vol met
schaars 'goed'
|p antiekbeurs
Marcel van Dam en het
verkiezingsonderzoek
van „In de rooie haan
Met zevenmijls-laarzen
de Newyorkse jazz
Gehandicapten maken uitzending
*0
r'
wr G-
'ijken in Delft is
tl een snipperdag
ird
PI;
IKON-radio stond zendtijd af
AG 16 OKTOBER 1976
BINNENLAND/KUNST
TROUW/KWARTET 9
mil
Kruis
Voor de 28ste maal de Oude Kunst- en Antiekbeurs in
"Jtrauseum „Het Prinsenhof" te Delft en 't is weer net als altijd:
hebben de (34) antiquairs en kunsthandelaren kans gezien
ctles bijeen te brengen die even mooi/uniek en vaak nog
'"Jóier/unleker zijn dan de jaren daarvoor.
i! Is eigenlijk een wonderlijke ont-
Ellng. Want Je zou Je kunnen
jtellen dat zo'n beurs van
jzaamheden, waarvoor de be-
igstelllng, ook Internationaal ge-
steeds groter ls geworden. In de
r der Jaren steeds minder hoogte
nten te zien zou geven. In deze tijd
geldontwaarding ls „antiek" im-
ts een veel gevraagd object. Niet
een van schoonheid, maar dikwijls
oral van veilige belegging.
„goed" zoals de handelaren het
tieic noemen is schaars, maarzoals
echt ln het voorwoord van de ca-
ogus wordt opgemerkt, die
laarste dateert eigenlijk al van
tr de geboorte van de meeste ex-
santen...
Begrip antiek is door de momen-
heersende nostalgische verza-
elwoede. 'n tikkeltje uit de hand
lopen. Allerlei prullaria uit groot-
neders tijd en Je hebt nog vrij
ugdige grootmoeders worden in
i als paddestoelen uit de grond
jzende winkeltjes aangeboden en
immlge van de winkeliers schro-
en niet dat „antiek" te noemen,
ecrmalen zijn daar zaken bij, die Je
II, en dan hoe! je nog niet eens zö
te zijn, zonder erbij na te den-
dagelijks gebruikt.
j Geen concurrentie
[ihar met dat probleem(pje) zit de
skbeurs niet. Dat is geen con
currentie. Je hebt trouwens het idee.
dat die niet echt bestaat bij de deel
nemers aan deze manifestatie. El
kaar overtroeven, dat wel. en glun
derend de eerbewijzen van de colle
ga's'in ontvangst nemen. Zo was ik
bijzonder verbaasd de kunsthandel
Cramer uit Den Haag die altijd met
vrij grote inzendingen vertegenwoor
digd is. aan te treffen in een van de
kleinstad. ik geloof zelfs het kleinste
zaaltje van het Prinsenhof. Er han
gen maar vier schilderijen, maar
twee daarvan zijn dan wèl de
kostbaarste stukken van de hele
beurs, twee portretten, van een man
en een vrouw, door Frans Hanls.
Nog een paar grote namen: Jan van
Goyen (toch weer) en Salomon van
Ruysdael bij Douwes; niet minder
dan drie portretten van Nicolaas
Maes (uit de befaamde collectie-De
Geus van den Heuvel) bij Nijstad
Lochem; Willem van de Velde bij
Castendijk. Dirck Hals en Jan van
Kessel bij De Boer en P. C. la Fargue
bij Van der Heijden. Ook kunst- en
(gewone) historici kunnen in Delft
hun hart ophalen. Nijstad Den Haag
(helemaal een kostelijke inzending
dit keer) presenteert b.v. een zeer
zeldzaam schilderij van Claes van
Galen, zeldzaam omdat er tot nu toe
maar een werk van deze Kampense
schilder bekend was. Ook is er een
bijzonder portret van Claudia de
Medici door Christofano Allori, af
komstig uit een Zuidafrikaanse ver
zameling. Zo stond het in de catalo
gus van die collectie: „Meisie met
99
door Maurice de Hond
Na het bekendmaken van de resultaten van het Rooie Haan/Nipo onderzoek (methode de Hond) en
de eerste reacties, die zich alleen op die resultaten richtten, ontstaat nu een tweede (kleinere) golf
waarin kritiek wordt geuit op de betrouwbaarheid van deze resultaten. Daarbij wordt gereageerd
op een wijze alsof de cijfers verkregen zijn op de normale orthodoxe wijze van peiling van politieke
voorkeur. Diverse redenen van mogelijke onbetrouwbaarheid worden genoemd (en terecht). Dat
deze critici zich echter in het geheel niet bezig gehouden hebben met mijn gepresenteerde
historische overzichten en toelichting van de methode blijkt steeds weer. Zo ook in uw gisteren
gepubliceerd interview met Marcel van Dam. Hij noemt me gelukkig nog wel een serieus
onderzoeker, en daarom reageer ik ook.
