I Naïeve kunst uit Montenegro Grootse muziek in de Doelenhal Alban Berg en Schubert in matinee van VARA Jeugdloon DeflHaag DeWertl5 'el 070'299020 Politieoptreden tegen minderheidsgroepen is vaak bedenkelijk r? Newport Jazz Festival Informeel avondje klassiek Koffiegebruik is haast niet minder na prijsverhoging Vogels in volières in beslag genomen „Kluizenaar" van Scharendijke na brand overleden Olympia naar 't Catshuis? ■I KANTOORMACHINE IMPORT BV Rotterdamse hoofdinspecteur Kalma: Twee broers in auto verbrand lNDAG 8 NOVEMBER 1976 KUNST TROUW/KWARTET 7 roop toch dat naai was erde 1 zo door Rud Niemans 2zig, ROTTERDAM Dit weekeinde vierde het Newport Festival - de Europese versie zijn terugkeer in Rotterdam met een reeks chiJ concerten in de grote Doelenzaal en hal. Qua programmering bleef het velen duister waarom dit keer de zwaarste troefkaarten (McCoy Tyner, Sonny Rollins en Gil Evans) op de eerste avond 20 en nacht moesten worden uitgespeeld. 't is igen eer hter :etje ge- risie llers taar p de E>pil, wen etje :last iken :end laar laar an- jsy. min acht rgie een leeg -der mer >lij die een een ette t hij top. ;im. elfs jn. Zo het maar even wilde, zou de rest tot anti-climax worden gedegra deerd en gezien het niveau van die eerste avond zou het dat ook. Met alle respect voor de zoetgevooisde, zeer welluidende Roberta Flack op zaterdagavond, kun je toch afvragen of haar kunst al ontleent die inspi ratie onder meer aan de jazz past in een Newport-totaalpakket. Een dergelijke overweging zonder nou alles in vakjes te willen passen geldt misschien ook voor de „Vibra tion Society" van multi-rietblazer Rahsaan Roland Kirk, die de laatste jaren ook nogal nadrukkelijk naar muzikaal aanperkende gebieden is gaan knipogen. Goed dan, de romantische „soul" van Roberta Flack kwam in de plaats van de terzelfdertijd in Belgrado vertoevende Betty Carter en dat beroofde mij na het recente Vanguard-optreden van een verbeid weerzien. Jammer, maar het zij zo. Een andere, nog gevoeliger zaak bij velen is het gebruik van de hal, met z'n portiers die kaartjes staan te scheuren, oevreuses die kleding col lecteren en overige gedienstigen die koffie staan te schenken. Om nog maar niet te reppen over uitzicht-belemmerende pilaren en akoustische problemen. Daar kwam door R. N. Degens ig* iar. Hen :en eft ïem ng net ralti ft. ni ga AMSTERDAM Een avondje klas siek op een informele manier, daar mee heeft het Concertgebouworkest vrijdagavond een volle zaal in Amsterdam getrokken. Waarschijn lijk waren er welgeteld niet méér mensen dan bij een normaal goed- bezet abonnementsconcert, want de vm stoelen ontdane middenruimte op de begane grond had zo wellicht minder zitcapaciteit. Maar de rom melige drukte van zittende en lig- pnde muziekliefhebbers maakte het op een bepaalde manier wel ge zellig. En er was veel jeugd op afge komen; en daarmee was deze voor het Concertgebouworkest wel nieu we manier van publiek benaderen zeker geslaagd. Vanwege het infor mele waren orkest en dirigent (Colin Davis) niet in uniform en bleven de stelf buffetten in de foyers tot twaalf uur tdat open. "1 aarni Een Si"001 deel van ^et publiek heeft waarschijnlijk deze avond voor het gaal eerst gehoord hoe „anders" een or kest in de zaal klinkt dan via een I grammofoonopname. Het zal hen dan ook niet gestoord hebben dat het op deze manier niet altijd hele maal „perfect" ging. Want wie dat bijvoorbeeld in de vertolking door Mirjam Fried van het Vioolconcert van Beethoven wel gehóórd mocht hebben, zal toch zeker onder de be koring zijn gekomen en gebleven van de speciale sfeer, van het avon tuurlijke. en van de veel meer direc te werking van zo'n levende uitvoe ring. Het had iets van