)peenstapelen
an wapens is
jeen beleid
Boeiende tneatortoverij
van Vos en de zijnen
Jackson Browne excelleert
larktaandeel witte
tenzine gaat omhoog
Honderd moeflons worden
op de Veluwe afgeschoten
SKUM concerten
van muziekstudenten
Kissinger tot NAVO:
Justitie gaat
optreden tegen
pornofilms
Verrijkende"
adviezen
voor Den Uyl
Twee vrouwen bij botsing gedood
Profijt van goedkope partijen
Nadelen
Shakespeare's De Storm
Amerikaanse zanger/componist op eenzame hoogte
1' ERDAG 11 DECEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 13
de
tor Ferry Mingelen
tUSSEL De Amerikaanse
inister van buitenlandse za-
^_.n Kissinger meent dat
^innmwappns het traditionele Spanje
treken over militaire macht
sinig ter zake doende hebben
maakt „Alle staten moeten
wapenwedloop onder
>ntröle brengen. We moeten
n politiek voeren die tussen
extremen doorgaat.
zei daartoe ook geen pogingen te
hebben gedaan.
moeten niet ontwapenen maar
niet denken dat de opeenstape-
ig van wapens op zichzelf een be
id is, aldus Kissinger, die ln dit
trband het grote belang van de
pende onderhandelingen over be-
rking van atoomwapens en ver-
'ndering van troepen in centraal
iropa benadrukte. Kissingers op-
ïrkingen weken in toon nogal af
n de door de NAVO-ministers in
in na het tweedaagse overleg opge-
ïlde slotverklaring geuite zorg over
Russische groeiende militaire
liacht en de daaruit volgende nood-
'lak de NAVO-strijdkrachten te
indhaven en te versterken. In die
:rklaring uitten de NAVO ministers
../erigens ook hun zorg over de
portdurende uitbreiding van de be-
penlng.
tf gewezen
3 pen
•als verwacht wijzen de NAVO mi
lters in hun slotverklaring de Rus-
;che voorstellen af om gezamenlijk
'ereen te komen nooit als eerste
rnwapens te gebruiken. De verkla-
ing benadrukt dat indien alle lan-
len zich houden aan het handvest
fan de Verenigde Naties, (dat het
)lossen van conflicten met militair
weid verbiedt), zo n door de Rus-
in gewenste afspraak helemaal
bodig is. Het Nederlandse,
indpunt dat zo'n verklaring niet
Is eerste tot gebruik te besluiten
1 overwogen kan worden, zodra er
niet-nucleaire terreinen meer
'enwicht ontstaat in militaire
racht tussen Navo en Warschau-
ict, is in de slotverklaring niet te
lg te vinden. Minister Van der Stoel
In de slotverklaring wordt ook een
tweede Russisch voorstel, af te spre
ken dat noch de NAVO noch het
Warschaupact nieuwe lidstaten zul
len aanvaarden, van de hand ge
wezen. De NAVO vindt dat zij zelf
moet kunnen uitmaken of ze nieuwe
leden wil accepteren. De mogelijke
toetreding van Spanje tot de NAVO
speelt bij deze kwestie op de ach
tergrond uiteraard een belangrijke
rol, maar wordt ln de verklaring niet
genoemd. Dit om te vermijden dat
de verklaring zou kunnen worden
opgevat ais een uitnodiging aan
Van een onzer verslaggevers
DEN HAAG Binnenkort zal op
last van het ministerie van Justitie
een einde worden gemaakt aan de
vertoning van pornofilms in biosco
pen. Tot dit optreden is besloten ln
overleg met de vijf procureurs
generaal, die op het ogenblik de
laatste hand leggen aan landelijke
richtlijnen. Te verwachten valt dat
die richtlijnen over ongeveer twee
weken gepubliceerd zullen worden.
