Tsjiang Tsjing had
moeten opvolgen
deTijd
A
Vorster probeert machtsstrijd te bezweren
Rechts gaat in
Spanje de straat
op tegen regering
Syrische aanval leidt
tot uitstel Libanese
vredesonderhandelingen
Arendsoog
van vader
opzoon
Jearresteerde weduwe wilde testament vervalsen
I Weekblad
Poolse oud-minister
uit felle kritiek
Zuid-Afrika verdeeld over te volgen koers
ET 0NOERDAG 14 OKTOBER 1976
BUITENLAND
TROUW/KWARTET 7
'EKING (AP, Reuter, UPD Mao's weduwe Tsjiang Tsjing had
m willen opvolgen, maar dit is door haar arrestatie, samen met
o!idrie andere radicalen, voorkomen.
Mao's weduwe Tsjiang Tsjing
TEL AVTV (Reuter) Extreem nati
onalistische Joden hebben onlangs
in de Ibrahim! moskee in Hebron
brand gesticht. Onmiddellijk daar
na werd in de stad een uitgaansver-,
bod Ingesteld om de herstel
werkzaamheden buiten medeweten
van de plaatselijke bevolking te
kunnen verrichten. Dit meldde het
Israëlische weekblad Haolam Hazeh'
(Deze Wereld) gisteren.
Volgens het blad werd de Israëlische
premier Jitzhak Rabin pas op de
derde dag van het uitgaansverbod
van de gebeurtenissen in Hebron
Ingelicht. Dit gegeven verklaart on
der meer het opnieuw tevoorschijn
„Brand in moskee in
Hebron verdoezeld
door uitgaansverbod"
komen van de meningsverschillen
tussen Rabin en de Israëlische mi
nister van defensie, SJimon Peres,
die voor het bestuur van de in 1967
bezette gebieden verantwoordelijk
is. FuncUonarissen van het ministe
rie van defensie in Jeruzalem wilden
zich over het bericht in Haolam Ha
zeh niet uitlaten.
In Israël wordt nu gevreesd dat het
bericht ln het weekblad tot nieuwe
onlusten op de westelijke Jordaan-
oever zal lelden. Toen in 1969 de
Australiër Denis Rohan brand
stichtte ln de Al Aksa moskee in
Jeruzalem, kwam de hele islami
tische wereld tegen Israël in het
geweer. Vandaar dat volgens Hao
lam Hazeh van officiële zijde werd
beweerd, dat er in het gebied van de
heiligdommen van Hebron veran
deringen werden aangebracht om
toekomstige botsingen tussen Joden
en moslems te vookomen. In een
hoofdartikel in het weekblad vroeg,
Url Avneri, een voormalig parle
mentslid om een onderzoekscom
missie van overheidswege.
ljo- Dit werd gisteren ln betrouwbare
Sc^krlngen ln Peking vernomen, hoewel
steeds niet met zekerheid
Iifiutstaat dat zij inderdaad is aange-
■lk bouden. Maar correspondenten in
Peking kregen gisteren wel een nieu-
ilute aanwijzing, toen tij probeerden
>p een officiële foto van Tsjiang Tsjing
n? en de andere drie probeerden te ko-
ien werd gezegd dat die plaat niet
leschikbaar was. Volgens een mede
werker had het kantoor het te druk
en waren er alleen foto's van Hoea
Koeo-feng, de nieuwe partijleider en
j* ipvolger van Mao.
2 rsjlang Tsjing zou Mao's plaats heb-
?r ben willen innemen door het verval-
rc en van zijn testament. Toen dat
w bekend werd, is zij vorige week don-
8 derdag samen met de drie andere
:ü}boge radicalen gearresteerd. Op-
p nieuw volgens zegslieden omslngel-
dm soldaten dinsdag een gebouw
u nn de universiteit waar linkse
M thrljvers woonden en werkten. Sa
men met collega's van de Tsjinhoea-
uüversiteit, eveneens in Peking zou
den zij een radicaal schrijverscollec
tief hebben gevormd. Feit is dat af-
ïlopen dinsdag en woensdag groe-
militairen in vrachtwagens en
^bussen Peking zijn binnengekomen.
