Schitterend
ipos van
bertolucci
r:
Muziek in spijkerbroek
of in zondagse pak
fx//////////////////.
Rijkspostspaarbank
«PREMIERES VAN DEZE WEEK
Yj
Vraag uitvoerige informatie
Prolongaties en reprises JAZZ IN NEW YORK
Cinemanifestatie Utrecht
erichten
t het
avenland
V
- DAG 22 OKTOBER 1976
v
BINNENLAND/FILM
TROUW/KWARTET 13
r
lor W. Wielek-Berg
it de Italiaanse.regisseur Bernardo Bertolucci nog eens een
it film-epos zou maken vol massa-scènes, met gebruik van
Ie traditionele stijlen, ontleend aan het toneel, de opera en de
eratuur wie zou het ooit gedacht hebben bij het zien van zijn
rstelling „La commare secca" uit 1962, toen hij 21 jaar was?
zijn briljantste film „Prima Del-
ivoluzione" uit 1964 deed het niet
moeden, noch „II Conformista"
i, noch „Last Tango in Paris"
12), die vooral in zijn preutse en
otte vaderland zoveel schuimbe-
inde verontwaardiging verwekte,
nt hoezeer die films ook mogen
schillen, ze hebben één ding ge
en: het zijn intellectuele films,
ividualistische films, films die in
diepte gaan en niet in de breedte.
armee niet gezegd wil zijn dat
vecento" („De twintigste eeuw",
ar in Nederland heet ij „1900")
oppervlakkige, een commerciële
is. Nee, Bertolucci heeft het
argespeeld om de grote greep op
stof te behouden zonder de indivi-
;le lotgevallen van zijn personen
de banaliteit en de schetsmatig-
prijs te geven en de dialectische
itlljnigheid gaat niet ten koste
de psychologische detaillering.
00" duurt vijf uur en twintig mi-
ten, in technisch opzicht is het
een onding. Hij wordt dan ook in
se delen uitgebracht, respectieve-
van 163 en van 157 minuten die
mmer genoeg) ongeveer een
and na elkaar zullen worden ver-
id. Dat de onderbreking zo frus-
:nd ^verkt, pleit voor de film: je
zo graag weten hoe het allemaal
Ier gaat en je wordt in dat begrij-
jke verlangen gedwarsboomd,
u door deze overweging oven-
niet weerhouden om beide de
le gaan zien: ook afzonderlijk
ize de moeite meer dan waard.
ucci heeft er, met zijn mede-
ioschrijvers Giuseppe Berto-
en Kim Arcalli, zijn camera-
Vittorio Storaro en een keur
acteurs drie Jaar aan gewerkt en
film heeft acht miljoen dollar
;ost. Dat lijkt veel maar is, gezien
grote opzet, de beroemde acteurs,
lange speelduur en niet in de
tste plaats het schitterende resul-
t, eigenlijk weinig: het oor
sspektakel „A Bridge too Far"
it meer dan drie maal zoveel
ten.
vier seizoenen
rtolucci belijdt in zijn nieuwste
m zijn liefde voor en verbonden-
id met het landleven. Hij laat zijn
ros spelen in vier seizoenen: de
imer, waarin zijn twee hoofdperso-
geboren worden, hun jeugd bele
en het opkomend socialisme
n; de herfst waarin zij en het fas-
me tot rijping komen; de winter
de oorlog en de bezetting en het
'jaar van de bevrijding. Hij be
lt in die vier seizoenen een tijd-
van vijf-en-veertig jaar.
