Strijd over Limburgse Graetheide
Navo liet kans voorbijgaan op
ander denken over atoomdreiging
Staten zullen donderdag het licht voor DSM wel op groen zetten
Noodzaak
van
uitbreiding
betwijfeld
Door afwijzing van voorstel van Warschau-pact
a) een assistent
kommercieel
medewerker
b) een typiste
Maak je sterk met het CNV
MAANDAG 17 JANUARI 1977
BINNENLAND
TROUW/KWARTET RH 8
door Hans Schmit
HEERLEN/SITTARD De provinciale stalen
van Limburg zullen zich donderdag, en naar
alle waarschijnlijkheid positie!uitspreken over
de vraag of het 225 hectare grote gebied
Graetheide moet worden gereserveerd voor
toekomstige uitbreiding van de chemische tak
van het DSM-concern De reservering van het
m de westeh|ke mijnstreek gelegen Graetheide
heeft in Limburg tot uitvoerige discussies ge
leid, zowel in een door de staten ingestelde
Commissie ad hoe streekplan Zuid Limburg
als daarbuiten, dat wil zeggen onder de bevol
king van het gebied dat zo nadrukkelijk wordt
beheerst door de aanwezigheid van het gigan
tische chemische OSM-complex. dat hoog
opriist in het glooiende Limburgse land en dat
eerder doet denken aan gifgroen dan aan
bronsgroen eikehout
Vonge zomer werd het Graetheide Comité
opgericht, dat zich verzet tegen de voorgeno
men uitbreiding en dat onder meer samen
werkt met het Centraal actiecomité westelijke
mijnstreek, de Milieufederatie Limburg en de
Stichting samenlevingsopbouw westelijke
mijnstreek. In de commissie ad hoe wordt dat
verzet gedeeld door een deel van de progres
sieve fracties, dat echter niet meer dan een
kleine minderheid vormt in de staten, waarin
het CDA met 34 zetels de grootste fractie is.
Onder aanvoering van CDA-fractieleider E.
Mastenbroek vormde zich in de commissie
een andere minderheid, die wél voor uitbrei
ding van DSM is maar op een andere plaats
dan Graetheide het dichter bij het bestaande
DSM-complex gelegen landgoed de Lexhy Dit
alternatief is echter zo goed als zeker van de
baan: gedeputeerde staten en de meerderheid
van de provinciale staten wijzen het, onder
meer vanwege de landschappelijke waarde,
van de hand.
Te verwachten valt dat de provinciale staten
donderdag het licht voor DSM op groen zullen
zetten. Daarbij zal echter door het CDA (met
steun van de PvdA) om strengere milieuvoor
waarden worden gevraagd dan het provinciaal
bestuur wil. Bovendien wil de PvdA een duide
lijker inzicht in de sociaal-economische aspec
ten van de voorgenomen uitbreiding Het pro
vinciaal bestuur is echter niet van plan stren
gere milieu-eisen te stellen, zodat de vraai
nog open is wie op dit punt donderdag zuller
moeten buigen gedeputeerde of de procincia
le staten
De vraag of DSM-chemie in
Limburg moet uitbreiden
wordt door het bedrijf zelf en
het provinciaal bestuur met
een duidelijk „ja" beantwoord.
De actiegroepen, de meerder
heid van de volking in het om
liggende gebied, de Limburgse
milieu-inspecteur drs. J. Da-
zert en de bedrijfsledengroep
DSM van de Industriebond
NVV zijn een duidelijk andere
mening toegedaan.
DSM staat aan het begin van een
forse investeringsronde, zoals de
heer J Janssen, directeur van DSM-
Limburg. in zijn nieuwsjaarsrede
zei. teneinde in de chemle-sector de
concurrentiepositie te verbeteren.
Om de strijd internationaal vol te
houden, moet DSM. met name op
het gebied van de kunststoffen waar
het marktaandeel nog niet groot ge
noeg is. vóór het midden van de
jaren tachtig een inhaalmanoeuvre
hebben uitgevoerd. Daarvoor is
ruimte nodig, die ten dele buiten
Limburg kan worden gevonden (mo
gelijk in Oost-Groningeni, maar die
voor een ander deel moet aansluiten
op net bestaande complex in Lim
burg. waar immers allerhande voor
zieningen reeds aanwezig zijn. Daar
bij komt dat vanwege de veiligheid
en het milieu de installaties verder
uit elkaar moeten worden gebouwd,
zodat ook meer ruimte nodig is door
deze verdunning". Groei is. aldus
DSM. een noodzaak volgens de heer
Janssen is het in deze tak van de
industne „groot zijn óf ophouden".
