Hulpbehoevende heeft
niets te zeggen over
eigen behandeling
-
M
w
mentaar
®n
Erasmusprijzen voor
Amnesty International
en prof. René David
1
rp oordeel
ee maten
Sociologe
Jonna
Hageman-Smit
in proefschrift
over
hulpverleners:
Onderzoek naar
steekpenningen
Prins Bernhard niet aanwezig
„Besluit artsen
over abortus
politiek hol"
het weer
Langzaam vriendelijker
AG 18 SEPTEMBER 1976
TROUW/KWARTET 5
est opvallende van de rede,
president van de Neder-
Bank, dr. J. Zijlstra giste-
Sociaal-Economische Raad
houden, is misschien wel het
waarop dit gebeurde, name-
voor de regering (aanstaan-
ag) met de miljoenennota
nrede komt.
Zijlstra sprak als lid van de
J&Economische Raad (hij is
a^an de door de regering be-
ut ie leden, de zgn.Kroonleden)
Hij jaar het ontwerp-advies over
iwe aaal-economisch structuurbe-
te>t 1980 aan de orde was.
ïpit
lO0 n twee belangrijke elementen
i i t rede. In de eerste plaats de
lap rking van de heer Zijlstra over
en i. door de vakbeweging beplei-
>k aetsing" van de investeringen
iet bedrijfsleven. Invoering
a,l' n zou wel eens de definitieve
g voor de investeringen kun-
etekenen", aldus het zwaarge-
oordeel van onze hoogste mo-
i autoriteit. Wij signaleren de-
praak met instemming, zoals
y duidelijk zal zijn die zich nog
'a rinneren wat wij maandag j.l.
'h s kolom over deze wens van
;beweging hebben geschreven.
tweede plaats heeft de heer
a aan de vooravond van de
atie van minister Duisenbergs
nen-nota behartenswaardige
^Ui gezegd over het financie-
ekort van de overheid, dat nu
n8,5 procent van het nationaal
ien beloopt. Wie 8,5 procent
tien nog een geruststellend
ntage vindt, dient zich dan wel
iliseren, dat ons nationaal in-
0 200 miljard bedraagt en een
van 8,5 procent dus 17
1 gulden beloopt.
de mening van Zijlstra moet
kort zo snel mogelijk worden
[ebracht naar vier procent. De
ng streeft naar een terugbren-
tot vijf procent in 1980; dat is
-a irocent meer dan Zijlstra wil,
Jlet wel: één procent vertegen-
fdigt in dit verband dan wel
\L miljard gulden. Bovendien:
'"'(goed ons te realiseren wat er
aal in de tussenliggende tijd is
ird bij die terugbrenging van
ar rocent naar de door Zijlstra
vier procent. Want laat
zich vergissen: dat terug
gen kan natuurlijk niet van
Jaar op het andere gebeuren
is het tekort (ook al vermin-
VI het) de eerstkomende jaren
Df en veel te hoog.
betreft het verschil tussen de
m irocent van de regering en
d ra's vier procent: de heer
I1- ra acht een verhoging tot
irocent slechts zeer tijdelijk
aardbaar, mits dat ene pro-
Is (die twee miljard dus) wel
ik t gebruikt ten behoeve van
t Keringen.
e
szeer opvallend, dat nu een
chcrp oordeel wordt uitge-
m iste
ind
lujken door een man, die altijd
lij mild is in zijn oordeel en zich
ist is van het delicate van zijn
q ic als bank-president binnen
politieke spel. Bovendien is
't duidelijk (vergelijking van
1, rede met nog vrij recente
1 raken van de heer Zijlstra
dat aan) dat de bank-
dent zijn oordeel steeds
toespitst.
laatste (én het tijdstip waar-
(deze mening naar buiten
gedragen) vormt een be
dijk feit, waartegen de
bekend te maken begro-
|van minister Duisenberg be
eld moet worden en zél
Ben.
