Terugblik op vooruitblik
Vandaag
D
c
Toen dominee Groenenberg
in bed naar de radio luisterde
STICHTING UNIE
„SCHOOL EN EVANGELIE"
Balans 1976 en begroting 1977
VRIJDAG 31 DECEMBER 1976
TROUW/KWAI
3DAG
N ART»
door ds. M. Groenenberg
Ik heb nog eens aandachtig gelezen
wat ik indertijd heb geschreven en
in alle bescheidenheid mag ik
constateren dat mijn zienersgaven
aanmerkelijk groter zijn gebleken
dan die van de heer Majalra. Nee.
van de AVRO kreeg ik geen uitno
diging. zodat ik vrees dat u het op
nieuwjaarsavond weer zult moeten
doen met loze woorden en veel
muziek.
Maar mijn voorspellingen bleken
wonderlijk te kloppen. Neem dr. v.
d Heuvel nu eens Inderdaad heeft
hij een grote reis gemaakt en wel
naar Indonesië. Want reisjes naar
Geneve zijn voor u en mij behoor
lijke ondernemingen, maar voor v.
d. Heuvel betekenen ze precies het
zelfde als voor ons een ritje van
Amsterdam naar Utrecht. Ze tellen
gewoon niet mee. Maar Indonesië
wordt al wat.
Overigens begin ik te vrezen dat hij
gevaar loopt dat hoe langer hoe
meer landen bezwaar zullen maken
hem toe te laten. Zuid-Afrika mag
hij niet meer In Alleen zijn brieven
en die van het moderamen van de
synode komen de grens nog over.
Maar die zullen hem wel niet tot
..gewenste vreemdeling" maken.
Maar ook Rusland zal langzamer
hand wel bedenkelijk gaan kijken,
want ook daar gaan telkens brie
ven heen.
Urk
Op die manier schrijft hij alle gren
zen voor zich dicht en is hij wel
gedwongen om in Nederland te blij
ven Voor de kerk is dat resultaat
natuurlijk wel goedkoper Maar
goed deze voorspelling ging vol
ledig in vervulling.
Ook wat de gereformeerde kerken
betreft heb ik grotendeels gelijk
gekregen. Ik voorzag dat er
misschien een scheuring zou ko
men. maar dan zou het een heel
kleintje zijn. Ik doel niet op dege
nen die zich langzamerhand binnen
deze kerken als eenzame mussen
op het dak begonnen te voelen,
gelijk de psalmist zegt, en die daar
om de warmte weer trachten te
vinden bij vrijgemaakte kerken,
binnen of buiten verband. Nee, ik
denk aan Urk. Nu kunt u zeggen
dat men Urk toch niet kan meten
naar Nederlandse maatstaven. Met
Friesland kun je dat nog wel, maar
met Urk gaat dat niet. Zeker kerke
lijk niet. Daarom is het ook zo'n
boeiend gebied Het woord oecu
mene zal een Urker niet licht in de
mond nemen, en als hij het doet
krijgt hij een nare smaak in de
mond als van bedorven vis. Zelfs
met het woord ..gereformeerde ge
zindte" moet je op Urk bij niemand
aan boord komen. Iedereen is op
Urk op de een of andere manier
gereformeerd, maar „gezind" is
men elkaar beslist niet. Het is meer
gereformeerde ongezindte.
Er is geen kerk op Urk of er heeft
wel een scheuring in plaats gehad.
Het moet wel een kerk van niks
wezen als ze niet kan verhalen van
scheuringen of geruchten van
scheuringen. De hervormde kerk
heeft er weet van. En de machtige
gereformeerde kerk nu ook. Bij
honderden zijn ze weggegaan, al
betekent dat weggaan gewoon op
hun plaats blijven zitten, want ze
namen naar goed gereformeerd
kerkrecht het kerkgebouw mee.
waarin zij altijd hun psalmen breed
en zonder tierlantijnen hadden ge
zongen.
Tenslotte voeren de christelijke ge
reformeerde kerken er wel bij.
maar in het verleden hadden ook
deze op Urk geweten wat scheurin
gen zijn. Men kan dus tegen mij
aanvoeren, dat Urk geen bewijs is
van mijn gelijk, omdat wat overal
als abnormaal wordt beleefd, daar
doodgewoon is, maar toch houd ik
het er bij dat het binnen het geheel
van een kerk een klein scheurinkje
genoemd moet worden.
