„De patiënt heeft niets te
vertellen in 't ziekenhuis"
I
Het dal
der
Craddocks
Radio- en televisieprogramma's
Dagboek van
een werkloze
r-
Blokprogramma van KRO over gezondheidszorg
speciaal
Vanavond
iDeJordachesl
dus zet de kaas
uit het vuistje
maar klaar!
Co
Ave
FERDINAND
Even
puzzelen
Bin
11
VRIJDAG 19 NOVEMBER 1976
RADIO/TV-BINNENLAND
TROUW/KWARTEJ 4
glJDA
Vee! kijkers zullen vanavond een
motief hebben om langer op te
blijven en er samen een paar
duizend watt extra aan stroom
tegenaan te gooien. Het blauwe oog
blijft branden tot over half twee. In
de „Nacht van de witte bedjes"
wordt een beroep gedaan op onze
gulheid voor minder bedeelde
kinderen. Veel artiesten treden
belangeloos op, zoals dat heet, maar
zij verschijnen voor een
miljoenenpubliek en dat ls
warempel nlt zonder belang.
Misschien vaart de late
IKON-ultzendlng er wel bij Op
normale dagen ls het gebruikelijk
dat de meerderheid van het
bulsvolk omstreeks tien uur het
kijken staakt. Ook wanneer er toch
nog Iets valt op te steken. En dit ls
vanavond zeker het geval. De
lnterkerllike omroep gunt ons een
blik ln Het dagboek van meneer
Engel. Het zal vast niet de laatste
film over werkloosheid zijn; we
verwachten nog veel meer
problemen, maar een idee hoe het
zich allemaal zal ontwikkelen is er
nauwelijks.
Elke film over het spookbeeld van
onze tijd kan niet veel meer zijn dan
een momentopname. De
verdiensten van de nog Jonge
samenstellers is, dat zij niet hebben
geprobeerd om daarin het hele
legioen van bulten baan geraakte
mensen te vatten. De kijkers zijn
Immers beter bij het probleem te
betrekken door hen te confronteren
met de ervaringen en gevoelens van
één man.
Frans Fels en Rolf Orthel spoorden
via arbeidsbureaus werklozen op die
bereid waren om gedurende een
maand een dagboek bij te houden.
Het plan leek ln het water te zullen
vallen: slechts twintig mensen
deden een toezegging. Maar tot
werkelijk schrijven kwamen er nog
door Ton Hydra
geen tien. Het schriftelijk of
mondeling onder woorden brengen
van onze gedachten blijkt vaakj een
zeer pover beoefende kunst te zijn.
Dit ls echter een ander probleem.
Meneer Engel, ex-opzichter ln de
bouw, stak met kop en schouders
boven de andere dagboekeniers uit
In alle eenvoud is zijn schrijfwerk
een onthullend document. Jammer
dat zo weinig mensen daartoe kans
zien.Grote aantallen van deze
notities zouden de opvangers van
werkloosheidsproblemen
ongetwijfeld meer inzicht kunnen
geven in de psyche van degenen die
tegen hun zin niets om handen
hebben.
Uit de film haal Je de indruk dat
sommige ambtenaren beducht zijn
voor een persoonlijke
betrokkenheid bij de problemen.
Mr. Kruse, die zich ten
departemente bezighoudt met de
arbeidsvoorziening, zegt zelfs: „Het
zou niet goed zijn. tien of twaalf
werklozen te kennen". Hij richt zich,
met zomweinig mogelijk emoties, op
de vraagstukken. „Al denk je toch
ook weieens aan de mensen die
erachter zitten". Zijn woorden
komen nogal kil over, al besef lk dat
je er geestelijk en lichamelijk
onderdoor kunt gaan wanneer Je je
misère van duizenden mensen
persoonlijk aantrekt. Sociale
bewogenheid merk Je ook niet bij de
bouwer die meneer Engel zijn
toegewijde uitvoerder, 59 Jaar oud,
op straat zette. HIJ zag er wel even
tegenop, maar ach, meer dan een
ontslag was het niet.
Bij de vertoning van de film in het
IKON-huls had ik het gevoel, dat de
samenstellers veel meer naar boven
hadden kunnen brengen. Er is het
een en ander blijven steken ln het
probleem waar zij zelf mee
worstelden, namelijk hoe uit de
dagboekfragmenten en de verfilmde
informaties van derden een logisch
en levendig geheel kon worden
gemaakt.