Tweede Kamerlid voor de
Tolman heeft optredend
Voorzitter van de Nederlands-
Afrikaanse werkgemeenschap
één of andere welfare-
inisatie van het Zuidafrikaansc
r een geldbedrag overhandigd.
imige mensen zijn daar boos
geworden, maar dat is
rschijnlijk niet verstandig. Het
e lijkt ons, ten eerste: te letten
de omvang van het bedrag en dat
dateren aan de omvang van de
erlandse bevolking om daaruit
Zuidafrikanen een conclusie te
n trekken ten aanzien van de
>elens van het Nederlandse
en ten tweede: te constateren
het toch allemaal in de eerste,
ts een interne CHU-
Selegenheid is (waarop zowel de
fractie als het CH-bestuur naar
mening voortreffelijk heeft ge-
*rd).
blijft dan nog één verdrietig punt
namelijk dit: dat er kennelijk
uid-Afrika geen bezwaar is dat
het buitenland gelden worden
'gemaakt voor dit soort zaken,
"ijl bij voorbeeld een Nederlan-
die ds Beyers Naudé moreel wil
>nen met een geldelijke bijdrage
'bij moeilijkheden ondervindt.
Loes Smit ls met vakantie. Daarom deze week geen
rubriek „Dichtbij en verder"
door Cisca Dresselhuys
AMSTERDAM Na het lezen
van het proefschrift van de
Haarlemse sociologe Jonna
Hageman-Smit „De cliënt en
zijn hulpverlener: een paar
apart" denk je: wat een wonder
dat nog één mens vindt, dat hij
door de geestelijke ge
zondheidszorg geholpen wordt
bij de oplossing van zijn pro
blemen. Want de situatie zoals
die uit dit proefschrift naar vo
ren komt, lijkt heel wat te wen
sen te laten.
Na een onderzoek onder 75 cliënten
en 75 hulpverleners komt Jonna Ha-
geman tot de conclusie, dat de
hulpverleners in deze sector maar
een stelletje eigengereide en eigen
wijze mensen zijn, die alleen waarde
hechten aan eigen inzichten en
ideeën: die wanneer er een cliënt
voor hulp bij hen komt, al snel hun
oordeel klaarhebben, waarbij ze zich
niks aantrekken van de ideeën die de
cliënt zelf heeft over zijn problemen
'en de oplossing ervan Wanneer de
hulpverleners eenmaal een behande
ling in het hoofd hebben, geven ze
die niet op. wat de cliënt er zelf ook
van mag vinden.
Je zou dus zeggen: werkelijk een
wonder dat nog zoveel mensen zeg
gen geholpen te worden door de
hulpverleners in de geestelijke ge
zondheidszorg. want als cliënt heb je
niets dan lege briefjes in te brengen
bij je maatschappelijk werker, je
psychiatrisch geschoolde ver
pleegster. je arts, je psychiater of je
psycholoog
Crisiscentra
Van dat gebrek aan inspraak is niet
alleen sprake in ouderwetse instel
lingen. waar nog een patriarchale
(dus betuttelende) manier van wer
ken bestaat Bij de nieuwe alterna
tieve instellingen, zoals crisiscentra,
blijkt de situatie niet anders te zijn
Het mag daar dan wel heten, dat de
cliënt (zoals de patiënt in de geeste
lijke gezondheidszorg genoemd
wordt) volstrekt centraal staat in de
benadering en behandeling, maar
ook hier blijkt men toch terug te
vallen in het oude patroon van: ik
ben de deskundige, jij de leek en ik
maak wel uit wat de beste behande
ling voor jóu is.
Jonna Hageman (31), die gisteren
aan de Vrije Universiteit tot doctor
in de sociale wetenschappen gepro
moveerd is op een proefschrift met
o.a deze strekking, was na haar stu
die sociologie zelf enkele jaren
werkzaam in de geestelijke ge
zondheidszorg: eerst bij een bureau
in Utrecht, later op de onderzoeksaf
deling van het crisiscentrum van het
Amsterdamse Wilhelmina Gasthuis
Op het ogenblik is zij werkloos. Zij
zoekt, o.a. omdat ze een zoontje van
een jaar heeft, een part-time baan.
maar dat lukt nog niet best.
„Misschien krijg ik na dit proef
schrift wel helemaal geen werk meer
in deze sector," meent ze, een beetje
pessimistisch.