zo'n befaamd Lon- dens Prom-concert, niet alleen door de korte Engelse toespraakjes van Colin Davis, maar ook door de pro grammering met Beethoven voor de pauze, en Strawinsky's Sacre du Printemps er na. Die in ademloze spanning werd aangehoord en met l enthousiaste bijval werd beloond. Het was dan ook wel een bijzonder boeiende uitvoering van dit al klas sieke eigentijdse stuk, dat een voortreffelijke keus voor deze infor mele avond bleek te zijn, die een hoopgevend begin is geworden van een nieuwe serie concerten van het concertgebouworkest. Overigens heeft een niet minder en thousiast publiek van dit zelfde pro gramma de dag daarop genoten in de serie concerten die door het Ne ro*!} derlands Theatercentrum wordt ge organiseerd. dan Gil Evans' 11-mans formatie met overigens twee in alle opzichten schitterende vrouwen op vitale plek ken (achter de drums en op die ene trombone) in terecht. De meester kwam. zag en overwon. Synthesizers. Fenders en batterijen versterkers doen het daar blijkbaar stukken beter dan in de steriele gro te zaal, waar alle nuances tot pap vervloeien en er geen contact is tus sen artiest en publiek. In de voora vond kon alleen de montere, weer eens op de scène herverschenen te nor-reus Sonny Rollins dit euvel met zijn pure klasse bestrijden. Met ij- zersterke, sonore muziek ook, vol gens Rollins' geliefkoosde patroon: de blues, een bossa. een calypso, een ballad („Easy Livin' deze maal). Weer die dicht rond de melodie cir kelende improvisaties, nadat hij het riet met één ontzettend lang- aangehouden, loupezuivere noot had warmgeblazen. In zijn quintet speelde gitarist Aurell Ray méér vanuit de pure zwarte jazztraditie dan de Japanner Masuo tijdens Sonny's Laren-optreden in '73 uiteraard, mag je wel zeggen doch verdere vergelijkingen met dat legendarische concert laat ik liever achterwege. Rollins zat er qua ni veau dicht tegenaan. Het sextet van pianist McCoy Tyner, dat voor de pauze optrad, viel me nogal tegen. Hier veel breedsprakigheid, loodzware ritmiek, dito in akkoor den verstikte romantiek, waar de twee bekwame rietblazers (onder meer Ron Bridgewater op fluit) zel den als een zonnestraal doorheen konden breken. De muziek was mooi in haar complexe, oosters getinte totaal-sound, maar verliep volgens een procedure, die het individu als in een harnas gevangen hield. Creatief Gil Evans' muziek commune achtig. totaal schenkt daarente gen toch zóveel ruimte aan het crea tieve individu (Peter Levin op synthesizer, George Adams, op tenor steeds volwassener. Bob Stewart, een ongelofelijke tubaïst enz.) dat men van de ene geboeide verbazing in de andere rolt. Elf stuntmannen en -vrouwen gaan aan de hand van de door de hippe klankschilder Evans op papier gezette schema's uitvoerige muzikale dialogen en ca- cofonische conversaties met elkaar aan, soms met de kwaak-, knerp- en ritselgeluiden van Levin en Evans als énig, ritmische getimed bindmid del. De stukken waaronder een razend swingend „Rhythm'ning" vangen gewoon „ergens" aan en daarna laat Evans die muziek verder „gebeuren", opbloeien vanuit de to taliteit. het meedenken van allen. De anatomie van een klankcreatie voor big band. Het niveau van dit concert was wel gelijk aan het Newyorkse optreden enkele weken geleden, maar hier gebeurde meer. op uitge breidere schaal. Het schitterende trompetspel van Lew Soloff. die zijn buurman Jon Faddis soms bijna van zijn zetel afblies, maakte het terecht enthousiaste publiek vooral duide lijk, hoeveel talent er in de States voorhanden is, als dat maar „ont dekt" wil worden. Het was een bril jant concert, dat mij nog lang zal bijblijven. DEN HAAG Ondanks de laatste koffieprijsverhoging van 37 cent per 250 