'Nederland niet solidair met joodse vervolgden'
Veel eidereenden in
netten verstrikt
7/4%rent
met't nieuw
Spaar- extra-Premie -
boekje.
Rabobank Q
Als het zo doorgaat, is
er in '83 geen zeehond
meer over in Waddenzee
Werkgroep: Wij willen geen barmhartigheid maar recht
,Krentewegerij met percentages"-
Spoedig maatregelen nodig
Slachtoffer van visserij in de Waddenzee
IONDERDAG 2 DECEMBER 1976
BINNENLAND
TROUW/KWARTET 13
C. J. Teeboom
NAARDEN Pas achtentwintig jaar na
het einde van de tweede wereldoorlog
kwam er een wet, die de joodse vervol
gingsslachtoffers recht gaf op een uitke
ring. Dit was de per 1 januari 1973 van
kracht geworden Wet Uitkering Vervol
gingsslachtoffers (WUV). Vóór die tijd
hadden de joodse slachtoffers van de Duit
se concentratiekampen, evenals de Neder
landers die verbleven in de Japanse kam
pen, het moeten doen met de bijstandswet.
En op de bijstandswet werd uit begrijpelij
ke ti'orwegingen van „nu kan ik het zelf
wel rooien", niet vaak een beroep gedaan.
Premier Den Uyl heeft in 1974 gesproken
over onze solidariteitsplicht jegens de ver
volgden. Maar wordt nu, met deze WUV
wel voldaan aan de solidariteitsplicht en
uiterste zorgvuldigheid" tegenover de KZ-
slachtoffers, die kampen met de psy
chische en fysieke gevolgen?
Twee weken geleden, op 13 november,
werd de Werkgroep Joodse Vervolgings
slachtoffers opgericht. Secretaris J. Tee
boom (uit Naarden) van deze werkgroep
zegt: ,,Wat nu gebeurt laat juist een totaal
gemis zien aan solidariteit met de joodse
vervolgden. Wij vragen overigens geen
barmhartigheid, maar recht." Een recht
dat bij voorbeeld nog niet is toegekend aan
een 73-jarige vervolgde, die drie jaar gele
den WUV aanvroeg, maar het nog steeds
niet heeft ontvangen. De Uitkeringsraad
in Den Haag heeft een verklaring voor
deze trage gang van zaken: personeelsge
brek.
drs J. J. Voogd
door Huib Goudriaan
Over het falen van de diverse
Nederlandse regeringen tot
1973 om de financiële bijstand
aan oorlogsslachtoffers af
doende te regelen, is in de loop
der jaren voldoende gezegd.
Het PvdA-Tweede Kamerlid
Voogd, die zich inspande om de
uitkering aan de joodse ver
volgden los te koppelen van de
bijstandswet zei in 1972: „Het
gaat hier niet om een afkoopre
geling." En het Auschwitzco-
mité stelde toen met nadruk:
„Dit moet geen koehandel wor
den." Na het in werking treden
van de WUV, zijn er niet veel
kritische geluiden meer ge
hoord. De 52-jarige Joop Tee
boom kreeg eerst in 1974 oog
voor gebreken van deze wet,
die door hem en de andere le
den van de Werkgroep Joodse
Vervolgingsslachtoffers als on
recht wordt ervaren.
Teeboom: „Waarschijnlijk viel
mij dit zo op, omdat ik na
een verblijf van twintig jaar in
Zwitserland, waar ik als be
drijfsleider bij een dagblad
werkte niet zo van de situa
tie in Nederland op de hoogte
was." In 1971 openbaarden
zich, zoals bij vele vervolgings
slachtoffers, ook bij Teeboom
de gevolgen van zijn onder
duikperiode en van het verlies
van zijn familie. Hij begon aan
depressies te lijden en werd on
geschikt verklaard voor zijn
werk. In december 1973 keerde
hij op medisch advies naar Ne
derland terug.