OBELIX CO
door Riet Oiemer
BUSSUM Maandagavond
brengt de KRO-televisie het
blokprogramma „Hoe gezond
is de gezondheidszorg?" In dis
cussies, toneelfragmenten en
film wordt aandacht besteed
aan het centrale thema „Wie
het ziekenhuis binnengaat
wordt onmondig. De patiënt
heeft niets te vertellen". De
klacht was ook een van de on
derwerpen op het congres van
de Nationale Ziekenhuisraad,
dat 9 en 10 november werd ge
houden. Het KRO-programma
zal gesprekken met deelnemers
aan het congres bevatten.
Verder wordt uitgezonden de film
„Opname" waarin drie mensen op
het punt staan opgenomen te wor
den. Joan Remmelts speelt de heer
Bakker die naar een geriatrisch ver
pleeghuis moet. Ineke Cohen is het
meisje dat naar een psychiatrisch
ziekenhuis afreist en Maria de Booy
ls de vrouw die een operatie moet
ondergaan ln een ziekenhuis. De
tekst is van André Kuyten, die voor
deze gevoelige materie een speciaal
talent moet hebben.
De film toont de manier waarop
mensen zich voorbereiden op een
opname, hoe ze denken over de ko
mende behandeling, welke moeilijk
heden zij moeten overwinnen en hoe
hun omgeving reageert. De film ein
digt waar de behandeling begint: bij-
de opname. Dit was het enige gedeel
te van het programma, dat deze
week vooraf te zien was. Over de rest
werd door de samenstellers een en
ander verteld. De samenstellers zijn:
coördinator Kees Boomkens, André
Truyman, Joost Tholens, Ria Groe-
neveld ^n Tom van Huystee. Dit
„collectief" maakte onlangs het
blokprogramma over de communis
ten en zal zich straks gaan bezighou
den met de ondernemer.
Elders in „Hoe gezond is de ge
zondheidszorg?" worden in to
neelspel van Joan Remmelts, Ineke
Cohen en Maria de Booy de ervarin
gen verwoord van hun verblijf van
drie weken in het ziekenhuis of het
tehuis.
Joan Remmelts als de heer Bakker die naar het geriatisch
verpleeghuis moet in de film „Opname".
Mondig?
Na de show Een van de Achi
(19.35) praat premier Den Uyl
met Jaap van Meckren over ac
tuele landszaken.
Ncd. 1/21.20
Aktua komt met veel materi
aal (waaronder nieuwe feiten)
over de zaak Mcnten.
Ned. 2/22.1$
Het dagboek van meneer En
gel is een IKON-programma
over het dagelijks bestaan van
een werkloze.
Ned. 1/22.30
Tot de medewerkers aan de
liefdadigheidsvoorstelling
Nacht van de Witte Bedjes be
horen Paul van Vliet, Dick
Riendstra, Conny Vandcnbos
en Seth Gaaikema.
Ned. 1/00.00-01.30
Psalm 6 wordt uitgelegd cn
gezongen in het EO-programma
Seger TTlillum onder redactie
van Chaim Storosum.
Hilv. 4/14.20
In Muziek-op-Vier Ameri
kaanse composities voor saxo
foon en piano.
Hilv. 4/15.00
Voor Nederland werkt de pia
nist Frans Eisen mee aan het
EBU-Jazzconcert in Barcelona,
dat rechtstreeks wordt uitge
zonden.
Hilv. 2/22.30
Dan ls er ook de discussie onder
leiding van Gerard Groen van een
aantal personen die zich bezighou
den met de vraag of de patiënt al
dan niet mondig is en hoe de situatie
kan worden verbeterd. Aan het ge
sprek doen mee: mevrouw drs. D.
Tielens. namens de patiëntenraad,
prof. dr. J. C. M. Hattinga Verschure,
hoogleraar ln de ziekenhuiswe
tenschappen aan de RU te Utrecht,
dr. A. F. Caspari, internist te Zwolle
en A. Meyburg, hoofd maatschappe
lijk werk van het academisch zie
kenhuis te Utrecht.
