Menten speelde een rol
in professorenmoord
ïulp voor Spaanse ex-gevangenen
Nieuw jasje voor 'Porgy
and Bess'
EEN JAAR
UIT HET RUKE LEVEN
VAN MOEDER NATUUR.
RTEjederlandse delegatie vertrekt morgen vanaf Schiphol
Fraude veel groter dan was verwacht
Vakbeweging wil
wijziging van
produktschappen
Belgische zaken
opgelicht
voor miljoenen
T
Zwitsers/Poolse architect:
Uitkeringsraad
staat positief
tegenover werkgroep
joodse vervolgden
iERDAG 16 DECEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 9
ldl
n een onzer verslaggevers
TERDAM Morgenmid-
vertrekt van Schiphol een
jatie van de commissie
jp aan Spanje naar Madrid.
naam klinkt wellicht thans
It vreemd, gezien het reisdoel
Ide taak, welke deze commis-
J in Madrid wacht. Maar die
i dateert reeds uit de der-
r Jaren, de tijd van het be-
van de burgeroorlog.
Ille tijd was Spanje geen dictatuur
Is in Franco aan het hoofd. Integen-
l, Spanje verzette zich hevig te-
'6P\ de opstandige falanglsten en te-
generaal Franco en het land ging
bloedige burgeroorlog in, die
et his
on<
fclotte toch eindigde met een
rwinning
MfB
nom
)esti
ocei
,ng van Franco.
zev oproep voor hulp aan de Spaan-
raaf egering liep veertig Jaar geleden
e m op de vorming van een internati-
le brigade. Oud-leden van die bri-
'®nIt e hebben de Acclon Fuego opge-
1S en naast figuren als de medicus
B. H. Sajet en L. A. Heijen uit het
lische hulpteam dat in de burger-
in Spanje optrad, maakt ook
ladd üe Tabink uit Rotterdam na-
n is de Accion Fuego deel uit van
ltso< delegatie, die morgen naar Ma-
I vertrekt,
ga namens de Accion Fuego
neia n tweeduizend gulden overhandi-
r°C€ aan een aantal ondersteunings-
111 P opvangcomité's in Spanje", ver-
Mattie Tabink voor een affiche van Accian Fuego.
die pakketten samengesteld, zij we
ten beter dan wij wat er in moet."
Het is de bedoeling dat de delegatie
donderdagmiddag 23 december op
Schiphol terug is. „Daarna beginnen
wij een inzamelingsactie." kondigt
Mattie Tabink aan, „om een herstel
lingsoord op te richten ten behoeve
van de mensen, die in Spanje Jaren
lang gevangen hebben gezeten. Wij
verwachten, dat er toch nog een
zij. „Dat geld is bedoeld voor
oce jujeieden van politieke gevange-
5gra Er is al vijftienhonderd gulden
PJrgemaakt voor kerstpakketten,
zal ik daar ook officieel aanbie-
De mensen in Spanje hebben
Van een verslaggever
ZWOLLE Nader onderzoek heeft
uitgewezen dat de 42-jarige Zwolle
naar K. ten B., die vanaf 27 septem
ber j.l. in voorarrest zit op verden
king van fraude, zijn vroegere
werkgever in totaal voor 850.000 gul
den heeft benadeeld in plaats van de
284.000 waarvan eerst sprake was.
ADVERTENTIE
v^uihctjaar
Ten. B. was secretaris-ontvanger
van het waterschap Bezuiden de
Vecht. De verdenking is gerezen
toen B. met vakantie was. Zijn ver
vanger wist niet in welke rubriek hij
een afschrijving van 30.000 gulden
contact moest onderbrengen en
nam toen contact op met de
dijkgraaf. Deze liet een accoun
tantskantoor een volledig onder
zoek verrichten. Op grond van dat
onderzoek werd aanvankelijk ge
dacht aan een fraude tot een bedrag
van 284.000 gulden, maar nader on
derzoek heeft nu aan het licht ge
bracht dat de affaire veel omvan
grijker is. De manier waarop de
voormalige secretaris-ontvanger te
werk is gegaan, zou erg geraffineerd
zijn geweest.
De man leefde op royale voet, maak
te dure vakantiereizen, handelde in
exotische vogels en had drie auto's.
