Kerken willen uitstel van conferentie
Vandaag
i
sJ
Elk volk denkt een bijzondere opdracht te hebben
Afscheid van de Berlijnse bisschop Schart
■S
Meer samenwerking
in evangelisatie
Nieuwe lutherse
kerk in VS
Onze adressen:
Gereformeerd pleidooi voor
zwarte bonden Z.-Afrika
interview met
Bertus Aatjes
tw
VOORBIJGANGERS
St
DONDERDAG 30 DECEMBER 1976
KERK
TROUW/KWARTE
door Aldert Schipper
Dit is de laatste week van de ambtstermijn van de Berlijnse bisschop D. Kurt
Scharf, die per 31 december aftreedt. Hij is de laatste van de grote mannen uit
de Bekennende Kirche, die terugtreedt uit het openbare leven. Scharf is 74 jaar
en lange tijd, vooral de laatste jaren, mikpunt geweest van sommige conserva
tieve krachten ln Duitsland.
Hij is in 1902 geboren in Landsberg
in de Neumark, het huidige Gorzow
Wielkopolski. Hij was predikant in
de industriestad Leuna en later,
voor de oorlog nog. in Sachsenhau-
sen. Toen hier Niemöller geïnter
neerd werd. bezocht hij ook hem.
zoals hij andere gevangenen placht
op te zoeken ln hun cellen.
Het contact met gevangenen werd
aanleiding tot een hetze tegen
Schart, toen de bisschop vorig Jaar
Ulrike Meinhof in de gevangenis
bezocht. De populaire massakrant
Bild-Zeitung eiste toen het hoofd
van de bisschop. Maar het gevolg
was dat Schart zijn aftreden nog
wat uitstelde. ..Als jullie me kwijt
willen zullen Jullie Je campagne te
gen mij moeten staken", had hij de
hoofdredacteur van Bild toege
beten.
Ook in de synode vielen enlcelen
over de bisschop heen, die toch al
weinig ophadden met de maat
schappelijke betrokkenheid van
Scharf. „Er is bij ons een groep, die
de leer van de rechtvaardigheid als
centrum van het evangelie be
schouwt en al het andere als dwa
ling ziet. Dan kunnen ze ook het
evangelie van Johannes wel de
deur uit doen. omdat hier de
rechtvaardiging door het geloof al
leen ook niet in het middelpunt
staat".
Als wij hem onmiddellijk na Kerst
ontmoeten heeft Scharf opnieuw
gezondigd tegen de burgerlijke op
vattingen. die in zijn kerk leven.
Hij heeft twee dagen bij de gevan
genen in het huis van bewaring en
de strafgevangenis in Tegel doorge
bracht en er een kerst-in geleid
voor diegenen die geen familiebe
zoek verwachtten.
de „vier"
Reeds omstreeks 1960 heeft Scharf
gepleit voor de vrijlating van de
overgebleven Duitse oorlogsmisda
digers, onder wie de toenmalige
.Vier van Breda". Over de zojuist
mislukte vrijlating van de in Rome
zittende Kappler zegt Scharf:
..Waarom zou mevrouw Kappler
haar man niet gedurende zijn
laatste dagen tot zijn dood mogen
verplegen? „Als volk kunnen wij
Duitsers natuurlijk nu niet de le
raar van de menselijkheid uithan
gen. gezien ons niet zo menselijke
verleden. Dat zou ons speciaal in
dit geval niet passen. Maar als kerk
kunnen wij wel vragen: „Het is nu
genoeg, vergeef".
Onder degenen, die tegen vrijlating
zijn, hebben er velen angst voor een
ontwikkeling naar rechts in Duits-
land.
Die werken zij door hun houding
juist in de hand. Onze rechtsradica-
len zeggen nu: ziedaar. Ons wordt
verweten dat wij zo tegen de joden
zijn opgetreden en kijk eens hoe de
Hollanders zich gedragen tegen een
paar oude zieke mannen.
Men is ook beducht voor een hel-
denontvangst hier in Duitsland.