Klachten
Wel is de voorspelling dat er tegen
een hoogleraar klachten zouden
worden ingediend bij de synode der
Gereformeerde kerken misschien
aanvechtbaar. Het staat er wat
vaag en men kan die woorden toe
passen op alle brieven die nog
steeds binnenkomen over Kuitert,
maar zoiets is nauwelijks een voor
spelling te noemen. Het is een lang
lopende zaak. Ik moet wel bedoeld
hebben: tegen een andere hoogle
raar. Ik wil geen slapende honden
wakker maken en noem dus geen
namen. Wel heeft zich. als ik het
goed heb. een hoogleraar gemeld,
maar dat is gewoon een hang naar
het martelaarschap, zoals zich dat
in spanningsvolle tijden steeds
voordoet. Wij zijn tenslotte Neder
landers en gaan op zulke aanbie
dingen niet in. In de DDR mag een
predikant zich in brand steken als
een vlammend protest tegen de on
vrijheid van de kerk in dat landl
maar ik zie het nog niet gebeuren
dat zoiets gebeurt voor het
centrum „De Blije Werelt" in Lun-
teren. waar de synode pleegt te
vergaderen, maar dan als protest
tegen te grote vrijheid in de kerken.
Misschien is het wel verstandig dat
synodes hun vergaderingen hebben
verplaatst naar bosrijke streken,
waar het leven nog goed is. Voor je
met je borden en kreten bij de
vergaderde broeders en zusters
bent is alle geluid al verstomd in de
grote stilte van de lange oprijlaan
en het verwonderd kijken van de
eeuwenoude bomen. Voor alle on
rust en onlust losbrak zaten de
synoden al ver van de wereld in het
geboomte.
Wel kan ik voorspellen, al is me dat
niet gevraagd, dat het komende
boek van Kuitert. dat hij op de
synode heeft aangekondigd, veel
onrust zal brengen in de kerken. U
kunt zich de moeite en de kosten
besparen om het te kopen en te
lezen want wat u weten wilt weet u
nu al: het verwekt onrust en tegen
spraak! Ik heb mijn borst al nat
gemaakt. U ook?
Rustig slapen
Terecht heb ik me niet uitbundig
uitgelaten over de ontwikkelingen
op oecumenisch gebied in ons land.
Dr. Vlaardihgerbroek heeft op de
synode der gereformeerde Kerken
gezegd, dat de situatie nu zo was
dat je gereformeerd naar bed kunt
gaan en de volgende morgen tot je
schrik hervormd opstaat. Och ar
me. zo kennelijk zonder enige zie
nersblik. Als ik het jaar 1976 zou
moeten beschrijven, dan zou ik met
geen woord reppen van de ge
meenschappelijke zitting van de
beide synoden der gereformeerde
en hervormde kerken. Eenvoudig
omdat deze van geen enkele bete
kenis is geweest en ook niet kon
zijn door de zaken die op tafel
lagen. Dr. Vlaardingerbroek en alle
verontrusten in welke kerk ook
kunnen 's avonds het moede kerke
lijke hoofd rustig op het kussen
leggen in de zekerheid: die nacht
zal de hereniging niet
plaatsvinden.
Misschien komt in die nacht wel de
Heer weer. maar men maakt zich
blijkbaar niet ongerust over de mo
gelijkheid dat Hij zal vragen, waar
om we in zijn Naam niet één zijn
geweest of geworden.
Aartbisschop
Ook wat de nieuwe aartsbisschop
van Utrecht betreft heb ik gelijk
gekregen. Hij heeft inderdaad een
zeer voorzichtig beleid gevoerd. Hij
legt zo maar niet het Brood op de
hand van een hervormd man. Eerst
moet de paus geknikt hebben.
Even dacht ik: er gebeurt toch iets
onverwachts. Het was toen de
bisschoppen hem naar Rome
stuurden om te zeggen, dat de do
centen aan de theologische facul
teiten, die in het huwelijk traden,
liever niet ontslagen moesten wor
den. Maar het bleek dat dat bezoek
en verzoek alleen maar geïnspi
reerd was doordat bij ontslag de
kerk volgens de Nederlandse wet
ten het salaris moest doorbetalen
en daartoe is de kerk niet in staat.