Waarnemers gissen
Voor Westerse waarnemers ln Pe
king (voornamelijk diplomaten en
Journalisten) blijft het gissen over
de feitelijke ontwikkelingen, omdat
nn officiële zijde helemaal geen
ledelingen worden gedaan. An-
Ids is ook geen poging gedaan
de arrestaties waarvan melding is
gemaakt te ontkennen.
De eerste verklaring van een hoge
Chinees kwam gisteren in Parijs, en
daar viel weinig peil op te trekken.
Minister van buitenlandse zaken
Tjsao Koean-hoea zei alleen dat de
toestand in China na de dood van
lbo „goed" was, maar weigerde ver
dere bijzonderheden te geven. Hij
gif geen commentaar op de berich
ten over de arrestaties en wilde
evenmin zeggen of premier Hoea
Koeo-feng ls benoemd tot partij
leider.
Hoea kreeg gisteren in de Chinese
pers dezelfde aandacht als voorheen
Mao Tse-toeng wat opnieuw aan
toont dat hij het roer heeft overge
nomen. Zijn ontmoeting met de
eerste minister van Papoea Nieuw
Guinea, Michael Somare, knalde
van de voorpagina's van de bladen.
Olsteren werd ook duidelijk dat
Hoea voorlopig premier blijft en dat
hij eveneens voorzitter is van de
commissie voor militaire zaken.
Van Hoea wordt verwacht dat hij
het gesprek met het westen zal
TOortzetten, kennelijk met instem
ming van de Chinese strijdkrachten.
Volgens waarnemers werd de
machtsstrijd tussen radicalen en ge
matigden ln China vooral veroor-
ADVERTENTIE
Kinderboekenweekde be
kroonde kinderboeken be
reiken redelijke oplagen,
maar dat is niets vergele
ken met de miljoenenop
laag van de Arendsoog
serie Mr. Abel Herzberg
over het Weinreb-rapport
Het dossier nu sluiten
Rooie Haan-enquête:
een minderheidskabinet
van het CDA? Een om
streden toneelstuk: Het
Liefdesconcilie Albert
van den Heuvel over de
oecumene tussen de twee
grote reformatorische ker
ken van Nederland
Bon voor proefabonnement I
S weken de Tijd voor 5 golden,
naamg
I
I
I
I
I
Overal fe koop: f 2.-. m
^^bonnementen: tol. 020 23 39
plaats
I
I Zonder postzegel renden aan de Tijd.
Antwoordnummer 6. Amsterdam.
m Betaling na ontvangst van acceptgiro.
Overal Ie koon) I -
zaakt door de economische proble
men van de volksrepubliek. Radica
len als Mao's weduwe Tsjiang Tsjing
willen een ideologisch „schoon" be
leid voeren, vrijwel zonder handel of
contacten met het Westen, terwijl
de gematigden de contacten willen
voortzetten. ZIJ willen China tot een
belangrijk industrieland maken,
wat door de noodzakelijke Investe
ringen de afgelopen drie jaar leidde
tot een tekort op de betalingsba
lans. Naast het economisch beleid
zal onder Hoea naar verwacht ook
de propagandacampagne tegen de
Sowjet-Unle worden voortgezet.
Gisteren viel nog Li Hsjlen-nlen, die
wel wordt genoemd als premier als'
Hoea vandaag of morgen zich be
perkt tot het partijleiderschap, uit
tegen Moskou. In China's buurlan
den wordt aangenomen dat ln de
politiek tegenover hen weinig zal
veranderen. China nam de laatste
tijd tegenover deze landen een uiter
mate vriendelijke houding aan.
Buitengewoon congres
Volgens het Joegoslavische persbu
reau Tanjoeg tenslotte zal de benoe
ming van Hoea tot partijleider bin
nenkort worden bevestigd op een
bultengwoon congres van de Chine
se communistische partij. Tanjoeg
had van alweer betrouwbare zegslie
den in Peking vernomen dat men de
tijd „rijp" acht weer een nieuwe
partijcongres, het elfde, nu de vroe
gere premier Teng Hsiao-ping enige
tijd geleden is afgezet en een aantal
radicalen is gearresteerd, Teng die
als één van de meest gematigden in
het land wordt beschouwd, werd af
gezet na de dood van premier Tsjoe
En-lal, als wiens opvolger hij werd
beschouwd. In zijn plaats werd toen
Hoea benoemd, een figuur van de
middenweg die tot dan toe nauwe
lijks bekend was, en het inmiddels
dus tot partijleider heeft gebracht.