Ja. dat zeggen de Russen ook van
Rudolf Hess. die in Spandau ge
vangen zit. Dat is onzin. Zij maken
nu van deze man een martelaar.
Oordeel
Scharf werd zeven maal door de
Nazi's gearresteerd. In 1961, toen
de Berlijnse muur gebouwd werd.
moest hij de DDR verlaten. In 1966
volgde hij Otto Dibelius als
bisschop van Berlijn-Brandenburg
op. De kerken waren toen reeds in
twee synodes gedeeld. In beide
werd Scharf gekozen. Maar hij
mocht de DDR niet betreden. Dat
kon hij pas in 1973, als een van de
eerste resultaten van het zoge
naamde Ostdenkschrift. dat de
evangelische kerk van West-
Duitsland uitgaf en waarin gepleit
werd voor het aflossen van de
schuld van Duitsland tegenover de
landen van Oost-Europa, met na
me Polen.
Bisschop Scharf was voorzitter van
de gezamenlijke synode van de
evangelische kerk. toen het
Ostdenkschrift werd aanvaard. Het
werd later een basis voor de poli
tiek van Willy Brandt tegenover de
Oosteuropese volken, die zwaar ge
leden hadden onder de Duitse be
zetting.
De deling van Duitsland, na de
oorlog, beschouwt bisschop Scharf
nog steeds als de voltrekking van
Gods oordeel jegens zijn volk. „We
moeten dit handelen van God niet
als iets uitsluitend negatiefs opvat
ten. maar als iets waaruit iets posi
tiefs kan komen.
De deling van Duitsland verplicht
ons te werken aan een waarlijk
verenigd Europa", meent de
bisschop. „Ik ben er heel vast van
overtuigd dat er eens een verenigd
Europa zal zijn. waar minstens ook
de staten die nu van Rusland af
hankelijk zijn. een deel van zullen
zijn.
Wat nu in Oost-Europa geberut
rondom mensen als Wolf Bier-
mann. Sacharow. Havemann en
Kolakowskij is niet een teken van
toenemende druk. maar van libera
lisering. In de tijd van Stalin waren
deze mensen allang gedood. Ik zie
het als een bewijs dat geweld niet
het laatste woord heeft en dat de
vrijheid begint te dagen".
Meer democratie
Dat er in Oost-Europa sprake is
van meer vrijheid is volgens
bisschop Scharf mede te danken
aan het werk van de Tsjechische
theoloog Josef Hromadka. Zonder
hem zou het nooit gekomen zijn tot
de Praagse lente en tot publikaties
zoals „Jezus voor atheïsten" (Ma-
chovec).
Maar ook in het Westen moet er
iets veranderen, alvorens de
bisschop van Berlijn zijn hoop op
het naar elkaar toegroeien van de
systemen werkelijkheid ziet wor
den. „Er moet hier meer democra
tie en minder angst komen. Onze
maatregelen tegen radicalen zijn
een teken van zwakte van de weste
lijke wereld.
Daardoor maak je huichelaars van
de jongelui en geen sterke op vrij
heid beluste karakters, die ook iets
voor de vrijheid over hebben. En
als het Westen meer naar het Oos
ten neigen wil. zullen onze arbei
ders meer betrokken moeten wor
den bij de planning van de econo
mie. ook al zullen we dan moeten
afzien van sommige dingen, die de
reclame ons nu nog opdringt. Het is
mogelijk de markteconomie zo te
laten werken, dat er geen
grondstoffen verspild worden en
dat alleen die dingen gemaakt wor
den die werkelijk nodig zijn.
Scharf ziet met enige tevredenheid
terug op de uitwerking van het
Ostdenkschrift. „Je moet niet kij
ken naar hoe de regeringen tegeno
ver elkaar staan, maar naar wat de
volken van elkaar denken. Er gaan
veel Duitse jongeren naar Polen en
bezoeken Auschwitz en Maidanek.
Ze zien ook de rest van Polen en
spreken met Poolse jongeren die
nu als hun vaderland zien. hetgeen
vroeger Oost-Pruisen was.
