Wie profiteren van de revolutie?
Niet de Ethiopiërs en Soedanezen
Weinig armslag voor Schmidt
Westduitse coalitie moet zakelijk beleid voeren
1
ATEROAG 16 OKTOBER 1976
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 15
door Nico Kussendrager
Ethiopië en Soedan hebben meer overeenkomsten
dan dat zij beide in noordoost Afrika liggen.
Alle twee de landen zijn in naam links en revolutio
nair, maar voeren in feit een rechts en behoudend
beleid. Zowel in Ethiopië als in Soedan lijken arres
taties en executies bijna aan de orde van de dag om
de regering in het zadel te houden.
In belde landen zijn de afgelopen
lijd verschillende grepen naar de
macht gedaan, die tot nu toe alle
zijn mislukt, maar niemand weet of
dat een volgende keer wéér zo zal
zijn. Ethiopië en Soedan zijn belde
enorm grote landen (Ethiopië meer
dan twee keer Frankrijk en Soedan
nog veel groter), die nauwelijks een
eenheid vormen. Tegenstellingen
tussen de verschillende landsdelen
steken steeds weer de kop op en
maken het de regering lastig, die
het in alle twee de staten toch al
moeilijk hebben met vereet van
communisten, studenten en „reac
tionairen". Noch de twee Jaar oude
■nllltaire junta ln Ethiopië, noch de
Soedanese president Noemeirl (die
ln 1969 zelf door een staatsgreep
aan de macht kwam) is erin ge
slaagd het volk achter zich te ver
enigen en een werkelijke ontwikke
ling in gang te zetten.
Staatsgreep overleefd
Noemeirl overleefde zijn laatste
staatsgreep in Juni van dit Jaar. De
vermoedelijke daders stonden een
paar dagen later voor het vuurpelo
ton en Noemelri's troepen traden
hard op om het land van „verdach
te" elementen te zuiveren. De
schattingen over het aantal doden
lopen uiteen van een paar honderd
tot over de duizend. Als Noemeiri
de orde wil herstellen in het land
doet hij het grondig.
En dat terwijl het allemaal zo hoop
vol begon. Aanvankelijk leek hij
vol goede hoop en vol goede wil om
zijn land te ontwikkelen. Bedrijven
werden genaast, de rijke élites aan
banden gelegd en er kwam een eco
nomische ontwikkeling die leek te
mikken op alle lagen van de bevol
king. Soedan werd in het buiten
bad geroemd als voorbeeld van
he het in de derde wereld ook zou
hamen. Op het ogenblik is het één
ran de concentratie landen voor de
ïederlandse ontwikkelingshulp.
Het belangrijkste wapenfeit van
Noemeirl was de beëindiging (ln
1972) van de toen zeventien Jaar
oude burgeroorlog tussen noord en
zuid Soedan. Uitgelaten danste de
president (uit het „arabische"
noorden) door de straten van Joeba
(in het „christelijke" zuiden) met
een Afrikaanse hoofdtooi op en een
speer in de hand om de band met
de zwarten te benadrukken. Het
land leek herenigd.
Het zuiden Juichte, maar behou
dende moslems in het noorden
knarsetandden. In hun ogen was de
president veel te toegevend tegeno
ver het opstandige zuiden en voer
de hij bovendien een te vooruitstre
vende politiek. Verschillende ma
len probeerde moslemrechts Noe
meirl te wippen, waarschijnlijk
voor het laatst bij de mislukte coup
van juli dit Jaar. Dat verklaart ook
de steun van fanatieke moslem
Khaddaffi, de president van Libië,
aan de complotteurs.
Ook van links dreigt gevaar voor
Noemeiri. De communisten verwij
ten hem dat hij zijn socialistische
koers heeft laten varen, de deuren
weer wijd heeft opengezet voor
Westerse Investeerders en naastin
gen voor een groot deel weer onge
daan heeft gemaakt. Die koerswij
ziging volgde op een communis
tische greep naar de macht in 1971.
De poging stelde Noemeirl zo teleur
en gaf vervolgens blijk van zoveel
wantrouwen dat hij de v/eg rechts
verkoos boven links. Dat past ook
Jaafar el-Noemeiry
bij de huidige toenadering tot het
noordelijke buurland Egypte,
waarmee Soedan altijd ln een haat
liefde verhouding heeft geleefd.
Linkse studenten hebben Noemeiri
deze beleidswijziging niet in dank
afgenomen.
