. De tempe ra tuur lijn geeft een duidelij ke knik omhoog te zien van Kerstmis tot 4 Januaji Dan volgt er een daling, tot in de laatste Januartweek het diep tepunt van bet hele Jaar be reikt wordt Daarna volgt een langzame stijging die in de tweede helft van februari veel steller wordt. Dit jaar volgt de tem peratuur dit „lijnvoorbeeld" niet In plaats van in de laatste Januaridecade te da len stijgt hij Juist Dat gaat dus niet volgens het boekje Zoals bekend beleven de Ver enigde 8taten hun koudste Januari ln zestig jaar. Jan Vis ser ln Marken wijst er op. dat er al in Canada eind vorig jaar bijzondere afwijkingen van het weer konden worden waargenomen. Zo duurde de ■ugustusdroogte daar tot ln november. Winnipeg regi streerde met slechts 0.8 mm de droogste slachtmaand se dert 1872. Van 8 oktober tot 24 november 1976, dus over 47 dagen, viel er geen regen. Het station Estevan telde zelfs 52 droge dagen aaneen. Warm was het In Madison Head: +21 graden op de vier de november. Mayo (Yukon) kreeg een gemiddelde et maal temperatuur van -5.5 graden. Dat ls koud, zult u zeggen maar niet bepaald voor dat station. De uitslag viel maar liefst 10.2 graden te hoog uit Ontario kreeg In november geducht te maken met overvloedige sneeuwval: 100 cm ln totaal In 8t. Marie, In Lake Eon 108 cm. In het technisch rapport van de Wereld Meteorologische Organisatie over klimaatver anderingen (WMO-bulletln januari m staat ter Ulustre- rtng van een weerkundige kettingreactie het volgend voorbeeld vermeld: het be gint met een kleine daling van temperatuur. Deze be gunstigt de totstandkoming van een sneeuwdek. De gro tere terugkaatsing van de zonnestraling van deze sneeuwlaag zal de aardse en atmosferische verwarming door de zon plaatselijk ver minderen. Deze verminderde verwarming zal de luchttem peratuur verder doen dalen. Daardoor blijft de sneeuw ge makkelijker liggen en wordt nieuwe sneeuwval over een uitgebreider gebied bevor derd. Een kleine tempera tuurstijging kan het uit- gangspunt zijn van een om gekeerd weersverloop. Het sloteffect is ln belde gevallen een kleine klimatologische storing te versterken en ze langer te doen voortduren. DooV de hoge temperaturen ln West-Europa ls de sneeuw hoogte ln de Ardennen sterk afgenomen. Botrage meldde gisteren een sneeuwhoogte van slechts dertig cm tegen eind vorige week nog tachtig cm. Op andere plaatsen in de Ardennen ligt practisch geen sneeuw meer en is het met skiën gedaan. Wvvrrapartaa vaa fiilrravaad It mir atfi, aai ilmua le mpvral rva a«<nli| vaa MS aar. Am* te rd am ra aar bew half bew Deelen ml**. Et 1de geheel bew Elndhoren mist Oen Helder licht be* LuchUi Rtd onbewolkt Twente milt Vlia* ingen onbewolkt 0 Zd Umbui» onbewolkt i» »*r bew Athene lciht bew Barcelona onbewolkt Berlijn motregen 0.1 Bordeaux «waar bew 3 Bruuel onbewolkt Frank lort licht bew 0 Oeneve geheel bew 0 HeUInkl onbewolkt 0 IlUUbfUCk Kopenhagen geheel bew 0 LUaabon motregen 0 1 Locarno onbewolkt Londen zwaar bew Luxemburg mui Madrid Malaga licht bew Mal lore a onbewolkt MUnchtn zwaar bew Nlca onbewolkt Oalo motregen 00 Pari)* «waar bew Horna mi*t Spilt geheel bew Stockholm geheel bew Wenen regen Zürlch milt Cua Blanca onbewolkt La* Paima* licht bew New York Tel Avlv onbewolkt Tunla haU bew IT 4

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1977 | | pagina 5