Frans Hals: Portret van een vrouw
Rooi Hare met een ara-papegaai en
'n woestijnmuis. Christofano Allori
(1577-1621). Italiaans. Agterop is in
'n laat 18e eeuws handskrif geskrljf
Claudia dei Medici, wat de dogter
van die Groothertog Cosimo I was."
Zwarte Madonna
Maar niet alleen schilderijen, teke
ningen en prenten, ook dit keer weer
prachtige sculpturen, zoals dat Ro
maans bronzen processiekruis uit de
12e eeuw bij Peters, en een trip
tiek uit 1480 bij Schlichte-Bergen en
een z.g. Zwarte Madonna uit het
beein van de 14e eeuw, Duits, bij
door Ruud Niemans
•ertlg Jaar na als HBS-er stoute
dromen gedroomd te hebben over
prerftochten langs de Newyorkse
stap ik als Jazzpelgrim
boord van een charter-Boeing
Gewapend met toeristische en
—al muzikale adviezen van o.m.
Rein de Graaff en Willem Breuker
iem ik vanuit Midtown-
ittan, een etmaal later mijlen
voettochten, taxi- en subway-
vd Men ln de met mensenrassen en
a l&ouwen volgepropte asfaltjungle.
itlg weer. de verkeers-discipline
enige verbazing over wat je toch
met Je dollars kunt doen, ver-
len het gewenningsproces. Vóór
op Times Square de weekagenda
in „Jazzlnteractions" te pakken
loop ik op Seventh Avenue
Piet Koster, de Parker-dlscograaf,
•egen het lijf. Samen tijgen wij die
>vond „downtown" naar Greene
Street, „All's Alley", waar tenorist
lord Jordan met Roy Burroughs
trompet) en baas Rashied Ali op
dnims sonore middle-jazz staan weg
te geven voor een handvol mensen.
Dwars door the Village lopen we
later naar het buurtcafé „Monty's",
hoek 3rd Ave/13th Str., waar vier
technisch bekwame blanke musici
In (Plano, trompet, bas. drums) als
-The Brew Moore Memorial Band"
J® nagedachtenis van wijlen Brew
jjjj Moore, een onderschatte sax-brother
Ut de jaren '40, levend houden met
cleane, pront swingende klassiekers
*ls „Lester leaps in".
dig, maar toch: het ware niveau
irop bekend en onbekend in „The
Slg Apple" (jazz-bijnaam voor New
York) dingen naar te weinig arbeids-
Plaatsen, wordt ons de dag daarop
3 Pas duidelijk. Down South, aan de
«venth Avenue en de 11e straat ligt
vermaarde „Village Vanguard",
waar Gil Evens' elfkoppige orkest
fraaie ruil blijkt voor het nog
«wezige hulsorkest vanThad Jones-
Hel Lewis. Met de ondergrondse arri-
*wen wij vroeg en mede omdat het
staat er zowaar geen rij. De
jft driehoekige kelder met grove koper-
td jjwtrumenten aan de groene wan
den. bezit een piepklein podium vol
wenaars. Maestro Gil. T-shirt. sta-
W muziek onder de arm schuifelt
Poetend binnen en verdeelt zorgvul-
•"R de partijen. De „Vanguard" 4.-
entree, 2,- de consumpties) vult
ach met jong publiek, onder wie een
opmerkelijk aantal Japanners. Twee
'®nge sets golft de luide, opwindende
®U2iek van de 64-jarige bohémien
Evans door het zaaltje heen. Muziek
»an Bird. John Lewis („Concorde").
tPt „Porgy Bess" („Gone"), Intro's,
interludes en coda's liggen vast, de
jost wordt ingevuld door ólles-
Revende solisten, zoals George
Adams (tenor). Marvin Peterson
'kompet) en de voor een zieke inge
zien, goedogende tromboniste Ja
nice Robenson („ik ben op trompet
begonnen die met laatstge
noemde opwindende elkaar afwisse
lende solo's blaast. De uit de popmu
ziek weggewaaide Japanse gitarist
Ryo Kawasaki trekt diepe, elektro
nische voren door het kleur- en scha-
duw-spel.