TURIJN (AP, AFP) In Turijn
kwam het leven gisteren tot
stilstand tijdens een staking van
vier uur waaraan bijna 700.000 ar
beiders en employés deelnamen. De
ze actie, waartoe aan de basis was
besloten als antwoord op de econo
mische maatregelen van de rege
ring, gehoorzaamt niet aan de con
signes van de drie grote vakcentra
les die nog geen gemeenschappelijk
standpunt hebben bepaald.
jjËKg" m*
%«jf"tr
MADRID fUPI, Reuter) In Madrid is de requiem mis voor een
door Baskische nationalisten vermoorde politicus gisteren uitge
lopen op een ultra-rechtse betoging tegen de Spaanse regering.
f-
Het was toeval, maar toch had Papoea's eerste minister de eer de nieuwe Chinese partijleider Hoea als
eerste buitenlander te ontmoeten.
BEIROET (UPI, Reuter) Syrische strijdkrachten hebben gisteren een regen van raketten en
zware artilleriegranaten doen neerdalen op linkse en Palestijnse stellingen in de bergen ten oosten
van de Libanese hoofdstad. Deze nieuwe aanval heeft de besprekingen over beëindiging van de
burgeroorlog in Libanon voor onbepaalde tijd uitgesteld.
Het doelwit van de hevige Syrische
beschieting van gisteren waren Aley,
Bhamdoen, Kayfoen en Soek al-
Gharb, alle linkse bolwerken aan en
bij de hoofdweg, die Beiroet met
oostelijk Libanon en met Syrië ver
bindt.
Van Linkse zijde ls gisteren gezegd,
dat de artilleriebeschieting van gis
teren waarschijnlijk een voorberei
ding is van het derde grote Syrische
offensief in Libanon in een tijdvak
van ruim twee weken.
Enige uren na de Syrische aanval
van gisteren zei een woordvoerder
van de Arabische Liga, dat de ver
slechterende toestand rondom
Bhamdoen aanleiding had gegeven
tot uitstel voor onbepaalde tijd van
vredesonderhandelingen, die giste
ren hadden moeten worden hervat in
de door Syrië bezette stad Sjtoera.
Bhamdoen ligt aan de weg, die de
Palestijnse onderhandelaars moeten
nemen om Sjtoera te breiken. De
onderhandelaars hadden rechtsom
keert moeten maken vanwege de Sy
rische beschieting.
Secretaris-generaal Machmoed Riad
van de Arabische Liga heeft gisteren
verklaard te hopen, dat de Arabische
topconfenrentie die maandag ln Cai
ro moet worden gehouden, erin zal
slagen een einde te maken aan de
burgeroorlog in Libanon.
De bemiddelaar van de Arabische
Liga, el Kmhoii, is in Cairo terugge
keerd om verslag uit te brengen aan
de bijeenkomst van Arabische mi
nisters van buitenlandse zaken, die
morgen in de Egyptische hoofdstad
wordt gehouden.
Na een herdenkingsdienst voor Juan
Maria de Araloece verzamelden zich
enkele honderden mensen bij de Ma-
drileense kerk. ZIJ riepen leuzen als
„weg met de regering" en „het leger
aan de macht". De Araloece werd
negen dagen geleden Ln de Bas
kische stad San Sebastian door se-
paraüsten met machinepistolen
doodgeschoten. De Araloece was lid
van het hoogste Spaanse adviesli
chaam, de Raad van het Koninkrijk.
Ultra rechtse kringen ln Spanje be
schuldigen de huidige regering van
premier Adolfo Soearez ervan dat zij
een klimaat van geweld mogelijk
maakt door haar op hervormingen
gerichte beleid. Nostalgie naar het
recente dictatoriale verleden bleek
gisteren ook uit de gescandeerde
roep „Franco, Franco, Franco". Luid
gejuich klonk op voor lt.-generaal
Carlos Inlesta Cano, voormalig op
perbevelhebber van de para
militaire Guardia Civil.