een mooie zomerdag in 1900 wor-
er, terwijl een verklede dwerg
agend roept dat Giuseppe Verdi is
storven, ongeveer op dezelfde
laats en dezelfde tijd op een
ndgoed in de Emilia, de landstreek
Noord-Italië waar Bertolucci zelf
wereld kwam, twee jongens gebo-
Alfredo, de kleinzoon van de
ttdeigenaar, de „padrone" (Burt
ancaster) en Olmo, de kleinzoon
een landarbeider (Sterling Hay-
n). Ze groeien op als goede vrien-
n, hoewel de een de macht en de
kdom bezit en ander als bastaard
ordt veracht en vaak niet te eten
teft. Het socialisme geeft aan de
rdrukten hoop en wekt de woede
wrok van de machthebbers. Alfre
ds grootvader hangt zich op aan
ketting in de schuur, verbitterd
oor de nietswaardigheid van zijn
anen een playboy en een vrekkige
aborneerde bourgeois die het alleen
iaar op zijn geld heeft voorzien) en
Spaardeposito
met9/6% rente
tot wanhoop gedreven door zijn im
potentie; Ölmo's grootvader sterft
van vreugde wanneer hij aan
schouwt dat de landeigenaars mach
teloos tegenover de solidariteit van
de stakende landarbeiders. Berto
lucci schuwt de melo-dramatiek
niet, en waarom zou hij ook? Dit
gegeven vraagt erom en leeft ervan.
Maar dit deel van de film, waarbij de
erfopvolging aan de orde komt, doet
ook sterk denken aan een song van
Brecht: „Ach, wij hadden vele heren,
hadden tijgers en hyena's, hadden
adelaars en zwijnen
Het opkomende fascisme
Een beeld van een trein vol hongeri
ge boerenkinderen, die door
geestverwanten in Genua op eten en
spelen zullen worden getracteerd,
gaat vlekkeloos over in een shot van
een trein met soldaten, die terug
keert van het front. De Eerste We
reldoorlog is voorbij, Alfredo en Ol
mo (nu gespeeld door Robert de
Niro en Gérard Depardieu) zijn vol
wassen geworden. Hun vriendschap
lijdt er vooralsnog niet onder, bij
een uitstapje delen ze zelfs een
vrouw, maar reeds voorvoelt men
dat dit niet zo zal blijven. Olmo
wordt verliefd op een revolutionaire
onderwijzeres (Stefania Sandrelli),
die de vrouwen aanvuurt tot een
sit-down staking en analfabeten les
geeft, Alfredo ontmoet een mooie
kunstenaarsdochter (Dominique
Sanda), die sigaretten rookt, auto
rijdt doch desalniettemin maagd
blijkt te zijn. Intussen polariseren
de maatschappelijke verhoudingen:
de landarbeiders komen steeds
meer voor hun rechten op, de landei
genaren rotten samen om het tij te
keren en zoeken hun heil in het
fascisme. Dat wordt belichaamd
door de macabere figuur van Attilla,
de meesterknecht (Donald Suther
land), die terwille van de promotie
wordt aangevuurd door Alfredo's le
lijke nichtje Regina (Laura Betti).
De film eindigt met een confrontatie
tussen een stoet demonstranten die
hun slachtoffers begraven, oude
mannen die bij een aanslag levend
verbrandden, en de fascisten, die
zich hun eerste zwarte hemden heb
ben laten aanmeten en om hun
flinkheid te vieren een katje hebben
vermoord.
Een grote belevenis
En daar moeten we het mee doen tot
over een maand wanneer het tweede
deel volgt, alhoewel we in het begin
al hebben gezien hoe het eindigen
zal: Regina en Attilla worden bij de
bevrijding in 1944 door een woe
dende volksmenigte gelyncht en een
klein jongetje houdt met een geweer
Alfredo in toom, want die is welis
waar geen fascist geworden, maar
hij heeft ook niet tegen het fascisme
gevochten. Er valt in deze film zo
veel te prijzen, dat men nauwelijks
weet waarmee te beginnen. De bui
tenlandse acteurs vallen geen
ogenblik uit de toon, zij zijn Italiaan
met de Italianen, de spanning ver
slapt nooit, daarvoor zorgt een
meesterhand, aan de onderdelen is
liefdevolle aandacht besteed. De so
ciale en politieke hartstocht straalt
eraf, Bertolucci's inzet is volkomen,
zijn liefde en haat zijn meeslepend.
En wat is het heerlijk weer eens een
film te zien met een herkenbaar ver
haal en herkenbare mensen, met ge
beurtenissen waarin je je kunt ver
liezen zonder in droomland verzeild
te raken. Want wat Bertolucci ver
telt is waar, ook al is hij er zelf niet
bij geweest.