Improvisatie
Evans regisseert vanachter zijn toet
senborden soms met een benig uitge
stoken arm. waar strikt nodig. Koper
en houtblazers gaan spontane con
versaties met elkaar aan. Improvisa
tie en het daarmee verbonden begrip
„vrijheid" liggen de meester na aan
het hart. („ik moet soms ingrijpen,
maar kan het gewoon niet"). Ook
hier garanderen de tuba en de Fran
se hoorn die persoonlijke, warme
klankkleur, welke het oor streelt als
edele wijn een welgevulde maag.
In de kleine uurtjes, als de musici
zijn betaald en een tonic'je zijn keel
heeft gespoeld, praat de hyperslan-
ke Evans nog even met ons na: „In
juni deden we 14 concerten in 17
dagen in Japan. Mooi. hoor. De be
zetting voor de a.s. Europese tour
nee zal wat kleiner zijn. Minder luid.
Van dit soort schnabbeltjes kan ik
de huur betalen van mijn kamer, 2
blokken hier vandaan." „De scène
hier," aldus Evans, „loopt redelijk,
maar is nog verre van ideaal. Ik
woon al 30 jaar in New York, dus ik
weet het."
Gil herinnert zich vagelijk 1971 de
Doelen-Rotterdam, maar zéker nog
dat concert in Sittard. „Toen we
daarvan 's nachts terugkwamen, liet
de hotelier ons er niet meer ln!" Hij
schatert. We nemen afscheid. Tot 5
november, wanneer hij in Rotter
dam optreedt.
Dinsdagavond doet de gezapige
dixieland van Jimmy McPartland in
Ryan's in de 54e Straat om de hoek
ons ..uptown" vluchten naar het
bruine studentencafé „The West
End" <Broadway/114e Str.) waar de
nu 50-jarige gitarist Tiny Grimes in
tropenkostuum in de etalage bal
lads en jaren-veertig-stukjes zit te
spelen Hij vierde ooit triomfen met
Tatum en Parker De sfeer is gezellig
en net bier smaakt best. Het drukbe-
klante café symboliseert een ook in
dit noordelijker gelegen stadsdeel
oplevende jazz-interesse. De bo
vengrondse subway, een paar blok
ken verderop, doet denken aan „The
French Connection"
Slagader
Vecht. Over die Zwarte Madonna's
is eigenlijk nooit een afdoende ver
klaring gegeven. Er is wel eens ge
steld, dat het een gevolg was van de
kaarsenwalm. maar waarom zijn
dan alleen het gezicht en de handen
zwart? Andere geleerden verwijzen
naar een tekst uit het Hooglied: ,,Ik
ben zwart maar schoon". En er is
ook een verklaring die verband legt
tussen Maria met het Kind en Isis
met haar zoon Horus. Er heeft in de
kerk van St. Germain, Parijs zelfs
tijdenlang een zwart Egyptisch Isis-
beeld gehangen dat als Maria werd
vereerd
Dit waren zomaar een paar indruk
ken. veel is er ongenoemd gebleven,
er zijn sieraden van velerlei aard.
gouden en zilveren voorwerpen,
meubelen, archeologische stukken,
klokken, keramiek uit alle tijden,
munten en wat niet al. De Antiek
beurs is niet allèèn voor museumdi
recteuren en mi^onairs, ook minder
gefortuneerde liefhebbers er is
een stand met voorwerpen die niet
duurder zijn dan 1000,zullen er
iets van hun gading kunnen vinden.
Trouwens kijken alleen is al een
snipperdag waard.
Op werkdagen geopend van 10.00
tot 17.00 uur. 's zondags van 13.00
tot 17.00 uur en bovendien op
dinsdag- en donderdagavond van
19.00 tot 22.00 uur. De toegangsprijs
is 5.-, vrijdag 2,50 per persoon.
Mijn bezwaren tegen de orthodoxe
wijze van meting van politieke voor
keur komen vrijwel volledig overeen
met die van dë huidige critici. Alleen
ik pretendeer op twee wijzen deze
onbetrouwbaarheid aanzienlijk te
hebben kunnen doen verminderen.