Ze is zich heel goed bewust, dat haar
proefschrift een felle aanval doet op
de hulpverlening, maar ze kon op
grond van haar onderzoek werkelijk
niet tot meer positieve conclusies
komen. Het onderzoek, dat zij ver
richtte als basis voor haar proef
schrift. gebeurde onder groepen
cliënten van drie Amsterdamse in
stellingen: twee meer traditionele en
een moderne, alternatieve bij de
stichting het Sluisinternaat (waar
mensen verblijven als een soort over
gang naar de ..echte" maatschappij),
de sociaal-psychiatrische dienst van
de katholieke stichting voor geeste
lijke volksgezondheid (waar de men
sen een paar keer per maand voor
een behandeling komen) en het crisi
scentrum van het Wilhelmina
Gasthuis (waar de mensen geduren
de een beperkte tijd een opvang krij
gen hoogstens 72 uuri
Problemen
Zij voerde hier gesprekken met 75
cliënten (op zich zelf al iets bijzon
ders in de geestelijke volksgezond-
ROTTERDAM - Na een intem on
derzoek heeft het college van burge
meester en wethouders van Rotter
dam gisteren besloten een justitieel
onderzoek te vragen naar mogelijke
frauduleuze handelingen bij de soci
ale dienst van de gemeente.
Ambtenaren zouden voor verrichte
diensten steekpenningen hebben
aangenomen.
eenvoudig omdat het het (legale)
Christelijk Instituut onder bedrei
ging met zeer zware straffen verbo
den is geld uit het buitenland aan tc
nemen.
Dat het in Zuid-Afrika gewoon is
met twee maten het recht te meten,
is bekend. De affaire-Tolman toont
weer eens aan dat dat op meer dan
één terrein gebeurt.
Sociologe Jonna Hageman-Smit
held. want als er daar over de cliën
ten gesproken of geschreven wordt,
gebeurt dat vrijwel altijd op grond
van gegevens uit dossiers of ge
sprekken met de hulpverleners,
maar nooit na gesprekken met de
mensen zelf) en met de hulpverle
ners van deze 75 mensen.
Zij stelde beide groepen de vraag
welke problemen men als de be
langrijkste beschouwde, hoe men de
behandeling zag en welke prioritei
ten er in de behandelingen gesteld
moesten worden (dus welke proble
men het eerst aangepakt dienden te
worden).
De antwoorden leidden tot de ver
bijsterende conclusie, dat de
hulpverleners vaak niet wisten wel
ke problemen hun cliënten zelf als
de belangrijkste voelden. In het ge
val dat zij dit wél wisten, bleken ze
van mening dat hun eigen inzichten
toch veel belangrijker voor de be
handeling waren dan die van de
patiënt zelf. Vaak voorvoelden de
hulpverleners wel iets van een mis
verstand, een langs elkaar heen
gaan, maar ze deden niet de moeite
om erachter te komen, waardoor en
op welk punt precies dit misver
stand zou ontstaan. Zelfs toen de
hulpverleners via dit onderzoek van
Jonna Hageman erachter konden
komen, hoe hun cliënten zelf over
hun situatie dachten, waren ze hier
maar weinig in geïnteresseerd.
Slechts een paar hulpverleners vroe
gen een afschrift van de antwoorden
van hun cliënten. Ze hadden immers
eenmaal een eigen opvatting over
het geval en die lieten ze door niks of
niemand doorkruisen, zelfs door de
cliënt om wie alles draaide, niet.
Jonna Hageman constateerde ver
der, dat de cliënten allemaal graag
aan het onderzoek meewerkten en
zich boven verwachting helder en
Juist over hun eigen problemen kon
den uitdrukken. Bij de hulpverle
ners constateerde zij een lichte wre
vel in verband met het onderzoek.
Overigens reageerden alle hulpver
leners ongeveer hetzelfde: er was
hierin geen verschil tussen een
maatschappelijk werker, een ver
pleegster, een psychiater, arts of
psycholoog.
nlng toch kan en moet doen. volgens
Jonna Hageman, ls de zaak goed en
duidelijk met de cliënt bespreken en
hem uitleggen, waarom hij in een
bepaald geval zijn inzichten boven
die van de cliënt stelt. Maar ook dat
gebeurt niet.