De zaak zal binnen enkele weken
worden behandeld door de Zwolse
rechtbank.
De natuur biedt voor elk wat
wils, het hele jaar door. Zo zijn er in
januari bijvoorbeeld zeker drie
bloeiende planten te zien. En in juli,
de hooimaand, is er veel meer dan
alleen een muggeninvasie of een snel
ontluikende teunisbloem.
Met de jaargetijden wisselt ook de
natuur. Er is steeds weer iets anders
te zien, te horen en te ruiken.
Over alles wat er in de natuur te
beleven valt hebben 32 schrijvers,
tekenaars en fotografen een heel
bijzonder boek samengesteld:
"De 12 maanden van het jaar".
Er is veel in te lezen, en nog meer in
te zien. Het wijst u op de mogelijk
heden van elk jaargetijde. En het
waarschuwt u als er buiten iets aan de
hand is wat u beslist niet mag missen.
De onderwerpen variëren van
fossielen en bodemgesteldheid tot
het kiemen der planten en het maken
van jam. U leest over vogels en
paddestoelen, en ook over molens en
boerderijen.
"De 12 maanden van het jaar"
bevat 160 pagina's boor<'
matieen (kleuren)-
illustraties. Het wordt
u aangeboden als Boek
van de Maand vooreen
speciale, heel lage prijs.
DE 12 MAANDEN VAN HETJAAR.
IN SPECIALE BOEK VAN DE MAAND OPLAGE
F.1Z50. DAARNA F.31,50.
(I)|i j-miInnI is gil. lig i/ra» |4inuri. MuiT/nLing ik vimrrj.Nl \lrrki).
Van onze Haagse redactie
DEN HAAG De vakbeweging wil
dat de produktschappen op een an
dere leest geschoeid worden. De mi
nisters Boersma (sociale zaken) en
Van der Steendandbouw) hebben
over eennieuwe opzet advies ge
vraagd aan de Sociaal Economische
Raad. De kritiek van de vakbewe
ging richt zich vooral op het huidige
reilen en zeilen van de pro
duktschappen, die op het gebied
van de landbouw en de voedselvoor
ziening bestaan.
Een van de belangrijkste taken van
die produktschappen is het opko
men voor de belangen van het „groe
ne front" bij de nationale overheid
en de EG. Vroeger stond de agra- SimpkinS
rische marktordening ln de activi
teiten van de produktschappen „Zie je dat? Ze
centraal, maar daarover heeft Brus- kent je nog
sel al geruime tijd veel meer te ver- steeds."
tellen. -
vorm van amnestie komt. De actie is
internationaal: mensen uit de Ver
enigde Staten, Canada, Frankrijk
en Oostenrijk doen via diverse com
missies en organisaties mee. Wij
hebben van de commissie Hulp aan
Spanje opdracht om gedurende ons
verblijf informatie in te zamelen
over de manier waarop men daar
zo'n herstellingsoord tegemoet ziet
Wij moeten dus praten met Juristen,
maatschappelijk werkers, medici en
ondersteunlngscomlté's en natuur
lijk moeten wij druk uitoefenen dat
alle politieke gevangenen voor
Kerstmis vrij komen. We weten dat
mensen die Jarenlang gevangen heb
ben gezeten, ernstig zijn geschaad.
Er zijn in Nederland medici en psy
chiaters, die dergelijke situaties aan
kunnen. WIJ moeten nagaan of dit in
Spanje ook het geval is. Elk delega
tielid heeft te maken met zijn eigen
specifieke terrein. Ik ben maat
schappelijk werker, mijn terrein
wordt dus uitsluitend het maat
schappelijk werk in Spanje. Wij pro
beren ook contact te krijgen met
mensen van het Spaanse ministerie
van justitie. Wij hebben zo'n ge
sprek al in voorbereiding genomen
vla de Spaanse ambassade in Den
Haag.
Over het algemeen zijn de reacties
uit Spanje heel positief. Wij worden
ontvangen door een pas opgerichte
commissie, die bestaat uit oud-
strijders uit de burgeroorlog. Deze
mensen hebben zich daarna nog
veertig jaar lang verzet tegen het
Franco-regime", zegt Mattie
Tabink.