Bisschop Scharf is er daarentegen
niet geheel gerust op dat het goed
zal gaan met de erfenis van de
Bekennende Kirche in de huidige
evangelische kerk in zijn land. Aan
de ene kant constateert hij dat een
groot aantal jonge predikanten
nieuwe belangstelling toont voor
hetgeen de kerk in het verzet tegen
het nazidom heeft gedaan. Aan de
andere kant is een poging, de kerk
te democratiseren langs de gedach-
tenlijn van de Bekennende Kirche
de laatste jaren mislukt, doordat
de synode het daartoe strekkende
deel van de nieuwe kerkorde ver
wierp.
Wat aan vernieuwing overgebleven
is wordt op 1 januari van kracht.
Deze gebeurtenis vormt de andere
reden voor Scharfs aftreden als
bisschop. Hij verlaat zijn ambt op
een moment van rust in kerk en
wereld. De studentenbeweging, die
in Berlijn heftig geweest is, lijkt
zakelijker te zijn geworden, alhoe
wel de onvrede van de studenten is
blijven bestaan. En veel studenten
zijn met de rest van de maatschap
pij naar rechts gezwenkt, een ver
schijnsel dat zich in heel West-
Europa voordoet.
Bisschop Scharf vindt deze
„Rechtswende" jammer. Hij ver
langt niet terug naar de tijd van het
nationalisme. Hij heeft het meer op
de middeleeuwen begrepen, toen
Europa veel meer een eenheid was
dan nu. „Er was toen veel meer
uitwisseling. Polen en Duitsers stu
deerden in Leiden. Hollanders stu
deerden in Krakau, Breslau en
Warschau. Wij Duitsers waren ook
veel internationaler voordat de tijd
van de romantiek ons het nationa
lisme bracht.
Nu is de hele wereld door patriottis
me en tribalisme aangetast.
Iedere groep denkt tegenwoordig
dat hij een opdracht van God heeft
gekregen. Ik vind dat een heel ge
vaarlijke ontwikkeling. We moeten
tot een Europees staatsbur
gerschap. Ja tot een wereldbur
gerschap komen.
Nee. daar heb ik nog geen toestem
ming voor gekregen, omdat de au
toriteiten in de DDR bezorgd zijn.
dat dit een politieke demonstratie
zou kunnen worden.De staat be
schouwt mij in de DDR nog steeds
met argwaan.
Hetzelfde argument als de regering
in Zuid-Afrika, die u een visum ge
weigerd heeft?
Ja. ik vind de weigering van de
Zuidafrikaanse regering een teken
van zwakte.
Kernenergie
- i
Vt'«' V
V 'i
v.
Per 31 december loopt de ambtstermijn van de Berlijnse bisschop D. Kurt
Schart ten einde. Hij is evenwel niet van plan er meteen het bijltje bij neer
te leggen. Hij praat nu alweer enthousiast over de grote evangelisatie-actie
Missio 77, die alle kerken in Berlijn volgend jaar voeren. Voorts is de
emeritus bisschop voorzitter van de Kirchentag, die komend jaar in Berlijn
wordt gehouden en stelt hij zich veel voor van de bijeenkomst van de
conferentie van Europese kerken in Berlijn. Want Kurt Scharf zal de
geschiedenis ingaan als een bruggenbouwer, ook al wordt hem dit door
sommige krante in zijn land kwalijk genomen.
Kan de kerk daartoe bijdragen?
Ja. ik geloof dat de oecumene ge
lijk heeft, wanneer zij zegt: de een
heid van de kerk is model voor de
eenheid van de mensheid. In de
eerste plaats moeten de grenzen
tussen de verschillende geloofstra
dities en belijdenissen steeds meer
geopend worden, zodat we tot een
innerlijke eenheid van de kerk ko
men. Wij moeten de andere opvat
tingen van mede-christenen erken
nen en elkaar vinden rond de
avondmaalstafel in open ge
meenschap en zelfs zo dat de pries
ters en dominees bij elkaar het
avondmaal of de eucharistie be
dienen.
