Naar aanleiding van een zwaarwichtig manifest 'Geelkerken is eigenlijk altijd één der onzen gebleven' Vandaag I waarom waar? voorlopig Zit niet altijd te klagen ZATERDAG 4 DECEMBER 1976 KERK TROUW/KWARTET 2 over onze machteloze synode, over de achteruitgang in onze kerken enz Doe wat: steun onze "Vereniging tot opbouw en bewaring van het gereformeerde leven" Abonneer u op "Waarheid en Eenheid", f 18.— per halfjaar. Adres: Boulevard 11, Velp G. door ds. J. Drost Van tijd tot tijd valt er een geschrift in de brievenbus, dat begrip en waardering vraagt voor de apartheidspolitiek in Zuid-Afrika. De toon varieert, de inhoud is meestal dezelfde: Men heeft vertrouwen in het beleid van de Zuidafrikaanse regering, plaatst hier en daar wat kritische kanttekeningen en onderkent bij de blanken in Zuid-Afrika de oprechte wil het goede te zoeken ook voor de niet-blanke bevolkingsgroepen. Voorts is de teneur Het Nederlandse volk moet beschermd worden tegen eenzijdige informatie. Bedoeld is dan die informatie, die niet in-dit patroon past. Soms klinkt er in de stijl iets van heilige toom door. zo in de geest van: „En nu moet dat maar eens uit zijn." Een voorbeeld van een dergelijk geschrift is wat de opstel lers zelf nogal indrukwekkend noe men ..Zuid-Afrika Manifest" van een Comité Overleg Zuid-Afrika Wie kans ziet alle warrigheid. beschuldi gingen en onbewezen beweringen buiten beschouwing te laten, houdt toch wel een paar dingen over om op te reageren Wij richten ons dan nu op enkele punten, die in dit en gelijksoortige publikaties vrijwel alUjd naar voren komen. Vanwege ruimtegebrek moet het sterk beperkt blijven Voorwerp 1. Wanneer deze geschriften spreken over Zuid Afrika, dan bedoelen zij altijd blank Zuid-Afrika. dat wil ei genlijk zeggen, de Afrikaners na zaten van de Boeren dus de Natio nale Partij, die sinds 1948 alle macht heeft. Dit is destemeer opvallend, omdat er namelijk ook nog een an der Zuid-Afrika is en dat is zwart. Dat omvat i 80% van de bevolking. Deze totale vereenzelviging van Zuid-Afrika met dit blanke volksdeel is typerend voor de opstel ling van deze auteurs. Zuid-Afrika is voor hen blank Zuid-Afrika. En dan zijn er ook nog zwarten. 2. Zwarten zijn object. Zij zijn voor de blanken voorwerp van zorg, van hulp, van angst, van boosheid, van medelijden altijd object. Zwarten zijn voor blanken nooit sub ject. nooit gesprekspartner, nooit rechthebbende, nooit gelijkwaardi ge. nooit landgenoot met geboorte recht, met wier mening en verlan gens je evengoed rekening moet hou den Dit laatste ligt ook buiten de horizon van de bovenbedoelde auteurs. 3 Voor de zoveelste keer en nu (ADVERTENTIE) De Zuidafrikaanse politie heeft het recht iedere voorbijganger aan te houden en van hem te eisen dat hij zijn paspoort laat zien, waaruit blijkt of hij het recht heeft zich op die plaats op te houden. anno 1976 praten blanken met blanken over wat er met de zwarten moet gebeuren. Dit is ons meest fun damentele bezwaar. Te denken, dat dit nü nog kan, dat is bezig zijn met een Zuid-Afrika dat niet meer be staat Wie zich alleen in blanke krin gen bewegen, waar de echte stem van de zwarte niet in volle vrijheid doorklinkt, die kunnen als „witte wijze magistraten" wel dingen zeg gen, die het meest heilige gelijk bete kenen voor gelijkgerichte blanken, maar ze zijn niet meer terzake op dit moment van de Zuidafrikaanse his torie En daarmee praten zij langs de werkelijke geschiedenis heen Toekomst 4 De r 18 miljoen zwarten