lil
li
I
„Alarm!'/sjirpt de haring.
Sater licht familiebedrijf door
(72)
Karakterspeler van
root formaat
ean Gabin
verleden
fw
lï
("jp
ÖJ
Feest op Sint Eustatius
om 2 eeuwen Amerika
Waarom tot morgen wachten
op die makreel-tosti
of dat broodje^^^ Doggersbank
RKPN eist in kort geding dat
ex-leden niet namens partij optreden
Oude boeken
gooi je niet zomaar weg.
m
Schadevergoeding
bij verplichte
verkoop van grond
Personalia
Anders dwangsom van 50.000 gulden
1®P
w.
Uniek dierenboek
voor nieuwe Amro spaarders.
TBC ontdekt in
Gouds ziekenhuis
^™tJsDAG 16 NOVEMBER 1976
ni
BINNENLAND/KUNST
TROUW/KWARTET 9
—2
oor André Rutten
rRECHT De toneelgroep Sater
eeft een nieuwe produktle gereed,
e het afgelopen weekeinde ln de
euwe Blauwe Zaal van de schouw-
jrg gespeeld ls: „Opkomst en neer-
ing van een Hollands famlliebe-
■ijf". Daarmee zijn Van Doornes
utomoblel Fabrieken ln Eindhoven
•doeld. Er is bericht dat de raad
in bestuur van dat bedrijf vla de
chter tegen deze voorstelling stel-
ng wilde nemen. Na het zien ervan
kt me daar niet veel grond voor
inwezig. De beoordeling van het
•drijf, die er uit af te leiden ls, blijkt
el kritisch, maar ook gefundeerd
•nuanceerd.
e voorstelling steunt ln hoofdzaak
twee centrale figuren: „meneer
i", de fabrikant en Hans Knop-
ers. de handige zoon van een fiet-
nmaker, die ln het begin van de
brlek daar een baantje krijgt en er
in bescheiden carrière maakt. HIJ
ordt door meneer Jan zelf aangeno-
ien, zij hebben ook nog enkele ke-
■n contact met elkaar, maar het
leest krijg Je belden ln privé-
mstandigheden te zien, en pas te
en het einde ontstaat er tussen hen
en conflict.
r die persoonlijke contacten krijg Je
ooral te zien hoe meneer Jan met
zijn mensen omspringt, afgewisseld
met scènes, die laten zien hoe hij met
een vakbondsbestuurder en ln ande
re persoonlijke contacten vooral
thuis optreedt. Hoe hij dat doet
tegen overheidspersonen wordt niet
vertoond.
Je kunt het en dat ls een zelfwerk
zaamheid die de voorstelling vraagt
afleiden uit wat Je geleidelijk van
hem aan de weet bent gekomen. Ik
zou het zo willen samenvatten. Hij
moet een vindingrijk (creatief) man
zijn, voor wie het waarmaken van
zijn eigen vindingen een uitdagend
spel was. Dat speelde hij gemakke
lijk met de mensen, die bij hem
werkten, al liet hij ook zijn tanden
achter zijn vriendelijke gezicht wel
zien. HIJ moet het ook gespeeld heb
ben met de overheidsfunctionaris
sen. van wie hij opdrachten of subsi
dies moest zien los te krijgen. Dat
moet hij, en met succes, net zo ge
daan hebben met de Duitse bezet
ters, van wie hij ook bestellingen los
peuterde, en een heel nieuw machi
nepark. Juist daar ontstaat tenslotte
het conflict met Hans Knoppers
over, die zelf voor het verzet gekozen
had, en dus constateert terneerge
slagen, maar verwijtend dat zij
belden een tegenovergestelde keus
gemaakt hebben. Meneer Jan wijst
hem eerst woedend de deur, maar
herneemt zich snel en beroept zich
op zijn verantwoordelijkheid voor
het bedrijf en voor de werkgelegen
heid; bij het wegvallen daarvan zou
den de arbeiders naar Duitsland ge
haald zijn. Daar komt geen weer
woord op. noch van Knoppers, noch
van iemand anders. Pas bij de fusje
van omtrent 1975 hebben meneer
J an en zoon Martlen „het spel" verlo
ren, zonder er gewoonlijk minder
van te worden.