Jonna Hageman stelt vast, dat een
dergelijke manier van hulpverlening
wel schade moet toebrengen aan de
resultaten en dus aan de cliënt. He
laas is deze erg afhankelijk van de
hulpverlener, hij kan hem niet tot de
orde roepen of hem aan een controle
onderwerpen; het enige wat hij kan
dpen ls de relatie verbreken (wat
ook vaak gebeurt), maar dan staat
hij weerzonder hulp alleen met zijn
problemen. En bij een volgende
hulpverlener zal hij
hoogstwaarschijnlijk met precies
dezelfde zaken te maken krijgen.
Structuur
Enerzijds komt dat doordat de
structuur van de geestelijke ge
zondheidszorg dat zo regelt, maar
anderzijds komt het door de
hulpverleners zelf. Want waar gepro
beerd is de structuur te doorbreken
(bijvoorbeeld bij een alternatief cri
siscentrum) bleek na verloop van
tijd toch de situatie weer precies
hetzelfde te zijn als onder de oude
structuur: geen schuld dus van de
foute structuur, maar van de men
sen, die klaarblijkelijk geen afstand
kunnen en willen doen van hun ima
go van hulpbréngende deskundige,
die alleen maar geeft en niets ont
vangt (van de cliënt, waardoor deze
altijd in een ondergeschikte, afhan
kelijke positie verkeert).
Om verbetering in deze situatie te
brengen moeten de cliënten veel
meer. duidelijk omschreven en
vastgelegde rechten krijgen (zoals
het recht op een goede behandeling,
informatie, zeggenschap. ver
antwoording en vertrouwelijkheid)
en moeten de deskundigen zich nor
maler gedragen ten opzichte van
hun cliënten; dat air van deskundig
heid afleggen en zich meer als gelijk
waardig aan hun cliënten beschou
wen (zoals gebeurt bij hulpverle
ningsinstanties als „Blijf van m'n
lijf", waar mishandelde vrouwen
door andere deskundige vrou
wen worden opgevangen, maar waar
geen sprake is van een niveau
verschil tussen helpers en hulpvra
gers). Tenslotte zegt Jonna Hage
man dat lang niet alle veranderin
gen die nodig zijn, binnen de
hulpverlening zelf kunnen worden
gevonden; sommige zullen via poli
tieke middelen gerealiseerd moeten
worden, bijvoorbeeld via wettelijke
regelingen.
Voorzitter dr. G. van der Wal van de stichting Praemium
Erasmianum (links) overhandigt de Erasmusprijs aan prof.
René David.
Van een onzer verslaggevers
LEIDEN In de Leidse Pieterskerk zijn gistermiddag de
jaarlijkse Erasmusprijzen uitgereikt aan de Franse pro
fessor René David en aan Amnesty International. David en
Amnesty krijgen elk 100.000 gulden.
De prijzen, die jaarlijks worden
toegekend aan personen of instel
lingen die voor Europa een be
langrijke bijdrage op cultureel,
sociaal of sociaal
wetenschappelijk terrein hebben
geleverd, zijn voor het eerst niet
uitgereikt door prins Bernhard.
maar door de voorzitter van de
stichting Praemium Erasmia-
nsum, dr. G. van der Wal. Wel was
koningin Juliana bij de plechtig
heid aanwezig.
Prof. René David heeft de prijs
gekregen voor werkzaamheden
die hebben bijgedragen tot de
opbloei van het internationaal
recht. David, die al op zijn drie
ëntwintigste jaar hoogleraar in de
rechten werd op de universitiet
van Grenoble, schreef tal van pu-
blikaties over de internationale
eenmaking van het recht, over de
rechtsfilosofie en het universitai
re onderwijs. Op verzoek van de
Ethiopische regering schreef hij
in de jaren vijftig het burgerlijk
wetboek voor dit land.