Enerzijds door de systematische
fout. die ik heb kunnen ontdekken,
te minimaliseren (niet alleen de CPN
is altijd ondervertegenwoordigd,
maar ook andere partijen zijn steeds
over- of ondervertegenwooridgd).
Anderzijds door de incidentele fou
ten aanzienlijk te minimaliseren
door middel van een ijkingsprocedu-
re. Om de dan nog resterende kleine
fouten van week tot week niet te
laten benadrukken in bijvoorbeeld
de publiciteit, tel ik de vier
steekproeven op en geef ik een ge
middeld maandcijfer.
In nog geen enkele kritiek is inge
gaan op deze methode. Integendeel,
er wordt volledig aan voorbijge
gaan! Zo ook Marcel van Dam. voor
wie ik als vakgenoot grote bewonde
ring heb. gezien de accuraatheid
waarmee hij op de verkiezingsdagen
het stemgedrag van de Nederlan
ders meette. Hij keert zich tegen het
optellen van vier steekproeven, om
dat er een systematische misgreep
in zou kunnen zitten (bijvoorbeeld
de CPN). Terwjjl juist mijn eerste
stap van mijn methode is. die syste
matiek uit het materiaal te elimi
neren.
Fouten
Als het werkelijk zo zou zijn dat er in
mijn materiaal aanzienlijk opgebla
zen fouten voorkomen, dan vraag ik
me af hoe het mogelijk is dat gedu
rende 49 peilingen van de laatste
vier jaar (steeds ongeveer vierdui
zend respondenten) de laagste score
van de CPN 3.3 procent en de
hoogste score voor de CPN 4,6 pro
cent is geweest. Terwijl de twee ver
kiezingen in die periode 4,5 procent
en 3,5 procent kiezers heeft laten
zien. Ook laat bijvoorbeeld de PvdA
gedurende 13 peilingen in 1973 per
centages zien die liggen tussen de
28.2 en 29,9. Als het werkelijk f.o zou
zijn. dat er in het systeem grote
ingebouwde onnauwkeurigheden
zouden zitten, dan is het onmogelijk
dat gedurende 13 peilingen, die één
jaar beslaan, de PvdA maar 1.7 pro
cent in een jaar varieert in de peilin
gen. De tweede „monstrueuze" fout
volgens Van Dam is het omrekenen
van de percentages in kamerzetels.
Hij voert dan bepaalde onzeker
heidsmarges aan van „zeker twee
procent naar beneden en naar
boven".
Ik wil uitdrukkelijk vaststellen dat
ik als onderzoeker ook weet en reke
ning hou met bepaalde marges (al
hoewel met dit materiaal -minder
dan 2 procent). Die marges kurinen
echter zowel naar boven als naar
beneden werken. Wellicht is het
zelfs zo dat de VVD op dit moment
net iets groter is dan de PvdA! Het is
echter gebruikelijk als onderzoeker
het cijfer wat je vindt gewoon te
geven en apart de betrouwbaar
heidsmarges. Ook ik heb dat in mijn
materiaal gedaan, maar het gebeurt
steeds (en dat is ook logisch) dat bij
de presentatie van de cijfers, zowel
op de radio als in de kranten, die
marges niet gegeven worden. Ik be
grijp niet waarom Van Dam zich
dan zo keert tegen het geven van
een uitslag in kamerzetels. Dat is de
meest duidelijke illustratie van de
consequenties van een uitkomst van
een peiling voor de politieke verhou
dingen. Dat je dan bij de kleine
partijen ook een onnauwkeurigheid
maakt van één zetel (waardoor daar
voor die partijen relatief grote ver
schillen kunnen ontstaan, bijvoor
beeld wel of niet in de Kamer na
verkiezingen) is triest, maar als ze
bij werkelijke verkiezingen ook het
percentage gehaald zouden hebben,
dat de peiling aangeeft zou dat ook
gebeuren.
Ondervertegenwoordi
ging
De algemene kritiek van de onder
vertegenwoordiging van de kleinere
partijen is toch opmerkelijk. Het is
zeker niet zo dat de kleinere partijen
in ons onderzoek altijd zo laag heb
ben gestaan. Rond de verkiezingen
lagen die percentages behoorlijk ho
ger, terwijl de SGP en GPV wel een
illustratie zijn van partijen die in de
resultaten op een niveau voorko
men, die overeenkomt met de wer
kelijkheid van de laatste verkie
zingen.