Vragen worden behandeld als: wat
kan de patiënt zelf doen aan zijn
mondigheid, wat kan de medische
wereld doen, wat is de invloed van
onmondigheid of de mondigheid op
het beter worden in het ziekenhuis.
Op een troon
Een ander verhaal is, dat de arts op
een soort troon is komen te zitten,
waar de patiënt hem wel op hield en
dat voelde voor de arts wel lekker
aan. aldus de samenstellers. Als Je
als dokter de patiënt alleen maar
toespreekt en alleen maar je mening
ten beste geeft, dan schijn je dat
goed te doen. Maar een echt gesprek
tussen dokter en patiënt over en
weer vraagt een heel andere inzet en
wordt vaak moeilijker of lastiger
gevonden.
Gebleken ls wel, dat wanneer de
patiënt meer kennis wordt bijge
bracht over zijn situatie en hij er
meer bij betrokken wordt, hij zelf
aan zijn genezing kan meewerken.
Ingegaan wordt op de vraag of mon
digheid het herstel bevordert. Wan
neer mensen na een hartinfarct goed
worden begeleid en worden „inge
sproken" kan het gebeuren dat ze na
drie en een halve maand weer aan de
slag kunnen. Is die begeleiding er
niet. dan blijven de resultaten ook
meer uit. Over het onderwerp
„Zelfgenezing", zoals dat heet, zal
binnenkort een boek verschijnen
van prof. Hattinga Verschure.
Toekomst
In een gesprek met prof. dr. C. J. B.
J. Trimbos, hoogleraar in de preven
tieve en sociale psychiatrie aan de
Erasmus Universiteit te Rotterdam,
gaat André Truyman de mogelijkhe
den voor de gezondheidszorg ln de
toekomst na.
Tenslotte wordt aan „Hoe gezond is
de gezondheidszorg?" een gedeelte
toegevoegd van de KRO-serle uit
1973 „Volgende patiënt", een naam
die niets te maken heeft met de
Engelse comedy die de VARA op het
scherm brengt. „Het Nekschot" heet
het uit te zenden filmfragment uit
1973. Het gaat over menselijke ver
houdingen in het ziekenhuis waar de
KRO-ploeg een week gewerkt heeft.
De naam slaat op een punctie in de
nek. De patiënten op een zaal weten
niét wat hun te wachten staat. De
een meent dat de behandeling onder
narcose zal gebeuren, wat niet het
geval is. De ander denkt aan een
geval als Mia Versluys. Omdat niets
wordt uitgelegd zijn de patiënten
des te angstiger.
„Volgende patiënt" ging over de
hulsarts (een democratische arts in
een Haagse volksbuurt, voor wie
zich dat kan herinneren), de patiën
ten in het ziekenhuis, de ziekenhuis
kosten, speciallstenhulp. De nawer
king van zo'n serie wordt groot ge
noemd. De films worden nu nog ge
bruikt op de instructiedagen voor
verpleegsters aan het VU-
ziekenhuis. voor huisartsenvereni
gingen, als discussiestuk in zieken
huis.
Tenslotte aan de samenstellers de
vraag: is de patiënt nu mondig?
Coördinator Kees Boomkens: „Het
begrip mondigheid begint door te
dringen. Er wordt over gesproken.