zijn er namelijk thans steeds meer van overtuigd, dat de verhoudingen zó niet blijven. Zij nemen het duidelijk niet meer en de jongeren beneden 30 jaar zeker niet dat 4 miljoen blanken tot in details beslissen over hun leven, hun werk. hun rechtsbescherming, hun woonge bied. hun huwelijk, hun levensstand aard, hun vrijheid zonder enige zeg genschap en zonder enige beslis singsbevoegdheid van hun kant. Voorzover ze christen zijn en de grote meerderheid is christen we ten zij. dat vanaf de tijden van Is raels proleten de boodschap van God is geweest dat geen staat, welke op onrecht is gebaseerd, zal overle ven. Voor hen is deze tijd de tijd waarop aan hen recht zal geschie den. En ze hebben de tijd mee. 5. Het initiatief is thans dan ook voornamelijk in zwarte handen. En blanken inclusief de regering reageren op dit zwart initiatief. Som mige door hun koffers tevoorschijn te halen, anderen door het geweer nog eens schoon te maken. En der den zijn bereid concessies te doen en daarmee iets prijs te geven van hun confortabele en bevoorrechte posi tie In deze fase van de geschiedenis echter nemen zwarten en het zijn altijd de weinigen, die de marsroute aangeven geen genoegen meer met concessies. Zij willen een funda mentele erkenning van hun mense lijke waardigheid Politiek oetekent dit een volwaardig meespreken in het centrale beleid zonder apartheid Sociaal economisch betekent dit, dat zij ook via hun erkende vak bonden volwaardig mee willen spreken over hun eigen belangen op grond van hun economische beteke nis in het maatschappelijk bestel. Het gaat dus niet meer om conces sies maar om volledige emancipatie en deelname. Openbaring 6. „De blanken doen zo veel voor hen." Dit is een veelgehoorde opmer king die door haar simpelheid vol strekt misleidend is. Men gaat er dan van uit: Zuid-Afrika is een land van blanken. Voorts wonen er ook nog zwarten. En daar moet je wel wat voor doen. Dat is dan gunst en reine naastenliefde, want rechten hebben ze alleen in hun „thuislanden" (13% van de totale oppervlakte). Dus ze zijn tijdelijk in „blank" gebied (87% van de totale oppervlakte), m.a.w. ze zijn vreemdeling. Aldus de apartheidsconstructie. Dit gaat uit van een fundamentele misvatting. Zwarten en blanken, blanken en zwarten hebben beiden gelijke aanspraken op het bur gerschap van de Republiek Zuid- Afrika en zo voelen ze dat ook. En wat het nationaal inkomen betreft beide groepen leveren, geïntegreerd in het arbeidsproces, hun aandeel: de produktie is vrijwel uitsluitend in zwarte handen, in blanke handen is het management, de technische kennis en het kapitaal. Aldus de zwarte gedachtengang. Levensbelang Zwarten wensen dan ook volwaar dig mede de vruchten te genieten van de rijkdom van hun gezamen lijk land en van de resultaten van hun gezamenlijke arbeid. Dit is geen gunst, maar recht. Een goede medische verzorging, school- en vakopleiding van zwarten is van levensbelang voor de blanke bevolking, alleen al om hun gezond heid te waarborgen en om bruikbaar personeel te hebben. En de belas tinggelden die binnenkomen, voor zover ze van blanken afkomstig zijn. door A. J. Klei In de na oorlogse jaren hadden dominees aanzienlijk meer te vertellen dan tegenwoordig en ik herinner me uit die doorbraak-achtige tijd dat. als er Kamerverkiezingen op komst waren, in onze krant een grote advertentie stond, waarin hervormde predikanten de lezers krachtig opwekten om A R. te stemmen Ik weet ook nog hoe verbaasd ik was. toen ik daarbij de naam van dr J O Geelkerken aantrof Geelkerken was immers de man van de (voormalige) gereformeerde kerken in Hersteld Verband en je kon van H.V.