Van een verslaggever
UTRECHT De dertigjarige H. G.
uit Bunschoten wordt ervan ver
dacht Belgische bedrijven voor mil
joenen te hebben opgelicht. Hij is
gearresteerd en overgegeven aan de
politie te Utrecht
Uit het onderzoek blijkt dat G..
waarschijnlijk in samenwerking met
anderen een postorderbedrijf in Bel
gië heeft opgericht. Hij bestelde bij
tientallen bedrijven voor miljoenen
aan huishoudelijke goederen, maar
de betaling bleef achterwege. Zijn
bedrijf is in België failliet verklaard,
maar gebleken is dat een groot deel
van de goederen al naar Nederland
was afgevoerd voordat het faillisse
ment was uitgesproken. Een deel
van de goederen is in Utrecht terug
gevonden. Een woordvoerder van de
politie verwacht dat meer arrestaties
zullen volgen.
UjSffiü AKW M0RD
UM Belled PBdBSSattn
b 19 MeHTVX hraa L™
-i Cv Mi {MC< 0t<t
Architect Pregowski wijst op een lijst met misdaden, die Meuten volgens hem heeft begaan.
Van een onzer verslaggevers
WINTERTHUR Pieter Men
ten is volgens de architect Zde-
dislav Pregowski betrokken ge
weest bij de zogenaamde pro
fessorenmoord in Lemberg in
1941. Pregowski, nu Zwitser,
maar geboren in Polen is voor
zitter van het financiële comité
van de actiegroep ter ophelde
ring van de moord op de profes
soren in Lemberg en heeft daar
naar eigen zeggen vijfduizend
gulden in gestoken.
De architect is afkomstig uit Lem
berg. dat nu Lwow heet en Russisch
gebied is. Hij was tijdens de
moordpartij niet in de stad, maar
was eerder student geweest van een
van de vermoorde professoren. Op 3
juli 1941 werden tien professoren om
tien uur 's 'avonds door de Duitsers
in het bezette Polen gearresteerd.
Vier uur later, om twee uur 's nachts
van de vierde juli. volgde de arresta
tie van de twee vrouwelijke professo
ren, mevrouw Ostrowska en me
vrouw Grek. Rond vier uur 's nachts
werden de twaalf professoren en de
22 overige familieleden en bekenden
doodgeschoten, aldus de architect.
Slechts een professor, Groer. ont
kwam op voorspraak van Pieter
Menten, die toen honorair consul in
Krakau zou zijn geweest. De sol
daten die de executie hebben
voltrokken, zijn later allen doodge
schoten. Er waren drie Duitse of Ge-
stapo-officieren aanwezig. Twee van
hen zijn bekend, Hans Krüger en
Schöngarth. De derde is onbekend.
Architect Pregowski voert het reeds
bekende feit aan. dat Menten. die
bevriend was met de later in Neder
land geplaatste SD-officier Schön
garth. de studie van de in München
wonende dochter van Schöngarth
heeft betaald. Menten zou. ook vol
gens Simon Wiesenthal. als tolk in
Lemberg zijn opgetreden en nauw
bij de identificatie van de professo
ren betrokken zijn geweest. De
architect heeft zijn kennis van zaken
aangeboden aan het Zwitserse mi
nisterie van justitie, maar heeft
daarna niets meer uit Bern ver-
Land gekocht
Hij wijst er op dat Menten In 1923 In
Stryj en omgeving vierduizend hec
tare land en bos heeft gekocht van
Maria Lubomisrka en hij honorair
consul voor Nederland werd in Kra
kau. Bij het uitbreken van de oorlog
tussen Duitsland en Polen in 1939
werd Menten in Krakau gezien in de
aanwezigheid vanhogere SS-
officleren. De Pools-Zwitserse archi
tect zegt verder dat Menten op 5 juli
1941 dus een dag na de professo
renmoord de zeven kamers tellen
de woning van de Lembergse chi
rurg en professor Ostrowski (de dag
daarvoor met zijn vrouw gefussili-
eerd) betrokken heeft. In deze wo
ning bevonden zich vele schilderij
en, kostbaar porselein, gobelins,
beeldhouwerken en meubels. Tien
dagen zou Menten nodig gehad heb
ben om deze woning en die van de
eveneens vermoorde professor Grek
leeg te halen, aldus Pregowski.