Geen smartegeld
Teeboom had in 1972, in het kader
van de toenmalige rijksgroepsrege
ling voor oorlogsslachtoffers om een
uitkering gevraagd. Wat hem daar
na overkwam gaf hij weer in een
brief aan staatssecretaris Meijer van
CRM. Hij schreef: „ik stel nu met
verontwaardigde verbazing vast,
dat mijn gezin een korting van vijf
tien procent wordt opgelegd op de
uitkeringsgrondslag. Een uitke
ringsgrondslag, die tot nu toe in
genen dele Is uitgegaan van mijn
Van een onzer yerslaggevers
HARLINGEN Indien het aantal zeehonden in de Waddenzee
op dezelfde wijze blijft achteruitgaan als de laatste jaren het
geval is, zal de zeehond in 1983 niet meer in de Nederlandse
Waddenzee voorkomen. Deze sombere voorspelling doet ir. Peter
J. H. Reijnders in het laatste nummer van het Waddenbulletin,
een uitgave van de Landelijke vereniging tot behoud van de
Waddenzee, aan de hand van een onderzoek naar het verloop van
de aantallen zeehonden vanaf 1900.
Vanaf die periode tot kort na de
tweede wereldoorlog bleef een aan
tal (ondanks het feit dat op zeehon
den werd gejaagd) van rond de 2600
zeehonden gehandhaafd. Daarna
liep het aantal terug via twaalfhon
derd stuks in 1955 tot negenhonderd
stuks in 1959. Dit laatste cijfer is
geen schatting, maar is vrij nauw
keurig, omdat in dat jaar voor het
eerst met een vliegtuig werd geteld.
Met een vliegtuig kan in enkele uren
de hele Waddenzee worden afge
zocht. zodat in één laagWatereriode
alle dieren tegelijk kunnen worden
geteld. Ondanks het feit dat het aan
tal sindsdien drie keer een toename
heeft vertoond ten opzichte van het
voorgaande jaar, bleef de ontwikke
ling toch negatief. Staatssecretaris
Meijer (CRM) bevestigde begin no
vember dat het aantal zeehonden dit
najaar is teruggelopen tot minder
dan vierhonderd.
Rustgebieden
Volgens Ir. Reijnders zullen snel
maatregelen moeten worden geno
men om te voorkomen dat de zee
hond in de jaren tachtig zal verdwij
nen. Hij noemt in dit verband het
direct instellen van rustgebieden in
de perioden dat de zeehonden hun
jongen werpen en zogen. Herhaalde
Verdachte bekent
overval op vrouw
Van een verslaggever
KERKRADE De 23-jarige
werkloze man J. G. K. uit Kerkrade
die verdacht werd van een roofover
val op de 78-jarige alleenwonende
vrouw C. Jelsma-Faber uit Schaes-
berg, heeft volgens de politie volle
dig bekend.
Via het kelderraam verschafte hij
zich zondag toegang tot dve woning
van de vrouw in de buurtschap Tér-
winselen. Hij was op zoek naar geld
en had niet verwacht de vrouw in de
huiskamer aan te treffen Zij sliep
daar en werd wakker toen zij merkte
dat er een ongewenste gast in haar
huls was. K. greep een stoel en sloeg
de schreeuwende vrouw Jelsma op
het hoofd, bovendien bracht hij
haar met een mes diverse steekwon
den toe. Levensgevaarlijk gewond
liet hij haar achter. Voorzover be
kend heeft hij geen geld buitge
maakt.
Het levensgevaar voor de overvallen
vrouw is Intussen geweken.
verstoring is tijdens deze periode de
sastreus voor de zeehonden. Voorts
£u zo snel mogelijk een onderzoek
Shoeten worden ingesteld naar de
factoren die een negatief effect
hebben op het aantal zeehonden, zo
dat de overheid een duidelijk beleid
kan gaan voeren.
I
salaris, verdiend gedurende twintig
jaren. Waarom die korting?"
En hij vervolgde in zijn brief: „De
mensen die door hun aandeel in het
verzet arbeidsongeschikt geworden
zijn, ontvangen hun verzetspensi-
oen, en naar de mate van hun ar
beidsongeschiktheid tevens een per
centage (20 tot 40 prodent) smarte
geld. Dit spreekt vanzelf. Maar jood
se oorlogsslachtoffers geeft het mi
nisterie een korting op hun uitke
ring van minstens 15 procent."
Heb ik geen smart ondervonden bij
het afscheid van mijn toen 42-jarige
vader in het jaar 1942? Ben ik niet
gearresteerd door de Grüne Polizei
op het Amsterdamse J. D. Meij-
erplein en gevlcucht met hulp
van de politiepost op dit plein?