-ers niet beweren dat zij vooraanliepen in de A R-gelederen Ik dacht dat de meesten van hen via de vooroorlogse CDU (de als „rood" te boek staande Christen Democratische Unie) bij de PvdA terecht gekomen waren Ik zei dit tegen de heer A P Bongers. die kerknieuwsredacteur van De Standaard was geweest en in '45 bij Trouw kwam Hij knikte instemmend voor wat betreft mijn kijk op H.V.-ers in het algemeen en sprak vervolgens op plechtige toon „Voor dr Geelkerken geldt Drukte bij de kerk, waar dr. Geelkerken na en ondanks zijn schorsing spreekt. Onze adressen: AMSTEROAM Postbus 859 WiDautstraal »3t Tel 020-913456 Teles 13006 ROTTERDAM/OORDRECHT Postbus 948 Westbiaah 9 Rotterdam Tel 010-115508 DEN HAAG/LEIOEN Postbus 101 Parkstraat 22 Den Haag Tel 070-469445 ZWOLLE/GRONINGEN 'PoSltHH - •■"MélkW^AT 46 'ZUdiw;'"- "•Vwaw% w dit niet Geelkerken is eigenlijk altijd één der onzen gebleven". Nu ligt er een pas bij Ten Have in Baarn verschenen boekje voor me. dat ..Een Handjevol Verkenners" heet en waarin het ontstaan en de geschiedenis van „het H.V.", de gereformeerde kerken in Hersteld Verband, beschreven worden door de Groningse emeritus-predikant G F W Herngreen. die als H V.-er m Amersfoort en Rotterdam gestaan heeft Het is een soort jubileumgeschrtft (dat ingeleid wordt door dr. J. J Buskes. 167 pagina's telt en 17,50 kost), want het is dit jaar een naive eeuw- geleden dat het H.V ontstond, nadat de Asser synode van de gereformeerde kerken de Amsterdamse predikant dr Geelkerken had afgezet in verband met diens opvattingen over het paradljsverhaal. Groot is het H.V nooit geworden, het bleef ..een handjevol verkenners, die op onderzoek uitgingen naar nieuwe mogelijkheden van eigentijds open en tegelijk belijdend kerk-zljn". Toen de kerken in H.V. zich in '46 met de hervormde kerk herenigden, telden zij zevenduizend zielen", ze waren zoiets als „een middengrote stadswijk, over het hele land verspreid Maar goed. waar ik heen wil is dit dt., Herngreen vestigt er de aandacht ©pdat dr Geelkerken zich veelvuldig op Kuyper en Bavinck beriep en In zijn denken ..een echte neo calvinist" bleef. Ik citeer uit Herngreens boek: „Het H.V. was met hem (Geelkerken, ajk) begonnen in 1926. toen w as hij de centrale figuur In de loop van de geschiedenis van het H.V. veranderde dat De vele jonge collega's, met hun theologisch en vaak ook politiek-sociaal veel radikalere ideeën, bepaalden, meer dan Geelkerken, het klimaat. Het H.V. was alles behalve de kerk van Geelkerken, maar in dat H.V. had Geelkerken zijn plaats onder de anderen als één van hen. af en toe een beetje tegengas gevend, maar nooit overheersend." In dit verband nóg een citaat: „Toen het eenmaal zo ver was (nl. dat het H.V. er eenmaal was. ajk) ging Geelkerken niet meer voorop. Daarvoor was hij te traditioneel en te milieugebonden. Bij alle Colijn-ellende bleef hij a r. De wijze, waarop zijn jongere H V.