gram, laat de Nederlander er zijn „bakje" niet voor staan. Uit een ni- po-enquête voorNCRV's televisieru briek „Hier en Nu" bleek dat 85 procent van de ondervraagden niet minder koffie drinkt door de prijs verhoging. Efl procent kocht er wel minder koffie door; vier procent zei helemaal geen koffie te gebruiken. Minister Lubbers heeft onlangs op vragen uit de Tweede Kamer ge antwoord dat de recente koffieprijs- verhoging onvermijdelijk is. Hij schrijft de verhoging toe aan de stij ging van de inkoopprijzen en zegt dat het einde van de s'tijging waarschijnlijk nog niet in zicht is. es li ••Je kunt mer ken. dat Simpkins gym- nastieklessen volgt Gil Evans door Jac. Kort AMSTERDAM Op het programma van de VARA-matinee stonden ditmaal twee grote en belangrijke werken, beide van Oostenrijkse origine, zij het uit verschillende tijden. Voor de pauze speelde de 32-jarige Nederlandse violist, Maurits Bosman, de solopartij in het uit 1935 daterende vioolconcert van Alban Berg. Na de pauze speelde het Radio Filharmonisch Orkest de Negende symfonie van Franz Schubert. De dirigent was Hans Vonk. Berg schreef zijn Vioolconcert op het eind van zijn leven „ter herinnering aan een engel", oftewel de achttienjarige Manon Gropius, de jong gestorven lietallige dochter van de „Bauhaus"- architect Walter Gropius. In het tweede deel citeert Berg een koraal van Bach („Es ist genug"). Het con cert is buitengewoon complex ge schreven, bepaald geen „dankbaar" stuk. waarin de solist nu eens opzijn voordeligst kan uitkomen. Niet al leen is de orkestbezetting enorm groot, maar er gebeurt daarin voort durend van alles, wat de aandacht van het solo-instrument afleidt. Niettemin gelukte het Maurits Bos man en Hans Vonk van het werk een indrukwekkende vertolking te ge ven, hetgeen getuigt van het hoge niveau van deze zeer bijzondere uit voering, technisch, zowel als artis tiek. Schuberts Negende, ook al uit het laatste levensjaar van de componist, was tijdens zijn leven afgewezen om haar lengte (55 minuten), maar voor al vanwege de moeilijkheid, zowel om haar te spelen als te beluisteren. Dat eerste geldt nog altijd. Het werk stelt aan dirigent en orkest zeer hoge eisen. Maar Hans Vonk en zijn orkest bleken daar zaterdagmiddag volko men tegen opgewassen, zodat ieder detail volledig tot zijn recht kwam en het geheel in grote stijl werd gerealiseerd. Het argument „te lang" gold dan ook volstrekt niet meer. Men luisterde geboeid, zowel naar de ranke en soepele melodieën van dit heerlijke werk, als naar de robuuste passages, die met name in de finale voorkomen. Dit „Oostenrijkse" concert was dank zij Maurits Bosman, Hans Vonk en het Radio Filharmonisch Orkest een hoogtepunt in de VARA-matinees. ROERMOND De gemeentepolitie van Roermond heeft dit weekeinde op 26 plaatsen volières gecontro leerd. Zij trof hierbij ruim vijftig beschermde vogels aan, waaronder Europese kanaries en goudvinken. Deze vogels, plus een aantal vang netten en lokvogels, zijn in beslag genomen. Enkele volière-bezitters hebben tegen het optreden van de politie protest aangetekend. Zij wil len een klacht indienen wegens huisvredebreuk. Vervolg van pagina 1 Het blijken vooral de meisjes te zijn. die te weinig betaald krijgen. De meeste ontduikingsgevallen werden gesignaleerd in het winkelbedrijf en in de horeca, aldus het jongerencon tact De namen van de bedrijven, waar het minimum-jeugdloon niet wordt betaald, zullen voorlopig niet bekend worden gemaakt, om ont slag van de jongeren te voorkomen. Volgens het NW-jongerencontact zijn verscheidene jongens en meis jes namelijk met ontslag bedreigd, wanneer zij zouden klagen over hun loon. Er waren ook andere reacties: sommige jongeren kregen plotseling