Tevens stelt Van Dam dat de sprong
van de VVD in september ten opzich
te van augustus van 1,7 procent naar
boven vrijwel zeker gevolgd gaat
worden door een daling in oktober
(omdat het een gevolg van toeval zou
kunnen zijn). Bij het beschouwen
van de 49 peilingen sinds 1972 is het
nog vier keer voorgekomen dat de
VVD een sprong maakte van 1.7 pro
cent of groter (namelijk in mei 1973,
september 1973. januari 1976 en fe
bruari 1976). Gemiddeld steeg de
VVD in de maand daarna nog iets.
De grootste daling in de maand
daarna was 0.2 procent. Het is best
mogelijk dat de VVD in oktober
meer daalt dan 0,2 procent, maar het
is geheel onbewezen dat de VVD de
volgende peiling „vrijwel zeker enke
le zetels zal verliezen".
Als Van Dam door middel van zijn
kritiek wil stellen dat de werkelijke
verkiezingen best iets kunnen afwij
ken van de huidige peiling (ook als ze
in de maand september hadden
plaats gevonden) dan stem ik daar
volledig mee in. De groep die het bij
de pelling nog niet weet. gaat voor
een deel bij de verkiezingen wel
stemmen. Het is echter zo. en Van
Dam's eigen onderzoeken op de ver
kiezingsdag hebben dat ook ge
toond, dat een groot deel der Neder
landers stemt op de partij die zij de
vorige verkiezing al kozen. Zij die het
op het moment van de pelling niet
wisten en toch gaan stemmen bren
gen hun stem niet uit volledig ver
schillend van degenen die het bij de
peiling wel wisten. Daarom is hun
invloed bij de verkiezing zelf op de
grootte van de partijen, maar margi
naal. Alleen een kleine partij, die
vlak voor de verkiezing net even
„lekker" ligt bij de kiezers (zoals
D'66 in 1967) is in staat grotere afwij
kingen te veroorzaken tussen de
laatste peiling vóór een verkiezing
en de verkiezing zelf.
Verloop
De waarde van de peilingen zoals ze
in de Rooie Haan gepresenteerd wor
den zullen vooral liggen in het be
schouwen van het verloop van de
voorkeur vanaf nu tot de verkie
zingsdag zelf. Het lijkt mij ook voor
Van Dam. een waardevol inzicht ver
schaffend in de verschuivingen on
der de Nederlandse kiezers. Van
Dam heeft zelf bewezen dat op de
dag van de verkiezingen hij door een
juiste keuze van stembureau, en ook
het ondervragen van een erg klein
deel van de kiezers, tot vrij accurate
weergave kon komen van het stem
gedrag op de verkiezingen zelf. Het
lijkt mij juister dat hij voordat hij
ontkent dat ik daarin slaag ten aan
zien van de politieke voorkeur tus
sen verkiezingen, hij goede kennis
neemt van hoe het materiaal eruit
ziet en welke bewerkingen zijn uitge
voerd.
Op de discussie die dan ontstaat
verheug ik mij, en wellicht kan Van
Dam met zijn deskundigheid, een
aantal verscherpingen aanbrengen
in de meting. De opmerkingen, die
hij nu op de methodische klant van
het geheel plaatst zijn echter prema
tuur en lijken eerder ingegeven door
een reactie op het resultaat dan op
de wijze van peiling en bewerking
zelf.
De lieer Maurice de Hond is medewer
ker van het centrum beleidsadvisc-
rend onderzoek d'Ancona De Hond
b.v. te Amsterdam.
Woensdags richten onze schreden
zich naar het eten en de muziek van
„Boomer's" in de slagader van The
Village: de Bic-er kerstreet. Ted Cur-
son (in '65 in Nederland met Boy
Edgar) opent er die avond met een
eigen septet. Daarin o.m. drummer
Steve McGall. altist Chris Woods, de
jonge Bronxpianist David Friesen
en de bariton-geweldenaar Nick
Brignola. Curson (41) bebaard, nap
pa-leren pak. nog altijd 3 formaten
trompet blazend, heeft een glanzen
de en gespierd musicerende groep,
waarmee hij onder contract staat bij
Aristo. Nadat hij enige professionele
aandacht heeft besteed aan een New
York-Times-recensent, maken we
een praatje en een plaatje, wisselen
adressen uit. Ted woont in Jersey
City. „Doe mijn groeten aan Mike de
Ruyter en Han Bennink." Hij wil
juni '77 naar Europa komen.