Maar men was wel vergeten patiën
tenafgevaardigden uit te nodigen op
het congres van de Nationale Zie
kenhuisraad. Een probleem is het,
dat de patiënt in het ziekenhuis
RADIO
VANDAAG
HILVERSUM I (298 m en rM-kanalen)
KRO 7 00 Nieuws 7 02 Het levende woord
7 08 (S) Hans van Willigenburg <7.30 nieuws I
8 30 Nieuws 8 36 Gymnastiek voor de
huisvrouw 8 45 (S) Anne van Egmond (10 30
Nieuws II 00 (S) Kees Schilpcroort in ge
sprek 12 00 (S) Hans van Willigonburg
(12 26 Mededelingen 12.30 Nieuws.) 14 00 (S)
Anne van Egmond (15 30 Nieuws.) 16 00 (S)
Spreekuur 17 00 (S) De Hutsgcklulste kin
derwinkel 17 30 Nieuws 17.32 (S) Echo ma
gazine P P 18.19 Uitzending van de CPN
KRO 18 30 Nieuws 18 41 Marktberichten
18 44 Sprong in het heelal Hoorspelscric
19 30 (Si Edwin, praten en zingen 20 00 (S) In
antwoord op uw schrijven verzoekplaten
21 00 <S> Sir 5 one Jazz 21 13 (Si Dr Grol en
de internationale lol satirische spreekbeurt
21 45 (S) Jazz 298 22 25 Overweging 22 30
Nieuws 22 40 (S) Goal: sport en,muziek
23 55-24.00 Nieuws
HILVERSUM tl (402 m en FM kanalen)
NCRV 7 00 Nieuws. 7 11 Ochtendgymnas
tiek 7 20 Vandaag. vrijdag, informatie en
muziek (8 00 Nieuws 8 il Hier en nu.) 8 30
Spoorzoeken, praatje. 8.35 Te Dcum Lauda
mus. gewijde muziek NOS 9 00 Het kind
van de rekening, documentaire 9 35 Wo
terstanden 9 40 Schoolradio 10 00 Wat heeft
dat kind* pedagogische rubriek 10 15 Dc
taal ln je hand over het leven in de (aal
10 30 NOS jazzporlret 1100 Nieuws 1103
Meer over minder de stem van de sprekende
minderheid 12 30 Toensmo. toeristische in
formatie OVERHEIDSVOORLICHTING.
12.49 Uitzending voor de landbouw NOS
13 00 Nieuws. NCRV: 13 11 Hier en nu NOS
13 30 Vonken onder de as; Nederlandse
volksverhalen cn volksgebruiken. 13.45 On
der de Groene Linde, oude liedjes en balla
den 14.00 Repertorium van Nos-koron en
orkesten, klassieke en moderne muziek
15 00 Zoeklicht op Nederland. (16 00
Nieuws 16-30 Kijk op buitenland VPRO
17 00 Welingelichte kringen; rechtstreeks de
batprogramma 17 45 Uitzending van Symbi
ose VRPO 17 55 Mededelingen 18 00
Nieuws 18 11 Embargo. NOS. 20 00 Nieuws.
20 05 (S) Europees concertpodium Radio
KJamcrorkcst met solist; klassieke cn md-
derne muziek (In de pauze 20 50-21 15 Een
kleintje cultuur I 22 00 Dichters in de Vaart
22 30 (S) EBU-Jazzconcert 1976. 23.52 Even
ontspannen voor het slapen gaan 23 55-
24 00 Nieuws
HILVERSUM III 145 m en FM-kanalen.)
EO 7 02 IS) Gospclsound 8 03 iSl Tijdsein
informatie en muziek 9 03 (S) De muzikale
fruitmand- verzoekplaten van en voor zie
ken 10 03 (Si Te elfder ure TROS 11.03 (Si
Verzoekplaten 12.03 (S) Nederlandstalige-
top tien en kwiswijs. NCRV 13 30 (Sl Pop
Konlakl; dc Nationale Tip-30 15 03 (S) El-
pce-pop NOS 16 03 (S) Hitmeesters Natio
nale Hitparade met de Top-30 18 03 De Va
caturebank 18 10 IS) NOS maal VERONI-
CA 19.02 (S) De Nederlandse Top-40
VPRO 20 02 (Sl VPROJ vrijdag-op-drie
23 02 Radio Vnj België 0 02 (S) Amigos de
Musica AVRO 102 (S) Radio Pandora
2.02-7 00 (S) 'n Nachtje AVRO
HILVERSUM I V (FM-kanalen.) NOS 7 00
Nieuws. 7 02 (S) Vroeg klassiek 9 00 Nieuws
9 02 (S) Stof van eeuwen 10 30 (S) Vocalise
12.00 (S) Bariton en piano klassieke en mo
derne muziek. EO: 13 00 (Sl Klankspicgel
amusementsmuziek 14 00 Nieuws 14.02 (S)
Klankbord 14.20 (S) Sofer T Hillim: pro
gramma rond de psalmen. 14 45 (S) Woord
der Waarheid VPRO 15.00-17 00 (Sl Muziek
op vier. Amerikaanse kamermiziek
TV
VANDAAG
NEDERLAND I
10.45 NOS/NOT: Schooltelevisie
18.45 NOS:Berobool
18.55 Journaal
Tekst: Gosclnny Tekeningen; Uriptzo
WORDT VEROOLGO
SMIDJE VERHOLEN
komt, daar vreemd is, er wel voor
uitkijkt te veel te zeggen, want dat
kan nadelige gevolgen bij de behan
deling hebben."