-collega's de lijn, die hij zelf m 1920 had aangegeven, doortrokken, kon hij niet altijd volgen en dat veroorzaakte wel eens spanningen. Geelkerken was een oprecht rechtse man met een oranje kokarde op zijn toga op koninginnedag, en dat sprak sommige van zijn jongere collega's weer wat minder aan Van veel belang vind ik de volgende passage uit het boek van ds Herngreen „De zwaarste klap tegen de toenmalige gereformeerde isolationistische zelfverzekerdheid deelde Geelkerken in 1920 uit toen hij in een felle preek over .Machteloosheid en krachtsontplooiing der Kerk' geen spaan heel liet van het .getuigenis' door de synode van Leeuwarden opgesteld om van de kansels te worden voorgelezen. Dit getuigenis, dat één grote angstige waarschuwing bevatte tegen de geest en de gevaren van de tijd, was geheel gekenmerkt door een introverte bulten eigen kring alleen maar gevaar en afval constaterende geest. Geelkerkens preek ging over Marcus 9:29, het verhaal van de machteloze discipelen, die de epileptische jongen niet kunnen genezen. Dan zegt Jezus .breng hem mij hier'. De preek is één bewogen protest tegen gereformeerde eigendunk en gebrek aan barmhartigheid, tegen de doofheid en blindheid, voor de schreeuw om hulp. die uit die op het oog zo goddeloze wereld opstijgt. Dat was heteigenlijke begin van de kwestie Geelkerken, de frontale aanval op de geest van zelfvoldaanheid, die zich van de Gereformeerde Kerken had meester gemaakt. Deze preek uit 1920, veel meer dan die over Genesis 3 uit 1924. waaraan hij uiteindelijk werd .opgehangen', markeert die andere geest, die het H.V. zou gaan bezielen". Ds Herngreen vindt Geelkerkens grote verdienste, dat hij in '26 door (ADVERTENTIE) Dr. Okke Jager Schrale troost in magere jaren theoiogoche kritiek m maatschapoeUte kris es 162 Wadinden/ 18 50 Ds. G.F.W. Herngreen Een Handjevol Verkenners van het 'H.V de Geformeerde Kerken m Nederland m Her steld Verband 167 biad/fden, 17.50 zijn mede te danken aan zwarte ar beid en te lage zwarte lonen. Laten we het daarom maar "niet mooier voorstellen dan het is. De overheid heeft de volle ver antwoordelijkheid voor alle catego rieën en voornamelijk volgens psalm 72 voor de zwaksten in de samenleving. Voor vele zwarten is de Bijbel een openbaring. 7. Eén van de griezeligste dingen in Zuid-Afrika is dat blanken niet ge wend zijn echt naar zwarten te luis teren. hen naar hun mening te vra gen en deze mening mee te laten spreken. Zwarten daarentegen zeg gen tegen blanken vrijwel nooit hoe zij werkelijk over de dingen denken, maar zij zeggen wat de blanken wil len horen, uit vrees. En zo ls er een wereld tussen hen van onkunde en onbegrip Van regeringswege wordt dit nog zeer sterk bevorderd door aparte woonsteden en aparte dit en dat. De apartheidspolitiek maakt het onmogelijk dat zij elkaar kun nen kennen. De zwarte kent de blanke nog het beste. De zwarte kan de blanke ob serveren En de blanke gedraagt zich zoals hij is. Hij wordt niet afge remd door vrees voor de vraag wat de zwarte wel van hem zal denken. De zwarte kent de blanke uit de wijze waarop deze hem op een af stand houdt en uit de wetten die de blanke voor hem maakt en nu ook daaruit dat de blanke zelfs in staat is op zijn kinderen en scholieren te schieten als op grof wild onder het motto van gezag en orde. Er veran dert veel in Zuid-Afrika zeggen de blanken Ja. zeggen de zwarten, maar alleen binnen de grenzen van de apartheid. En deze apartheid in zijn totaliteit verwerpen zij in steeds duidelijker stellingname. „Soweto" is daarvan een onmiskenbaar teken. Het is struisvogelpolitiek om dit te bagatelliseren en daarom levensge vaarlijk. Gezamenlijke toekomst 8. Is een bloedbad te voorkomen? Ja. zeggen de zwarten, als de blan ken bereid zijn om met onze echte leiders (o.a. gevangen op Robbenei land) om de ronde tafel te gaan zitten en te zoeken naar een oplos sing voor onze gezamenlijke toe komst. waarbij