Achter deze groeifilosofie plaatst
drs Huub Bemelmans, een van de
mensen die het bevolkingsonder
zoek in de omliggende gemeenten
heeft geleid, waaruit bleek dat drie
kwart tegen vestiging op Graethei
de is, de nodige vraagtekens. Hij
wijst op de nieuwjaarsrede van de
heer W Bogers. voorzitter van de
raad van bestuur van DSM. waarin
deze wijst op afzetproblemen op het
terrein van de synthetische garens
en vezels vanwege met name de in
voer uit landen met lage lonen, op
de concurrentie uit de derde wereld
op het terrein van de kunstmest en
op een aanzienlijk lagere groei van
de vraag naar kunststoffen.
Veel bezwaren
De twijfel aan de noodzaak van de
uitbreiding is slechts één van de vele
bezwaren die de Limburgse actie-
voerders tegen de reservering van
Graetheide voor DSM hebben. Zo
bestaat er nogal wat angst over de
gevaren die aan de uitbreiding zijn
verbonden, hetgeen niet zo verwon
derlijk is gezien de risico's die aan
dergelijke industrie-vestigingen zijn
verbonden. De explosie van de nal-
takraker II. eind 1975, die veertien
mensenlevens eiste, wordt niet licht
vergeten. Bovendien is niet bekend
wat nu precies op Graetheide zal
worden gebouwd. DSM-
woordvoerder Wil Pécasse: „Vanuit
een lange-termijnvisie weet Je dat Je
moet groeien, maar er Is nog geen
zicht op welke fabriek er nu precies
moet komen; dat inzicht komt stap
voor stap. Het is duidelijk dat ge
dacht moet worden aan de bulkche-
mie. Mogelijk komt er onder meer
een ammoniafabriek met vervolg-
fabrieken"
Overlast gevreesd
Naast de gevaren vreest het Graet
heide Comité dat de industriële be
bouwing van Graetheid (een
landbouwgebied ten westen van de
autoweg Eindhoven-Maastricht, tot
aan het Jullanakanaal) veel overlast
zal veroorzaken voor de bewoners
van omliggende woonkernen, zoals
Urmond, Berg. Born, Limbricht en
Mattenhoven. Wim de Berg. secreta
ris van het comité: „Gevreesd moet
worden voor stankoverlast en ge
luidshinder Voor de mensen in de
streek heeft het ook nogal persoon
lijke gevolgen, doordat woningen
die zijn gekocht om de drukte, te
ontlopen om buiten te zijn, in waar
de zullen dalen. Uit planologisch
oogpunt zijn ook nogal wat bezwa
ren in te brengen. Zo komt het
complex ten westen van de autoweg
Eindhoven-Maastricht, terwijl het
bestaande complex ten oosten van
de weg ligt. Er zullen dus leidingen
over de weg moeten komen. In to
taal zal dan acht kilometer auto
snelweg langs en door het complex
lopen. Ook bestaat de kans dat op
Het DSM-complex gezien vanuit de achtertuin van een van de omwonenden
den duur de nu nog vrije ruimte
tussen Graetheide en het bestaande
complex zal worden opgevuld. De
groenstroken die Graetheide moet
afschermen, zijn onlangs door DSM
al aangeplant. BIJ de bevolking
geeft dat een gevoel van machte
loosheid. het idee dat er toch niets
meer aan is te doen".
Bufferzone
Wanneer DSM op Greatheide in de
Jaren tachtig gaat uitbreiden, zullen
eisen op het gebied van veiligheid en
milieu moeten worden gesteld; daar
heeft niemand problemen mee. Al
leen is het de vraag hoe streng die
moeteri zijn. Zo zal een bufferzone
tussen Industrie en bebouwing van
vijfhonderd meter worden aange
houden. Wim de Berg: „Het is de
vraag'van waaruit je dat berekent,
vanuit de installaties of vanuit de
huizen. In het laatste geval zal van
Graetheide tachtig hectare voor
zware chemische industrie kunnen
worden gebruikt, maar DSM zal ze
ker meer grond nodig hebben. Gede
puteerde Staten hebben al laten we
ten dat de zones door sloop kunnen
worden uitgebreid, zodat die vijf
honderd meter vanuit de installaties
in plaats van uit de bestaande be
bouwing kunnen worden aange
houden".