Enige tijd geleden is in een Maas
trichtse bioscoop de pornofilm
„Deep throat" in beslag genomen,
nadat die daar ai een paar weken
had gedraaid. Minister Van Agt ont-
hulde de Justiële plannen met be
trekking tot pornofilms deze week
ln een dagbladinterview. „Er zal
meer justitieel optreden komen",
kondigde Van Agt aan. Hij voegde
eraan toe: „Wij pikken het niet
meer. Harde pornofilms in gewone
bioscopen, zoals ln Maastricht, gaan
we een halt toeroepen. De maat is
vol".
Minister Kissinger
Spanje om toe te treden. Het Neder
landse standpunt is dat Spanje zelf
eerst moet uitmaken of het bij de
NAVO wil behoren. Zoals bekend
zijn de Spaanse socialisten tegen
toetreding. De verklaring van de mi
nisters van buitenlandse zaken van
de NAVO zegt in het algemeen dat
de NAVO een vrij bondgenootschap
is dat openstaat voor alle Europese
landen die de vrijheid de ge
meenschappelijke erfenis en de be
schaving van hun volkeren willen
verdedigen.
Niet democratisch
De eis dat deze staten ook democra
tisch moeten zijn om te kunnen toe
treden, ontbreekt in deze formule.
Alweer om een relatie met de Spaan
se situatie, de discussie of Spanje na
de verkiezingen werkelijk democra
tisch wordt, te vermijden. Zoals be
kend zijn het met name de Amerika
nen die Spanje zo snel mogelijk na
de verkiezingen bij de NAVO willen
trekken. Volgens Kissinger zal het
Spaanse lidmaatschap van de NAVO
de balans tussen NAVO en
Warschaupact niet verstoren.
Van onze parlementsredactie
Den Haag Minister president Den
Uyl heeft gisteren drie rapporten
ontvangen met adviezen van des
kundigen over de uitbreiding van de
splijtstoffenfabriek in Almelo. Af
schriften van die adviezen zijn giste
ren ln de vergadering van de minis
terraad uitgereikt aan ministers die
daar belangstelling voor hadden.
Over de inhoud van de adviezen is
niets bekend gemaakt. De Delftse
burgemeester en voormalig energie-
deskundige van de PvdA-Tweede
Kamerfractie dr. ir. Oele schreef een
advies over de politieke kanten van
de zaak; de directeur van het Delftse
bedrijf Enraf-Nonius J. Klevering
over de commerciële kanten, en de
Delftse hoogleraar prof. Ir. D.
Latzko over de technische kanten.
Na bestudering van de adviezen van
dit Delftse trio neemt het kabinet
volgende week vrijdag definitief een
beslissing over de omstreden
uitbreiding van de Almelose fabriek,
die door uraniumverrijking
brandstof levert voor centrales voor
kernenergie.
Dat besluit zal, zoals twee maanden
geleden al door minister Lubbers
was afgesproken met de vaste
Tweede Kamercommissies voor bui
tenlandse zaken en voor econo
mische zaken een tamelijk voorlo
pig karakter dragen, waardoor de
Tweede Kamer in een direct daarop
volgend Kamerdebat eventueel nog
wijzigingen kan voorstellen zonder
dat de regering of een minister daar
mee bij voorbaat gezichtsverlies
lijdt.
Van een verslaggever
HEEMSKERK Twee vrouwen, de
51-jarige H. Nieland Pollatschek uit
Beverwijk en de 19-jarige Johanna
van Hest uit Heemskerk zijn gister
morgen om het leven gekomen, toen
OTTERDAM De witte pomphouders hebben dit jaar hun
landeel in de Nederlandse benzineverkoop tot 17 a 18 procent
;unnen vergroten. Vlak na de oliecrisis was het gedaald tot 14
irocent, aldus de heer J. Oskam, secretaris van de Nederlandse
'ereniging van zelfstandige benzinegrossiers (NVZBG).
lij wees erop dat de witte pompen
p het ogenblik korting kunnen ge
en van gemiddeld vijf üzes cent per
ter superbenzine. Dat is tweemaal
oveel als de korting bij de zelf-
ankstations van de grote maat-
chappijen.