blank zwart en zwart blank nodig heeft. Dit kan nog extremisme en radica lisme van beide kanten voorkomen en een escalatie, die niemand meer in de hand heeft afwenden. Op deze verzoening op basis van gerechtigheid richt zich de informa tie van hen in kerkelijk Nederland die de apartheidspolitiek veroorde len. niet alleen omdat ze onuitvoer baar. maar ook omdat ze wreed, onrechtvaardig, moreel onaan vaardbaar is en een stellingname betekent tegen de herschepping en de verlossende eenheid in Christus. Daarvan moeten de blanken in Zuid-Afnka verlost worden tot hun eigen heil. Met deze opstelling menen wij de blanken een grotere dienst te bewij zen dan zij, die hen met alle applaus suggereren, dat zij op de goede weg zijn. Dat zijn zij namelijk niet. (De schrijver van deze bijdrage is verbonden aan het Algemeen Diako- naal Bureau van de Gereformeerde Kerken). VREDE OP AARDE Het gemeenschapsmissaal dat een driejaarlijkse orde van Schriftlezin gen kent voorziet ook iedere zondag van een inleiding. Voor morgen be gint die inleiding zo: „Een maat schappij, die door haar structuren dreigt te verstarren, kan alleen maar grondig veranderen door de profe tische bezieling van klaarziende mensen. Mensen die meer op de toe komst gericht leven dan op het ver leden". „De wereld gaat slechts schoorvoetend in op hun profetische zienswijzen en zij is traag om nieuwe wegen die zij baanden te betreden", daarmee eindigt de inleiding. Het evangelie van de tweede Adventzon- dag is dan uit Lukas 3. waar het optreden van Johannes de Doper verhaald wordt. Zijn preek loopt uit het machtige woord: „Heel de mens heid zal Gods redding zien". In dat teken staat de dag van morgen. Het gaat over de toekomst, de bijbelse toekomst van het rijk. Dat is na tuurlijk wat anders dan: „je moet aan je toekomst denken". Het is een toekomst die niet bereikt wordt met berekeningen en het afwegen van kansen, maar het is een toekomst waarin het om nieuwe wegen gaat. Nieuwe wegen tegenover de structu ren die ons dreigen te verstarren. Dat is geen kleinigheid. Als we zin gen „Hoe zal ik U ontvangen?" dan ligt hier het antwoord. Adventstijd is een tijd om ons bezig te houden met de hoop. als een vlam ontstoken aan het vuur van de belofte. We hoeven Hem niet in Bethlehem te ontvangen of in een stal. Goed. in ons hart. Maar dan zeg ik er wel meteen bij: in ons leven, in onze verwachtingen, in onze zienswijze, in onze houding, in onze levensstijl, want anders isoleren we dat hart en stelt het niets meer voor. Dat vraagt meer dan een stil wegsoezen onder een mooi kerstlied of een slaapver wekkend verlichte kerstboom. We mogen best wegsoezen. maar dan zijn we met iets anders bezig. We zullen zelfs af en toe goed moeten slapen om des te wakkerder te zijn ten aanzien van datgene waartoe hij ons hoop gaf en wat Hem hier kwam: vrede op aarde Beroepingswerk GEREF. KERKEN Bedankt voor Gerkesklooster- Stroobos: J. Geel. voorheen kader- vormingspred. te Djakarta «ind.l wonende te Baarn. Benoemd tot part-time pred. in tij delijke dienst te Nederhorst den Berg: G. Rienks uit Canada, die deze benoeming heeft aangenomen. Ds. Th. Oostra Op 60-jarige leeftijd is te Hoogeveen overleden de gereformeerde predi kant Th. öostra. In 1944 werd hij predikant te 's-Gravenmoer. Sinds 1948 stond hij in Hoogeveen. (ADVERTENTIE) Dr. J. G. Geelkerken zijn volharding de ruimte schiep, waarin weer adem kon worden gehaald. Hij typeert Geelkerken ook als de kerkregent die het H.V. met vaste hand in oecumenisch vaarwater bracht en later een beslissend aandeel had in de regelingen met de hervormde kerk. Daar, in die kerk, zaten ze intussen niet overal gretig op de komst van de H.V.