Stond ik niet ettelijke malen op de
straatstenen, niet wetende waar ik
de nacht doorbrengen zou? Moest ik
me niet als jongen van achttien,
negentien jaar dozijnen keren aan
passen aan mij meestal vijandige
milieu's om het leven te redden?
Was dit leven niet een helse smart
en was het verzet of niet? Waar ligt
eigenlijk die grens tussen het verzet
in de illegaliteit en verzet tegen de
vervolging? Waarop baseert zich de
hypocriete aftrek van minstens 15
procent op de uitkeringen van die
paar overgeblevenen?", aldus Tee
boom in de brief aan staatssecreta
ris Meijer.
Percentages
De staatssecretaris antwoordde dat
de leden van het voormalige verzet
onder de uit 1947 stammende wet
„Buitengewoon Pensioen 1940-'45"
vallen. Dit pensioen, dat een zieke of
invalide verzetsman 100 procent van
zijn pensioengrondslag uitkeert,
wordt beschouwd als het inlossen
van een ereschuld. Maar het verzet
tegen de vervolging kan niet gelijk
gesteld worden met het verzet van
de illegaliteit, „omdat aan het verzet
tegen de vervolging niet tengrond-
slag lag de vijand te bestrijden en
daardoor het oorlogsgebeuren te
beïnvloeden." Teeboom was aller
minst tevreden gesteld met dit
antwoord. Bovendien had hij ont
dekt, dat de staat der Nederlanden
de joodse vervolgden, die niet meer
voor zichzelf kunnen zorgen, nou
niet bepaald royaal een uitkering
geeft. Na bijna dertig jaar touwtrek
ken. waarbij slechts een verzor
gingsregeling en geen wettig pen
sioen uit de bus is gekomen, is er
toch weer sprake van krentenwe-
gerij.
In de WUV komt bijvoorbeeld arti
kel vier voor. Dit artikel houdt in
dat de joodse verzetsstrijder, die het
voor alle verzetsmensen geldende
buitengewoon pensioen aanvraagt,
na zijn aanvraag elk recht op de
WUV-uitkering verliest indien de
Pensioenraad slechts ten dele op
zijn verzoek kan ingaan. In zo'n ge
val wordt gewikt en gewogen met
percentages: welk deel van de psy
chische en fysieke gevolgen, die de
aanvrager nu ondervindt is terug te
voeren op het verzetswerk en welk
deel op de vervolging als jood?
Komt de Pensioenraad tot de
conclusie dat slechts een deel van de
invaliditeit (zeg maar dertig pro
cent) is terug te voeren op ver
zetswerk, dan kan geen volledig
pensioen worden toegekend. Maar
ook de uitkeringsraad die de WUV
uitvoert, weigert dan op grond van
artikel vier een rest-uitkering. Deze
joodse verzetsstrijder moet dan
voor zijn overige inkomsten (de res
terende zeventig procent) een be
roep doen op sociale zaken in zijn
woonplaats.
Pensioenrecht
Het hoofddoel van de werkgroep is
pensioenrecht. „Het buitengewoon
pensioen van de verzetsmensen is
een recht, terwijl de WUV een aan de
bijstandswet verbonden verzor
gingsregeling is, onderhevig aan de
veranderingen in de sociale wetge
ving," vindt Teeboom. „Het buiten
gewoon pensioen kent hogere mini
mum- en maximumgrondslagen. De
WUV trekt vijftien procent van de
grondslag af voor de gehuwde met
kinderen, tot dertig procent voor de
weduwe van het vervolgings
slachtoffer. De joodse overgebleve
nen ontvangen geen smartegeld, ze
krijgen geen belastingfaciliteiten
om over de vrijstelling van kijk- en
luistergelden maar te zwijgen."
de werkgroep ervaart het als bijzon
der grievend dat alle andere oor
logsslachtoffers, de verzetsmensen,
de overlevenden van de slachting in
Putten, de gegijzelden, de nabe
staanden van de gesneuvelde koop-
vaardij-mensen, beschikken over
pensioenrecht, behalve de joodse
vervolgden. Teeboom: „Wij zijn blij
met het buitengewoon pensioen
voor de verzetsmensen, maar we
vragen ons af waarom de regering de
vervolgden, die toch ook verzet
pleegden door onder te duiken of
zich te verzettei> tegen de vervol
ging, scheidt van het verzet.