Vreugde verstomd
In het zuiden is de vreugde over de
'hereniging van een paar jaar ge
leden verstomd. Begin dit jaar de
den zich ernstige onlusten voor,
werden arrestaties verricht en
vluchtten duizenden Zuld-
Soedanezen de grens over. naar de
betrekkelijk veilige buurlanden.
Daaraan zou muiterij onder ln
zuid-Soedan gelegerde troepen zijn
vooraf gegaan. Het zuiden is onte
vreden omdat aan de ontwikkeling
van dit deel van het land nog
steeds niets of ln ieder geval te
weinig wordt gedaan. Noemeiri
heeft het bij schone beloften, plan
nen en ideeën gelaten, die hij niet
heeft kunnen waarmaken en uit
voeren. Aanleiding voor de onrust
in het zuiden waren vooral de plan
nen voor de aanleg van een kanaal,
dwars door de uitgestrekte moeras
sen die 'noord- en zuid-Soedan
scheiden. Volgens de zuiderlingen
is het kanaal alleen bedoeld voor
de ontwikkeling van het noorden
en heeft het zuiden er geen profijt
van.
De politieke problemen gaan sa
men met economische moeilijkhe
den. Soedan kent een hollende in-
jïtliiiili>ibc
flatle, deels door de afhankelijk
heid van ingevoerde olie, die de
laatste jaren zo duur is geworden. 1
OUe heeft het uitgestrekte Soedan
hard nodig voor het verkeer tussen
de verschillende delen van het
land. Het krijgt nu steun van be
houdende Arabische olielanden
als Saoedi-Arabië die in Soedan
hun toekomstige graanschuur zien.
Maar de steun zet vooralsnog wei
nig zoden aan de dijk.
R Af AR EN ISS ACE 6
C -
kE TH 10 PIE/ JRtj.
i
/M.vjir 4
5
a. r: kern
Het verzet tegen Noemeiri neemt
toe en is zo groot geworden dat hij
alleen door harde onderdrukking
nog aan de macht kan blijven. Aan
ontwikkeling van de Soedan komt
hij amper meer toe.
Ook Ethiopiërs niet
Evenmin als de Ethiopische mili
tairen toekwamen aan de ontwik
keling van hün land. Ook zij had
den na de staatsgreep het voordeel
van de twijfe. Het verkalkte régime
van keizer Halle Selassie was opge
ruimd, er werd een begin gemaakt
met verregaande landhervormin
gen, bedrijven werden genationali
seerd en er werd gesproken over
meer invloed van de bevolking op
het bestuur van het land.
Het ls er niet van gekomen en de
regerende militaire raad ln Ethio
pië (de dergue) slaagt er. evenals
Noemeiri in het buurland Soedan,
alléén door harde onderdrukking in
aan de macht te blijven. Aanvanke
lijk bestond de dergue, onder lei
ding van majoor Teferi Benti, uit
120 man, nu nog maar uit de helft.
De rest is weggezuiverd. De derde
man van de dergue werd onlangs
nog geëxecuteerd, omdat hij zich
zou hebben verzet tegen de door de
meerderheid voorgestelde koers.
En al verschillende malen eerder
dit jaar klonken de schoten van het
vuurpeleton. Onder het voormalige
paleis van Haile Selassie in de
wijnkelders ln de wijnkelders
worden verdachten onder beroerde
omstandigheden vastgehouden.
Het Verzet komt van verschillende
kanten, bijvoorbeeld van de stu
denten, die na de val van Haile
Selassie nog erg positief stonden
tegenover de regering. Tienduizen
den trokken naar het platteland
om mee te werken aan de groot
scheepse landhervormingsplannen
van de dergue en aan de „opvoe
ding" van de boeren. Langzamer
hand keerden zij echter ontgoo
cheld naar Addis Abeba terug, met
het idee dat de regering hen alleen
maar naar het platteland had ge
stuurd om hen uit de hoofdstad
weg te krijgen. Een bron van onrust
was daarmee verdwenen.
De landhervormingen hebben wei
nig opgeleverd, in het noorden nog
minder dan in het zuiden, door on
voldoende voorbereiding en verzet
van landeigenaren. In een aantal
gevallen richtten zij zelfs privé le
gertjes op om de onteigening van
land en de verdeling daarvan onder
kleine boeren tegen te gaan. Er
hebben zich heftige schermutselin
gen voorgedaan, waarbij een onbe
kend aantal doden ls gevallen. Het
verzet leidde tot een papieren af-
Majoor Teferi Benti
scheiding van noordelijke provin
cies als Tigere; een ontwikkeling
die aangeeft hoe wankel het Ethio
pische staatsverband is.