Wat het tegengaan van vervuiling
betreft, heeft CDA-fractieleider
Mastenbroek in een vergadering van
de commissie ad hoe voorgesteld uit
te gaan van het beginsel dat de
vervuiling in de westelijke mijn
streek niet mag toenemen, maar via
het op elkaar afstemmen van ver
gunningen en planologische maatre
gelen moet worden teruggedrongen.
Ook wil hij een rapport over de
effecten voor het milieu laten
opstellen. Zoals bekend heeft eind
vorig jaar de Voorlopige centrale
raad voor de milieuhygiëne minister
Vorrink (milieuhygiëne) geadviseerd
een dergelijke milieu
effectrapportering wettelijk in te
voeren. Zowel de provincie Limburg
als DSM zijn bereid aan het opstel
len van een dergelijk rapport (sa
men met het rijk) mee te werken, zij
het dat DSM niet zal toestaan dat
per stof wordt bekend gemaakt wat
wordt uitgeworpen of geloosd.
Wat het stellen van normen betreft,
wil de provincie niet meer toezeggen
dan de ontwikkeling op landelijk
niveau op de voet volgen en „alert te
zullen reageren". Met deze houding
stelt Limburg zich aanzienlijk voor
zichtiger op dan bijvoorbeeld de
provincie Groningen, dat een aantal
strenge milieunormen heeft voorge
steld. Deze zijn echter bij het be
drijfsleven in het verkeerde keelga
geschoten, onder meer ook bij DS\
dat in een later stadium mogelijl
ook aan de Eemsmond gaa
uitbreiden.
Geen arbeidsplaatsen
De bedrijfsledengroep DSM van df
Industriebond NW ziet ook weinj
heil in een uitbreiding, omdat de
chemische industrie geen arbeids
plaatsen oplevert die kwalitatief d<
behoeften van de bevolking dekken
Bovendien zijn er. aldus de be
drijfsledengroep. door de snellf
groei onvoldoende mensen die df
deskundigheid en ervaring bezitter
die nodig zijn voor deze tak vai
industrie. Hierdoor kan de onveilig
heid toenemen en kunnen er moge
lijk ongelukken ontstaan als met d
naftakraker in 1975. Volgens DSr
echter zijn de opleidingsproblemer
niet zo groot en is de situatie ir
Limburg, door de al aanwezige ken
nis en ervaring, gunstiger dan wan q
neer bijvoorbeeld in Groningen vai
de grond af aan moet worden opge
bouwd. E
De werkgelegenheid in Limburg
vooral voor het provinciaal bestuui
een belangrijk argument de uitbrei11
ding van DSM te steunen. Huutfcf
Bemelmans heeft echter twijfels
„Bij verdunning van het complei jj
zullen zeker installaties worden ver e
vangen door nieuwe, waarbij arbeid
splaatsen verloren gaan. Voor ver
werking van twintigduizend tore
door een naftakraker is sinds 196 8
het aantal benodigde arbeiders te 1
ruggebracht tot éénvijfde". Volgen: r
DSM echter zullen er geen arbeids e
plaatsen verloren gaan. Woordvoer1
der Pécasse: „In de chemische in a
dustrie zitten inderdaad niet zovee
mensen, maar de arbeidsplaatseis
zijn wel tegen meer schokken bel6
stand, staan minder vaak op dir
tocht dan bij arbeidsintensieve be
drijven. Bovendien moet je zien wa
er achter staat aan mensen, zowe
binnen als buiten het bedrijf Achte
iedere man in de fabriek staan vie
tot vijf anderen in het bedrijf. Bij di
directe produktie zijn 2,5 tot drie
duizend mensen betrokken, maa
bij DSM-chemie werken 13.000 men
sen. Wij zorgen ook nog voor onge
veer 17.000 arbeidsplaatsen elders
buiten het bedrijf. Het is niet juis
dat door vervanging van verdun
ning arbeidsplaatsen verloren gaan
In 1976 zijn er bij DSM LimbUn f
vierhonderd arbeidsplaatsen bij ge
komen
door M. H. von Meijenfeldt
In zijn laatste vergadering in
Warschau-pact verworpen om
atoomwapens in te zetten.
Rekening houdend met de strate
gische opvattingen die in de NAVO
worden aangehangen, kan ik deze
afwijzing begrijpen. Immers: de Na-
vo-strategie van het aangepaste
antwoord heeft om militaire conflic
ten te voorkomen of om een eenmaal
ontstaan conflict te beheersen, als
kern het dreigen met de intensive
ring van een militair conflict door
onder andere het gebruik van
atoomwapens.