Zelfs al zouden we dit regerings
standpunt omhelzen verzet tegen
vervolging zou geen verzet tegen de
vijand geweest zijn dan nog ziet
de werkgroep niet in, waarom de
joodse vervolgingsslachtoffers geen
recht zouden hebben op dezelfde
materiële en sociale voorzieningen
binnen de WUV, die voor de ver
zetsmensen binnen het BP gelden.
Het lijden van de joodse vervolgden
is bovendien niet te vergelijken met
dat van welke groep ook: zij troffen
bij terugkeer hun vertrouwde milieu
niet meer aan. Dat was vernietigd
Daarom doen wij een beroep op de
verzetsorganisaties ons te steunen,
indachtig de humanitaire traditie
die ons bindt." Teeboom benadrukt
overigens dat de werkgroep geen
enkele politieke binding heeft, met
welke politieke groepering dan ook.
Verbittering
De werkgroep wil geen bijstandsuit
keringen. kortingen van de
grondslag (inkomen dat in gezonde
staat zou worden verdiend, red.) for
mulieren en medische keuringen
meer. „Wij willen er overigens niet
eens over praten." aldus Teeboom,
„dat praktisch alle Nederlandse in
stanties met de Duitsers hebben sa
mengewerkt bij de deportatie van
meer dan 100.000 Nederlandse joden
naar de vernietigingskampen. De
Nederlandse overheid zou uit dit bit
tere feit een ereschuld ten aanzien
van het handjevol overgeblevenen
kunnen afleiden.
Wat ook verbittering oproept is het
soms jarenlange wachten op de be
schikking dat de WUV zal worden
toegekend. Teeboom vindt dat een
verklaring van de huisarts dat de
ex-vervolgde ongeschikt is om te
werken, voldoende moet zijn om
hem de uitkering als voorschot te
verstrekken. „Wij kunnen niet het
slachtoffer worden van perso
neelsgebrek. (Er zijn volgens de uit
keringsraad te weinig ambtenaren
om het grote aantal aanvragen te
kunnen verwerken, red.).
Het niet bepaald zachtzinnig oor
deel van de werkgroep over de WUV
wordt gedeeld door de Amsterdam
se psychologe mevrouw Further-De
Jong Zij heeft gewezen op het nega
tieve psychologisch effect van de
WUV op de joodse vervolgden. „Een
geldelijke uitkering voor oor
logsslachtoffers betekent meer dan
geld alleen: men zou het slachtoffer
het gevoel moeten geven, dat hij
door de overheid weer wordt geac
cepteerd. De uitkering werd door de
slachtoffers ook in de eerste plaats
als een erkenning gezien. Maar de
erkenning is uitgebleven. Men krijgt
geen uitkering omdat men geduren
de de oorlogsjaren in een kamp was.
of omdat op andere wijze vervolgd,
men krijgt een uitkering omdat men
ziekten of gebreken aan de vervol
ging heeft overgehouden."
Martelgang
Mevrouw Further-De Jong heeft uit
gesprekken met de joodse ver
volgden een samenvatting gegeven
van hoe de WUV overkomt: „Alge
heel gevoel van vernederd worden;,
liefdadigheid; moeten bedelen om
iets wat je toekomt; angst om aan
gezien te worden voor „daar heb je
ze weer die joden, ze slaan er weer
een slaatje uit; ziekmakend door het
vele oprakelen van het verleden.
Vooral het steeds weer oprakelen,
waardoor de mensen dikwijls nach
ten daarna niet kunnen slapen,
weerhoudt ze zo langzamerhand om
de dingen waar ze voor de wet recht
op hebben, aan te vragen. Kortom,
de gang naar de instanties wordt
een martelgang."
De werkgroep staat open voor verzoe
ken om advies van ex-vervolgden-
Werkgroep Joodse Vervolgings
slachtoffers. postbus 1113, Bussum.
Voor financiële steun: Postgiro Rabo
bank 57291 ten gunste van 3437.53.804
„Werkgroep".
Een verdronken eidereend in
een kieuwnet bij eb op het wad
bij Vlieland
Van een onzer verslaggevers
HARLINGEN De vangst van
harders (grote vissen) door
middel van kieuwnetten eist op
de wadden een groot aantal
slachtoffers onder vogels, voor
al eidereenden. De vogels ra
ken bij laag water verstrikt in
de netten en verdrinken bij
hoogwater.