De generaal werd onlangs op de vin
gers getikt omdat hij ln een brief aan
een rechtse krant openlijk stelling
had genomen tegen de politiek van
Soearez. Aanvankelijk had de rege
ring Iniesta zelfs met vervroegd pen
sioen willen sturen, maar zover heeft
zij toch niet willen of durven gaan.
Fascistengroet
Nadat de rechtse demonstranten de
falangistische hymne „Cara al Sol"
(het gezicht naar de zon) hadden
gezongen, de rechterarm gestrekt in
de fascistengroet, marcheerden zij in
militaire opstelling naar de achter
kant van de kerk. Op die plek werd
in 1973 Franco's eerste premier, ad
miraal Carrero Blanco, vermoord
eveneens door Baskische separa
tisten.
De herdenkingsdienst voor De Ara
loece werd verder bijgewoond door
prominente figuren uit het rechtse
kamp, zoals oud-minister van arbeid
Jose Antonio Giron. Deze is voorzit
ter van het veteranenverbond uit de
burgeroorlog. Ook aanwezig was
oud-mlnlster van openbare werken
Gonzalo Fernandez de la Mora.
Premier Soearez ontving gisteren
een deputatie van de plaatselijke
Baskische overheid. HIJ beloofde
zijn gasten dat de regering zal optre
den tegen ultra-rechtse terreur ln de
Baskische provincies. Dat geweld
wordt gezien als represaille voor de
moord op De Araloece. In San Sebas
tian en andere Baskische steden zijn
de afgelopen week tientallen mensen
gewond en ls grote materiële schade
aangericht.
WENEN (Reuter) Een voormalig
Pools minister heeft een felle aanval
gedaan op de manier waarop Polen
geregeerd wordt HIJ beschuldigde
de politie van „fysieke en morele
foltering".
In een ln Polen uitgegeven, maar ln
Wenen beschikbaar gestelde verkla
ring zei de oud-mlnlster van onder
wijs Wladyslaw Btenkowskl dat de
knuppel de normale vorm van con
tact tussen burger en staat was ge
worden.
HIJ zei dat de gebeurtenissen ln Juni
toen er grote demonstraties tegen
prijsstijgingen waren de politie
gelegenheid hadden gegeven voor
de wreedheid op grote schaal.
Blenkowskl was een naaste mede
werker van de voormalige Poolse
leider Wladyslaw Oomoelka en ls
een van de promlnentse Polen van
wie bekend ls dat hij kritiek leverde
op het optreden van de autoriteiten
tijdens de crisis deze zomer. HIJ zei
dat het besluit om de voedselprijzen
in juni te verhogen „niet voldoende
overdacht was."
door Harm Lamberts
De ontwikkelingen in zuidelijk
Afrika gaan adembenemend
snel. De Portugezen zijn uit
Angola en Mozambique ver
dwenen, de blanke overheer
sing in Zimbabwe (Rhodesië)
loopt op haar eind en in Nami
bië (Zuid-WestrAfrika) probe
ren de blanken nog te redden
wat er te redden valt, maar zij
zullen het tij niet kunnen ke
ren: Namibië wordt onafhanke
lijk. En na de opstanden in
Soweto en Kaapstad maakt
geen blanke in Zuld-Afrika zich
meer illusies. Het zal niet op
houden bij de grenzen van
Zuid-Afrika.
Geen wonder dat de situatie in Zuid-
Afrika zeer gespannen ls. De blan
ken worden zenuwachtig en roepen
om een verlossend woord van
Vorster, maar die kan dat niet spre
ken want hij moet tussen twee kwa
den kiezen; óf concessies doen aan
de Afrikanen in Zuid-Afrika, met als
gevolg een scheuring ln de regerende
Nationale Partij, óf geen geen enkele
concessie doen. Daarmee lokt hij
nieuwe opstanden uit en vervreemdt
hij de zogenaamde verlichte vleugel
van zijn partij van zich.