Meneer Jan. zelden helder gespeeld
door Jaap van Donselaar, wordt een
overtuigende figuur. Hans Knop
pers, hoe goed ook gespeeld door
Roelof den Ambtman, wordt dat
minder, omdat het kollektief, dat
samen met de schrijver Ouus Baas
er de voorsteling ontwikkeld heeft,
onvoldoende ln geslaagd ls hem, zo
als wel in het begin en naar het eind
toe, een duidelijke functie in het
verloop van het spel te geven. Er zijn
hem wel bepaalde karaktertrekken
toebedacht, maar die zijn niet Inte
ressant. omdat zij niets toe af doen
aan waar het stuk over gaat. Zij
tekenen hoogstens een werkelijk
heid, namelijk dat de arbeiders, al de
Jaren dat het goed ging, geen klach
ten hadden en hun gewone gangetje
gingen zonder iets van het bedrijf te
weten. Zijn persoonlijke wederwaar
digheden kunnen best „drama
tische" trekjes vertonen, waar Je
even bij op kijkt, maar omdat zij
niets veranderen aan wat er met het
familiebedrijf gebeurt, er ook niets
over verhelderen, blijven het bij
komstigheden.
Dat verandert pas ten goede, als ln
de laatste episode de eigenzinnige
dochter met een eigenzinnige
schoonzoon inspegastoptreden,die
wel verder gekeken hebben en er in
slagen het Inzicht van Hans Knop
pers te veranderen, waaruit het al
genoemde conflict met meneer Jan
ontstaat.
Ook wat andere figuren betreft is er
niet altijd voldoende op gelet, of wat
Zij doen niet alleen henzelf tekent,
maar vooral iets toevoegt aan het
geheel. Zoals wel, wanneer b.v. ln het
begin de vakbondsbestuurder me
neer Jan de mogelijkheid biedt
grommend zijn tanden te laten zien.
En zoals de vrouw van meneer Jan
door haar houding tegenover hem
het nodige over zijn aard onthult. En
zoals aan het slot de scène tussen
meneer Jan en zoon Martlen veel
onthult over hun beider verschillen
de aard én over de situatie na de
fusies.
Dit alles betekent, dat door een aan
tal niet-functlonele toevoegingen de
grote lijn soms uit het oog raakt,
zodat het geheel wat brokkelig gaat
lijken, maar toch is het, zoals in de
laatste episode goed zichtbaar
wordt, een zeer doordachte en over
de hele lijn met grote zorg gespeelde
voorstelling en stap vooruit op een
moeilijke weg.
Prix Concourt 197$
voor
traditionele roman
PARIJS De Prix Concourt 1976 is
toegekend aan de 29-Jarlge gymnasi
umleraar Patrick Gralnville voor
zijn (vierde) roman „Les flamboy
ants". Grainville omschrijft dit werk
als „een speurtocht naar de graal op
het Afrikaanse spoor".
De Prix Concourt de voornaamste
franse letterkundige prijs die ln 1896
werd ingesteld en die wordt toege
kend door de Academie Concourt. ls
ln geld omgerekend bijna niets
waard: vijfentwintig gulden. Maar
de toekenning van deze belangrijke
onderscheiding waarborgt een zoda
nige verhoging van de oplage dat in
dit geval bijvoorbeeld de schrijver
op, omgerekend, hondervijftigdui
zend gulden inkomsten kan
rekenen.
De bekroonde roman werd. na eerst
door een andere uitgever te zijn ge
weigerd. in september Jl. door Le
Seuil uitgegeven. Gralnville ls een
sterk traditioneel schrijvende au
teur; door de prijs toe te kennen aan
traditioneel verhalend proza ls de
Academie Concourt afgeweken van
haar gewoonte om nieuwe, Zij het
niet revolutionaire, letterkundige
stromingen te steunen.