De „moslem" provincie Eritrea
heeft zich in feite al losgemaakt
van het overwegend „christelijke"
Ethiopië. Al lang voor de val van
Haile Selassie woedde daar een on-
afhankelijkheidstrijd, die de
laatste tijd alleen maar is verhe
vigd. De dergue heeft geprobeerd
door een mars van boeren de
opstandige provincie weer in het
gareel te krijgen, maar dat is op één
grote mislukking uitgelopen. De
eenheid van het land wordt verder
bedreigd door aanspraken van het
buurland Somalië op grote delen
van Ethiopië en de ontwikkelingen
in Djiboeti.
De overleden Halle Selassie was
een teken voor de eenheid van het
land, waarvoor de militairen niets
in de plaats hebben kunnen stellen,
De bijbel ls vervangen door marxis
tische bombast, Salomo door Le
nin, maar de dergue mist het gezag
dat Halle Selassie ondanks alles
had. Dat blijkt uit verzetsgroepe
ringen, onafhankelijkheidsbewe
gingen en economische sabotage,
waar tegen jnet harde hand is opge
treden.
Het kan de wankele positie van de
dergue niet verhelen in tegendeel.
De belangrijkste groep daarop zij
behalve de militairen op het
ogenblik nog steunt zijn de linkse
Intellectuelen, die hoop hebben op
een ombuiging. Maar ook van hun
kant wordt de druk steeds groter.
Met name om de militaire regering
te vervangen door een burgerb®-
stuur. Ook de Ethiopische intellec
tuelen zien in dat met onderdruk
king aan de ene en bombast aan
de andere kant de toekomst niet
veilig kan worden gesteld.
Het beleid in Soedan en Ethiopië
zal moeten veranderen, willen de
twee landen niet uiteenvallen en
wil de arme bevolking er werkelijk
iets aan hebben. „Zoeken naar
nieuwe wegen om de levensstand
aard voor de arme massa's te ver
hogen", stelde de Britse Times voor
Soedan vast. En de Franse Le Mon
de gaf voor Ethiopië als mening dat
de werkelijke revolutie nog moet
beginnen. Feit is dat op de vraag:
wie hebben er geprofiteerd van de
revolutie, geantwoord moet wor
den: niet de Ethiopiërs en Soeda
nezen.
door J. den Boef
Nu de sociaal-democraten en liberalen uitrusten van
een bijzonder vermoeiende verkiezingsstrijd, die
bijna in een totale nederlaag uitmondde, heeft het
zin, de balans op te maken van de verkiezingen voor
de nieuwe Westduitse Bondsdag. De tijd is aange
broken om de schade op te nemen. Want die is
wat de komende vier jaren betreft onherroepelijk
aangericht.
Dat het zo ver is gekomen, kan niet
aan één bepaalde factor worden
toegeschreven. Niet aan het dema
gogische gedrag van de Beierse
CSU-voorzitter Frans-Josef
6trauss. Niet aan de felheid, waar
mee kanselier Helmut Schmidt
probeerde, zijn christen
democratische tegenstander Hel
mut Kohl achter het Beierse be
hang te plakken. En ook niet aan
de kiezers, die in zeer grote getale
(91 procent) naar de stembus zijn
gegaan en voor 99.1 procent op
democratische partijen hebben
gestemd r
Geen afspraak
Het resultaat van verkiezingen ls
ou eenmaal niet dat van een tevo
ren door kiezers gemaakte af
spraak. Men kan moeilijk volhou
den, dat 50.5 procent van degenen
die gestemd hebben, bewust ln de
sociaaldemocraat Helmut Schmidt
..de beste man als kanselier" heb
ben gekozen. Een iets groter verlies
van de coalitie-partijen zou zelfs
Jot het heengaan van Schmidt heb
ben geleld. Helmut Kohl zou dan
kanselier zijn geworden en de eer
voor zich hebben opgeelst, ln de
°?en van de kiezers de beste man
voor het kanselierschap te zijn. Al
les ls belangrijk.
Zo ls het ook geen uitgemaakte
taak, dat bijna de helft van de
kiezers Schmidt géén goede kanse
der zou vinden. Deze indruk ls ten
onrechte gewekt als gevolg van de
..totale confrontatie" aan het eind
van de verkiezingscampagne. Het
ttng er toen niet meer om, wie er
kanselier zou worden, maar. of de
coalitie van sociaal-democraten en
liberalen al dan niet moest voortbe
staan. Talrijke kiezers, die hun
stem aan de oppositie-partijen ga
ven, hadden ongetwijfeld minder
bezwaren tegen Schmidt als kanse
lier, dan tegen de partij die hij
vertegenwoordigt.