Amsterdam-Tuschinski I; Ensche-
de-Alhambra; Den Haag-Passage;
Leiden-Lido; Nijmegen-Carolus;
Utrecht-Rembrandt, 18 jr.
Looptijd 6 jaar, vaste rente 9'/2%
Looptijd 5 jaar, vaste rente 9'/4%
Looptijd 4 jaar, vaste rente 9
Looptijd 3 jaar, vaste rente 8V2%
Minimum storting f 1.000,-
Rente jaarlijks opneembaar
Tussentijdse opneming mogelijk
voor aankoop eigen huis
Zend mij de folder met uitgebreide inlichtingen
over deze spaardeposito's.
Naam
Straat
"~1
Woonplaats
?i
'ai>1,^3
Deze coupon ongefrankeerd opsturen naar:
Rijkspostspaarbank, Afd. Marketing, Amsterdam, j
uw nationale spaar- en hypotheekbank
L'Innocente. Laatste film van Luchi-
no Visconti, vol sombere grandezza.
De gehele week ln Tuschinski 3,
Amsterdam en Studio, Utrecht.
Les Parapluies de Cherbourg. Nostal
gische gezongen liefdesgeschiedenis
van Jacques Démy. De gehele week
in 't Venster, Rotterdam.
Barry Lyndon. Meesterlijke film van
Stanley Kubrick over de verre, kou
de, mooie wereld van het verleden.
De gehele week in Amsterdam-
Calypso; Den Haag-Calypso; Rotter-
dam-Kriterion; Utrecht-Rembrandt
3; Leiden-Luxor.
Die verlorene Ehre der Katharina
Blum. Eerlijke en boeiende film van
Volker Schlöndorf en Margarethe
van Trotta over de uitwassen van
politiemacht en sensatiepers in
West-Duitsland naar het boek van
Heinrich Böll. De gehele week in
Calypso Club, Amsterdam
De Komedianten. Prachtige Griekse
film van Theo Angelopoulos over een
bewogen tijdvak van de geschiede
nis dat wordt weerspiegeld in de
lotgevallen van een reizend toneelge
zelschap. 22 en 23 okt. Filmhuis
Eindhoven.
Eisenstein-Retrospectief. 22 Okt.
„Staking", „Oktober" en „Pantser
kruiser Potemkin"; 23 okt. „Iwan de
Verschrikkelijke" in Zienema Okto-
pus; 22 okt. Pantserkruiser Potem
kin De Wereld Wageningen.
Het Zout der Aarde. Boeiende film
van Herbert Biberman waarin vele
sociale aspecten aan de orde komen.
23 okt. Rood, Vlaardingen; 25 okt.
Medische Faculteit, Rotterdam; 27
okt. Vera, Groningen.
Milestones. Lange documentaire van
Robert Kramer over de Amerikaan
se verloren generatie, die na het de
bacle van McGovern probeert nog
wat zin in het leven te vinden. 22 en
23 okt. Filmhuis Arnhem; 27 okt.
Vera-Groningen.
Satyricon. Federico Fellini's bizarre
voorstelling van de antieke wereld.
De gehele week in Ceintuur,
Amsterdam.
Alle Turken heten Ali. Ontroerende
film van Rainer Werner Fassbinder
over de liefde tussen een oude
werkster en een gastarbeider. De ge
hele week in Cinetol 2. Amsterdam.
Van 27 oktober tot 3 november a.s.
wordt in Utrecht voor de zesde maal
de tweejaarlijkse Cinemanifestatie
gehouden. Ongeveer 25 hoofdfilms
zullen in de theaters Camera en Stu
dio in Nederlandse première gaan,
terwijl in Rembrandt 2 een aantal
oudere films vertoond zal worden
met bekende mannelijke duo's in de
hoofdrol. In zijn 'programmering
mikt de Cinemanifestatie niet alleen
op de „gevorderde cinefiel", maar op
allen die van de film iets meer ver
wachten dan pretentieloos amuse
ment. De artistieke kwaliteit van de
(door Hans Saaltink); gekozen films
staat voorop, hetgeen niet uitsluit
dat een aantal van deze films aan
trekkelijk is voor een breed publiek.