Amnesty International ontving
de prijs voor de niet aflatende
inzet voor vrijheid van geweten
en meningsuiting en haar Juri
dische, morele en materiële steun
aan personen die omwille van po
litieke en godsdienstige overtui
ging, ras of nationaliteit van hun
vrijheid zijn beroofd.
Dirk Bömer. voorzitter van Am
nesty International, kondigde
1977 aan als het jaar van de gewe
tensgevangenen, waarin de aan
dacht van de gehele wereld op het
werk van Amnesty zal worden ge
vestigd Daarna, zo zei hij, zal met
een wereldwijde campagne wor
den begonnen voor afschaffing
van de doodstraf in welke vorm
dan ook. De Erasmusprijs zal
door Amnesty ondermeer worden
gebruikt voor de modernisering
van het reusachtige documenta
tiecentrum in Londen.
Het proefschrift is voor 19,50 gulden
te verkrijgen in de sociale en culture
le reeks van Samson.
DÉ-
MUSSELKANAAL De 79-jarige
mevrouw Stuive-Pathuls uit Mussel-
kanaal is verongelukt toen zij
plotseling de Kruisstraat in haar
woonplaats overstak. Zij kwam on
der een bestelauto.
Tekeningen, bij voorkeur in liggend formaat, sturen aan: Trouw,
jury politieke prent, Postbus 859, Amsterdam. Naam en adres aan
de achterzijde vermelden. Voor geplaatste prenten is er een
boekenbon.
VAN EEN LEZER-
Van een onzer verslaggevers
UTRECHT De standpunten die de
algemene vergadering van de artsen
organisatie KNMG vorige week over
de abortuswetgeving innam, hangen
politiek volstrekt in de lucht.
Tot die conclusie komt hoofdredac
teur F. Bol in een commentaar in het
KNMG-blad Medisch Contact. Dc
vergadering wilde de toetsingscom
missie die volgens het PvdA/KVP-
ontwerp op de uitvoering van de wet
zou toezien, afgezwakt zien tot een
vrijblijvende adviescommissie.
Als de indieners vanhet PvdA/WD-
wetsontwerp dat zouden overnemen,
aldus Bol. dan zou de n(euwe wet
vrijwel gelijk worden aan het inge
trokken ontwerp van de heren Lam
berts en Roethof (PvdA). „Ieder die
ook maar enig inzicht heeft in de
politieke verhoudingen, weet dat dit
niet haalbaar is."
De héér Bol vraagt zich af hoe deze
situatie heeft kunnen ontstaan. „Po
litiek onbenul? Ivoren-toren-gedoe
in de trant van: wij artsen hebben
deze mening, het parlement doet
maar?" Maar hij ziet nóg een moge
lijke verklaring. „Gezien de formule-^
ring van de besluiten is het
waarschijnlijk, dat de afgevaardig
den op grond van volstrekt tegenge
stelde argumenten tot eenzelfde
stemgedrag zijn gekomen." De be
sluiten werden met zeer grote meer
derheid aangenomen dooreen verga
dering die te verdeeld was om tot een
stellingname over de aanhangige
wetsontwerpen te komen.
Niets te zeggen
Het merendeel van de cliënten, zo
bleek uit het onderzoek, krijgt dus
te maken met een hulpverlener die
ten eerste heel andere doelstellingen
nastreeft in de behandeling van een
cliënt dan de cliënt zelf wenst. Ten
tweede bleek het merendeel van de
hulpverleners zich zelfs niet te kun
nen voorstellen hoe de cliënt zelf
over zijn zaak dacht. Ten derde
bleek het merendeel wel het idee te
hebben dat de cliënt anders over de
zaak dacht dan hijzelf maar op welk
punt anders, wist men niet en daar
probeerde men ook niet achter te
komen. Ten vierde bleek dat het
merendeel van de hulpverleners zijn
eigen doelstellingen hoger achtte
dan die van de cliënt. En ten vijfde
dat men zijn eigen doelstellingen
per se wilde handhaven, zelfs als
men op de hoogte was van de afwij
kende mening van de cliënt. Kort
om; de cliënt heeft niets te zeggen
over zijn eigen behandeling.