André Truyman: „Zo'n programma
is ook bestemd voor de toekonst. Je
kunt je afvragen: hoe ben ik straks
patiënt?" Hij noemt het boek van
Iwan Illich „Medisch bedrijf, bedrei
ging van de gezondheid". Uit gege
vens uit Amerika is vast komen te
staan, dat er ln verhouding meer
ongelukken voorkomen in de ge
zondheidszorg dan dat er arbeiders-
ongevallen zijn ln alle takken van
industrie.
De samenstellers waren het er wel
over eens, dat de patiënten of zijn
familie met klachten over ge-'
zondheidszorg nauwelijks ergens te
recht kan. Er bestaat wel een Me
disch Tuchtraad, maar wordt een
arts berispt dan komt dat alleen in
de vakpers te staan. Van enige pu
bliciteit. zoals in veel beroepsgroe
pen het geval is, is geen sprake.
Tenslotte: de uitzending van „Hoe
gezond is de gezondheidszorg?" is
maandag op Nederland 1, van 21.50
tot 23.10 uur.
(ADVERTENTIE)
(20.55 -
TROS Ned. 2)
48: „Ja zeker!" lachte de heer Zaag
meel droogjes. „Ik heb het toevallig
zien staan. Een deel van die wagens
moet naar Florenza. Naar Florenza
gaan de koelwagens met ingevroren
fruit. Wij plakken altijd briefjes op
die wagens, zie je. Dan weten we
precies waar ze heen moeten".-
„Naar Florenza! Wel verdraaid! Dét
is hem natuurlijk!" viel brigadier
Piet de ijverige melige Freek in de
rede. „Hartelijk bedankt,
heerschap! Je inlichtingen konden
wel eens van groot belang zijn voor
ons onderzoek!" Piet rende vrolijk
weg en melige Freek wreef ziin blina
tot moes geknepen, krachteloze
ambtenarennanaje. „riorenzai Hoe
bestéét het!" juichte Piet, toen hij
vrolijk over rails en wissels sprong,
zodat hij alweer gauw het ons reeds
bekende hekwerk bereikte, dat het
spoorwegterrein afsloot van de
opslagplaatsen van Sjouwerman en
Vrachtjes. De brave chauffeur stond
daar nog steeds te wachten en
vroeg: „En Nog wat bereikt, bri
gadier?" - „Ik geloof van wel",
antwoordde Piet. „Het belang van
het onderaoek eist natuurlijk, dat ik
niet te veel loslaat, maar een beetje
kan ik je wel vertellen. F,r is van
nacht een trein vertrokken naar Flo
renza. Een trein met ingevroren
groente -en fruit. Ik wed om wat j(
maar wilt, dat de vluchtelingen me,
hun slachtoffer déérin zaten. W
hebben dus voor niets al die soes
aan ons hoofd gehaald van trein- r
verkeerscontroles. Maar ja y
kon ook weten, dat het jullie vrai
tauto zou zijn, die de schurken oni
hinderd naar het spoorwegemplat
ment vervoerde". - „Misschien hl
ik het wel kunnen wetenmerl
de waarheidslievende chauffi
droevig op. „Ik was er namelijk ze-I
ker van, dat ik de klep van mijn
vrachtauto opgengelaten had, maai
toen ik gisteren kwam kijken, wat
hij dicht
In eer
weekb
Supple
menad
ling va
senen
zet vai
als sin
Want,
univer
melijk
midde
roekei
hieldei
kunne
houde
Het is
van d
onder'
met d
gels w
dag-m
onrecl
noemi
minist
senen
vanke
verzet
de op
volwa
zegge i
meer
nen. i
Open
ritnen
twee
beroe
Er is
minist
Als
uitbre
die t(
besta,
teerd
niet
beloo
(en s
lerwi
een p
tane
19.35 Een wan de acht mei Mies Bouwman
21.35 NOS: Journaal
21.50 AVRO.-AVRO s Sporlpanorama
22.55 IKON:Hei dagboek van Meneer Engel,
dagboek van een werkloze
23.20 NOS; Journaal
24.00 AVRO: Nacht van de witte bedies
NEDERLAND II
18.45 NOS: TV-inlormalie voor Spaniaarden
18.55 Journaal
w van zes milioen.