TILBURG De Tilburgse politie
heeft met de aanhouding van 37
verdachten merendeels Jongeren
van 15 tot 20 Jaar, in totaal 105
inbraken en diefstallen in Tilburg en
omgeving tot klaarheid gebracht. In
totaal werd voor een bedrag van
85.000 gulden aan radio's, tv-
toestellen en andére elektrische ap
paraten buitgemaakt die te gelde
werden gemaakt bij helers in Til
burg. Breda en Oosterhout. Deze
behoren mede tot de groep van aan
gehouden personen.
(ADVERTENTIE)
U wilt de bibliotheek van uw grootvader opruimen, of wat
ruimte creëren in uw eigen boekenkast.
Of't nu gaat om Statenbijbels of reisverhalen, hoeken over
dieren of occultisme, als een boek nog in goede staat verkeert,
is het de moeite waard om even bij de Slegte
langs te gaan (bellen kan natuurlijk ook).
Misschien krijgt u er nog meer geld voor
dar^J denkt.
e staat ver
De Slegfe is een goeie voor uw oude boeken.
Boekhandel J. de Slegte B.V'.Kulverstraat 11-13.
Amsterdam. Tel.: 020 - 23 25 40 en Rotterdam. Den Haag.
Utrecht. Arnhem. Eindhoven, Groningen. Leiden. Haarlem.
Antwerpen. Gent.
Gedenkteken op graf van schout bij nacht
Van een verslaggever
8T. BU8TATIU8 Voor de ruim
vijftienhonderd inwoners van St
Eustatius. een van de drie boven
windse eilanden van de Nederlandse
Antillen, komt vandaag het hoogte
punt van de feestelijkheden ter gele
genheid van het tweehonderdjarig
bestaan van de Verenigde Staten.
Behalve veel hoogwaardigheidsbe
kleders uit verscheidene delen van
de wereld uit Nederland zijn er
minister De Oaay Fortman van bin
nenlandse zaken en staatssecretaris
De Ooede van financiën verwach
ten de vijftienhonderd bewoners ook
belangstellenden van omliggende el-
IJS De beroemde Franse filmacteur Jean Gabin is op
•Jarige leeftijd maandagochtend ln het Amerikaanse zieken-
is te Neuilly bij Parijs aan een zware hartaanval overleden. Hij
ln zijn carrière, die in 1930 begon, in meer dan honderd films
ipgetreden.
'ot zijn beroemdste films van voor
e tweede wereldoorlog behoren
Pépé le Moko", „Qual des brumes"
n „La grande Illusion" (met Erich
an Strohelm). Na de tweede werel-
oorlog had Gabin aanvankelijk
loelte met het hoog houden van zijn
toegere reputatie ais karakterspe-
r, maar met zijn vertolkingen van
rol van Inspecteur Malgret In di
me films naar de politieromans
nu Georges Simenon, verwierf hij
Ucclnste een grote populariteit.
Oir de films die hij na de tweede
I «eldooriog ln de Verenigde Staten
A takte o.a. met Mariene Dietrich
Aart wie hij eind veertig een romance
I ad die tot scheiding van zijn tweede
■touw leidde meende Gabin zelf
(Jt die maar zo gauw als mogelijk
westen worden vergeten.
Arbeider
ean Gabin die als Jean Alexis
ioncorge op 17 mei 1904 in een
erarmd gezin van revueartiesten
w geboren heeft lange tijd als fa-
irleksarbeider en bouwvakker de
ost verdiend. Op 18-jarlge leeftijd
naakt hij zijn debuut in de Folies
lergères. HIJ speelde kleine rolle-
Jes, bij voorkeur die van het type
ruwe bolster blanke pit" vanwege
Ijn korte gedrongen gestalte zijn
yplsche stem en zijn al vroeg „door-
tefd" gelaat. Zijn filmloopbaan be-
on ln 1930 met „Chacun sa chance",
laar de „echte Gabin" kent de
llmllefhebber ln hoofdzaak van de
genoemde „Qual de brumes."