Wat zou het bij voorbeeld in Zuid-
Afrika een winst zijn, als mensen
van verschillende huidskleur sa
men aan het avondmaal gaan. En
de kerk moet bevorderen dat de
jeugd de mogelijkheid heeft bij
voorbeeld als ontwikkelingswerker
voor een paar jaar naar het buiten
land te gaan.
Er is op dit moment sprake van een
nieuwe belangstelling bij de jeugd
voor de kerk. Kan de kerk die inte
resse blijven vasthouden?
Dat hangt af van de vraag of de
kerk de werkelijke problemen van
nu durft aan te pakken. Als de kerk
de jonge generatie met allerlei truc
jes probeert te pakken, helpt dat
niet. Maar als de kerk bij voorbeeld
als enige jeugdwerk doet onder on
maatschappelijke jongeren, dan is
er een kans. Wij hebben zes huizen
ter beschikking gesteld voor jonge
ren, die niets hebben.
Als je zorgt dat de kerk gastvrij is,
ook voor asocialen, dan mag je
hopen dat de kerk geloofwaardig
wordt Maar de kerk mag ook de
vragen van de klassieke vredesker-
ken (bij voorbeeld de doopsgezin
den) niet uit de weg gaan, zoals de
kwestie van de ontwapening, niet
een evenredige, maar een ontwape
ning die vooruitloopt op die van de
tegenstander.
U komt al op mijn volgende vraag
naar een eventueel programma van
de wereldraad van kerken tegen het
militarisme.
Dat vind ik een heel belangrijke
taak van de kerk, die onze steun
waard is. De kerk moet niet over
drijven, omdat er dan allerlei ver
standelijke tegenwerpingen ko
men, in de trant van „we worden
allemaal sowjetisch". We moeten
ons verzet tegen het militarisme
beargumenteren.
Welke kans maakt 2
Oost-Europa?
i n program in
Dat wekt daar bij de bevolking en
de jeugd grote belangstelling. Bij
de jeugd in de DDR neemt de kerk
al een bijzondere plaats in omdat
zij de dienstweigeraars steunt. De
jeugd ziet dat de kerk de enige in
de hele socialistische maatschappij
is die haar daarbij helpt.
Mag u tegenwoordig de DDR weer
Ja. Sinds 1961 mocht ik dat land
niet bezoeken. Maar in december
1973 werd mij toegestaan weer in
de Mark Brandenburg te komen. Ik
heb daar meermalen aan
kerkdiensten meegewerkt.
Heeft u alweer in uw vroegere
bisschopskerk, de Marienkirche in
Oost-Berlijn gepreekt?
U noemde daarnet het anti-
militarisme. In de Westduitse kerk
is nu een discussie aan de gang
over de kernenergie. Predikanten
hebben in toga tegen de bouw van
een centrale gedemonstreerd.
Ik herinner mij dat de atoomfysi
cus Carl Friedrich von Weizsacker
een vurig tegenstander is van
atoomwapens. Hij maakt zich ui
terst bezorgd over een derde werel
doorlog. Maar hij meent dat onze
economie het zonder kernenergie
niet kan redden. Ik ben als predi
kant begonnen in Friesack, een nie
tig stadje tussen Berlijn en Ham
burg gelegen. De trein liep er op
drie kilometer afstand langs, om
dat de stadsbestuurders in de vori
ge eeuw onder druk van de kerk
geweigerd hadden de spoorbaan
vlakbij hun stadje te laten aanleg
gen: je kon er wel eens wat van
krijgen, als je een wagen zonder
paard er voor met een snelheid van
zo'n dertig a veertig kilometer per
uur langs zou zien komen. De kerk
moet zich geen deskundigheid aan
matigen op het gebied van
technische veranderingen. Dat
geldt ook voor kernenergie. We
moeten rekening houden met de
bevolkingsexplosie, de beperkte
energievoorraden en onze plicht de
welvaart voor andere volken te ver
groten. Maar we moeten ook tegen
verkeerde ontwikkelingen waar
schuwen.
Kunnen predikanten dat in toge ge
kleed doen?