wel het minimum-jeugdloon in hun loonzakje, toen zij vertelden te wil len gaan klagen bij het NW. FNV-bestuurder Herman Bode zei op de bijeenkomst, dat angst veel jongeren nog belemmert om aan de bel te trekken. Die angst is echter niet nodig, als de vakbeweging op komt voor de individuele belangen van de leden, aldus Bode. Hij hekel de de „rekenwonders" van werkge verszijde. die al voor de controle actie hadden gezegd, dat er werd „gesjoemeld" met de cijfers. Hij riep de werkgevers op. dan maar aan te tonen, dat het minimum-jeugdloon niet werd ontdoken. Gevallen waarin jongeren van be- drijfsscholen een arbeidscontract en dus het minimumloon moeten ontberen, blijken zich over het hele land uit te breiden. Vooral in gara ges wordt vaak niet meer betaald dan een wekelijks zakgeld, dit in navolging van het initiatief van een viertal metaalfabrieken Stork, Ha- zemeyer. Holland Signaal en Hee- maf in Hengelo en de Lips'-fabriek in Drunen. Op de manifestatie van zaterdag kwam een anonieme verklaring bin nen van het leerlingencomité van deze vier metaalbedrijven in Henge lo. In dit comité zitten de jongeren, die het leercontract hebben aan vaard en daarvoor twintig gulden zakgeld per week krijgen. In de ver klaring stond, dat de ouders en de jongeren zelf geen andere keuze hadden dan dit contract te aanvaar den. gezien de grote jeugdwerkloos heid in Twente, waarvan deze be drijven misbruik hebben gemaakt, aldus de verklaring. SCHARENDIJKE - In het Dijk- zigt-ziekenhuis in Rotterdam, waar hij met ernstige brandwonden was opgenomen, is overleden de 89 jaar oude ir. C. W. Bruynings Ingenhoes. die in zijn woonplaats Scharendijke werd aangeduid als „de kluizenaar" De man. die blind was en jaren gele den als landbouwkundig ingenieur de gehele wereld heeft afgereisd, woonde in de duinen in een houten barak in Scharendijke. Sinds twin tig jaar leefde hij zeer afgezonderd. Het was zeer moeilijk, zo niet onmo gelijk contact met hem te krijgen, aldus zijn dorpsgenoten. Iedere mid dag weet men. deed hij een dutje. Zo ook vrijdag, en oudergewoonte had hij enkele stukken hout op de ka chel gelegd om te drogen Het hout raakte in brand en spoedig stond het huisje in brand. ADVERT ENT lC Men beweert dat gisteravond een Olympia dikteermachine - de excellente DG 501 - richting Catshuis is gegaan Zal daar een belangrijke regeringsverklaring worden gedikteerd? We wachten af. OLYMPIA Van een verslaggever UTRECHT Hoofdinspecteur B. D. Kalma van de Rotterdamse politie vindt het optreden van de politie tegen minderheidsgroe peringen als Molukkers of woonwagenbewoners vaak zeer be denkelijk. „Het optreden van een enorme politiemacht onlangs bij e ontruiming van het Molukkenkamp in Vaassen bijvoor beeld met veel militair vertoon doet erg denken aan de razzia's die in politiestaten aan de orde van de dag zijn", zei Kalma in Utrecht, waar hij bij de Coornhertliga sprak over „politie en politiek". Kalma vindt de gecombineerde ma rechaussee-politieactie in Vaassen typerend voor de voortgaande mili tarisering van het Nederlandse poli tiekorps. Hij constateert ook dat het politieapparaat in toenemende mate wordt gebruikt om politieke doelein den van de gevestigde orde te verwe zenlijken: „Het optreden van de poli tie op de zwakzinnigeninrichting Dennendal bijvoorbeeld was duide lijk bedoeld om de politieke huid van staatssecretaris Hendriks van Volkshuisvesting te redden". Dat er binnen het politieapparaat weinig weerstand is tegen dit soort massaal optreden is volgens Kalma mede te wijten aan het feit dat het instituut politie politiek behoudend en rechts moet worden gekwalifi ceerd Met name bij de politietop is dat het geval, aldus de Rotterdamse politie-inspecteur. De