Kijk. voor zulke argumenten is
men kennelijk tot in Rome gevoe
lig. Nee. met welke ontwikkeling
ook en zeker niet met oecume
nische ontwikkelingen heeft dit be
sluit iets te maken
Zo kijk ik dus met enig welgevallen
terug op de voorspellingen die ik
over 1976 deed. Ik zal niet zo ver
gaan als Willem Frederik Hermans,
die een van zijn romans de titel
meegaf: Ik heb altijd gelijk, maar
ik kan er wel in komen dat iemand
dat doet!
Dr. J. Vlaardingerbroek
Dr. A. H. van den Heuvel
Prof. dr. H. M. Kuitert
Kardinaal Willebrands
OUDJAAR
Nu is het dan zover
de laatste dag van 't jaar
aan niets te zien
en, merkwaardig genoeg,
als in ons bloed;
een laatste dag
waarin mensen wachten
op de laatste slag
van de klok;
niet eerder
omhelzen ze elkaar,
dan na de stilte,
onder het losbreken
van het geweld
in de haven
èn in de straten
we knallen het verleden w£e"va
er moet schoon scfrcht v
gemaakt;
maar eerder in de avond
waren ze bijeen
die het teken droegen
van de Eeuwige
of ze sloegen zojuist
een oud lied op
dat spreekt van Hem
in wiens hand de tijden zijJ^
morgen heet het
dat wij verder gaan
maar men kan zich afvragfolger
waarmee dan?
JRMI
naf
et th
lucl
ie d
vee af
n „wi
inder
•au w
rmig
Beroepingswerk
NED. HERV. KERK
Beroepen te Vlaardingen: C. van
Evert te Steenbergen c.a.
Bedankt voor Hattem: W. Kalkman
te Ameide.
GEREF. KERKEN
Aangenomen naar Ermelo: L. Zwaan
te Enkhuizen; naar Groningen-
Helpman: J. Geel, tot voor kort
miss. pred. te Djakarta, thans
woonachtig te Baam.
Sjef vanTilborg
Misschien dat
God het ons bh c
vergeeft
uit de praktijk van een pastor v hnji
vreemdelingen 86 bladzijden f 9.75 >rkei
Dietrich Bonhoeffefc
Tot de nacht
voorbij is
gedichten
84 bladzijden f 9.75.
(^2 2222 ^ir
tali
EI
e m
Doie
di
por
lerd
an
irke
in a
inzi
unn
e aa
e vi
leer
eho
ygi€
e m
OFFICIËLE PUBLICATIE
VAN DE
Secretariaat: Van Breestraat 14. Amsterdam-1007, tel. (020) 724275
Postgiro 515 l.n.v. Urne „School en Evangelie Voorburg
Bij de jaarwisseling wil bovengenoemde Unie u graag even inzage geven van de opgemaakte
„balarfe" over het vergleden |aar en u in kennis stellen van haar plannen voor 1977. Daarmee
hoopt ze allen die ook vandaag nog christelijk onderwijs voorslaan een dienst te doen.
Uniecollecte
De inzameling van 1975 len behoeve van noodlijdend christelijk onderwas (in binnen- maar
zeer in het bijzonder in het buitenland) bereikte op 30 juni van dit jaar de twee miljoen. Een
bedrag dat nog niet eerder werd gehaakt
Ook de collecte van 1976 die eind september startte bereikte nu al meer dan anderhall miljoen"
Toch betekent dn bepaald niet dat we er al zijn Het totale bedrag van de dit jaar bij de Unie
ingediende projecten wi|St naar de zes miljoen Daarom wie hier alsnog wil bedragen kan zijn
gift storten op giro 515 l.n.v. Unie „School en Evangelie" te Voorburg.
Cahiers voor het christelijk onderwijs
(uitgave J. H. Kok BV, Kampen, onder auspiciën van de Unie ..School en Evangelie").
In het algelopen jaar zijn de volgende negen Cahiers verschenen:
nr. 19: Drs. T. M. Gilhuis en Drs. K. de Jong Ozn.:
Christelijk voortgezet onderwijs hoe bestéat dat?
(mol commentaren uit kerk, staal en maatschappij),
nr. 20: Eén gids twéé wegen?