Eigenlijk niet. In losse gevallen kan
het misschien een profetisch teken
zijn. In het algemeen ben ik ervoor
dat de dominee de kerkdienst in
toga leidt, maar als hij eens een
gewoon pak erbij aantrekt, dan zou
ik hen niet disciplinair bestraffen.
Zo zou ik omgekeerd een predikant
niet willen straffen die bij een de
monstratie een toga aandoet.
Een ander probleem in de huidige
kerk is kennelijk dat van de domi
nees die tevens lid van de commu
nistische partij zijn. Is er aanleiding
voor een kerkelijk Berufsverbot?
•We moeten zo iemand eerst vragen
of hij christen is en voelt dat hij een
binding aan Christus en het evan
gelie heeft. Als dat zo is, kan hij een
zendingsopdracht hebben in de
communistische partij. Dat kan
positief zijn.
Dan mag de kerk hem daar niet
van afhouden. Als de kerk dat in de
jaren twintig gedaan had. dan zou
Karl Barth geen hoogleraar in de
theologie zijn geworden. Die was
immers lid van de SPD. een partij
van vrijdenkers, van atheïsten. En
ik neem het Tulio Vinay in het
geheel niet kwalijk dat hij zich op
de lijst van de Italiaanse commu
nistische partij heeft laten zetten.
Hij is een vurig christen en zal
nooit verloochenen dat hij een vol
geling van Jezus is.
Op weg naar een bredere samenwer
king tussen de evangelisatie-
afdeling van Kerk en Wereld (her
vormd) en het Evangelisatie-
centrum (gereformeerd) beleggen
beide instanties een toerustingscon
ferentie voor evangelisatiewerkers
op vrijdag 11 en zaterdag 12 februari
a.s. op Kerk en Wereld te Drieber
gen. Per evangelisatiecommissle en
-werkgroep kunnen twee leden deel
nemen. Het onderwerp is „Reken
schap van de hoop die in ons is" (hoe
kan een christen vandaag het geloof
verwoorden?) waarover pas van de
Raad van Kerken een publlkatie
verschenen Is. samengesteld door
mevrouw dr E. Flesseman-van Leer.
Vragen die aan de orde komen zijn:
Wat is rekenschap geven van die
hoop? Waaraan moet een goede re
kenschap beantwoorden? en: Wat is
er in evangelisatiewerk mogelijk om
de gemeente tot het afleggen van
rekenschap te brengen?
AMSTERDAM:
Postbus 859.
Wibautstraat 131
Tel. 020-913456
Telex 13006
ROTTERDAM/DORDRECHT
Postbus 948.
Westblaak 9, Rotterdam
Tel. 010-115588
DEN HAAG/LEIDEN
Postbus 101.
Parkstraat 22. Den Haag
Tel. 070-469445
ZWOLLE/GRONINGEN
Postbus 3,
Melkmarkt 56. Zwolle
Tel. 05200-17030
CHICAGO In de Verenigde Sta
ten is een nieuwe lutherse kerk ge
sticht door mensenL die zich afge
scheiden hebben van de Missouri-
lutherse kerk. De nieuwe kerk. die
„vereniging van evangelisch-
lutherse kerken" heet. telt 150 ge
meenten met circa 75.000 leden,
maar men verwacht, dat dit aantal
tot het viervoudige zal stijgen.
Deze maand is de oprichtingsverga
dering gehouden in Chicago. Presi
dent van de nieuwe kerk is dominee
William Kohn uit Milwaukee. Deze
gemeenten zijn uit de 2,8 miljoen
leden tellende Mlssouri-kerk getre
den uit protest tegen wat men be
schouwt als de star-conservatieve
theologische koers van de kerklei
ding.
De Mlssouri-kerk is de conservatie
ve van dejdrie grote lutherse kerken
in de Verenigde Staten. In tegenstel
ling tot de twee anderen is de Mls
souri-kerk niet aangesloten bij de
wereldraad van kerken of bij de lu
therse wereldfederatie. In de Jaren
zestig begon echter een meer open
en oecumenische geest door te wer
ken, met name in de zending en
onder de docenten van het Concor-
dia-seminarie. Ook stonden sommi
ge docenten niet langer afwijzend
tegenover het historisch-kritisch
bijbelonderzoek.