behoudende snit van de politie top is er volgens Kalma ook debet aan dat de sociale kant van de poli tietaak (hulpverlening) sluitpost is en dat de nadruk ligt op de repres sieve taak (bijvoorbeeld criminali teitsbestrijding). Ook bij de politie opleiding komen de sociale aspec ten er nog steeds bekaaid af. vindt Kalma. Door de opzet van de opleiding heb ben volgens hem ook de meeste jon ge politiemannen die nu in groten getale het vergrijzend korps komen versterken een behoudende instel ling. Kalma voelt veel voor de sug gestie van burgemeester Van der Lee (Eindhoven) om de politiemen sen tijdens hun opleiding bijvoor beeld enkele weken met alternatie ve hulpverleners op te laten trekken „Boeren op het land" van Ondrej Venjarski „Haan" van Mitja Rojc door G. Kruis HAARLEM/HOORN/AMSTERDAM/DEN HAAG De liefheb bers van naïeve kunst it Joegoslavië kunnen deze maand hun hart ophalen; een grote overzichtstentoonstelling (van 1930 tot 1976) in het Frans Halsmuseum tot 3 januari; „Naïeve kunst uit Montenegro" tot 29 november in het Westfries Museum te Hoorn; het werk van Mitja Rojc is, tot 21 november te zien in de wat naïeven aangaat gespecialiseerde Galerie Hamer aan de Leliegracht 38 te Amsterdam, en een vijftiental andere bekende Joegoslaven exposeert tot 21 november in de Galerie Het Kunstcentrum, Molenstraat 16, Den Haag. tentoonstelling in de nieuwe zaal van het Frans Halsmuseum is sa mengesteld door Mabel Hoogendonk in nauw overleg met het Museum 15 voor Joegoslavische Naïeve Kunst in Zagreb De ongeveer 90 schilderijen en sculpturen geven een inzicht in het ontstaan, de geschiedenis en de maatschappelijke betekenis van de ze kunst. In de catalogus is o pi de tekst opge nomen van het in 1929 uitgegeven Manifest van de Zemlja-groep. waar in de eerste naïeve schilders zich hadden verenigd. Aan de exposities van deze groep, die bestond tot 1935 (toen werd er door de politie een eind aangemaakt! werd o a deel genomen door nu overal bekende kunstenaars als Ivan Generalic. Peter Smajic en Miklós. Een andere belangrijke da tum voor de naïeve kunst van Joe goslavië was 18 mei 1936 toen in de Salon „Ulrich" in Zagreb de ten toonstelling van enkele boeren uit Hlebine geopend werd en daar was Generalic ook weer bij. Deze exposi tie kreeg veel publiciteit en heeft de ontwikkeling van deze kunstvorm zeer gestimuleerd. Er ontstond zo een groep kunstenaars, die zelf geen middelen had. maar door links geo riënteerde intellectuelen gesteund werd Minder politiek Na de tweede wereldoorlog werden talrijke clubs en amateurverenigin gen opgericht: een nieuwe generatie schilders en beeldhouwers trad naar voren, minder politiek in hun uitin gen dan hun voorgangets, Door de groeiende bekendheid de oprich ting van de museum en de talloze galerlën overal ter wereld veran derde het oorspronkelijke karakter van deze naïeve kunst, n 1. een getui genis van sociale en politieke strijd te zijn. voor een goed deel in een commercieel getinte kunstrichting De expositie in Hoorn werd samen gesteld door het Centrum van Kunst en Cultuur van de Republiek Monte negro: ongeveer zeventig werken van schilders en beeldhouwers. Drijvende kracht In een land als Montenegro waar op brede terreinen van de creativiteit nog van een levende volkskunst kan worden gesproken, heeft deze een duidelijke invloed gehad op het ont staan van wat onder die naïeve kunst wordt gebrepen. Het is de ano nieme volkskunst die dikwijls een drijvende kracht is geweest voor de naïeve kunstenaars van dit land. waarbij de naïeve kunst zich dan van de volkskunst onderscheidt doordat hij o a. het sterk toegepaste karakter en de traditie van de volkskunst mist. Het grootste deel van de