Werkcahier voor politieke en maatschappelijke vorming bij het chistelijk voortgezet'
onderwijs.
nr. 23 Rechts en Averechts *e'a
Supplement op Cahjer nr 20: Eén gids twee wegen'' Hierin zijn didactische yan
suggesties voor de voortzetting van de discussie opgenomen,
hr. 14: W. E. Westerman:
Denken over Godsdienstonderwijs een didactische bezinning.
(benedenbouw van het christelijk voortgezet onderwijs),
nr. 18: Dr. A. J. Onstenk:
Het eerste vak
(godsdienstonderwijs in de bovenbouw van het christelijk voortgezel onderwijs),
nr 21 Krijgsknechten van zoodanigen Veldheer
Geschrift ter herdenking van de sterfdag van Groen van Prinsterer (19 mei 1876)
van Heldring (11 |um 1876). jgUS
nr. 22: Centrum en omtrek )ej j-
Stemmen vanuit het christelijk onderwijs over de Conlourennota 1975 van het
Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen. ;un*
nr. 16: Dr. C. Rijnsdorp: r1?.
Christendom en cultuur in bloei en crisis e "1'
nr. 8: Drs. H. G. Leih: a"
Gods hand in de geschiedenis? ed
En als laatste Cahier verscheen zojuist het omvangrijke standaardwerk jOttt
nr. 24: L Kalsbeek:
Theologische en wijsgerige achtergronden van de verhouding van Kerk. Staat en
School in Nederland
In deze studie schetst de auteur de verhouding van kerk. staat en school in Nederland
gedurende een viertal eeuwen. Kalsbeek betoogt in dil boek dat het met mogeli|k is de
huidige situatie waarin kerk. staat en school verkeren te doorzien zonder inzicht le
hebben in de ontwikkelingen die zich hier voorheen hebben voltrokken. Want de
theologische en wijsgerige inzichten van vroeger werken onverminderd door. Zonder
kennis hiervan zijn b.v. de bedoelingen van de Nederlandse Hervormde Kerk met het
onderwijs na de laatste Wereldoorlog met te verstaan en evenmin het werk van de b D
Raad voor de Zaken van Kerk en School. jre
Werkvergaderingen
In 1977 hoopt de Unie de volgende Werkvergaderingen te houden in het Jaarbeurs Congres an
Centrum te Utrecht.
12 maart 1977
Presentatie van twee Cahiers
nr 25 L. Kalsbeek:
Een school met ot zonder Bijbel?
(bijdrage aan een gesprek over christendom, humanisme en onderwijs)
In dit Cahier wordt op principiële wijze hel verschijnsel „samenwerkingsschool'
besproken,
nr. 9 H. Stolk:
Wereldverkennen en de christelijke school
De auteur van dit Cahier, stafmedewerker aan het C P S beschrijft hier hóe de relatie
gelegd moet worden tussen wereldoriëntatie en chnstelijk onderwijs.
17 september 1977
Aanbieding van het Cahier
nr. 12 Drs. T. M. Gilhuis en Prof. dr. Jac. Schouten:
„Om hier te zijn en overkant"
(over doelstellingen van christelijk onderwijs vroeger en nu)
EN
leb
iran
jew
In f.
loen
!nde
onfl
ïnn oi
H
cht
tab
IlStt
ïee
eki
one
ede
ort
en.
e h
ndi
if.
trei
ïer
ree
TIJDSCHRIFTEN
Bulletin
Tijdschnft voor Documentatie van en Bezinning op het chnstelijk onderwijs
In dit tijdschrift wordt de discussie gekanaliseerd die allerwegen nog steeds plaatsvindt over de
identiteit van openbaar en bijzonder onderwijs Een bron van authentieke informatie Deze
periodiek ging onlangs zi|n vi|!de laargang in
Schoolschrift
Officieel Orgaan van de Unie „School en Evangelie". Dit Orgaan bedoelt in populaire vorm
voorlichting te bieden over allerlei aspecten en activiteiten van hel christelijk onderwijs in
binnen- en buitenland. Een blad voor ouders, oudercommissies, besturen, personelen en -
verder maar bi| het chnsleli|k onderwijs betrokken zijn.
Dit blad verschijnt viermaal per jaar
School and Gospel
Internationaal Bulletin, uitgave van de Unie „School en Evangelie m samenwerking met hetV».