De Cinemanifestatie (die van de ge
meente Utrecht. C.R.M., de provin
cie Utrecht en het Stimuleringsfonds
voor het Nederlandse Film- en Bios
coopwezen subsidie ontvangt) wil de
import van deze films stimuleren en,
als die import al een feit is, hun
vertoning in de bioscoop.
Sterling Hay ten en Burt Lancaster in Negentienhonderd.
«eds enige tijd circuleert in Neder-
indse buurt- en clubhuizen de film
frontlinie", een lange Franse docu
mentaire van René Vautier, Brigitte
■riton en Buanan Kabue over de
uidige situatie in Zuid-Afrika, een
inosauros van een land, dat de sla-
etnij onder de camouflagenaam
Jpartheid" in stand houdt en toch
graag beschaafd genoemd wil
'orden.
'et is vanzelfsprekend een anti-
Partheidsfilm, anders zou „Cine-
'ub" hem niet distribueren en hij is
Jtnengesteld uit beelden, inter
es en getuigenissen. Soweto
*°mt er niet meer in voor, de laatste
jtbarsting die wordt getoond is het
foedbad van Sharpeville (1960),
laar hij zit vol geweld. Officieel
toeld dat dag in dag uit gebruikt
Ordt tegen de zwarte meerderheid,
onder onmenselijke omstandig-
"^en moet werken in de mijnen,
•onen in de ghetto's en. als de ar
beidsgeschiktheid afneemt, wordt
gedeporteerd naar de dorre „thuis
landen". Daar is het sterftecijfer,
vooral onder de kinderen, buitenge
woon hoog, maar ze kunnen er hun
„identiteit" beleven en zwelgen in
hun stamverwantschap..Meer
dan het aller-elementairste onder
wijs hebben ze niet nodig want
Vorster heeft zelf gezegd dat het wel
een beetje dom zou zijn om mensen
kennis bij te brengen die ze later
niet zullen mogen gebruiken.
De medische zorg is ook summier,
want ze hebben toch hun medicijn
mannen? Bovendien is het helemaal
niet erg als de zwarte meerderheid
wat slinkt: het aantal goedkope ar
beidskrachten blijft voorlopig toch
groot genoeg. De gevangenissen zit
ten overvol, want door de vele ver
boden wordt practisch iedere zwarte
in de overtreding gedrongen en
doodvonnissen worden welhaast
aan de lopende band voltrokken (al
leen aan zwarten, dat spreekt). De
mythe van de gescheiden doch gelij
kwaardige ontwikkeling en de lang
zame doch geleidelijke emancipatie
wordt door de meeste blanken overi
gens nog altijd met de mond bele
den. Waar ze de brutaliteit vandaan
halen begrijpt een normaal mens
niet, want niet alleen kan een blinde
met één oog zien dat het stelsel (over
Scène uit Frontlinie
u maar zonder u) schandelijk is,
maar bovendien hebben de zwarten
het reëel slechter dan hun grootva
ders het hadden en het gaat nog
steeds bergafwaarts. Gelukkig
groeit de solidariteit van de onder
drukten onderling en met de omlig
gende landen, zodat we het
misschien nog wel zullen mogen be
leven dat Zuid-Afrika Azania gaat
heten.
Veel nieuws brengt de film niet, het
meest is al op de televisie te zién
geweest (onder andere het onverge
telijke vraaggesprek met Vorster die
zijn masker afwerpt en zijn intervie
wer afbekt), maar het is goed dat het
allemaal eens bij elkaar wordt ge
bracht in deze tijd van Soweto, Na
mibië en Transkei. Daarvoor is dank
verschuldigd aan de Cineclub, die
vlijtig, altruïstisch en bescheiden
het ploeterwerk verricht, dat nodig
is om politieke films te doen verto
nen in vele hoeken en uithoeken van
het land.