)skam schrijft de goede concurren-
iepositie van de witte pompen toe
an het grote aanbod van het soort
P5 ienzine dat in Nederland is toege-
taan. Benzine die in Duitsland ver-
ocht wordt, mag niet meer dan 0.15
ram lood per liter bevatten, in Ne
erland is dat altijd nog 0.65 gram.
>e producenten kunnen de loodrij-
ere benzine in Duitsland dus niet
wijt en proberen het daarom in
lederland te slijten. Mede daardoor
ouden de onafhankelijke handela-
en er vaak in slagen goedkopere
—Martijen te kopen. Overigens is zo
egt de heer Oskam de witte benzine
oor 95 procent uit precies dezelfde
pslagtanks afkomstig als die van de
rote maatschappijen. „Die moeten
ns dankbaar zijn dat wij hun over-
chotten afnemen", aldus desecreta-
is van de NVZBG. Nu is dat nog
lenzine met maximaal 0.65 gram
jood. maar van volgend Jaar af mag
r niet meer dan 0.4 gram in zitten.
,'g->skam verwacht dat de prijzen
denng aardoor wel wat zullen stijgen.
ïrijzen
uni'u' ioewel een liter super van het minis-
j'oedwerie van economische zaken ten
».in iioogste 109.6 cent mag kosten, zijn
icrker r wjtte pomphouders die een dub-
ge» leitje of meer lager zitten. Oskam
roemt dat echter niet reëel. Pas bij
oudsi en prijs van ongeveer 102.5 cent
erdient de pomphouder nog Iets
8IS' 'xploitanten. die daar onder liggen.
^fc^aat het niet in de eerste plaats om
e benzineverkopen. Volgens de heer
)skam proberen grote warenhuizen
lie een pomp hebben, klanten te
ikken en daarna pas wat te verdie
-n^en op benzine. Hetzelfde geldt voor
■^leine pomphouders in achterai-
traatjes. bij wie het in de eerste
ilaats te doen is om de handel in en
Ie verkoop van auto's.
De NVZBG verzet zich tegen de stel
ing dat de witte benzine van infe
•ure kwaliteit zou zijn. Volgens een
rdvoerder van Shell kunnen de
tte pomphouders evenwel geen
•nstante kwaliteit garanderen ,.De
ne keer verkopen ze Nederlandse
lenzine. de andere keer is die van
lussische herkomst. Verder houdt
iel! staande dat in het allerlaatste
idium van de raffinage, speciaal
oor de benzine van de eigen maat
schappij waardevolle toevoegingen
in de benzine komen. Eén van die
toevoegingen zou het benzine
verbruik van de motor drie procent
omlaag brengen.
Van een onzer verslaggevers
HOENDERLOO/ARNHEM
De Moeflons in het nationaal
park De Hoge Veluwe hebben
zo welig getierd, dat er hon
derd moeten worden afge
schoten, wat bijna de helft is
van de totale bezetting. Voor
al het aantal rammen dient te
worden gereduceerd, want op
het ogenblik zijn er ongeveer
twee keer zo veel mannelijke
als vrouwelijke dieren.
Sinds jaren heeft men op De Hoge
Veluwe niet zulke betrouwbare tel
lingen kunnen uitvoeren als in fe
bruari 1976, toen door langdurige
vorst en sneeuw de „prenten" van
het wild voortreffelijk waren te vol
gen. Het bleek toen dat er veel
meer moeflons waren dan men had
gedacht.
De moeflons (ook in het Kroondo
mein zijn er wat) leven sinds een
halve eeuw in het nationaal park
De Hoge Veluwe. Ze werden inge
voerd door de toenmalige eigenares
van het gebied, de familie Kröller-
Müller. Moeflons zijn bergschapen.
die oorspronkelijk van Sardinië en
Corsica komen.