Een en ander leidde tot een sterke
reactie van conservatieve zijde.
Sinds dr. J. A. O. Preus in 1969
president van de Mlssouri-kerk
werd, kwam de kerkleiding steeds
steviger in handen van mensen, die
deze vernieuwingsbeweging afwe
zen. Tal van mensen op vooraan
staande posten werden van hun
ambt ontheven of namen zelf ont
slag. Uiteindelijk besloten de gema
tigden een eind aan de strijd te
maken door uit de kerk te treden.
DEN HAAG De grote broers (her
vormden, gereformeerden, rooms-
katholieken) in de raad van kerken
hebben elk afzonderlijk aan de raad
van kerken laten weten dat zij een
grondige voorbereiding nodig ach
ten voor een tweede kerkenconferen-
tie en dat zij een dergelijke conferen
tie voor 1973 of 1979 niet mogelijk
achten. Zij hebben dit geantwoord
op het voorstel van de raad van
kerken om de tweede kerkenconfe-
rentie te houden in 1978 of 1979 en
deze te wijden aan drie onderwer
pen. Ook hiertegen bestaat bij de
drie grote kerken bezwaar. Twee on
derwerpen vinden zij genoeg.
De eerste kerkenconferentie werd in
1974 gehouden en was gewijd aan
het thema „bevrijding" tot geloof,
gemeenschap en gerechtigheid. Bij
die gelegenheid werd besloten dit
gezamenlijke overleg der kerken op
gezette tijden te herhalen.
De gereformeerde kerken hebben
thans aan de raad van kerken laten
weten, dat zij willen meedoen aan de
tweede kerkenconferentie, maar
haar voorkeur gaat uit naar een be
perkte agenda, met name naar de
onderwerpen „rekenschap van de
hoop, die in ons is" (hoe moet in deze
tijd het geloof onder woorden wor
den gebracht) en de nieuwe le
vensstijl.
De gereformeerde kerken vinden
1978 of 1979 te vroeg. Zij menen dat
de tweede kerkenconferentie zeker
niet voor 1980 gehouden kan worden.
Zij vinden bovendien, dat de door
werking van de conferentie van 1974
naar de gemeenten toe nog maar
miniem is geweest. Ook zal een goe
de voorbereiding van de tweede ker-
kenconfertie meer tijd vergen. Daar
komt nog bij, aldus de gereformeer
den, dat ook de impulsen van. Nairo
bi 1975, (de assemblee van de we
reldraad van kerken) in een Neder
landse kerkenconferentie moeten
worden verwerkt.
Een soortgelijk antwoord heeft de
raad van kerken van het breed mo-
deramen van de hervormde synode
gekregen. Het dagelijks bestuur van
de hervormde synode ziet in zo'n
conferentie een goede mogelijkheid
weer eens de prioriteiten van het
oecumenisch werk in ons land vast
te stellen en om brede kringen van
de kerkelijke achterban bij dit werk
te betrekken.
De hervormden noemen geen datum
voor een tweede kerkenconferentie.
Wel vinden zij, dat er nog heel veel
huiswerk gedaan moet worden door
de raad van kerken, wil een tweede
kerkenconferentie kunnen slagen.
Met name dringt het dagelijks be
stuur van de hervormde synode aan
op helderheid over de vorm van het
Leusden Het moderamen van de
gereformeerde synode heeft er bij de
Nederlandse bedrijven op aange
drongen, dat zij de thans in Zuid-
Afrika legaal werkzaam zijnde zwar
te vakbonden erkennen als volwaar
dige en mondige partners. Op deze
manier kunnen de Nederlandse be
drijven met belangen ln Zuid-Afrika
een belangrijke rol spelen in het pro
ces van de zwarte emancipatie.
De synode schrijft dit in een tweede
brief aan Nederlandse bedrijven, die
belangen ln Zuid-Afrika hebben.