Internationaal Verband voor chnstelijke opvoedings- en onderwijsorganisaties
Dit orgaan bedoelt de band tussen het christelijk onderwas in ons land en daarbuiten te
verstevigen door het geven van wederzijdse informatie en documentatie.
Dit Internationaal Bulletin verschijnt tweemaal per |aar
ch
ch
e i
et
pu
>E
Alle Cahiers en tijdschriften door de Unie uitgegeven zijn te bestellen bij hel bovengenoemde
secrelanaat
er
BU DE JAARWISSELING ai
Héél hartelijk dankt de Urne aken die in 1976 zich hebben ingezet voor het christeUf IC
minst danken we u ook voor uw bedrage m de Uniecollecte en voor het daarbij m
Unie gestelde vertrouwen
Voor 1977 hoopt de Urne van harte op dezelfde inzet Wal hel chnsleli/k onderwijs
toekomst betreft om het te zeggen met het slot van de toespraak die Dr. C Ri/nsdorp hield of
de werkvergadering van 20 november 1
..Duidelijk zijn twee dingen De traditie kan niet op een levende en voor onze situatie effecti
wijze worden voortgezet door herhaling, maar alleen door vernieuwing. Zich terugtrekken
een egelstelling heelt geen zm Aan de andere kant dreigt het gevaar dat men geesteh/k
rehgieus uit de tweede hand gaat teven en wegdwaa't van de bron waaruit het chnsteh
onderwijs ontspringt De toekomst van dal onderwas zal naar de mens gesproken
wat wij er van maken
Br/ de intrede van 1977 wenst de Ume u voor u persoonhjk. vdot uw we-"nng en voor
chnstehik onderwijs toe dei dk meuwe /aar m eik opzicht zat worden een JAAR DES HERE!
Op de krant krijgen we elke week twee
exemplaren van Hervormd Nederland: één
voor de makers van de rubriek Uit de
weekbladen, en één voor ons. de kerk-
nieuwsredactle. Aan het begin van dit Jaar
was ons exemplaar op een of andere duiste
re manier verdwenen, voordat wij er een blik
m hadden kunnen slaan. We tilden daar niet
zwaar aan. we leefden toen nog in de
luchthartige veronderstelling dat je Her
vormd Nederland best een keertje kon over
slaan. Thans weten wij wel beter, want ziet.
een week nadien roept de collega, die aan
het bureau tegenover mij de gereformeerde
Friese kerkbode zat door te kijken, op ver
raste toon: „Weet Je wat we gemist hebben?
Een mooi verhaal van dominee Groenen
berg!"
Het bleek dat ze bij de Friese kerkbode in
het nummer van Hervormd Nederland, dat
ons was ontgaan, een fraai relaas van domi
nee M. Groenenberg waren tegengekomen
en dat ze. naar eigen zeggen, niet hadden
kunnen laten het ui zijn geheel te citeren.
Welnu, vandaag kunnen wij op onze beurt
met nalaten compleet over te nemen, wat
dominee Groenenberg bijna een jaar gele
den in Hervormd Nederland ten beste gaf.
Hier komt het:
Op nieuwjaarsavond stapte ik m bed en zetie zomaar
de radio aan Er bleek iemand aan het woord te zi|n.
die zou voorspellen, hoe het jaar 1976 zou worden
Oaar zorgt de AVRO ieder jaar voor. schoot me te
bmnen. en dat is aardig, want dan kun je je daar wat
op instellen. In plaats van een boek te nemen,
luisterde ik dus aandachtig. Men vindt bij de radio
blijkbaar, dat de moderne mens snel vermoeid raakt
Als er een gesprek is met iemand wordt er al gauw
voorgesteld nu maar even naar een muziekje te
luisteren Dan kan iedereen weer watop'adem
komen. terwi|l hi| ook de gelegenheid heeft bet
gesprokene te verwerken
Maar de* Veer vond de AVRO kenneli|k, dat de
mededelingen heel zwaar op de nieuwjaarsmaag van
de psychometnsi Maiafra zouden liggen. Ze kwamen
maar druppelsgewijs Een enkele zin en dan weer
muziek Gelukkig voor mi|. dat ik liggende luisterde
naar de onthullingen van de heer Maiafra.