Van de vroegere Britse premier, de
Socialist Harold Wilson, werd eens
gezegd dat hij de beste concerva-
tieve premier was geweest, die de
Britten sinds lange tijd hadden ge
kend. Het is niet uitgesloten, dat
Schmidt ln de komende vier Jaren
eenzelfde image krijgt. Hij mag zo
vlak na een teleurstellende verkie
zingsuitslag wel doen, alsof de
christen-democraten niet hun 244
van de 496 zetels in de Bondsdag en
een grote meerderheid ln de
Bondsraad niet bestaan. In werke
lijkheid kan hij niet om hen heen.
Wil hij tot elke prijs kanselier blij
ven, dan zal hij veel moeten geven
en nemen, ln de eerste plaats tege
nover de liberale regeringspartner.
Schmidt moet echter niet alleen
rekening houden met de liberalen
en de christen democraten, maar
ook met de linkervleugel van zijn
partij, de SPD. Deze heeft zich al
geruime tijd vóór de verkiezingen
aangepast aan het door de partij
leiding verdedigde principe van het
democratisch socialisme. Degenen
die tot deze vleugel behoren, heb
ben alle belang bij het voortbe
staan van de huidige coalitie. Nu
dit doel bereikt ls. zullen zij van de
komende vier jaren gebruik maken
om hun „lange mars door de insti
tuten" voort te zetten en intussen
zoveel mogelijk Invloed op het re
geringsbeleid uit te oefenen.
Het ziet er echter niet naar uit, dat
zij met dit laatste succes zullen
hebben. Schmidt kan van nu af aan
als pragmaticus slechte doelen
voor ogen hebben als: het herstel
van volledige werkgelegenheid,
meer evenwicht brengen tussen de
beroepsopleiding en de vraag naar
arbeidskrachten, Indamming van
de kostenexplosie in het ge
zondheidswezen, oplossing van het
financiële probleem dat verbonden
is aan de pensioenverzekering en
wat dies meer zij. Het zijn grote,
maar alledaagse problemen, die ex
perimenten uitsluiten
Kracht
Ex-kanselier Willy Brandt heeft al
vrij snel na de verkiezingen Inge
haakt op de voor de SPD volkomen
nieuwe situatie, afhankelijk als zij
is geworden van de medewerking
van de liberale FDP. Brandt ver
klaarde dat „de SPD de kracht tot
het sluiten van compromissen
moet opbrengen, zonder een slecht
geweten te hebben en zonder te
veel te aarzelen, zoals in het verle
den". Dit betekent volgens Brandt
niet, dat moet worden afgezien van
het formuleren van sociaal
democratische ideeën. Zo moet „de
terminologie van de hervormings
politiek" eventueel door een nieu
we worden vervangen.
Belangrijk is dat de SPD-lelders als
gevolg van de door de oppositie
tijdens de verkiezingscampagne
geslaakte kreet „vrijheid of socia
lisme" thans veel meer aandacht
besteden aan de „vrijheid van het
individu". Brandt zei hierover.
„Het gaat niet alleen om het berei
ken van medezeggenschap voor ve
len, maar ook om de zelfbeschik
king van de enkeling. De SPD kan
niet voorbijgaan aan de zorgen en
de vrees van de enkeling voor over
woekerende bureaucratieën, ano
nieme machten en gezichtloze eco
nomische giganten".
Schmidt, die tijdens de verkie
zingscampagne al verkondigde, dat
„meer wetten niet zonder meer tot
meer vrijheid leiden", zegt nu dat
alleen politieke hervormingen aan
gepakt moeten worden, die de bur
gers kunnen aanspreken. Volgens
de kanselier moeten wetten voort
aan beter geformuleerd worden, zo
dat de burger zich niet van een
stukje vrijheid berooid voelt, als
hij de strekking ervan niet kan
overzien. Schmidt doelde hier ook
op de vermogensvorming voor ar
beiders. die de enkeling slechte mi
nimale zeggenschap dreigt te ge
ven over zijn theoretische el-
gendom.
De kanselier streeft niet alleen
naar oplossingen, die de vrijheid
voor de enkeling concreter zullen
maken, hij wil ook bereiken, dat de
arbeiders niet meer aan belasting
en sociale premies gaan betalen,
dan zij nu reeds doen. Het is echter
de vraag, of de liberalen die zich
snel hebben hersteld van het onver
wachte en teleurstellende verlies
van een half procent deze weg
met Schmidt willen bewandelen
Zij zullen er zich waarschijnlijk
meer dan voorheen tegen verzet
ten, dat de voortdurende inflatie
wordt gebruikt voor nivellering van
inkomens en voor vergroting van
het inkomen van de staat.