De NAVO wil ook niet afzien van het
dreigen met. het gebruik als
eerste, omdat zij meent in Centraal-
Europa te worden geconfronteerd
met een convenUonele overmacht
van het Warschau-pact.
Ik heb het gevoel dat de NAVO door
dit besluit een goede gelegenheid
voorbij heeft laten gaan om de rol
van atoomwapens in het strategisch
donken en handelen terug te drin
gen. En dat betreur ik. omdat het
vasthouden aan de huidige strategie
de kwalitatieve wapenwedloop, met
name op het gebied van de atoombe
wapening. gaande houdt; een wed
loop die niet alleen bijzonder
kostbaar is. maar ook kan uitlopen
op een doorbreking van het nucleai
re machtsevenwicht.
Ook met het oog op de toeneming
van het aantal landen dat atoomwa
pens kan maken, is het noodzakelijk
dat NAVO en Warschau pact zich op
dit gebied beperkingen opleggen
Een overeenkomst om een eerste
stap te zetten op een weg naar het
buiten funcUe stellen van atoomwa
pens. kan voor anderen een voor
beeld ter navolging zijn
1976 heeft de ministerraad van de NAVO een voorstel van het
een verdrag te sluiten dat de belofte inhield niet als eerste
Andere weg
De Tweede Kamerfractie van de
Partij van de Arbeid wijst in haar
recente nota over vrede en veiligheid
in Europa van december vorig Jaar
op de mogelijkheden van een andere
weg. De nota is geboren uit zorg over
de bestaande internationale politie
ke situatie, die ons confronteert met
„onaanvaardbare elementen van on
veiligheid". Zo wordt gewezen op de
absurditeit van de moderne bewape
ning en daarmee verwante verschijn
selen als de wapenhandel en het toe
nemend risico van de spreiding van
atoomwapens.
De fractie stelt voor de discussie te
openen over de vervanging van de
huidige Navo-strategie waarop te
recht veel kritiek is door een meer
defensieve strategie die „door het
sterker bepalen van de nucleaire
middelen tot de afschrikkingsrol, de
kansen om een eenmaal ontstaan
conflict te beheersen vergroot en het
gevaar van een nucleaire confronta
tie terugdringt."
De overgang naar deze strategie,
waarin de nadruk ligt op de conven
tionele militaire middelen, wordt
mogelijk gemaakt door ontwikke
lingen op het gebied van de moder
ne precisle-wapens. Projectielen
kunnen door betere doel-, opspo-
nngs-, begeleidings- en stuur-
technieken met uitzonderlijke
nauwkeurigheid naar hun doel wor
den gebracht. Vrijwel elk schot is
raak.
Voordeel voor Navo
Door deze ontwikkelingen is de
waarde van deze verdedigende
strijdmiddelen gestegen ten opzich
te van de aanvallende En dat is in
het voordeel van de Navo. Enkele
belangrijke elementen uit de strate
gie zijn
het uitrusten van de strijdkrach
ten langs de oostgrens van West-
Duitsland met geleide precisiewa-
pens in voldoende aantallen;
het opstellen in het achterland
van mobiele flexibele eenheden om
een eenmaal ontstane confrontatie
in de hand te kunnen houden;
het verwijderen van tactische
atoomwapens uit een zóne met een
diepte van tachtig kilometer langs
het ijzeren gordijn en het verminde
ren van het aantal tactische atoom
wapens in West-Duitsland.
Door deze en andere maatregelen
hoopt men de rol van atoomwapens
in de strategie daadwerkelijk terug
te dringen.
Enkele opmerkingen
Enkele opmerkingen als bijdrage in
de discussie. Tot elke prijs moet
voorkomen worden dat door het te
rugdringen van de rol van de atoom
wapens. het gebruik van conventio
nele militaire middelen weer aan
trekkelijk wordt. Daarom moet er
een goed convenUoneel evenwicht
zijn. zij het dat ik daarmee niet wil
zeggen dat wij voor wat betreft aan
tallen mensen en middelen de gelij
ke van het Warschau-pact moeten
zijn.
De opstellers van de nota gaan er
van uit. dat bij voldoende
waarschuwingstijd een conven
tioneel evenwicht haalbaar is. Ik
kan daarmee instemmen. Maar dat
houdt wel in dat de defensieve stra
tegie pas goed functioneert, wan
neer de politieke en militaire be
sluitvormingsorganen van de Navo
zeer slagvaardig weten te handelen.
Effectief?