U stelt zich bij die naam iets Oosters voor? Naar de
stem te horen moet u hem toch liever zoeken in de
omgeving van boer Koekoek Ook wat zijn opvattingen
betreft trouwens Wetnu. Majalra voorspelde, dat erin
1976 ook weer gijzelingen zouden zijn Dat hadden u
en ik natuurlijk nooit vermoed, maar deze man zag het
zomaar Ook een hooggeplaatst persoon zou
gegijzeld worden. Wie zou het zijn? Ja. dat zag hij
helaas niet wat erg jammer is. want nu raken alle
hooggeplaatsten natuurlijk in de zenuwen en wat moet
er dan in 1976 worden van het regeren van ons land?
Ik kon makkelijk na afloop van deze openbaringen de
radio afzetten en gaan stajien Maar hoe menig
hooggeplaatste heeft de eerste nacht van het nieuwe
laar met woelend in zi|n bed doorgebracht? Geen
wonder dat Den Uyl tenslotte onvoorzichtige taal uit
ging slaan" Maiafra zei ook dat er overal wel revoluties
zouden zijn Misschien ook wel in ons land, maar dat
zag hi| weer met duideli|k, maar hi| voegde er
troostend aan toe, dat het in dat geval maar een heel
klemtie zou zi|h Er zou ook een soort epidemie
komen, maar hi| wist net weer met van welke soort De
middenstand zou het nog moeilijk krijgen en in hel
bijzonder de horecabedrijven
De werkloosheid zou toenemen, ook onder de ieugd.
maar |a. die was toch liever lui dan moe. vond deze
profeet Zo ging dat maar door We begrepen dat het
laar 1976 een wat triest jaar ging worden. Wat vreemd
kwam het daarna over. dat hij ons allemaal een
gelukkig en voorspoedig nieuwjaar wenste' Als je
voorspeller bent, moet |e niet wensen maar zien
Misschien denkt u zo had ik het ook gekund Meldt u
dan bi) de AVRO Wat me opviel was. dat hi| geen
woord zei over de kerken. Dat vind ik toch een gemis
Vandaar dat ik besloot de naald van de heer Majalra
over te nemen en verder te borduren aan het beeld
van onze kerkelijke toekomst
Helemaal in zijn stijl natuurlijk. En wat zie ik? Ik zie dal
dr. Van den Heuvel een grote buitenlandse reis zal
maken? Waarheen? Ja. dat zie ik nou net met.
Ik zie dat ds Spilt in de komende synodezitting weer
zal worden gekozen als praeses Ik zie. dat er bij de
synode van de Gereformeerde Kerken klachten zullen
worden ingediend tegen de leer van een hoogleraar
Wie hel zal zijn zag ik weer nel met. Ik zie dal er
mogeli|k een scheuring kan komen, maar als deze er
komt zal het een kleintje zijn. Ik zie dat de nieuwe
kardinaal. Willebrands. een heel voorzichtig beleid zal
voeren, maar wel degenen zal teleurstellen die willen
dat hi| Rome maar zal laten praten en de gehuwde
pnester voluit zal erkennen en tevens de eerste vrouw
zal wijden tot pnester
Ik zie het aantal kerkgangers en leden in alle kerken
teruglopen. Ik zie alle kerken en kerkjes de oecumene
beli|den met de mond. terwijl ze met hun hart zeggen:
liever dood dan ons mei een andere kerk verenigen. Ik
zie... .Ja. wat zie ik met allemaal voor 1976? Zoveel dat
ik overweeg de AVRO aan te bieden tegen een
behoorlijk honorarium op de nieuwjaarsdag van 1977
de plaats in te nemen van de heer Majalra en het dan
ko nende jaar „groen" te bekijken."
Tot zover het artikel van dominee Groenen
berg. dat we na lezing uitknipten en zorgvul
dig achter in onze agenda legden. Niet alleen
regeren, ook journalistiek bedrijven is voor
uitzien en wij bedachten in januari, dat we
aan het eind van 1976 dominee Groenenberg
zouden vragen wat hij, als 't jaar zijn loop
had volbracht, achtera! zelf van zijn voor
spellingen vond.
Begin van deze maand gaven we aan dit
'voornemen gevolg, dominee Groenenberg
ga! een bevestigend antwoord en hieronder
staat zijn bijdrage.
A.J. Klei