De liberale FDP, die van haar ver
sterkte positie binnen de coalitie
gebruik wil maken om een meer
richtinggevende dan remmende
functie te vervullen, wil op korte
termijn tot duidelijke afspraken
met de SPD komen. Zij wil vermij
den dat vaagheden die de afspra
ken van na de verkiezingen van
1972 kenmerkten - tot conflicten
lelden, die in de loop van de jaren
een breuk in de coalitie kunnen
veroorzaken. De onderhandelingen
tussen SPD en FDP over het rege
ringsprogramma voor de komende
vier jaren, kunnen dan ook een
moeizamer verloop hebben dan die
van het begin van de vorige rege
ringsperiode.
Bij deze besprekingen bevindt kan
selier Schmidt zich in een weinig
benijdenswaardige positie omdat
hij pratende met de liberalen
in zijn achterhoofd ook rekening
moet houden met de ongeduldige
linkervleugel in zijn eigen partij en
met het feit. dat de christen
democraten met hun meerderheid
in de Bondsraad (vertegenwoordi
ging van de deelstaten) een groot
deel van het wetgevende werk van
de Bondsdag (Tweede Kamer) kun
nen blokkeren of zodanig kunnen
wijzigen, dat er van een sociaal
democratische inbreng weinig
meer overblijft. Schmidt wil dan
ook tot het uiterste proberen, de
Bondsraad te omzeilen
De meerderheid van de christen
democraten in de Bondsraad kan
slechts ongedaan worden gemaakt,
als de coalitiepartijen aan de
macht komen in de deelstaten Ne-
dersaksen, Saarland en Sleeswijk-
Holstein. waar de christen
democraten alleen aan het bewind
zijn. In Nedersaksen regeren zij
met een minderheid in de Landdag
en zijn zij afhankelijk van liberale
tolerantie. In Saarland beschikken
de christen-democraten over even
veel zetels als de SPD en FDP
samen en kunnen zij zich eveneens
met steun van de liberalen handha
ven. En in Sleeswijk-Holstein is de
meerderheid van de CDU mini
maal.
In Nedersaksen worden pas in Juni
1978 deelstaatverkiezingen gehou
den: in Saarland zijn zij pas in mei
1979 aan de orde, tenzij daar ver
vroegde verkiezingen worden ge
houden. In Sleeswijk-Holstein.
waar de aanhang van de christen
democraten bij de verkiezingen
van 3 oktober nogal terugliep,
duurt het ook nog tot 1979, voordat
er veranderingen kunnen optreden
tenzij een christen-democraat
naar de oppositie overloopt, het
geen niet moet worden uitgesloten.
Om zich in Bonn te kunnen
handhaven, moeten de coalitiepar
tijen er nu al op bedacht zijn hun
bases in de deelstaten te ver
breden
Dit laatste betekent, dat regering
en oppositie in Bonn In een „per
manente verkiezingsstrijd" gewik
keld zullen raken, als het werk in de
nieuwe Bondsdag (die pas op 14
december bijeenkomt) een flinke
aanloop heeft genomen en aan de
behandeling van wetsontwerpen
toekomt, die zonder het fiat van de
Bondsraad niet tot wet verheven
kunnen worden. Vanaf maart 1978
(in de stadstaat Hamburg, waar
Schmidt vandaan komt) zal het
vuur niet van de lucht zijn: Juni
Nedersaksen, ln het najaar Hessen
en Beieren en daar tussendoor nog
verkiezingen voor het Europese
parlement. In april 1980 pas sluit
Baden-Württemberg de rij
De coalitie zal telkens zwaar op de
proef worden gesteld. Dat gebeurt
ook in 1979, als de „Bundesver-
sammlung", bestaande uit alle le
den van de Bondsdag en vertegen
woordigers van de deelstaten, een
nieuwe president moet kiezen In
1969 luidde de verkiezing van de
sociaal-democraat Gustav Heine-
mann (met steun van de liberalen)
het begin van de coalitie tussen
SPD en FDP in. De christen
democraten bezitten thans in de
„Bundesversammlung" een meer
derheid. Als zij die in 1979 neg
hebben, dan kunnen zij die gebrui
ken om de liberalen over te halen,
van coalitiepartner te veranderen
om de herverkiezing van dc huidige
president, de liberaal Walter Scheel
mogelijk te maken Vóór die tijd
kan echter nog heel wat gebeuren
(Dit it het laatste van twee na
beschouwingen over de Westduitse
verkiezingen. Het eerste publiceer
den wij gisteren)