1951 werd hij uitgeroepen tot bes
acteur op het filmfestival van Ve-
letië voor zijn rol ln „La nult est mon
oyaume", over een treinbestuurder
He bij het voorkomen van een onge-
uk het gezicht verliest. Zijn beste
ilms kwamen tot stand ln samen
werking met de grootste Franse re-
Ilaseurs als Jean Renoir, Marcel Car-
en Julien Duvivier.
n de tweede wereldoorlog vocht hij
an de zijde van de Maquls tegen de
>ultsers. Hij is driemaal getrouwd
eweest en leefde zoveel mogelijk
'uiten de publiciteit met vrouw en
We kinderen op een boerderij in
tormandië waar hij zich aan zijn
(ADVERTENTIE)
Maak straks eens'n lekkere
dubbele boterham met zo'n heerlijke
malse haring, vers gesneden uitjes en
een schijfje zuur.Da's nog eens wat
anders dan de boterham met zoet.
Pittig. En hartig.
Met vis maakt u trouwens de
lekkerste broodjes.
Denk maar eens aan
'n boterham met paling, met
gerookte haringfilets, met
garnalen, met spekbokkingfilets.
Neem eens'n stuk stokbrood met boter
en eet er een frisse rolmops bij.
Of een zure haring.
Beleg eens een paar boter
hammen met vis-salade.
Pak het tosti-ijzer en maak een
tosti met gestoomde makreel.
Of haal eens wat gebakken vis
voor op het brood.
Lekker,zo'n gezonde
afwisseling!
Wissel af met vis. Omdat 't zo lekker is!
landen en uit de Verenigde Staten
zelf.
BIJ het eiland zullen vier oor
logsschepen afmeren; uit Nederland
de „Friesland" en de „Overijssel" en
twee uit Amerika. Nederlandse mari
niers zullen voor de erewachten zor
gen tijdens de feestelijkheden, die
overigens al op 1 november begon
nen zijn.
Op 16 noverpber 1776 verscheen in
de haven van dit eiland, dat toen nog
helemaal ln handen was van de Wes-
tlndische Compagnie, een oor
logsschip, de „Andrew Dorea", dat
de vlag van de kort tevoren onafhan
kelijk geworden Verenigde Staten
van Amerika voerde. Dat was de
aanleiding voor de eerste erkenning
van de Verenigde Staten door een
ander natie: na de traditionele vlag-
begroeting liet de kapitein van de
Andrew Dorea, Isaah Robinson, der
tien saluutschoten afvuren. St. Eus
tatius beantwoordde dat met toe
stemming van de gouverneur van
het eiland, Johannes de Oraaff, met
elf saluutschoten. Met dit gebaar gaf
De Graaff namens de Republiek der
zeven verenigde provincies te ken
nen dat deze de onafhankelijkheid
van de VS erkende. President Roose
velt was er in 1939 St. Eustatius nog
dankbaar voor en schonk de el-
landbewoners een herdenkingsplaat.
Het eerste saluut van de VS had niet
zo lang nadien een gevolg tijdens de
van 1780 tot 1784 tussen Engeland en
de Republiek woedende vierde En
gelse oorlog. De Britse admiraal B.
Rodney werd naar St. Eustatius ge
stuurd om dat „roversnest" te ver
woesten. Toen Rodney bij St. Eusta
tius kwam was er net een konvooi
Nederlandse vrachtschepen onder
bescherming van schout bij nacht
Crul naar Nederland vertrokken.
Rodney viel aan, en ln het daarop
volgende gevecht sneuvelde CruL
Hij werd met militaire eer naast de
hervormde kerk van 8t. Eustatius
begraven maar dat graf kreeg nooit
een herdenkingsteken. Daarin komt
hu verandering: de Nederlandse ma
rine heeft een bronzen herdenkings
plaat laten maken die aan de „St.-
Eustatius historical Foundation" zal
worden aangeboden. Die plaat zal
vandaag onthuld worden.
Jean Gabin
grootste hobby, paarden fokken, kon
wijden.