We bezoeken die week ook het pas
verhuisde Jazz Museum, een dorps
pandje op de hoek van de 54e straat
en Broadway. Directeur Howard
Fischer ontvangt ons vriendelijk,
voert ons langs kaste« vol films en
nog onuitgepakte archieven In het
gapend-lege pand beneden hangen
de trompetten van Roy Eldrige, Diz
zy Gillespie en Miles Davis aan dun
ne plastic draadjes van het plafond.
Op onze hotelkamer zamelen we
krachten voor de tweede en laatste
week in jazzy New York. Daarover in
een volgend artikel.
Onze jazz-medewerker Rud
Niemans (rechts) in gesprek
van Gil Evans
door Riet Oiemer
HILVERSUM Uitgaande van de gedachte „Wie kan het
eigenlijk beter vertellen dan jijzelf?" zal IKON-radio zondagmor
gen zendtijd afstaan aan een aantal lichamelijk gehandicapten
voor een „Doe-het-zelf-programma". Met een opname-apparaat
in huis stelden ze een uitzending samen, die de naam „Voor
mensen en andere gehandicapten" kreeg, en zondag wordt
uitgezonden tussen tien voor elf en twaalf uur op Hilversum I.
Al eerder wierp IKON-radio zich op
als gastheer voor groepen, waarvan
men vindt dat ze niet of nauwelijks
aan bod komen, zoals ex-
psychiatrische patiënten. Nieuw-
marktbewoners en homofielen. Theo
Witvliet, programmamaker van
IKON-radio zegt: „Je kunt het beste
deze groepen zelf laten zeggen wat ze
op hun hart hebben". En hij vindt
dat het op de weg van de IKON ligt
af en toe open huis voor deze mensen
te houden, omdat hun stem anders
niet zou worden gehoord.
Vooraf waren zijn verwachtingen
echter heel anders dan de tekst die
uiteindelijk op de band kwam te
staan: „Wij hadden gedacht dat het
een agressief programma zou wor
den over de geringe ruimte die de
maatschappij deze mensen biedt,
maar dat is het niet geworden". Uit
brokken van de opnamen die een
paar journalisten deze week konden
beluisteren en het gesprek met de
makers achteraf, blijkt echter wel
dat er heel wat kritiek leeft.
De makers kunnen zich ook heel
goed terugvinden onder de noemer
„kritische gehandicapten". Zij ken
nen elkaar van conferenties en ande
re bijeenkomsten, als lotgenoten die
op hetzelfde spoor zitten. Het team
is dus niet zozeer een gemiddelde
van „de lichamelijk gehandicapte
mens".
In hoofdlijnen geldt de kritiek drie
belangrijke kwesties. Dat viel me
tenminste in de gesprekken op. Vak
mensen schrijven en spreken zo
vaak óver de lichamelijk gehandi
capte mens. maar deze laatste heeft
zo weinig de kans zelf zijn situatie uit
te leggen. Dat geldt vooral voor men
sen in gesloten gemeenschappen.
Sommigen van hen zijn vooral bang
voor repercussies en intimidatie van
de werkmeester, wanneer ze hun
mond opendoen.
Dan is er het punt van de hulp en de
aangepaste voorzieningen die vaak
onlogisch zijn, ook al omdat de ge
handicapte te weinig mag meepra
ten. Een heel serieuze zaak is verder,
dat „de mens achter de spier wordt
vergeten", zoals een van de makers
het uitdrukte. Hij bedoelde ermee
dat wel aandacht wordt besteed aan
het genezingsproces en fysiothera
pie. maar hoe iemand het geestelijk
moet verwerken dat hij voortaan zijn
leven moet slijten in een rolstoel
wordt vergeten.
Ter illustratie van het eerste punt
vertelt Loek over zijn ervaringen
met de film „Vertil je er niet aan",
die werd gemaakt om aspirant
hulpverleners wat wijzer te maken.
„Ons werd toen de film klaar was
gevraagd te komen kijken. We zijn
geschrokken, want er was totaal
geen inbreng van de gehandicapte:
de mens die verzorgd moet worden.