„Frontlinie" draait deze en de vol
gende week in: Wijkgebouw „De La-
rcnkamp", Slinge (22 okt.); Jongeren
centrum ,,De Appelaar", Haarlem (24
okt.); Café Jan Denis, Eindhoven (25
okt.); A.S.C., Keizersgracht 397,
Amsterdam (26 okt.); Trefcentrum
„Posjet", Tilburg, (28 okt.).
door Rud Niemans
Grote, alfabetisch gesorteerde
voorraden Jazz-lp's nopen ons
in de omgeving van Broadway
en Times Squere tot diverse
bezoekjes aan de 3 grootste
platenzaken van New York:
Sam Goody's, Karol en The
Colony. De gemiddelde prijzen
liggen enkele guldens beneden
Nederlands peil. Laatstgen
oemde zaak is het adres voor
ware „collecotr's items" maar
die moeten dan soms ook 20
dollar kosten.
Zoals in de duizende eetgelegenhe-
den treft men gedienstig personeel,
want die klant is nog Koning in de
Verenigde Staten. Voorts gaan onze
avondlijke ritten met de weekagen
da als marsorder. Vermoeidheid en
enige gemakzucht dreven ons een
paar maal naar de dicht bij ons hotel
gelegen 54e Str. waar „Jimmy Ry
an's" en de Eddie Condon-Club el-
kaars buren zijn, p-al tegenover de
eens zo befaamde „Half Note", waar
nu topless go-go girls voor frivool
vermaak zorgen.
In de pijpenla van „Condon's
HANGT EEN ONMISKENBARE
OUWE-JONGENS-ONDER-ME
KAAR SFEER. Een meesterlijke ca-
ricatuur van wijlen de baas in de
jaren veertig sterk in het organiseren
van jamsessions hangt aan de
wand. De tafeltjes zijn fotografisch
„opgeblazen'78-toerenplaten met be
kende etiketten van vroeger: Com
modore, Vocalion.
Cornettist Ruby Braff hoorden we er
soepel swingende classics blazen
met de ex-druymmer van het Mo
dern Jazz Quartet Connie Kay aan
zijn zijde. Alle musici zitten keurig in
het pak. Zo hoort dat bij „Don-
don's". Braff maakt er tevens een
behaagzieke praat-show van, verwel
komt ons, een gezelschap Aziaten en
collega-trompettist Buck Clayton,
die er een hapje komt eten.
goede blazers, of pianisten verlegen
zit. Prestaties en geluk zijn nodig,
om er een redelijk belegde boterham
uit te slepen. New York omhelst hen,
of stoot ze af en in dat laatste geval
kunnen ze maar beter verdwijnen
Gezellig
Een opvallend contrast met the Vil
lage is, hoezeer zulke oldtimers aan
dacht aan hun publiek besteden. De
muziek is daaraan in feite totaal
ondergeschikt. De prijs van de
drankjes maakte ons snel duidelijk,
waarom er geen entree wordt gehe
ven. Maar gezellig was het er, in
tegenstelling tot „Ryan's", waar ook
veel grijze heren in-het-pak onder
ohs zitten te wezen, in een hard zake
lijke sfeer.
Achter de lange bar mixen barkee
pers in Jachtig tempo cocktails, smij
ten borrels in kleine glaasjes, er kan
geen lachje bij hen af. Zelfs niet voor
de grappen van trompettist Roy
Eldridge, die o.m. met Joe Murany
(klarinet), Bobby Pratt (trombone)
en Eddie Locke op drums een soort
laagohmige dixieland staat mee te
blazen.
Af en toe dan. Bibberige hoge noten
hoeven niet zo nodig, de podia van
Europa liggen ver weg. Al gauw
hangt Roy zijn trompet aan een
haakje steekt een sigaretje op en
gaat buiten op straat een luchtje
scheppen. De met transistor-radio
uitgeruste portier licht hem in over
de match All-Norton, die enige km
verderop in de Bronx plaatsvindt.
Yf
4J
Buck Clayton..hapje
eten in London's
doch soms verbluffend talentvolle
jonge musici aan het model bouwen
van de jazz van straks.