Zelfs ln de Sovjet-Unie ls een offi
ciële reactie op de dood van Gabin
gepubliceerd; het persbureau Tass
prees zijn grote filmrollen om hun
diepe menselijkheid en wijsheid. In
de Sovjet-Unie. aldus het pers
bureau, was Jean Oabln zeer geliefd
en een deel van zijn films algemeen
bekend.
Joh. van den Boogert
directeur vereniging
Europese conservatoria
UTRECHT De directeur van het
Utrechts Conservatorium, Johan
van den Boogert, is vorige week ln
Warschau met algemene stemmen
voor vier Jaar benoemd tot presi
dent van „1'Association europienne
des conservatoires, Musikhochschu-
le et Music Academies." Bij deze in
1953 opgerichte organisatie zijn on
geveer negentig Europese conserva
toria aangesloten. De vereniging
houdt zich voornamelijk bezig met
pedagogische onderwerpen op het
gebied van muzlek-vakonderwijs.
DEN HAAO Het kabinet la bereid
om in het wetsontwerp „Voor
keursrecht gemeenten bij verwer
ving onroerend goed" een bepaling
op te nemen waardoor verplichte
verkopers in sommige gevallen een
schadevergoeding kunnen krijgen.
Daarvoor heeft minister Oruljters
op nadrukkelijk verzoek van de
Tweede Kamer een nieuw artikel
aan het wetsontwerp toegevoegd.
In het geval een gemeente een ver
koper verplicht grond aan de ge
meente te verkopen, dient daarbij
een reden opgegeven te worden, die
vastligt ln een structuurplan voor
het betrokken gebied. Indien dat
plan later niet gerealiseerd wordt,
kan de voormalige verkoper een ver
goeding eisen als hij kan aantonen
zijn bezit inmiddels voor een hoger
prijs te hebben kunnen verkopen.
Dit is de enige wijziging die de rege
ring na de eerste Inbreng van de
Kamerleden bereid ls aan te
brengen.
Het wetsontwerp beoogt de positie
van de gemeenten te versterken bij
het voeren van een slagvaardig en
vooruitziend aankoopbeleid ter uit
voering van hun taak voor de ruim
telijke ordening. Een verkoper van
onroerend goed moet dan zijn bezit
eerst aan de gemeente aanbieden.
Burgemeesters —In Bunschoten en
Harmeien zijn nieuwe burgemees
ters benoemd, in beide gevallen ie
mand van de ARP. In Bunschoten is
benoemd de huidige burgemeester
van Medemblik, de 56-Jarige J. W.
Bol; ln Harmeien de huidige wet
houder en loco-burgemeester van
Nieuwkoop, de veertigjarige drs. J.
H. Burger. Beiden zijn gerefor
meerd.
Rechterlijke macht Tot raadsheer
ln het gerechtshof in Den Haag is
benoemd mr. R. van der Veen, advo
caat en procureur in Den Haag en
rechter-plaatsvervanger in de
rechtbank te Amsterdam.
Overleden Op 71-jarige leeftijd is
ln Voorburg overleden de heer J. K.
A. Janssen, hoofd van het inlichtin
gen- en klachtenbureau voor scha
deverzekeringen (1KB) in Den Haag.
De heer Janssen had, toen hij in
1973 de leiding van dit bureau op
zich nam, reeds een lange carrière in
het verzekeringsbedrijf achter de
rug.
Van een verslaggever
UTRECHT De Rooms-Katholieke Partij Nederland (RKPN)
heeft de president van de Utrechtse rechtbank, prof. mr. V. J. A.
van Dijk gevraagd twee ex-leden van de partij op straffe van een
dwangsom van 50.000 gulden te verbieden naar buiten de indruk
te wekken, dat ze namens de RKPN optreden of om foutieve
mededelingen over deze partij te doen.
Gedaagden in het kort geding, dat
gisteren diende, waren de heren J. H.
Kisner en F. A. M. Cedee uit
Amersfoort, die onlangs ais lid van
de partij zijn geroyeerd en voorheen
bestuurslid waren van de afdeling
Amersfoort van de RKPN.