De hoofdrolspelers waren trouwens
niet gehandicapt. Bij de bespreking
achteraf zaten wij aan de ene kant
van de tafel en de deskundigen aan
de andere kant. Wij waren
monddood. De gehandicapte is in
feite zijn eigen beste deskundige op
zijn eigen terrein. Dat wordt.niet al
te vaak onderkend."
krukken, kunnen de makers van het
prgramma niet altijd zonder ironie
vertellen. Daarvan zijn talloze voor
beelden. zoals dat van het culturele
centrum De Lindenberg in Nijme
gen. dat een tollet voor gehandicap
ten kreeg. Maar het gebouw heeft nu
eenmaal aan alle kanten trapjes,
zodat geen gehandicapte erin komt.
De wc blijft ongebruikt. En de ge
handicapten krijgen het verwijt: jul
lie komen nooit.
Kantine
Bij het NOS-studiocomplex ligt de
loopplank uitnodigend uit voor
mensen in karretjes. Maar eenmaal
binnen blijkt de kantine al onbe
reikbaar. Overal zijn trappen. Bij
aangepaste flats is de huur te hoog
en de liftdeur te zwaar. Dat architec
ten dol zijn op majestueuze trappen
blijkt wel uit De Doelen in Rotter
dam of het Congresgebouw in Den
Haag. Eerst moet je een hoge trap
opklauteren om eenmaal ln de zaal
aangekomen naar je stoel af te da
len. alweer via een trap. Daar en in
veel andere gevallen, zoals de Metro
in Rotterdam en veel stations staat
de lichamelijk gehandicapte vaak
buiten spel.
„Materiële hulp is vaak een vorm
van afkopen", meent een van de
makers. „Je woont geïntegreerd,
maar je wordt nog steeds aange
gaapt op straat. In allerlei situaties
wordt het je moeilijk gemaakt, of
sta je voor onmogelijkheden." Een
van de conclusies van Theo Witvliet
is dan ook dat de samenleving ei
genlijk helemaal niet is ingesteld op
gehandicapten.
na hun huwelijk een motorongeluk
en kwam in een rolstoel terecht. De
toekomstplannen moesten anders
worden. „En in het begin vind je het
ontzettend erg. Je probeert met alle
macht jezelf te helpen. Mensen die
je vroeger gekend hebben laten je
min of meer in de steek, niet omdat
ze dat willen, maar bij voorbeeld
omdat er geen plaats is voor een
rolstoel in de auto als ze uitgaan."
Een andere kwestie is: hoe reageren
de mensen? Dat wordt gevraagd aan
een meisje van elf jaar dat meer dan
dertig maal haar botten brak omdat
ze broze ledematen heeft. Ze zit in
een rolstoel. Volgens haar reageren
kinderen op school heel gewoon.
Toch vindt haar moeder dat de om
geving niet alleen moet kijken, naar
haar, maar eens wat moet vragen.
Een Duits gedichtje zegt „Ik lach.
Ze kijken me aan, maar zo anders
ben ik niet. Ik lach."
Een miljoen
Over de onlogische of inconsequen
te voorzieningen die worden aange
bracht om de weg wat te effenen
voor mensen ln rolstoelen of met
Reacties
Om misverstand te voorkomen, er
wordt niet alleen „geschoten" in het
programma. In het veralagje van
Liesbeth komt ter sprake hoe je
vrienden reageren als je invalide
wordt. Haar man kreeg een half jaar
„Er zijn ongeveer een miljoen licha
melijk gehandicapten in Nederland.
Door onze hanclcap vertonen wtj
afwijkend gedrag. De definitie voor
afwijkend gedrag vooronderstelt
een norm, een soort afspraak vol
gens welke „normale mensen" leven
en zich bewegen. Wij vragen ons af
of die norm. die afspraak van de
„normalen", wel een houdbare af
spraak is." Zo luidt de inleidende
tekst van het programma „Voor
mensen en andere gehandicapten".
Die naam is een doordenkertje dus.
Even verder luidt het citaat: „Afwij
kend wordt hier degene die zichzelf
niet kan redden, maar hulp nodig
heeft deze definitie niet onmiddel
lijk verbeterd worden, omdat in de
moderne samenleving bijna nie
mand in staat ls zichzelf te redden.
Gehandicapten zijn een groep die
zich moet redden met bijzondere
hulp. Hulp die we wel krijgen, maar
ook hulp. Hulp die we wel krijgen,
maar ook hulp die ons zwakker
maakt. De gever van hulp staat im
mers sterker dan de ontvanger. Dat
is een waarneming die we niet
slechts op Sinterklaasavond doen."