Voorlopig probeert Vorster alleen
maar tijd te winnen. Hij heeft Ian
Smith aan het verstand gebracht dat
hij niet meer op Zuid-Afrika hoeft te
rekenen en daarmee was de macht
van het blanke minderheidsbewind
daar gebroken. In de tweede plaats
sloot Vorster de mogelijkheid niet
uit dat bij besprekingen over de toe
komst van Namibië de SWAPO (de
bevrijdingsbeweging van Zuid-West-
Afrika) betrokken zou worden. Daar
voor had hij niets met de SWAPO te
maken willen hebben.
Onverzettelijk
In het binnenland ls Vorster veel
onverzettelijker. Zijn politiek met
betrekking tot Rhodesië en Zuid-
West-Afrlka heeft bittere reacties
uitgelokt van de kant van de ultra-
reactionaire blanken in Zuid-Afrika.
Die hebben zich verenigd ln de Her
stichte Nationale Partij, een uiterst
rechtse afsplitsing van Vorsters ei
gen Nationale Partij. De leider van
de HNP is de hoogbejaarde dr. Al-
bert Hertzog, zoon van de beroemde
generaal uit de Boerenoorlog. Her-
tzogs partij heeft sinds ze in 1969
werd opgericht geen enkele zetel in
het parlement kunnen veroveren,
maar laat niettemin voortdurend
van zich spreken.
De oude Hertzog zelf leidde enkele
weken geleden een demonstratie
voor het huis van Vorster tegen
diens Rhodesiè-politiek. Vorster
werd van verraad aan de blanke
zaak beschuldigd. De demonstran
ten werden gearresteerd, op Hertzog
zelf na, die vanwege zijn hoge leef
tijd (hij is 76 Jaar) met rust werd
gelaten. Die leeftijd is voor de leider
van de HNP overigens geen reden
zich in te tomen. Hij haalde dezer
dagen het nieuws met de krasse
uitspraak, dat de zwarten alleen
maar gevoelig waren voor de harde
hand. De zweep erover, zij hij letter
lijk. dat is de taal die ze verstaan.
Verkrampten
Ondanks het kabaal dat ze maakt
vormt de Herstichte Nationale Par
tij geen bedreiging voor Vorster.
Veel gevaarlijker ls de macht van de
zogenaamde „verkrampten" in de
Nationale Partij. Vorster moet in
zijn binnenlandse politiek uiterst
voorzichtig manoeuvreren, omdat
hij de machtsstrijd tussen de „ver
lichten" en de „verkrampten" ln zijn
eigen partij moet bezweren. Die
strijd woedt al sinds de Jaren 60. Ze
leek geluwd, maar is weer in alle
hevigheid losgebarsten door de
spectaculaire gebeurtenissen in
Zuidelijk Afrika
De binnenlandse politiek van Zuid-
Afrika wordt bepaald door de Afri
kaans sprekende afstammelingen
van de Boeren. De Engels sprekende
blanken spelen ln de economie van
het land een belangrijke rol. maar
stellen in de politiek niet veel voor.
Hun Verenigde Partij, die sinds 1948
ln de oppositie is. wordt steeds klei
ner Naar rechts verliest ze aan de
Nationale Partij, naar links aan de
Progressieve Hervormingspartij.
Van die kant hoeft Vorster ook wei
nig te vrezen. Nee, de strijd om de
macht gaat tussen de verlichten en
De blanken krijgen het moeilijk ln Zuid-Afrika. Hier wordt een blanke vrouw opgelapt die werd
aangevallen tijdens de rellen van de afgelopen tijd.
verkrampten in de Nationale Partij
en die strijd wordt op alle fronten
gevoerd.
De scheiding loopt dwars door het
kabinet. De „verlichten" steunen
Vorsters buitenlandse politiek van
toenadering tot de onafhankelijke
Afrikaanse landen, en steunen ook
de zogenaamde thuislandenpolltiek.
Alleen vinden zij dat de regering de
thuislanden meer faciliteiten moet
bieden, dat de kleine apartheid (de
aparte Ingangen en dergelijke) eer
der opgeheven moet worden. ZIJ wil
len. samengevat, een socialer beleid
met betrekking tot de gekleurde be
volking. Zij willen bovendien de En
gels-talige blanken als volwaardige
burgers accepteren en vinden de op
vatting dat alleen de afstammelin
gen van de Boeren, leden van de
Nederduits Gereformeerde kerk.
echte Zuidafrikanen zijn, ouder
wets.