Raadsman mr. L. van Heijningen uit
Den Haag zei. dat het partijbestuur
een herhaling vreest van de „over
val" vlak voor de laatste verkiezin
gen voor de provinciale staten, toen
een groep mensen bulten de partij
om een eigen kandidatenlijst voor de
verkiezingen indiende. „Een partij
als de RKPN staat bloot aan de
infiltratie van mensen die zonder ge
kozen te zijn een rol willen spelen",
aldus mr. Van Heijningen.
De heer Kisner. voorzitter van het
(AOVeRTENTlE)
vsyVï 'v
De taal van de haringen is zelfs WjT* enigszins
ontcijferd. Deze scholen vissen laten een fijn gesjirp harent dat
de indruk geeft van een bericht in morse-code
Dit is één van de wonderbaarlijke feiten uit het nieuwe
dierenboek van de Amro Bank. „Van dier tot dier" heet 't.
120 Pagina's feiten en 60 schitterende kleurenfoto's over een
uniek onderwerp: de „talen" in het dierenrijk. De taal van
geluid, geur, kleur, gebaren en trillingen. Dierenkenner
Prof. Dr. Anthonie Stolk heeft er begrijpelijke
mensentaal van gemaakt en geeft boeiende
uitleg. U krijgt deze verrukkelijke
uitgave - zolang de voorraad
strekt - voor één tientje als u nu
een spaarrekening opent.
En de Amro stort op elke nieuwe rekening
ook nog 'ns f 7,50. (Deze openingspremic
is 1 maand niet opvraagbaar.) De aktie loopt van 2
november tot 4 december.
Nu bij elke Amro Bank.
rayon Amersfoort, ls geschorst en
later geroyeerd, nadat hij als lid van
de kascommissie ln moeilijkheden
kwam, omdat er aan de financiële
stukken die hij moest bekijken be
paalde bescheiden onmtbraken. De
kascommissie weigerde dan ook ver
slag uit te brengen en op de leden
vergadering van de RKPN kreeg de
heer Kisner niet de gelegenheid het
woord te voeren.
Circulaire
De directe aanleiding tot het aan
spannen van het kort geding is een
circulaire die de heren Kisner en
Cedee vorige maand aan de RKPN-
leden in het rayon Amersfoort heb
ben gestuurd. Niet op „officieel"
briefpapier van de partij, maar vol
gens de raadsman is wel de indruk
gewekt, dat de circulaire van de
RKPN uitging. Het stuk, zei hij,
staat vol onjuistheden en ver
dachtmakingen aan het adres van
het bestuur en ls kennelijk bedoeld
om „verwarring, twist, tweedracht
en achterdocht te zaaien". Boven
dien staat er in. dat er een vergade
ring zal worden gehouden om nieuwe
besturen te vormen, „een soort te
genregering ln de RKPN", om met
mr. Van Heijningen te spreken.
De heer Kisner ontkende, dat de
groep waartoe hij behoort (de „club
Zoeterwoude") een overval van plan
is. Deze groep bestaat volgens hem
alleen uit mensen die zich ongerust
maken over de partij. „WIJ willen de
RKPN niet ondermijnen, maar op
bouwen". De circulaire ls verstuurd
om na het royement rekening en
verantwoording af te leggen.
De president vroeg voorzichUg of er
niet nog een poging kan worden ge
daan om de eenheid te bewaren,
maar eiser en gedaagde gingen daar
niet concreet op ln. Op 23 november
zal vonnis worden gewezen.
GOUDA In het Bleuland zieken
huis in Gouda is vorige week tuber
culose geconstateerd bij een 25-
Jarige assistent, die stage liep ln het
ziekenhuis. Volgens de medisch di
recteur van het ziekenhuis, dr N.
Geelkerken is de kans. dat patiën
ten door de stageaire zijn besmet,
zeer gering. De stageaire heeft op
één afdeling van het ziekenhuis ge
werkt. Patiénten en medisch perso
neel van dezelfde afdeling worden
onderzocht door het consultatiebu
reau.
Simpkin» had
er al op gere
kend.