In de verklaring die Menten de vori
ge week aan de Zwitserse regering,
via zijn advocaat Grendelmaier liet
overhandigen, staat dat in juni 1941
de buitenlanders in het Pools-
Russisch grensgebied gearresteerd
Het is alweer meer dan
vijftien jaar geleden dat de
filmversie van George
Gershwins neger-opera
„Porgy and Bess" in
première ging. De originele
sound-track van deze film,
gespeeld door een 105 man
sterk orkest onder leiding
van André Previn, was in
het begin van de jaren
zestig voor velen van ons
een eerste confrontatie met
dit boeiende opus. hoewel
de opera in de Verenigde
Staten al talloze malen was
opgevoerd.
Geïnspireerd door de
roman „Porgy" van DuBose
Heyward, begon Gershwin
er in 1926 aan te schrijven,
om er pas negen jaar later
een punt achter te zetten.
Die vertraging was niet in
het minst veroorzaakt door
zijn talloze bezoeken aan de
ghetto's van Charleston in
SOUTH Carolina (de plaats
van handeling ln het boek),
waar hij zich het
negeridioom van die tijd
eigen maakte.
Nu op de rand van 1976
ligt er plots een geheel
nieuwe versie in de
platenvitrines. De
amerikaanse producer
Norman Grantz, die de
opera twintig jaar geleden
al met Ella Fitzgerald en
Louis Armstrong op de
plaat zette, heeft dit jaar
Cleo Laine en Ray Charles
muzikaal verenigd voor een
nieuwe interpretatie van
..Porgy and Bess". Het
Cleo Laine en Ray Charles
resultaat is een fraai
dubbelalbum, dat
Gershwins muziek in vele
variaties laathoren. Naast
de knap gearrangeerde soli
en duetten met groot
orkest, speelt Ray Charles
een aantal daartoe
passende stukken met eèn
eigen ritme-sectie. Met de
doorvoelde koorzang van
The Reverend James
Cleveland Singers als
rugdekking, stelt Cleo
Laine erin „Oh, doctor
Jesus" weer iets heel fraais
tegenover.
Opvallend is nog, dat
beiden geen moment hun
artistieke eigenheid
verliezen. De grillige zang
van Cleo Laine blijft
onverwijld in tact, om over
de specifieke s.ijl van Ray
Charles maar niet te
spreken. Samen levert dat
een boeiend stuk muziek
op.
RAY CHARLES CLEO
LAINE: „Porgy and Bess."
London D 31D2.
Pienter
Na het niet al te uitbundige
succes van „On the move"
is Rogier van Otterloo
opnieuw met een groot
aantal Engelse musici een
Londense studio
ingekropen om ditmaal een
langspeelplaat vol te spelen
met uitsluitend Franse
muziek. Die plaat is er nu,
heet „The French
Collection" en mag gerust
gerekend worden tot het
intelligentere orkestwerk.
Van Otterloo jr. wordt zo
langzamerhand Neerlands
pienterste arrangeur; hij
iaat daaromtrent althans
weinig twijfel bestaan in
fijnzinnige bewerkingen als
die van Jacques Brels „La
chanson des vieux amants"
werden. Hij was onder het voor
wendsel dat men tolken nodig had.
naar Lemberg gebracht. Pas daar
had hij vernomen dat hij als
kunstkenner voor de Duitsers zou
moeten gaan werken. Van 7 tot 11
juli was hij in Zakopane geweest en
daarna had hij vijf dagen ln huisar
rest in Lemberg doorgebracht.
Van een onzer verslaggevers
AMSTERDAM - De Uitkerings
raad in Den Haag heeft in een ge
sprek met de pas opgerichte
Werkgroep Joodse Vervolgden veel
begrip getoond voor de doestellin
gen van de werkgroep. Nu publika-
tie in Trouw/Kwartet van een artikel
over de groep nodigde de Uitke
ringsraad de secretaris van de
werkgroep, de heer J. Teeboom. uit
voor overleg.