20.00 NOS: Journaal
20.25 TROS: Hoiol do botel komische tv-sene
20.55 De Jordaches. tv-serie
21.45 Wordt u al geholpen? iv-sene
22 15 Aklua TV
23 05 Tros Sporl
23.30 NOS: Journaal
-25-
Niemand spande
zich hier in om iets anders te schij
nen dan hij was. in tegenstelling tot
de andere pachtersgezinnen. Rudd
scheen ook beter met hen overweg
te kunnen dan met de anderen. Hij
raakte tenminste dadelijk met
Arthur in gesprek over de te velde
staande oogst. Vervolgens werden
de bezoekers aan de tafel genood,
waar verse ham, gekookte tong en
bergen jonge sla klaarstonden,
naast een aarden kruik vol koppige,
zelf gebottelde appelwijn.
Van zijn vroegste jeugd af speelde
hij stommetje in Arabella's bijzijn,
die haar opvoedingsmethoden toen
maar op de jongste zoon Sydney
begon te concentreren omdat ze bij
de anderen geen succes'sorteerde.
Sydney's gewillige aard en plooi
baarheid leidden er al gauw toe dat
hij moeders lievelingetje werd.
Bij het nieuws dat de pachtheer in
aantocht was liet ze Sydney zijn
beste kleren aantrekken en organi
seerde een soort grote schoonmaak
in het huis, waar haar half debiele
dienstmeisje de huishouding deed.
Vervolgens beval ze Martin en Will
hun zondagse kleren aan te doen.
Martin gehoorzaamde, evenals Will,
die er wanhopig naar snakte, einde
lijk uit deze hel op aarde weg te
komen. Misschien zou deze meneer
Craddock uitkomst brengen, dacht
hij. Zelfs de kleinste verandering op
Shallowford zou hem welkom zijn.
Hij zag vooralsnog geen kans, zijn
plannen met Ellinor Willoughby, op
wie hij smoorverliefd was, te realise
ren zolang alles nog bleef zoals het
was.
Amper zat Paul twee minuten in de
benauwde mooie kamer van de Cod-
salls naar Arabella's gemeenplaat
sen te luisteren, of hij besefte dat
Rudds beschrijving van deze dame
niet overdreven was geweest. Haar
ijdelheid grensde aan het belachelij
ke en de eisen die ze als pach
tersvrouw begon te stellen waren zo
overdadig, dat Rudd haar opeens in
de rede viel. „Het heeft niet het
minste nut, hier mr Craddock mee
lastig te vallen mrs Codsall. Hij weet
nog niet eens of hij Shallowford zal
kopen en als u zulke hoge eisen gaat
stellen heeft hij er op een gegeven
ogenblik helemaal geen zin meer
in."
Die opmerking sneed hout. Op slag
gooide ze het over een andere boeg
en begon uit te weiden over Syd
ney's vorderingen op school. Crad
dock maakte hier op zijn beurt een
eind aan door op te merken: „Ik
kwam alleen even kijken hoe de
pachthoeve eruit ziet. mrs Codsall."
Toen kwam Martin opeens overeind,
leidde hen naar buiten en liet hen»
een kiikie nemen, terwijl Will hen op
R. F. Delderlleld
„De Boekerij, Baarn"
de voet volgde en Sydney braaf in de
mooie kamer achterbleef.
Ze bekeken Codsalis schitterende
Friese stamboekkoeien, daarna de
varkens en tenslotte de schapen, die
bij de rivier graasden. Hier ver
dween Martin. Arabella, die met
hem meegelopen was. ontlokte hen
commentaren totdat Paul en Rudd
er tenslotte geheel het zwijgen toe
deden. Toen ze tenslotte de brug
weer over reden in tegengestelde
richting, scheen het Paul toe dat ze
de hele middag bij de Codsalis op
bezoek waren geweest, terwijl ze er
in werkelijkheid maar drie kwartier
hadden rondgeneusd.