Bij de begin dit jaar gehouden tel
ling bleek dat er ongeveer 225 moe
flons op de Hoge Veluwe zijn. Het
Rijksinstituut voor Natuurbeheer
te Arnhem, dat de Hoge Veluwe
adviezen verschaft, vindt dat er on
geveer honderd moeten worden af
geschoten. Zo niet, dan gaat dat
ten koste van de moeflon-stand
zelf. maar zal het ook ongunstige
effecten kunnen hebben voor edel
herten. reeën en wilde zwijnen.
Door overbegrazing zou 't verder
mogelijk nadelen opleveren voor
de fauna.
Het afschieten zal gebeuren door
een twintigtal jagers van Sint Hu-
bertus. Jachtopzieners wijzen de te
doden exemplaren aan. Zoals ge
zegd. zullen veel lammen de kogel
krijgen. Verder moeten er veel Jon
ge en oude, zieke en slechte dieren
verdwijnen, zodat er vooral een ge
zonde middengroep overblijft.
Voorlichter W Alings heeft gezegd,
dat het hier en daar wel wat emo
ties zal oproepen, maar hij vond
het vreemd dat de noodzakelijke
jacht door velen toch met andere
ogen wordt bezien als het kopen
van een diepvrieskip in de super
markt.
De wildbioloog van het Rijksinsti
tuut voor Natuurbeheer ln
Arnhem, de heer W. AS. Weyland,
denkt dat het afschot nodig om
dat beren en wolven ontbreken
niet in één seizoen te halen is Er is
de laatste jaren een grote ach
terstand ontstaan.
II
VT3
het personeelsbusje waarin ze mee
reden op een voorrangskruising in
botsing kwam met een vrachtwa
gen. Beide vrouwen waren op slag
dood. De bestuurder van de
vrachtwagen is zwaar gewond opge
nomen in een ziekenhuis.
door Andre Rutten
DEN HAAG Toneelgroep De
Appel speelt sinds enkele da
gen een boeiende voorstelling
van Shakespeare's „De Storm"
in een nieuw eigen thtater aan
de Duinstraat in Scheve-
ningen.
Nou ja, nieuw: het gebouw is. denk
ik, ongeveer een eeuw oud, heeft
eerst dienst gedaan als remise voor
de paardetram, is daarna manege
geweest en nu dan als theater inge
richt. Het is een unieke ruimte. De
stallen met bakstenen vloeren en
daarboven een vroegere hooizolder
blijken een sfeerrijke royale foyer
ruimte te scheppen, de manegezaal
zelf is een ..middengroot" theater,
waar de zitplaatsen amfitheater-
gewijs zijn opgebouwd rond de halve
cirkel van de speelvloer. De achter
wand heeft in de bovenste helft een
royale nis, die bij het spel betrokken
kan worden. Een grote aanwinst
voor het Haagse theatergebeuren.
Van de mogelijkheid die dit eigen
theater biedt heeft Erik Vos in „De
Storm" meteen ook fantastisch ge
bruik gemaakt. Shakespeare heeft
dit, zijn laatste, stuk opgezet als een
grote toverij van Prospero (Peter van
der Linden) die koning van Milaan
was, maar door zijn broer, met hulp
van de koning van Napels, van zijn
troon beroofd en op een eiland te
recht gekomen is. Hij kan spelen met
de natuurkrachten en verwekt een
storm, als zijn vijanden op terugreis
zijn uit Afrika en met hun schip ln de
nabijheid komen. Prospero's
luchtgeest Ariël weet hen allen, zij
het verstrooid, ongedeerd aan land
te krijgen, waar Prospero en Ariël
samen een verwarrend spel met hen
speelden, niet alleen om hen te straf
fen. ook om hen tot inkeer en tot
verzoening te brengen.
Peter van der Linden als Prospero, Robert Prager als het monster
Kalibaan in „De Storm" bij De Appel.
Vermakelijk
Erik Vos heeft zijn voorstelling zo
opgezet, dat er voortdurend toverij
in de lucht hangt, maar niet op de
gangbare romantische manier. Het
is een eenvoudige, theatrale toverij,
die de kijker gemakkelijk doorziet,
maar wel zo gedaan, dat het voor die
kijker vermakelijk-overtuigend
wordt dat de figuur in het spel er wèl
invliegen.