De werkgroep bepleit een honderd
procent uitkering voor joodse ex-
vervolgden, zoals ex-verzetsmensen
die ontvangen. De uitkeringsraad,
die is belast met de uitvoering van
de huidige Wet Uitkering Vervol
gingsslachtoffers. wil in de toe
komst contact onderhouden met de
werkgroep. In het gesprek werd er
van de zijde van de Uitkeringsraad
op gewezen, dat vertragingen in het
doen toekomen van beschikkingen
voor een uitkering, deels zijn te wij
ten aan de ontoereikendheid van
het apparaat, dus aan personeelsge
brek. De heer Teeboom benadrukte
dat met het oog op de uitzonderlijke
situatie van joodse ex-vervolgden er
een recht op pensioen moet komen
Ook bepleitte hij een technische re
geling voor joodse ex-vervolgden,
die snelle en adequate hulp garan
deert. De mensen, die de WUV ont
vangen krijgen nu eerst hun toeko
mende sociale uitkeringen en dan
pas een restuitkering WUV (Wette
lijke Uitkering Vervolgden). „Wij
vinden dat er de WUV direct via de
Uitkeringsraad moet worden uitge
keerd," aldus de heer Teeboom
en Michel Legrands
„Moullns de mon coeur"
(The windmills of your
mind). In zijn visie op het
mooie „Cent mille
chansons" flitst zowaar nog
even het openingskoor van
Bachs Mattheus Passion
aan ons voorbij. Een wat
minder fraai onderdeeel
van deze plaat, het
fllmthema van ..Summer of
'42". brengt je eigenlijk op
de vraag waarom Van
Otterloo de electrische
gitaar niet eens wat vaker
vervangt door de klassieke,
want dat is het enige wat af
en toe ontstemt
ROGIER VAN OTTERLOO:
The French Collection".
Polydor 2925.050.
Bomans
„Problemen verdwijnen
waar Kopstukken
verschijnen". Het was in de
late Jaren vijftig dat
menigeen aan zijn radio zat
gekluisterd als een zekere
Godfried Bomans zich in
dit radioprogramma achter
de microfoon begaf. Het
tweede album „Bomans
met een glimlach" laat de
tijd weer even stilstaan,
met wederom zestien van
zijn pikante monologen.
Over „De huilende
kraamheer", over
„Bontjassen", over „Vader
achter de kinderwagen".
Frappant is hoe lachspieren
na vijftien Jaren van
evolutie en revolutie hun
elasticiteit hebben
behouden, als het gaat om
Bomans toespraakjes. Zijn
conversatietoon is van een
aimabele knusheid, waar je
nog steeds geen nee tegen
zegt. Vooral in zijn
bespiegelingen over de
figuur van Sinterklaas is hij
weer op z'n best. Een leuk
document, dat vaker dan
éénmaal per jaar uit de kast
mag worden gehaald.
GODFRIED BOMANS:
„Bomans met een glimlach
deel 2". Negram NK 215.
Kerstmuziek
In Amerika is het al sinds
jaar en dag gewoonte dat
elke zichzelf respecterende
artiest rond Kerstmis een
kerstplaat opneemt. De
belangstelling voor zo'n
plaat is natuurlijk van
Stevie Wonder
korte duur, maar dat is voor
platenbonzen geen bezwaar
gezien de wederkerigheid
van het rendement. Zo kon
het gebeuren dat de
postbode er onlangs vier op
onze desk klepte, die al een
paar Jaartjes geleden zijn
opgenomen. De aardigste is
eigenlijk die van Stevie
Wonder („Someday at
Christmas uit 1968, toen
hij nog Little Stevie Wonder
heette. Het moet gezegd
worden: talent had hij toen
al, en het is best aardig om
zo'n popwonder eens het
„Ave Maria" van Schubert
te horen zingen.
Koor en orkest begeleiden
het integere stemgeluid van
Nat King Cole op de lp „The
Christmas Song" (meto.a.
de zelden gehoorde carol
„Deck the hall"), maar
beslist mis is het met de
zoetgevooisdheid van Glen
Campbell (..That Christmas
Feeling"). En dan zullen we
verder maar zwijgen over
Brenda Lee, die op de lp
„Merry Christmas" niet
terugdeinst voor een portie
„Rockin" around the
Christmas tree",
STEVIE WONDFR:
„Somcdav at Christmas".
Motown 5C 038-98227.
NAT KING COLE: „The
Christmas Song". Capitol
SM 1967.
GLEN CAMPBELL: That
Christmas Feeling". Capitol
ST 2978.
BRENDA LEE: .Marry
Christmas". MCA nr. 232.