Zwijgend reden ze een tijdje door,
totdat Rudd opeens opmerkte: „Je
kunt je voorstellen hoe groot de
verleiding is waar moordenaars
soms aan blootstaan. Ik heb er vaak
aan moeten denken dat ik Martin
nooit zou beschuldigen als hij van
daag of morgen zijn vrouw in de
eendenvijver zou smijten. Ik zou
voor hem getuigen; ik zou het best
begrijpen."
Paul vróeg, of Rudd wist hoe het
kwam dat Arabella zo was. Hij
antwoordde zuur glimlachend:
„Soms hebben leeghoofdige vrou
wen het hoogste woord, maar voor
Arabella gaat het niet op. Het heeft
bij haar te maken met die verfoeilij
ke negentiende-eeuwse cultus, het
streven naar een beter ontwikke
lingspeil. Dat hebben we aan die
filosofen en schrijvers als Ruskin en
Bentham te danken. En al heb ik
daar de laatste twintig jaar weinig
van gemerkt omdat ik hier op het
platteland erg achteraf zat, toch heb
ik kunnen constateren wat dat ge
doe uitricht. Dat iedereen moet le
ren lezen en schrijven is een grote
vergissing, mr Craddock
misschien wel de grootste fout die
de westerse beschaving op haar ge
weten heeft. Let op, die wordt ons!
nog eens fataal."
„Hoe kunt u nu zoiets zeggen, mr
Rudd?" vroeg Paul. „De welvaart
van het land moet toch ook leiden
tot een betere volksontwikkeling.
Na mijn terugkomst heb ik toch zelf
gezien dat er maar heel weinig geld
in de plattelandsindustrie wordt ge
stoken of op andere manier ten
gunste van de plattelandsbevolking
wordt aangewend. Een beter ont
wikkelingspeil is immers de sleutel
tot vooruitgang?"
„Ja, een sleutel," zei Rudd. „Maar of
die werkelijk een slot kan openenis
de vraag. Toen ik nog klein was kon
je nooit hogerop komen in de maat
schappij. Als je handarbeider was
bleef je dat, was je zakenman dan
bleef je zakenman. Bijna niemand
in zo'n omgeving als de onze leerde
lezen of schrijven of had daar be
hoefte aan. Maar alle mensen waren
tevreden en kregen wat ze nodig
hadden door hard te werken.
Wordt vervolgd
Horizontaal: 1. edelknaap-drukte, 2.
loflied-plaaggeest-tijdperk, 3. over-
schot-rivierbed-en anderen (afk.), 4.
godin van de toorn-priem-
meisjesnaam, 5. boom-steensoort-
deel. 6. kerkgebruik-snijwerktuig-
onderofficier (afk.), 7. een zekere-
knaagdler-water in Utrecht, 8. wa
terkering-voertuig-selderij. 9. ver-
dieping-pret
Verticaal: 1. kleine huidopening-
toespraak, 2. bloedbuis-muzieknoot-
vochtig, 3. verstandig (barg.)-reeds-
onderwerp, 4. plaats in Italië-lof-
scheik. element, 5. vernis-Chinese
lengtemaat-tijding, 6. godin van de
tweedracht-hoofddeksel
landbouwwerktuig. 7. huid-lokspijs-
plaats in Gelderland, 8. achten-stok-
onmeetbaar getal. 9. nevens-
voorteken.
2
3
4
S
6
7
8
9
3
4
S
6
7
3
9
OPLOSSING VORIGE PUZZEL
Horizontaal: 1. as-mirabel, 2. soeS-«'
adé, 3. sla-Amer-ed, 4. id-ara-nor)ë.5
solide-dar, 6. teder-eelt, 7. el-Ee-eD
Leo, 8. Neer-Dee-er, 9. tante-kerf)
Verticaal: 1. assistent, 2. sol-doëH1
3. me-aal-Deen, 4. Isar-ie-ert, 5. ren)
ad-rede, 6. aren-een-ek, 7. bar-ode
lee, 8. eden-aleer, 9. leder-torn.
Van
FRA
besir
88 Jj
word
KA
hoi
titii
Pij
ten
dez
ges
are
ext
dui
uit
linf
EC
Het
Kaï
die
opg
ker
Ka
Br.
Me
Bij