Erik Vos heeft daartoe een naïeve
eigen wereld opgebouwd, die als
naïef theater zichtbaar is. Wat de
uiterlijkheden betreft: op de
speelvloer ligt zand. er hangen een
paar kabeltouwen, de kostuums zijn
grotendeels bij elkaar geraapt uit
vroegere voorstellingen. Het voor
naamste erin zijn evenwel de spelers,
van wie er enkelen duidelijk de trucs
uithalen, waar de anderen in moeten
lopen, en dat erin lopen wordt dan
op die naïeve, vermakelijke en daar
door overtuigende manier waar ge
maakt door de reacties van die ande
ren. Zo ontstaat er, constateer je
verrast, inderdaad een effectrijke
theatermagie.
UTRECHT Op initiatief van een paar studenten in de compo
sitie en met medewerking van de stichting „Gaudeamus" werd
begin van dit jaar begonnen met een ..workshop" waar werken
van compositiestudenten van een aantal conservatoria werden
ingestudeerd door leerlingen van deze conservatoria.
Het project werd samengevat onder
de titel Samenwerkingsverband
Kompositiestudenten en Uitvoeren
de Musici, afgekort tot SKUM.
In een werkweekend werd dan niet
alleen op deze composities gestu
deerd, er werd ook uitvoerig over
gediscussieerd. Deze eerste
workshop werd afgesloten met con
certen in diverse steden. De gunstige
ervaringen leidden niet alleen tot
voortzetting maar ook tot verbre
ding van deze werkmethode, waarbij
nu ook musici buiten de conservato
ria worden betrokken.
In oktober is een tweede serie
werkbijeenkomsten begonnen waar
bij werken van een negental studen
ten in studie zijn genomen. Ook deze
periode zal worden afgerond meteen
aantal openbare concerten Die wor
den gegeven op dinsdag 14 december
in 't Hoogt te Utrecht (20.30 uur),
woensdag 15 december ln het Con
servatorium ln Groningen (20.00
uur), donderdag 16 december in De
Lanteren te Rotterdam (20.30 uur),
zondag 19 december in Paradiso in
Amsterdam (20.30 uur) en maandag
20 december in de Remonstrantse
Kerk in Den Haag (20.30 uur). Er
worden werken gespeeld van Timo
thy Coleman, Charles van der
Leeuw, Jeanmarie van Bronkhorst,
Ronald Poelman, Amilcar Vasques
Dias. Gerard van Wolferen en Paul
Termos. Het concert op 16 december
in Rotterdam zalk worden opgeno
men door de VPRO.
Eén voorbeeld. Als het gestrande ho
ge gezelschap tot het toppunt van
verwarring gebracht moet worden,
daalt er niet alleen vanuit de nis in
de achterwand een nevel op hen
neer, maar slingert ook de luchtgeest
Ariël op een lange schommel boven
hun hoofden heen en weer. Het span
nende voor de kijker is eerst: houdt
die actrice (Geert de Jong), die geen
trapezewerkster is. dat vol. en letten
de spelers beneden haar er wel op
dat zij het ding niet tegen hun hoofd
krijgen. Als de kijkerervaart, dat zij
het perfect in hun macht hebben,
ontstaat pas het echte theater-
effeet. dat door Geert de Jong nog
toegespitst wordt, omdat haar bewe
gingen steeds meer vaart en meer
„Schwung" krijgen. De spanningen,
die dat ln de kijker wekt, sluiten aan
bij de anders geaarde spanningen
van de dolende figuren in de mist,
die totaal ontredderd raken.
Hallucinerende sfeer
Misschien is dit wel de sterkste -
scène, maar zij kaïyzo sterk werken
omdat dan dat eigen theaterwe
reldje al met soortgelijke middelen
is opgebouwd, en vervolgens ook
weer met dergelijke middelen tot het -
slot wordt ontwikkeld, waarin Pros
pero de toeschouwers vraagt hen al
len met hun bijval uit de band van
dat wereldje te verlossen De door de
lucht zwevende geluiden, door de
spelers zelf gemaakt, versterken de
hallucinerende theatersfecr uitste
kend.