Bij een dit jaar gehouden onderzoek
is gebleken dat van de volwassen
eidereenden die in enkele netten bij
Vlieland zijn verdronken, het meren
deel uit wijfjes bestond. Dit bete
kent een extra verlies voor de broed-
populatie van deze vogel in het wad
dengebied.
Dit staat in een artikel in het laatste
Voordelig
Voor de konstante spaarder, die zijn
spaartegoed niet vaak aanspreekt. Het Spaar-
extra Premieboekje van de Rabobank is
dan een prachtige manier om extra rente te
maken. Uw spaartegoed blijft onmiddellijk
opeisbaar. U betaalt wel 2% over elk opge
nomen bedrag. Als vuistregel kan gelden
dat net Spaar extra Premieboekje voordelig
is. alsu het spaartegoed langer dan een jaar
laat staan.
Niet voordelig
Bent u een spaarder, die geregeld wat van
z'n spaartegoed opneemt, dan is het Spaar
extra Premieboekje niet voordelig voor u
U kunt dan beter een andere spaarvorm
kiezen De Rabobank helpt u daarbij graag
Over sparen gesproken
Sparen is een zaak van meer dan rente
alléén. Wip daarom even bij ons binnen als u
meer wilt weten over de verschillende mo
gelijkheden. Met 3100 vestigingen is er altijd
een Rabobank in de buurt. En goede raad
kost niets
geld en goede raad
nummer van het waddenbulletin,
een uitgave van de landelijke vereni
ging tot behoud van de Waddenzee.
De harder is een vrij grote vis die
meer dan een halve meter lang kan
worden en die na de oorlog onder
invloed van de zachte winters in het
Nederlandse kustgebied in aantal is
toegenomen. In het voorjaar trekken
de harders de waddenzee in. waar zij
bij opkomend water op de hogere
delen voedsel zoeken. Door het
plaatsen van netten met grote ma
zen. waarin zij met hun kieuwen blij
ven hangen, kunnen de harders wor
den gevangen. Deze netten worden
over een grote lengte op ondiepe en
voedselrijke delen van het wad ge
plaatst. zoals op het Balgzand, voor
de waddenkust van Texel en bij Vlie
land en Terschelling.
Niet-beroepsvissers
Harders worden door beroepsvissers
gevangen als bijverdienste, maar de
laatste jaren neemt het aantal nlet-
beroepsvissers dat harders vangt
toe. Zij controleren echter niet bij
iedere eb de netten, zodat de vogels
die verstrikt zijn geraakt niet kun
nen worden bevrijd en bij opkomend
water verdrinken. Vooral eidereen
den raken in de netten verstrikt.
Deze vogels trekken van hun rustge
bieden. die op of in de nabijheid van
een eiland liggen, naar de voedselge-
bleden op het wad. ZIJ moeten dan
de hardemetten passeren, die soms
over een lengte van meerdere kilo
meters staan opgesteld.
Volgens het waddenbulletin Is het
moeilijk een Juist beeld te krijgen
van de aantallen vogels die in de
netten omkomen. Dit Jaar zijn ech
ter enkele getallen bekend gewor
den. Zo spoelden in opril bij
Coksdorp op Texel 140 dode ei
dereenden aan. die door verdrinking
om het leven waren gekomen. Kort
voor zij aanspoelden waren op het
wad hardemetten geplaatst.
Onderzoek
Het waddenbulletin wijst verder op
een onderzoek dat de bioloog drs
G.Th de Roos tussen april en Juni
van dit Jaar op het wad bij Vlieland
uitvoerde. In de daar opgestelde net
ten trof hij in die periode meer dan
zeshonderd door verdrinking gestor
ven vogels aan. terwijl minstens een
zelfde aantal door vissers is bevrijd.
Onder de dode vogels waren 589 ei
dereenden.
Het waddenbulletin schrijft dat in
leder geval het plaatsen van langte
netten verboden zou moeten worden
daar waar de eindereend In het voor
jaar dagelijks heen en weer pendelt
tussen het rustgebied en voedselge-
bied. Voor de hardervangst als lief
hebberij, aldus het waddenbulletin,
lijkt de prijs aan ellendig omgeko
men vogels te hoog