hier geëx poseerde werken bestaat uit de voor de Joegoslavische naïeve schilder kunst zo karakteristieke achter-glas schilderingen Het typische effect wordt bereikt door de voorstelling zodanig op de achterkant van het glas te schilderen dat die door het glas zichtbaar blijft. of in bejaardentehuizen te laten werken. Dan zou de politieman later dichter bij de bevolking kunnen staan, vindt Kalma. Controle Volgens Kalma is er van werkelijk democratische politieke controle op het politieapparaat en op het functi oneren van de politie- inlichtingendienst (en de BVD in het bijzonder) geen sprake. Landelijk wordt de politiecontrole uitgeoe fend door de voorzitters van de zes grootste Tweede-Kamerfracties, die echter wel wat anders aan hun hoofd hebben dan de BVD. Op plaatselijk niveau is er nauwelijks controle op het reilen en zeilen van de politie. De gemeenteraad is af hankelijk van de welwillendheid van de burgemeester, die als hoofd van de politie inlichtingen kan ver strekken maar die niet gedwongen kan worden zijn mond open te doen. Volgens Kalma zal de burgemeester een informatieplicht moeten krijgen ten opzichte van de gemeenteraad. Verder zullen in de speciale Kamer commissie. die de politie contro leert. ook de fractievoorzitters van kleinere partijen vertegenwoordigd moeten zijn. Kalma: „Het is onde mocratisch de kleinere partijen lou ter op grond van de macht van het getal van deze commissie uit te sluiten." Vrijheid Kalma, die veelvuldig de publiciteit haalde door zijn mening over poli tieke zaken niet onder stoelen of banken te steken, begrijpt niet goed dat zijn openhartigheid door velen onder wie zijn „baas" burgemees ter Van der Louw niet altijd in dank wordt afgenomen. De kritiek op zijn optreden is voor hem reden om te concluderen dat er zeker wat de politie betreft aan de vrijheid van meningsuiting nog het een en ander schort. Hij vindt dat hij als ieder ander mens het recht heeft om in het openbaar te protesteren tegen zaken die hem hoog zitten, vandaar zijn protest (met twaalf collega's) tegen de apartheidspolitiek die „moordenaar Vorster in de politie staat Zuid-Afrika overeind houdt". Tegen lantaarnpaal geslipt Van een verslaggever DEN HAAG Twee Haagse broers, de 24-jarige F. H. Comes en zijn tweelingbroer P. C. Comes zijn ver brand. nadat de auto waarin zij sa men met drie vrienden een avond uit waren geweest, na een botsing tegen een lantaarnpaal in brand vloog. De bestuurder van de auto. een 28- jarige Hagenaar, is in een ziekenhuis opgenomen. De wagen slipte in een scherpe bocht en vloog tegen een lantaarnpaal. De naast de bestuur der zittende man wist een van dc drie op de achterbank zittende vrienden uit de auto te trekken. 8a men bevrijdden zij de bestuurder. Een poging om de twee broers uit de auto te halen, mislukte, omdat de benzinetank van de auto ontplofte. De 68-jarige heer A Kelly uit Rui nen is bij het oversteken van de weg in zijn woonplaats door een auto aangereden. Hij overleed in dc nacht van vrijdag op zaterdag in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. De 50-jarige mevrouw M Buter- Veerman uit Bussum is om het leven gekomen, toen zij bij het oversteken van de weg in Loosdrecht werd aan gereden door een auto. De bestuur der van de wagen reed na het onge luk door. maar meldde zich korte tijd later bij de politie. Hij was in paniek geraakt. Er was geen sprake van alcolholgebruik. volgens de politie De 49-jarige P. M. Tobben uit Weert is gedood, toen zijn auto op de njksweg op een tegenligger botste Drie andere inzittenden van de wa gen werden gewond naar een zieken huis gebracht

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Nieuwe Leidsche Courant | 1976 | | pagina 7