De „verkrampten" zijn eveneens
voorstanders van de grote apart
heid. maar zij vinden dat die poli
tiek uiterst voorzichtig moet worden
uitgevoerd en zij willen waken voor
het „zuivere" karakter van de repu
bliek. Hun opvattingen zijn onlangs
vertolkt door dr. Andrles Treurnlcht
in zijn boek Credo van een Afri
kaander.
Broederbond
Die Treurnlcht speelt een sleutelrol
in de machtsstrijd. Hij ls een voor
malig predikant van de Nederduits
Gereformeerde kerk en tot 1974 was
hij leider van het geheime ge
nootschap, de Broederbond. Die or
ganisatie heeft bijzonder veel macht
ln Zuld-Afrika en waakt angstvallig
voor de Boerenerfenis. Je moet van
goede huize komen om als lid te
worden toegelaten. Verschillende le
den van het kabinet zijn er lid van
In 1974 zette Vorster er zich persoon
lijk voor ln Treurnlcht te wippen uit
de voorzitterszetel van de broeder
bond en hem te vervangen door de
gematigder prof Gemt Viljoen
Maar daarmee was de strijd niet
gewonnen voor de „verlichten". Vo
rig jaar stond vriend en vijand te
kijken van de benoeming van Treur
nlcht tot onderminister van Bantoe
zaken. Zijn rol was dus bepaald niet
uitgespeeld. In het kabinet vormt
Treurnlcht samen met minister van
defensie P. W. Botha, de minister
voor Bantoezaken, M. C. Botha en
de minister van voorlichting dr.
Connie Mulder, de kern van de ver
krampten in het kabinet.
Veel meer dan met de Herstichte
Nationale Partij of de Engelstalige
oppositiepartijen, moet Vorster re
kening houden met de strijd tussen
„verkrampten" en „verlichten". Hij
ls zelf wat de bultenalndse politiek
betreft een „verlichte" en naar bin
nen toe geen uitgesproken „ver
krampte". Vorster probeert de „ver
krampten" tevreden te stellen door
hard op te treden tegen personen en
organisaties die weliswaar geen we
zenlijke bedreiging voor zijn beleid
vormen, maar die een bron van
voortdurende ergernis zijn voor de
Afrikaanders: de Engelstalige pers,
de Engelstalige studenten, de En
gelstalige kerken, de zwarte studen
ten organisatie, de Black People's
Convention, het Christelijk Insti
tuut
Intussen doet hij alles om zijn
macht te versterken. In het laatste
nummer van het Amerikaanse tijd
schrift Foreign Affairs heeft de voor
malige Afrika correspondent van
het Britst- zondagsblad The Obser
ver op deze ontwikkeling gewezen.
Hij acht het goed mogelijk dat
Vorster aanstuurt op een soort pre
sidentieel bewind, zodat hij niet
meer afhankelijk is van een meer
derheid ln het parlement en zelfs bij
voorbeeld kleurlingen in zijn kabi
net zou kunnen opncmen.De kleur
lingen vormen Immers een groot
probleem omdat zij niet naar een
zogenaamd thuisland kunnen wor
den verwezen.
Zover ls het echter nog niet. Voorlo
pig moet Vorster het doen met een
uitbreiding van zijn macht binnen
het huidige systeem. Daartoe heeft
hij de afgelopen maanden een groot
aantal maatregelen genomen, zoals
de Instelling van een parlementaire
commissie voor Interne veiligheid,
die onderzoek kan doen naar ver
dachte personen en organisaties
buiten de rechterlijke macht om.
Voorts heeft hij een wet uitgevaar
digd waarbij de macht van de ge
meentebesturen ls beperkt ten
gunste van de centrale regering en
de staats veiligheidswet, zodat de
uitvoerende macht nog beter in
staat is mensen op te pakken.
Zo paalt Vorster de „verkrampten".
Maar geen enkel probleem wordt
echt opgelost