Nu hoeft het natuurlijk niet zo te
zijn, dat een cliënt een beter inzicht
heeft in zijn eigen problemen en de
behandeling daarvan dan de des
kundige. maar het minste wat een
hulpverlener bij verschil van me-
door hans de jong
Er is goede hoop dat het weer
in de loop van het weekeinde
langzaam verbetert. Van
daag kan er plaatselijk nog
regen vallen of een bul, maar
daarna volgt op de meeste
plaatsen waarschijnlijk over
wegend droog weekendweer.
Dit in verband met het gaan
deweg opvullen van een lage-
drukzone, voortkomend uit
een minimum boven Turkije.
Polen en de DDR waarvan
een uitloper zich naar het
westen voortzet via Dene
marken naar het zuidweste
lijk deel van de Noordzee.
Het is opvallend hoe lang
zo n koude put zich boven Je
hoofd weet te handhaven.
Ook bij de weerballonopstij
gingen van gistermiddag
kwamen de lagedrukcentra
ondermeer op 5.000 m hoogte
£3 graden oostkust Ierse
Zee) en op 12.000 m (Engelse
oostkust) duidelijk tot uiting.
Maar de storingen zullen
het wel verliezen.
Hoopgevend in dit verband fs
ook de verschuiving van het
hogedrukgebied van 1031 mb
boven midden-Finland tegen
de draad in naar midden-
Noorwegen en het zich
handhaven van een uitloper
van hogedruk over de Noord
zee. Het weer zal tijdens het
weekeinde overwegend rus
tig zijn. Later kan er wel iets
meer wind uit zuidoostelijke
richtingen komen. En op
grond daarvan voorzien wij
voor zondag een vooral voor
maandag ook hogere tempe
raturen, wanneer de zon een
maal de wolkengordijnen ter
zijde heeft geschoven Dus
toch nog een echte nazomer
in wat heet de eerste
herfstmaand te zijn? Lang le
ve in dat geval de Oude
Wijven.
Medewerker Visser op Mar
ken maakte mij attent op een
uitzonderlijk diepe typhoon
genaamd June, die van 16 tot
24 november 1975 (dus wel
een belegen exemplaar) het
gebied ten westen van Goe-
am. de Amerikaanse eilan
dengroep ten noorden van
Nieuw-Gulnea, teisterde.
Grootste diepte in de kern
876 mb of 657 mm op de huis
barometer. Sterke luchtdruk-
daling in 24 uur. 90 mb. De
sterkste wind was 288 km per
uur.
Toen de droogte in ons land
op zijn ergst was, werden de
rampzalige gevolgen voor de
economie breeduit gemeten.
Nu horen we berichten over
een zeven procent hogere
opbrengst van de suikerbie
ten in verhouding tot vorig
jaar (van goed gehalte boven
dien. wel iets kleiner van
stuk), verder eten de koeien
zich haast misselijk aan mals
jong gras op zichzelf ook
weer niet zo best dat eer
der in april thuis hoort dan in
september. De algemene in
druk ls dat het allemaal wel
wat mee valt met de oogsten,
natuurlijk ook dank zij de
regen die dit jaar in septem
ber anders dan na de war
me zomer van 1911 al in de
eerste helft van de maand
Inzette.
Onze voorouders wisten al
wel, dat droogte in ons voch
tig landje zelden duurzaam
kwaad kon. Wat door droogte
bedorven is. herstelt zich me
nigmaal. „De zon schijnt
geen honger in het land", zei
men. In Duitsland heette het
„Sonnjahr. Wonnjahr,
Kothjahr, Nothjahr". Wonne
is letterlijk zaligheid: Het
wijst hier op een verrukkelij
ke bloei. Kot(h) betekent
modder.
Een ander weerspreukje
luidt: „Wat augustus niet
kookt, laat september onge-
braden". Warmte in augustus
is voor de rijping van de
boomvruchten, zoals appels
en peren, van het grootste
belang Dit jaar is de oogst
met genng maar of de houd
baarheid van bijvoorbeeld
bepaalde peersoorten wel zo
groot is als anders waag ik op
grond van eigen ervaring te
betwijfelen.