Een bijzonder geslaagd staaltje van
samenwerking tussen de regisseur
en zijn spelers: Peter van der Linden.
Sacha Bulthuis. Geert de Jong, Ro
bert Prager. Harry Mertens, Roelant
Radier, Hubert Fermin, Aus Greida
nus. Han Romer, Fransijn
Menkman. Henk Votel. Niek
Pancras het toneelbeeld was van -
Machteld Mulder
door Kees de Leeuw
AMSTERDAM Met enige gespannen verwachting kon donderdagavond toch wel worden
uitgekeken naar het eerste „echte" optreden van de Amerikaanse zanger/componist Jackson
Browne in Nederland. Verwachting die met name gebaseerd was op een viertal stuk voor stuk
schitterende platen, die Browne in de kringen van de liefhebbers van het betere popwerk een niet
geringe populariteit hebben bezorgd.
Daarvan getuigde ook een (uitver
kocht) RAI-congrescentrum, gevuld
met een publiek dat erg benieuwd
was hoe hij het er ln werkelijkheid
van af zou brengen. Het moet gezegd
worden dat Jackson Browne na het
brengen van het openingsnummer
„The Fuse", afkomstig van zijn
laatste plaat, in feite bij dit publiek
geen kwaad meer kon doen. Bijge
staan door een uitstekende begelei
dingsgroep met als uitblinkers inul-
ti-instrumentallst David Lindley en
pianist-gitarist Craig Doerge gaf
Jackson Browne een optreden van
ruim anderhalf uur weg, dat stond
als een huis En naarmate het con
cert vorderde bewees hij steeds na
drukkelijker met een zorgvuldige se
lectie van zijn eigen repertoire zijn
muzikale vakmanschap
Tolk
Jackson Browne is herkenbaar door
een eigen stijl die niet alleen voor
eigen tekst en muziek zorgt, maar
die ook zelf voor een perfecte uitvoe
ring daarvan borg staat. Met zijn
liedjes heeft hij zich tolk gemaakt
van een generatie, die in de jaren
zestig hoop koesterde dat alles an
ders en beter zou worden, maar in-'
middels beseft dat dat niet is gelukt
En enigszins gelaten daarin berust
Die sfeer, die kenmerkend is voor
zijn werk. wist Browne ook tijdens
het concert wonderwel over te bren
gen. zichzelf afwisselend begelei
dend aan de piano en op de gitaar
Nummers als „For everyman", „The
only child", opgedragen aan zijn
driejarig zoontje Ethan, en „Late for
the sky" kwamen er puntgaaf uit.
Evenals bij voorbeeld het ingetogen
liefdeslied „Something fine", akoes
tisch gebracht en met een gevoelige
Lindley op de viool. Echter ook ln
het wat ruigere rockwerk slaagde hij
erin de zaal tot groot enthousiasme
te bewegen, zoals ln „The road and
the sky" en „Walking slow" waarbij
alweer Undlcy zich onder
scheidde op de siide-gitaar.
Besloten werd met het prachtige
„Before the deluge" een van zijn
beste nummers, dat typerend is voor
de muziek die hij vertolkt Het kon
dan ook niet uitblijven, dat Jackson
Browne met een toegift moest ko
men met het daarbij haast onvermij-
delijke „Take it easy een nummer
waar de fameuze Eagles in hun be
gintijd een bescheiden hit mee
scoorden, en het enigszins bespiege
lende „The pretendervan zijn ge
lijknamige laatste plaat ter afslui
ting. Met dit concert dat gisteravond
ln Den Haag werd herhaald liet
Jackson Browne zien en horen dat
hij in al zijn bescheidenheid een bij
zonder verschijnsel is in de wereld
van de hedendaagse popmuziek en
daarmee op eenzame hoogte staat