Enige jaren geleden is een soortgelij
ke brief uitgegaan. In deze tweede
brief constateert het moderamen der
gereformeerde synode, dat in een
aantal gevallen een betere sociale
positie voor zwarten in Zuid-Afrika
ls ontstaan, maar de sociaal econo
mische positie van hen niettemin
zorgvol blijft. In verband hiermee
merkt het moderamen op, dat er nog
geen sprake is van gelijke rechten
voor zwarte en blanke werknemers.
De gebeurtenissen van dit Jaar in
Zuidafrikaanse gebieden zijn mede
daartoe te herleiden, aldus het mo
deramen.
Het moderamen. dat afschriften van
de brief heeft gestuurd naar de
werkgevers- en werknemersorgani
saties, beklemtoont de verantwoor
delijkheid, die Juist ondernemingen
met vestigingen ln Zuid-Afrika heb
ben bij het bevorderen van de eman
cipatie der zwarte werknemers. Het
dringt aan op onverkorte toepassing
van de verdragen van de internatio
nale arbeidsorganisatie te Genève,
die uitgaan van vrijheid van vakor
ganisaties alsmede van het recht tot
collectieve onderhandelingen tussen
werknemers en werkgevers.
In Zuid-Alrika worden deze verdra
gen echter niet voor zwarte werkne
mers toegepast, aldus het modera
men, als gevolg o.m. van discrimine
rende wetgeving. Hoewel de Zuid
afrikaanse wetgever zwarte vakbon
den niet erkent, kunnen zij in het
land echter wel wettig bestaan en
worden opgericht. Werkgevers in het
land hebben dan ook volledig de
vrijheid om zwarte vakbonden uit'
eigen beweging wel te erkennen.
Hier ligt volgens het moderamen
dan ook een duidelijke mogelijkheid
voor de werkgevers de zwarte eman
cipatie te bevorderen.
gebeuren. Een veeg teken vindt het
moderamen dat er in de correspon
dentie nog niet gerept is over de
financiering van de tweede kerken
conferentie.
De r.k. bisschoppen hebben al eerder
aangedrongen op een beperkte agen
da van de tweede kerkenconferentie.
Zij menen, dat de conferentie zeker
niet voor 1979 gehouden zal kunnen
worden. Bij de raad van kerken zijn
negen kerken en 'kerkgenootschap
pen aangesloten als lid, twee als
gastlid. v
Deze week in Hervormd Neder
land o.a.
Boekovski ën zijn dokter
Arbeiders als koopwaar aan
Amerika's oostkust
Hal Lindsey als profeet
Israel moet nu echt eens
kiezen
Bewapening en de angst voor
ongehoorzaamheid.
Ik abonneer
mij op/vraag
een
proefnummer
ab.prijs 28,50 per halfjaar.
Zonder postzegel verzenden aan:
Antw.nummer 1776, Den Haag. Bel
'en mag ook: 070-512111. Ook in d<
losse verkoop.
DEN
TEKEN
„Een teken dat weersproken I
worden." zo duidt Simeon het ki(
aan dat hij zojuist in zijn i
heeft gehouden Hij is een profej
Hij ziet visionair de gang van c
mens die als kind in zijn handen li
De mens is voor hem de Messias,
gezalfde, de beloofde en gezonden
Hij zal zijn gang door het leven en (j
wereld maken, maar die gang
iets hebben van een teken. Een t
ken staat voor iets. Zo zal Hij staat,
voor een groot geheel, dat hij eerd^
aanduidde als vrede, heil. licht. ET
naam van dit kind zal een teken zijr
Waar die naam valt zullen mem
aan iets bepaalds denken. Aan
beweging die op gang gebracht
Aan een verzoening die plaats t
vonden heeft en nog steeds plaat
vindt, aan hoop voor de toekom^
Maar dan zullen de wegen uit<
gaan. De een zal door het zien va
dat teken opveren in hoop en moeiJTE
Hij zal het leren herkennen als e
teken van leven van opstanding
nieuwe kansen. Maar anderen zullft
er niets bij ondergaan en zich eras
ergeren. Ze zullen het weerspreke^
zegt Simeon. Ze zullen het bestr
den dat dit de weg voor de wereld
Ze zullen er van alle tegen inbrerf
gen, rationele argumenten en irratf
onele gevoelens ze zullen zich i
ruggesteund weten door wat in
mensen leeft en wat de mensen wifaP
len om dit teken z'n beslissende be*^
tekenis te ontzeggen. Een teken daPlan
weersproken zal worden. Dat kaf
dus. Zoals dat met een teken he,
geval is. Het heeft iets van weerloos A
heid. Het is uitermate kwetsbaar. Zr*1
zal dit kind, straks een man, en noj
later een naam, een teken over he<
de wereld, kwetsbaar zijn en blijvej
Van
HA
perl
de
De weersprekers zullen niet onmii
dellijk inzien hoezeer ze ongeli,
hebben. Daarom zal dit teken gelo
vragen. Geloof dat niet gezii
wordt. Dit teken zet wel door maai Peri
laat de mens zijn vrijheid om het üterc
weerspreken. Zo zal het gaan. Eerjf®1"
man die dat zag. Een oude marden
waarschijnlijk En wijs. in de tempel11
van Jeruzalem Hie
wra
een
NED. HERV. KERK
Beroepen te Amersfoort: G. J. Wis-Var
gerhof te Bergschenhoek.