Een vraag die in een discussie over
deze defensieve strategie zeker aan
de orde moet komen is in hoeverre
de nieuwe precisiewapens geschikt
zijn voor de verdediging van het
achterland. Een effectieve „huis- en
haardverdedlging" komt de geloof
waardigheid en afschrikkingskracht
van deze strategie zeker ten goede.
In de nota las ik dat de mobiliteit
van de wapensystemen in voorste
posities beperkt kan zijn, omdat de
ze systemen niet zijn bestemd voor
aanvallend optreden. De opstellers
gaan er echter aan voorbij dat de
moderne verdediging, om een aan
val op te vangen en om een econo
misch gebruik van middelen te ver
zekeren. zeer beweeglijk moet wor
den gevoerd. Hoe geringer de mobi
liteit. hoe meer middelen van huis
uit nodig zijn.
Over de in het achterland opgestel
de mobiele reserves zou ik willen
zeggen dat de verplaatsing van mili
taire eenheden in crisistijd een ui
terst kwetsbare en moeilijke zaak is.
De afstand tot mogelijke
conflicthaarden mag daarom niet al
te groot zijn. Tenslotte: ik hoop dat
de nota in Nederland en ook in mili
taire kringen goede aandacht zal
krijgen. Wij leven in een onveilige
tijd. De gedachte die ik in de nota
vond. bieden uitzicht op een keer
ten goede onder andere door de be
perking van de kans op een atoo
moorlog. Mede daarom is het te ho
pen dat bij de formulering van het
defensiebeleid voor de periode
1977-1981 met deze gedachten reke
ning wordt gehouden
M. H. von Meijenfeldt is gencraal-
majoor van de Koninklijke
Landmacht.
Sensationele opruiming! Alle
rekken moeten leeg!
BONTMANTELS! Bonthoed-
ies. Enorme kortingen. 30%-
70%. Kijk, vergelijk, het be
spaart U veel geld! Unieke ga
rantie. Dit kan alléén: Het
Bontpaleis, Hoogstraat 153.
Rotterdam-C. Reisgeld bij koop
terug. Vrijdags koopavond tot
21 uur.
Totale algehele leegverkoop-
opruiming! Korte en lange
BONTMANTELS, bonthoe-
den. Koopjes. 50% korting en
meer. pakmee-prijzenü Alles
moet weg. De Bontspecialisten
La Reine. Jonker Fransstraat
75 (vijfenzeventig), Rotterdam-
C. Vrijdags tot 21 uur geopend.
Radicale weggeef-opruiming!
BONTMANTELS-
BONTHOEDEN, krankzinnige
koopjes. 25% t/m 60% korting.
Volle garantie De grootste en
goedkoopste bontzaak v Ne
derland: De Bontkoning.
Hoogstraat 97, Rotterdam-C.
Als extra reclame: bij koop reis
geld terug (ook benzine). Vrij
dags tot 21 uur geopend. Alles
moet weg!!
ROOS CO HEEFT HET
Gas, kolen en oliehaarden,
open haarden. Gasvuren voor
open haarden, glas en mica
Gloeiblokken, nieuwe kolenka-
chels, antieke gas- en kolen
haarden. Reparatie en schoon
maken van alle haarden, ge
bruikte haarden
BfJ ONS SLAAGT U
Zaagmolenstraat 153. Tel 010-
247883
Wij zouden het er wel in willen
pompen voor SCHRIJF-, tel
en rekenmachines eerst kij
ken bij Aveha. Meer dan 500
machines in voorraad. Prijzen
v a 95 Aveha kantoorma
chines import BV., verkoop en
technische dienst Schieweg 50.
R dam. Tel 248437. ook zater
dags geopend
Gereedschapsmachines Machinegereedschappen Verpakkingsmachines
Intern-transportinstallaties Bakkerijmachines
Wij vragen wegens toenemende drukte voor de
afdeling Verkoop:
Opleiding: Havo. Goede talenkennis wordt op
prijs gesteld.
Leeftijd tot ca. 25 jaar.
Zij zal ih staat moeten zijn d.m.v. een
dictafoon
brieven uit te werken Kennis van Duits en
Engels is noodzakelijk.
Leeftijd tot ca. 20 jaar.
Wilt u nadere inlichtingen of een
afspraak maken, belt u dan onze
afd. personeelszaken,
tel. 01748-3911, toestel 112.
Ons adres is:
Einsteinstraat 1,'s-Gravenzande.
Ou Nationaal Vakverbond,
C J de kleine centrale
met de grote inbreng.
Utrecht, Rave liaan I, Postbus 2475. Telefoon 030-941041