Basklarinettist Mike Morgenstern
formuleert ons doel en streven van
de JazzMania: profs en amateurs
non-profit de gelegenheid geven tot
spelen, bezoekers relaxed te laten
luisteren zonder op gevulde glazen
loerende obers. „Hier kan je muzika
le risico's nemen zonder van je
voetstuk te vallen" zegt Mor
genstern. „We draaien al drie jaar op
een klein budget, adverteren in „The
village Voice", krijgen musici van
ver buiten de stad over de vloer. De
„lofta" en de programma's in de ge
vestigde clubs hebben zo hun
raakvlakken. Maar wij kunnen
een vrijere politiek voeren." Neder
landse jazz-musici (Rein de Graaf.
Martin v. Duynhoven) zijn bij de
JazzMania bepaald niet onbekend
meer.
Mike nodigt ons uit. om zon
dagsmiddags te komen lunchen met
koffie en een concert van pianist
Don Pullen en baritonsaxofonist
Hamiett Bluiett toe. Die middag,
terwijl de top van het Empire State
Building zich door een waas van
regen boort, spelen Pullen en
Bluiett beiden werkten zich om
hoog in gToepen van de bassist
Charles Mingus een twee sets
durende collage van oude en nieuwe
muziek. De Jazzmania-allstar sessi
on van donderdag (met zeer geïnspi
reerd werk op altsax van Jerry Vej-
mola b.v.i leidt tot de niet verrassen
de conclusie, dat New York niet om
Halfgoden
De halfgoden van de Europese po
dia staan in deze stad ook in figuur
lijke zin naast ons op de vloer Ik
vond ze aanspreekbaar, informeel,
bereid tot communiceren. Een an
der soort ervaring is het. in het
piepkleine „Gregory's" op 1st Ave
nue Ellington-veteranen als Russell
Procope en Sonny Greer (72 on
nozele stukjes te horen spelen met
een arrogant pianistje, die met al
zijn jeugd niet verder reikt dan
pseudo-Fats Waller. Hoe een man
als Procope aan zo n derderangs
schnabbel komt, is alleen in New
York te verklaren.
Muzikaal bedroevend, maar ook ver
tederend qua enthousiasme is een
parade van talenten en talentlozen
in ..Barbara's" (hoek 3rd Street/Was
hington Square). Het is er een onaf
gebroken komen en gaan van blank
en zwart met instrumenten. De jam
session volgens de eeuwenoude pro
cedure: Je naam bij het huisorkest
op een lijstje laten zetten, Je beurt
afwachten. 2 chorussen meespelen.
Dan: een pilsje, wat handen schud
den en weer wegwezen.
Goed en slecht worden besprenkeld
met zeer solidair applaus. Ergens zit
een zwart vrouwtje congadrums
mee te spelen. Ze mag ook even solo
spelen, vier om vier met de drum
mer. Applaus. Een waakzame we
derhelft blikt apetrots in het rond.
Normaliter voert Art Blakey jr. hier
de regie, maar hij is er die avond
niet.
Alvorens we Manhattan weer moe
ten verlaten, bezoeken we nogmaals
de ..Vanguard", waar zangeres Betty
Carter met een glanzend recital haar
comeback in New York viert. Pia
nist Jon Hlcks trio met bassist Dave
Holland begeleiden deze expressie
ve. door 46 jaren gerijpte spring-in't-
veld, die zoveel muzikaliteit in haar
lijf heeft, dat het alweer zo'n Ameri
kaans raadsel mag heten, dat zij het
toch nooit echt „gemaakt" heeft.
Ook haar zien we. evenals Sonny
Rollins binnenkort terug in de Doe
len De wereld is klein geworden, een
gedachte welke mij verzoent met de
retourvlucht.
(ADVERTENTIE)
Glaasje prik
Op een donderdagavond zakken wij
per bus af naar de 23e Straat. Op nr.
14 vier trappen op de „Jazzmania
Society", welke deel uitmaakt van
de z.g. ..loft" scene. Jazzmusici roe
pen Je daarbij a.h.w. een „weest wel
kom en luister" toe op door henzelf
bewoonde kamers. Op een glaasje
prik kun Je tegen redelijke prijzen
naar Jazz luisteren tussen-de-
schuifdeuren, waarbij nog naamloze.