Aangenomen naar Bemmel: (toezö*'
D. Plantinga, leraar godsd. aan het*r"
Marnixcollege te Ede. Agt
Afscheid op 2 jan. van Zegveld: W,dat
Arkeraats ber. te Katwijk aan Zee.ver'
van Middelburg: R. P. IJtsma ber. t(mo'
Bleiswljk, van Hindelopen: H. AV^
van Olst ber. te Amsterdam var*31
Herwijnen: D. Heikoop ber. te lJter
muiden W.; van Zaandam J. C. Nenmo'
ni ber. te Eindhoven.
Intrede te Huissen; G. D. E. var.0'
Veldhuizen voorheen zendings pred?101
te Ghana; te Geesterambacht: w. JJua'
de Hoest voorheen geest. verz. va#®d
het diaconessenhuis te Naarden; op"!11
8 jan. te Twijzelerheide: kand. H. dfj1^
Leede uit Utrecht.
Scl
ALG. DOOPS. SOC. scn
Afscheid van Grouw: W. H. Kuiper(°ve
ber. te Leiden. V1"0
var
GEREF. KERKEN Pe
Beroepen te Spijkenisse: H. S 'MunPV*
nik te Oudewater. me
Afscheid van Nieuwlande: W.
Benthem ber. te Genemuiden
Intrede te Veenwoudsterwal: W.
Barkema uit Rotterdam-Charlois>
te Soest: J. C Baumfalk uit Diemei^
Watergraafsmeer-Bijlmer.
opf
GEREF. KERKEN VRIJG. fi115
Afscheid van Vlaardingen: R.
Elgboldus ber. te Kantens.
Intrede te Alphen a.d. Rijn; kand. JÊe'
Borgdorff uit Zwijndrecht. da<
Vra
Pinkstergem.
Beroepen te Landsmeer: J. Tindal
Voorburg die deze benoeming
aangenomen.
Ka
me
BAPT. GEM.
Afscheid van Scheveningen:
Ploeger wegens benoeming tot
time geest. verz. van het diao
senhuis te Arnhem.
zui
GEREF. GEMEENTEN f'e
Beroepen te Berkenwoude: R. Boo"1
gaard te Leiden
Bedankt voor Zwijndrecht: J. C110
Wetstrate te 8t Catherines (Can.)..,
Mc
Ag
Dr. O. Jager r1
In het gedeelte uit het artikel van ttfwi
O. Jager over Oranje-mythen, daM
wij overnamen uit het Geref. ThetA^'
log. tijdschrift, is een regel weggrle
vallen. Over provo-manifestaties e#*a
tv-persiflages schreef hij volgens odWo
ze weergave: „in feite niet tegeive>
Oranje-klanten." Maar hij schreef i*ei
werkelijkheid: „in feite niet tegefai
Oranje gericht, maar tegen bepaaJRei
de Oranje-klanten."
8c