-ers te wachten. Ds. Herngreen vertelt: „Dat overgangen naar de Hervormde Kerk niet altijd eenvoudig waren ondervond ds. v d. Vloed, die eerst een hulppredikers-positie kreeg aangeboden bij een hem bevriend hervormd predikant: maar toen de zaak in de kerkeraad werd besproken, vroeg een ouderling of hij uit die kerk kwam. waar ze beweerden, dat de slang niet had gesproken. Toen dat juist bleek, verklaarde de ouderling: „dan moeten we hem niet". De kerkeraad stemde daarmee in en v.d. Vloed kreeg de benoeming niet". Tot zover iets van wat ik hier en daar aanstreepte in ds. Herngreens boekje, waarin geen kerkordelijke bepaling, geen reglementen geen verklaring overgeslagen wordt. Dit brengt mee dat „Een Handjevol Verkenners" ook minder meeslepende gedeelten kent. Maar de lezer moet niets overslaan, anders zou hem ontgaan dat het H.V. in zijn gezangenbundel ook rustig versjes als „Er ruist langs de wolken". „Veilig in Jezus' armen" en „Voorwaarts christen-strijders" opnam. Dan zijn wij met ons liedboek wel erg „isolationistisch zelfverzekerd En de sobere trant waarin de levensgeschiedenissen van de eerste H.V -voorgangers worden verhaald, maakt duidelijker dan elke luidruchtige beschrijving zou doen. hoeveel kerkelijke ellende er in die beginjaren geleden is. boekennieuws MENSWAARDIG BESTAAN Motief en doei van sociale actie 164 blzf 17.50 De voorzitter van het CNV geeft In dit boek zijn visie op het streven n3ar een maatschap pij waarin ieder mens tot zijn recht kan komen. Een visie die ongetwijfeld velen zal boeien. Mr. H. Schelhaai DE KERK-WINKEL van weinigen of SUPERMARKT voor velen? 84 Wif 11.50 Gedachten over een kerk. die boen, werft en herkenbaar is Een aantal kritische gedachten om het gesprek op gang te helpen. Mink van RUadljk UW MOEDER WAS WEER IN OE WAR VANDAAG 88 blzt 9 90 De schrijfster heeft de meed gehad haar er varingen bij het z*kbed van haar moeder op papte» te zetten. Om enderen te heipen Els de Graaf HET PLAN VANOOO 60 blzi 6.50 Een waardevol boekje, waarin op treffende wijze het vaste en getuigende geloof doorklinkt. Met nam als hel oast over het ver lossingsplan van God. vanaf het "in den be ginne". Verkrëgbear in de boekhandel. KOK KAMPEN (ADVERTENTIE) Het is niet wéér omdat het in de Bijbel staat, maar het staat in de Bijbel omdat het waar is. Aldus VOORLOPIG-redacteur prof. Kuitert m een interview met Bert Aalbers. Een ander geluid? Misschien. Lees vooral het hele artikel. En de vele andere. Noteer mij als abonnee op VOORLOPIG 28,25 p.j. (studenten f 19,75). Novem bernummer gratis. Naam Adres Opzenden aan Maandblad VOORLOPIG, Antwoordno. 101, Delft. Geen postzegel. Geef Vraag eens wat andersB.v. IADVERTENTIE -UITGAVEN Raymond Brown KERK, WAARHEEN NU? Bijbelse kanttekeningen bij de huidige crisis in de Kerk - de betekenis van Maria voor de oecumene - het pausambt - de vrouw in het ambt - de moderne katechese - de christologie van het evangelie 144 blz.f 14.90 PETRUS IN HET GELOOF VAN DE JONGE KERK Neerslag van gesprekken van bijbelgetcerden uit de Lutherse en Rooms-Katholieke Kerk over theorie en praxis van een mogelijk Pertrusambt voor de ene Kerk van de toekomst 180 blz 18.90 KATHOLIEKE BIJBELSTICHTING, Postbus 27. BOXTEL.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1976 | | pagina 2